<Quelle: http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=1>

 

<Der folgende Überblick soll die Frage zu beantworten helfen, ob und inwieweit Nauclerus die Vorlage für Carion ist;

eine Übersicht über die abgeschriebenen Originalpassagen finden Sie hier (anklicken!).>

<Aufgelöst habe ich die Silbenkürzel und die im Original verwendeten Wortkürzel für: anima, ante, episcopus, epistula, homines, inter, litera, omnes, oratio, per, prae, pro, -que, qui, quia, quod.

Die U-V-Schreibung habe ich der in Deutschland üblichen Schreibweise angepasst. "ę" wurde in "ae" aufgelöst. Rot sind die Marginal-Zusammenfassungen geschrieben, kursiv handschriftliche Zusätze. Von Nauclerus übernommene Textpassagen befinden sich in einem eigenen Rahmen; zur Übersicht finden Sie oben. Eigene Angaben befinden sich in spitzen <> Klammern.>

 

<Johannes Nauclerus: Chronik> <u 1-007: u = ohne Nummerierung im Original>

 

Memorabilium omnis aetatis et omnium gentium

chronici commentarii

a Ioanne Nauclero

i. u. doctore tubing. praeposito, & universitatis cancellario,

digesti in annum salutis M. D.

 

Adiecta Germanorum rebus Historia de Suevorum ortu, institutis ac imperio.

Complevit opus F. Nicolaus Besellius Hirsaugiensis annis XIIII. ad M.D. additis

 

titelwappen.jpg

 

Ex Tubinga Sueviae Urbe. Cautum Max. Aemil. Aug. Decreto

Privilegio ne quis intra Decennium excudat.

 

<Handschriftlicher Zusatz:> Tubinga 1516. Editio originalis omnium prima, rara et splendidissima. Const: 62

 

<u 1-008>

D. Erasmus Roterodamus Thomae Anshelmo
Typographo dexterrimo & eidem fidelissimo. S. D.

Multum tuae debent industriae, mi THOMA, sed plus debent fidei, quicunque ubivis terrarum bonas amant coluntque literas, quibus tua officina laudatissimos autores suppeditat, latinis, graecis, & hebraeis formulis excusos, & his quidem longe elegantissimis. Peculiariter autem nostram Germaniam tibi demereris, quam istiusmodi subinde novis illustras ornamentis, quae sola verum & immortale decus possunt adferre.

Atque utinam omnibus aeque cordi sit hoc certamen cum Italis suscipere illis innoxium, omnibus frugiferum, ac nobis multo gloriosius, quam si barbarico ritu saxis ac ferro cum illis decertemus. Siquidem in eo conflictu fere, qui vincit, immanior est, qui vincitur, calamitosior. In hoc & qui superat beneficentior est, & qui superatur, discedit se ipso melior.

Plurimum igitur verae gloriae, tum tibi, tum universae Germaniae, nisi fallor pariet historia per NAUCLERUM, diligentissimum hominem & velut ei rei natum, concinnata, quod ea pars eruditionis vel praecipue conducat ad vitam cum laude degendam, si modo delectus adsit, quo Lector, quid imitandum, quid fugiendum sit, dignoscat. Orationis nitorem non admodum requiret, qui modo meminerit in historia nihil aeque spectandum ac fidem.

Oro superos, ut tua industria, quam est usui studiis, tam tuae quoque rei conducat.

Iam passim per omnem Germaniam foelicissime subolescunt honestissimarum studia disciplinarum, quae confido brevi ad frugem perventura, te tuique similibus gnaviter adnitentibus.

Bene vale. Anno salutis M.D.XVI. Kalend<is> April<is> <1. April 1516>

 

<u 1-009>

Ioannis Reuchlin Phorcensis LL. Doctoris in Ioannis Naucleri Chronicam praefatio.

VELLEM alter aliquis ex eloquentioribus me Germaniae preconibus, quorum nonnulla copia est, tam praeclari & tam digni huius monumenti rite commendandi vicem suscepisset.

Qui certe opus hoc pro excellenti honore, quem meretur, amplificaret ornatius ac multo liberius quidem, ne me alioquin exiguum in dicendo, ut per aetatem modo frigidum, si quid debitae laudis quantumvis leviter proposuero, comitetur haec una suspicio affectionis, quod ipse quondam ego mox atque cathedram Iurisconsultorum adeptus eram, ab annalium istorum autore Nauclero tantum moderatore summo gymnasii Tubingensis, tanquam imminentis vitae meae remige ad usum forensem & ad populares iurgiorum quaestiones sua ipsius opera non absque nullo quandoque impendii sui auxilio fuerim instructus.

Verendum itaque mihi est, certe scio, ne qui me ob illam caussam putent iniquiorem fore praesentis libri existimatorem. Sed invidis hic fortasse calumniae locus tantum, & in veritatem caecutientibus relinquetur. Equidem quantum animo viri magnitudinem comprehendere possum, qua fuerit in fruenda amicitia nostra comitate, ac deinde qua vir bonus autoritate praestiterit, & pulcherrima de illius laudibus & quam modestissime non possum non dicere. Hoc agit Naucleri maiestas, illud humanitas. Nam qui velit in eo viro, ceu quandam virtutum summam, reipublicae tuendae studium contemplari, gravioribus hoc multo exemplis aget, quam extent, quae vel de Iove aliquo vel Hercule fabulosa vetustas prodidit.

Hic Ioannes est, qui veterem Nauclerorum familiam apud Suevos publicis patriae commodis & publica gloria illustravit. Unde post tot Nauclerorum, qui huic autori veluti parenti primas gloriae debent ex merito, virtus enituit. Atque illud quidem quantum videri possit, & nos paulo post admonebimus, & multa vir bonus amansque virtutis ipse suopte ingenio cognoscet. Modo de iis dicemus, in quibus solum illius nomen, sola illius autoritas (laudem enim posteris comunem fecit) spectatur.

Quantum videlicet suo ipsius ingenio suaque arte, quam laudabili literaturae genere, cum universae Germaniae, tum praecipue literatis voluerit prodesse. Historiam Chronicam, hoc est temporum descriptiones, a condito mundo in annum restitutae salutis MILLESIMUM & QUINGENTESIMUM aemulatione veterum digessit: opus ipso genere admirabile & suo autoris nomine venerandum.

Etenim quando de argumento dicendum est, nulla plane vitae pars, neque publicis, neque privatis, neque forensibus, neque domesticis in rebus, neque si tecum agas quid, neque si cum altero contrahas, magistra historia potest non uti. Age, quae principum, quae civium, quae cuius aetatis caussae non hac complexae, quasi ante oculos dispiciuntur. Quae vero pars in studiis literarum consummata, si negligas historiam, & istos quidem doctorum peculiares sugcronismoiV, id est temporum collationes. Rursum quoties exemplo futuros illa casus expendit, quare, qui dicant civilis prudentiae partem, qui humanae vitae imaginem, viri sunt non pauci.

Sic ad virtutem hominum animos excitat, sic ad honorem, ad immortalitatis opinionem inflammat, ut quam rectissime quondam Zeno Citiensis, qui, foelix quis fieri posset, rogatus, dixisse videatur, ei sugcrwtizoito toiV nekroiV, si in mortuos intendat, hoc est, si maiorum gesta, si veterum monumenta contueatur, & ille quidem egregie.

Vidit hoc - opinor - prudens antiquitas, quae vitae usum ac modum posteris tradens, probam reliquit eorum, quae gessit, ipsa rationem, sed vario cuiusque gentis & aetatis ritu.

Nam ut a vetustissimis omnino hominum moribus exordiar, post illam universi orbis inundationem, anteaquam publicus esset literarum usus (nullas enim plane fuisse notas haud dixerim) ut necessaria, ita diligens fuit memoriae cura. Eam partim nuper extructarum urbium nominibus, partim positis alicubi tropaeis insignibus, principio sanxere mortales. Exemplum e divinis Hebraeorum literis longe gravissimum petetur, nam & primae sunt & ordine rem perpetuo continent, illae testantur Babel urbem propagandae ad posteros famae post aquas conditam esse, siquidem de iis diximus, quae diluvium secuta sunt, tametsi quae praecessere, non carent exemplis.

Quale vero illud esse putatis monumentum, cuius toties in Genesi mundi fit mentio, <zwei hebräische Wörter: Beer seba> puteum iuramenti vocant. Abrahae tropeum, ab Isaac restitutum, arisque dedicatum, frequentia Iacob celebre. Adderem e sacris libris eiuscemodi non pauca, nisi & in promptu essent, & aliud memoriae genus idque praestantissimum a Iudaeis mox receptum ha- <u 1-010> beretur. Literae Mosaicae.

Neque enim disputo nunc, qua cura interim servata cuiusque familiae natio, quo primum modo fines Iudaei suos in aegypto ab hospitibus discreverint, quanquam ab instituto fortasse nostro non aliena. Sed de publicis literarum monumentis agetur. Eusebius, Caesariensis episcopus, vir diligens, Moysen asserit autorem edendis Iudaeorum literis, cum privatae fuissent hactenus paucorum, id quod ipsi magnis testibus confirmant. Deserta enim aegypti servitute, in itinere, & genealogian maiorum digessit, & legem divinitus datam perpetuis literis consecravit. Custodes legis, praeter reliquos magistratus LXX seniores designavit, quibus peculiariter eruditis dei oracula credita sunt. Atque iste quidem ordo, mirum, quam sancte genti sit usque in ultimam pene captivitatem observatus, illis divina & humana iura omnia, mores publici privatique curae erant. Quin omnis etiam antiquitatis cognitio, sive ea ad Iudaeos sive ad exteros pertineret, apud illos fuit integra. His sese, ut videre licet, iure suo debet historica veritas, quod & <zwei hebräische Wörter: Seder Olam> probat, & nos cum alias multis, tum in Pythagoricis nostris copiose disseremus & paucioribus nunc diximus, absque ambitione tantum admonentes, scientiam antiquitatis ab hebraeis petendam esse. Id inter primos Iustinus martyr & philosophus iubet, ita illorum bibliothecis favet, quas ita nos conservandas probe censuimus.

Nondum erat reliquis gentibus literarum usus proditus, cum Iudaei iam suis quasi divino munere fruerentur, publicas tabulas reverenter spectarent, historiam noctes diesque legerent.

Sed apud aegyptios in sacris quaedam solum memoriae signa visebantur, shmeia ieroglufa, serpens, palma, hierax, cynocephalus, leo, ibis, rana, & reliqua observationum simulachra, quae putarunt exteri pro diis coli. Caeterum statuas alias tum positas diis negant, longoque tempore par aiguptioisi axoanoi naoi fuisse feruntur. Paulatim & ipsi literas acceperunt, & Graeciae nomen cognitum est.

Nam a Mosis aetate usque ad excidium Troiae, annis pene trecentis, vario imperio, variis bellis a Graecis certatum est. Fuere Thebae, Argos, Sparta, Mycenae, Athenae, Creta. Sed quae fuerit illis seculis literarum ratio non constat. Neque vero negarim ego ingenii cultum, at simpliciorem quam posterae fuerit aetati, ut & reliqua tum erant germana magis, magisque graeca. Quippe cum nondum essent adeo multa commercia, materies luxus, nondum ea vis auri & argenti in publicis privatisve locis spectabantur, Athenaeo autore.

Tamen fuit memoriae cura in aedificando, in sacris, in oraculis, in cantiunculis & illis quidem vulgaribus vel sacris, quale scilicet hoc Bottiaearum virginum putant, iwmen eiV aqhnaV.

Innumera eiuscemodi apud vetustos leguntur, quae illi a maioribus edocti non literis, sed consuetudine recepere.

Troianis temporibus cum & artes extarent & literae, quod vel de uno Palamede iis probatur, qui graecarum rerum non sunt imperiti, non pauca itidem memoriae genera censentur, alii honorem carminibus tribuunt, alii tropaeis, nam ita communiter voco etiam sepulchralia. Meminit Homerus poeta & carminum saepe, & sepulchralium vel hoc Odysseae loco celeberrime, cum Menelaus in quarto ait, ceu agamemnoni tumbon, in asbeston kleoV eih. Accesserunt poetae Orpheus, Homerus, Hesiodus, non una aetate, quorum antiquissimas aiunt literas graecis esse, quod videlicet ab hominum rebus argumento deducto, sacra commenti sint primi; autor Athenagoras in legatione ad Aurelios Caess. cum de iis inquit outoi de eisin oi poihsantes qeogonikhn ellhsi kai toisi qeoisi taV epwnumiaV dontes kai eidea autwn shmainonteV.

Placuit poema, & Rhapsodorum studio servatum est, honos ei certe habitus, cum audiretur; ut audiretur, ambitio nulla, quando adhuc suis quaeque Graeciae pars bonis contenta, fuit intra suos penates clara, ipsique inter se cives tantum aemulatione virtutis certarunt, non cum exteris, quale aliquid de Lacedaemonibus & Cretensibus, nisi male memini, in Protagora Platonis ait Socrates.

Erant tum sui civitatibus Magistratus, quibus non tam, quae publice agebantur, quam quae privatis familiis accidebant, memoria digna censebantur. At posteaquam ad studia literarum publicus honos accessit, illique dilaudabantur in Graecia septem viri, quos sapientes nominabant, excepti sunt poetae, & illi quidem Tragici, quibus, quidquid est veteris historiae Graecorum, inde tribuitur. Et Tragoediam, cum de gestarum rerum memoria probaretur, secuti Sophistae Rhetoresve seu, logodaidaloi, qui res populi mandarunt commentariis, dicti ex eo suggrafeiV. (Nec ignoro, quae fuerit alioqui twn suggrafewn apud Athenienses autoritas.) Sed ex his, qui ediderunt historiam primi, ligato sermonis genere usi sunt, ut Aristeas Proeconnesius inter vetustissimos. Idemque mos & posterioribus seculis a nonnullis est retentus, & si iam Hecataeus oratione soluta legeretur, & paulo ante syngrapham, hoc est historicas conscriptiones, quod genus quasi peculiare est, condidisset primus vel Pherecydes Syrus (nam de Atheniensi nulla apud Porphyrium mentio) vel <u 1-011> Cadmus Milesius, non Agenorida ille, sed Pandionius. Secuti deinde Sophistarum discipuli, qui locupletiorem historiam fecerunt, sed confusam: Thucydides, Herodotus, Hellanicus, Pausanias Lacon, & reliqui.

Paulo illis iuniores, qui philosophorum temporibus claruerunt. Sub Philisco, Isocratis discipulo, Timaeus, qui Olympionicas Chronica opera composuit. Apollonius, cuius libri 'Chronici' sunt inscripti. Adiungerem alios, qui variam quoque historiam eo pene tempore scripserunt: Eratosthenem, Theopompum, Philochorum, Ephorum, Ephoriana, Timarchum, Callisthenem, Philarchum, multosque simul poluistoraV, nisi solos requirerem Chronicos, qui fuere, sed Romanis temporibus, etiam apud Graecos multi.

Caeterum qui scire volet, quae Romanis fuerit perpetuitatis cura, genti adeo cupidae gloriae, pontificales illorum libros cogitet publicae memoriae testes fuisse. Annales hi erant, quibus, quid quoque anno esset actum, continebatur, ut interim Diaria seu Ephemeridas taceam, plena sunt his etiam trivia.

DIXimus, qui ortus historiae, quam gentibus omnibus diligens custodia memoriae. Modo id, quantum autoritatis historiae praestet, nemo non agnoscit, ut omnis vita, omne studiorum genus indigeat historia, atque isthac in primis, quae certis temporum articulis rem digestam exponit, ea est Chronica, nolo enim putetis in omnibus esse Chronicam frugem, aut diligentiam, quae historiae nomen habent.

Hac una prodesse voluit noster IOANNES NAUCLERUS I.U. DOCTOR illustraturus & gesta & literas Germanorum, quae multos iam annos in tenebris & situ delituerant, vir literis & fide praestans, quorum alterum sua potuit industria & principum virorum favor, alterum, & si id quoque vere suum, quasi ex traduce accepisse videtur, a patre Ioanne Nauclero, viro equestris ordinis, qui monumenta probitatis suae apud Ludovicum Uracharium Comitem egregia reliquit.

Verum ea filii virtus fuit, ut auctis Comitum Urachariorum rebus, primus hic Nauclerus noster esset, cuius honos, cuius opes iure cumularentur.

Ecclesiae Tubingensi Praepositus, & universitate studiorum Tubingensium Cancellarius dictus est. Tum & publicis & familiaribus commodis PATRIAE PATER succurrens ingentia in Tubingensem ecclesiam beneficia contulit, & fratrem suum Ludovicum, optima indole iuvenem, optimis moribus & literis institutum, ad rem patriae provexit. Is ecclesiae Stutgardiensi Praepositus fuit, & ducatus Vuirtembergae Cancellarius. Haec nimirum est vera laus familiae, quae tanta tot viris ex virtute contigit.

Nam qua oratione praedicandi sunt Ioannes & Georgius, qui post in nomen Nauclerorum transiere, summi viri, e sorore Ioannis, annalium autoris, ac Ludovici, Stutgardiensis Praepositi, geniti. Iuris Doctores, Ioannes, Geppingensis Praepositus, Georgius, ecclesiae Constantiensis Metropolitanae Vicarius, is, cuius magnificentia volumen hoc editum est.

Multum huic domui debent studiosi virtutis, e qua tot exempla laudum simul accipiunt, sive ipsa familiae lumina, optimos viros, admirantur, sive, quas noster hic Ioannes composuit, omnis memoriae tabulas.

Certo scio, gratus eris, ni ipsa sis immanitate immanior, si cognoris, si legeris, tantum in eis, puto in Chronicis operibus est frugis, ut plane nemo unquam ad veterum studia sine illis aspirare possit.

Credo, ob hanc caussam dicendi genus est neglectius, ut in promptu cuiquam sit, quod volet. Nam in historico, praesertim Chronico syngraphe, si sit eloquentia, delectat, modo non affectata, si absit, non requirendam censeo. Illa oratorum est, quibus nos tanquam architectis ligna cum ramentis, non cortice, non visco purgata, e denso nemore ad egregiam structuram afferimus.

Colenda fides est historico, adeoque ut quam absit ab ambitione longissime, & nostra certe historia, quia proba est ac fida, cognosci vult & laudari, scitis esse in veterum Graecorum sententia, Ta arista kallista.

Si vero quis est ingenio tam immodesto, ut ne dicam stupido, qui placari nolit hisce, si quid fortassis offenderit stilus, aetati condonet, alioqui de se non male meritae.

Plane si cum reliquis historicis Naucleri opus conferas, quantum fors excellunt nonnulli, & paucissimi quidem, sermonis cultu, tamen hoc superat notandi artificio.

Ita sunt omnia suis divisa temporibus, ita suis aptata locis commode, digesta in annorum numeros & generationum twn genewn catalogos. Ex his, quae Christi ortum praecedunt, ex evangelio descriptae, quae sequuntur, suis trigenariis confectae sunt.

Nihil his commune cum Alcinoi apologis, nil de Comis, nil de Monocrepide Mercurio leges, vitam formant & mores, si recte iudicaris, quae hoc opere conscribuntur.

Id, quod es amaturus miro modo, si videris, quae in eo varietas & diligentia, si quando de aliorum scriptis iudicatur.

Tum id etiam, quom legentur in ista quasi Naucleri bibliotheca innumera, quae apud scriptores reliquos omnino non sunt, adeo nihil hic erit, quod, si diligens expendas, non elegans aliquid sapiat & eruditum.

Vide igitur, optime lector, quantum Ioanni Nauclero, Annalium autori, debeas, quantum Georgio Nauclero, cuius beneficentia nobis id operis contigit, quantum etiam Thomae Anselmo Typographo, cuius ars, cura, & fides, alioqui spectata, hoc uno in opere est spectatissima, qui tam elegantibus formis, aliorum quoque opibus impensis, historiam Naucleri excudit.

Probe merentur operae precium, kerdoV de filtaton, ut poeta quidam ait.

Gloria IOANNI NAUCLERO Georgioque & Anselmo Typographo erit multa. VALETE.

 

<u 1-012>

Operis Index

Primi Voluminis Chronicorum D. Naucleri index quo iuxta ordinem Alpha et Beta memorabilium gestorum, hominum locorumque tituli comprehensi sunt.

 

<u 1-012 bis u 1-021 enthalten den Index, u 1-022 ist leer; danach beginnt die richtige Folienzählung.>

 

Qui Chronographi sint recipiendi <1-001 r>

<1-001-r>

MEtasthenes Persa chronographus (cuius meminit Petrus Comestor in Scholastica historia, ubi super Danielem) duas tradit regulas de his, qui accipiendi sunt & qui reiiciendi in chronographia, ita inquit.

Qui de temporibus scribere parant, necesse est illos non solo auditu & opinione chronographiam scribere, ne cum per opiniones scribunt uti Graeci, cum ipsis pariter & se & alios decipiant. Et paulo post.

Neque enim omnes recipiendi sunt, qui de his regibus scribunt, sed solum sacerdotes illius regni, penes quos est publica & probata fides Annalium suorum, qualis est Berosus. Nam is Chaldaeus omne tempus Assyriorum digessit ex antiquorum annalibus &c.

Super his verbis Metasthenis commentum scribens frater Ioannes Annius Viterbiensis ordinis Predicatorum theologiae professor, has accepit regulas:

Prima regula: "Suscipiendi sunt absque repugnantia omnes, qui publica & probata fide scripserunt." Et declarat, quod sacerdotes olim erant publici Notarii rerum gestarum & temporum, qui praesentes essent, aut ex antiquioribus copiarent, sicut nunc instrumentum publicum & probatum dicitur, quod a Notario praesente publicatur & scribitur, aut ex antiquiore per praesentem Notarium traducitur.

Secunda regula: "Gesta & annales quattuor Monarchiarum non possunt negari & reiici ab aliquo, quia solum publica fide notabantur & in archivis servabantur." Unde & in Esdra legimus, quod controversiae de reparando templo diffiniebantur ex annalibus Persarum servatis in bibliothecis. Et Ethesias Gnidius recipitur in temporibus Persarum, quia ex annalibus publicis transtulit.

Tertia regula: "Qui solo auditu vel per opiniones scribunt privati, hi non sunt in temporibus recipiendi, nisi ubi a publica fide non dissentiunt." Quales fuerunt Graeci, ut hic insinuat Metasthenes & Iosephus probat contra Appionem, quia sibi ipsis de temporibus dissident, & de mendacio alterutrum accusant, ut est pugna inter Herodotum & Agesilaum, Hellanicum, Ephorum, Tymeum & reliquos.

Et ex his patet, quod nemo de temporibus suscipiendus est, nisi annalibus quattuor Monarchiarum concordet. Et in Monarchia quidem Assyriorum, quia publica fide scripsit Berosus Chaldaeus, consequens est, ut in temporibus eiusdem Monarchiae sibi detur palma. Item in Persarum Metasthenes autor publicae fidei fuit, & Ethesias Gnidius. Reiiciuntur in Monarchia Assyriorum, qui privatas opiniones contra publicam probatamque fidem scribunt. Ex Graecis Herodotus, Hellanicus, Agesilaus, Et ex latinis Iustinus, Gellius & Orosius. Et in Monarchia Persarum pari ratione reiiciuntur Iosephus ex hebraeis, Clemens, Tacianus Aphricanus, & Eusebius ex graecis, qui contra omnem publicam fidem scribunt Cyrum ante dedisse licentiam Hebraeis in Babylone captivis & mortuum, quam Babylonia Darius eius patruus potiretur. Proinde idem Eusebius, quantum in tertia Monarchia Graecorum & in quarta Romanorum publicam annalium fidem sequitur, in utraque recipitur, sicut & Philo Hebraeus, quia nec in uno quidem mense discrepat.

Accedit huc, quod Berosus Babylonicus & Chaldaeus (ut Iosephus in primo de antiquitate significat) fuit, hoc est, fuit patria Babylonicus & dignitate Chaldaeus, fuit ergo sacerdos notarius & scriba publicus, quia penes sacerdotes solos erat publica fides annalium, temporum, gestorum & regum. Is Berosus omnem Chaldaicam defloravit historiam, scribitque de temporibus ante diluvium, & ad hunc modum exorditur:

"Ante (inquit) aquarum cladem famosam, qua universus periit orbis, multa praeterierunt secula, quae a nostris Chaldaeis fideliter fuerunt servata."

Scribunt illis temporibus circa Libanum fuisse Enos urbem maximam Gigantum, qui universo orbi dominabantur ab occasu solis ad ortum, hii vastitate corporis ac robore confisi inventis armis omnes opprimebant, libidinique inservientes invenerunt papiliones & instrumenta musica et omnes delicias, manducabant homines & procurabant aborsus, in eduliumque praeparabant, et commiscebantur matribus, filiabus, sororibus, masculis & brutis, & nihil erat sceleris, quod non admitterent, contemptores religionis & deorum.

Tum multi praedicabant & vaticinabantur, & lapidibus excidebant de ea, quae ventura erat orbis perditione, sed etiam illi assueti corridebant omnia, coelestium illos ira atque ultione perurgente pro impietate atque sceleribus.

Unus inter Gigantes erat, qui deorum veneratior et prudentior cunctis, reliquus ex probis erat in Syria, huic nomen erat Noa cum tribus filiis Samo, Iapeto, Chem & uxoribus Tytea magna, Pandora, Noela & Noegla.

Is timens, quam ex astris futuram prospectabat cladem, anno septuagesimo octavo ante inundationem navim instar Arcae coopertam fabricari cepit, anno lxxviii. ab inchoata navi ex improviso exundavit oceanus, & omnia maria mediterranea fluminaque ac fontes ab imo ebulientes inundarunt supra omnes <1-001 v> montes, accedentibus atque impetuosissime et supra naturam e coelo copiosissimis imbribus multis diebus corruentibus. Ita omne humanum genus aquis suffocatum, excepto Noa cum familia sua, quae navi erepta est. Nam elevata ab aquis in Gordiei montis vertice quievit, cuius adhuc dicitur aliqua pars esse, & homines ex illa bitumen tollere, quo maxime utuntur ad expiationem.

Ab hoc igitur anno salutis humanae ab aquis primordio sumpto nostri maiores numeros scripserunt, nos vero tediosum illorum sermonem abbreviaturi, referemus origines & tempora & reges eorum dumtaxta regnorum, quae nunc magna habentur in Asia, in Africa, & in Europa.

In Asia celsissimum Babylonicum, in Africa Aegyptium et Libycum. Postremo in Europa quatuor nostri enumerant Celtiberum, id est Hispaniae, Celtas, id est Gallos, Kytim, quod illae gentes Italicum appellant, & Tuysconum, quod a Rheno fluvio per Sarmatas in pontum finit. Addunt quidam etiam quintum Ionicum.

Necesse est igitur nos ex praemissis confiteri, quod & Chaldaei & Scythae scribunt siccato ab aquis orbe non fuisse, nisi dictos octo homines in Armenia, Saga, & ab his omne hominum genus in terris seminatum, atque ob id Scythas recte dicere & appellare Noam omnium deorum maiorum & minorum patrem & humani generis autorem, & chaos & semen mundi. Tyteam vero Aretiam, id est terram, in quam semen chaos posuit, ex qua tanquam ex terra cuncti prodierunt, praeter vero tres primores filios Noa post diluvium Gigantes pluresque filios genuit. Quare ad abbreviandum plurimum conferet, si omnium posteritates figurabimus ab ipso Noa sumpto exordio. Primum itaque dixerunt Ogygisan Sagam, id est illustrem sacrorum pontificem, Noam Dysir, exponit hic Annius Ogygem, id est illustrem Noam, & Dysir, id est ilicem. Vnde Comestor & Iosephus in primo antiquitatum: habitavit, inquit, Abraham circa Hebron iuxta Ilicem, quae vocatur Ogygi, & dicitur civitas quatuor patriarcharum, quia ibi sepulti sunt Adam, Abraham, Isaac, Iacob. Ogyges itaque, quod Noe. Concordat Xenophon, Solinus, & plures alii.

 

EX BEROSO PRIMA FIGVRA NOE

 

Regulae tres

Secunda

Tertia

Enos

Gigantes

Noa

Arca

Diluvium

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-001 v>

 

Noa pater <Text bis hierher oben im Kasten>

Ex Beroso Prima Figura Noe

<1-001-v>

Ex Beroso Prima Figura Noe

Noe cognomento Ianus, Ogyges, Coelum ante diluvium genuit Sem, Cham et Iapheth, post diluvium genuit Macrum, Iapetum iuniorem, Prometheum Priscum, Tuysconem gigantem, Crana, Cranum, Granaum, Tethym, Oceanum, Typhoeum, genuit etiam xvii Titanes.

Tuyscon Germanorum & Sarmatum pater genuit Mannum, qui genuit Ingaevon, qui Istevon, qui Hermionem, qui Marsum, qui Gambrivium, qui Suevum, qui Vandalum, qui Hunnum, qui Herculem, qui Teutanem.

Araxa prisca genuit Scytham priscum, a quo Napus & Prutus. Haec Berosus.

Super hoc textu Io. Viterbiensis dicit: Notandum, quod omnes hi reputati sunt filii Coeli ac terrae sive Iani & Vestae sive Noe atque Tyteae. Et sunt numero 45. Sed notanda sunt duo, quod Noa sibi in filios adoptavit Tuysconis posteritatem, & ideo in eius arbore ponuntur, & non aliorum nepotes, in quo praecellunt Germani & Sarmatae, qui dicuntur nunc Tuysci a Latinis & Gallis. Sarmatae autem populi sunt Poloni, Gotthi, Russi, Prussiani & Daci atque huiuscemodi, haec secundum descriptionem Berosianam.

De pluralitate vero uxorum Noe sive Coeli decipitur Diodorus, sunt enim synonyma Tytea, Terra, Vesta.

Cum Beroso concordat de Tuyscone Terra genito Cornelius tacitus de situ Germanorum. Idem Ioannes in commento ponit, & Hieronymus dicit, quod mundus & mundi formatio sit ex tempore & non ab aeterno, ut ex fide atque historia credimus.

Cato vero & Diodorus in tertio libro referunt.

Chaldaei sempiternum mundum opinati sunt.

Phoenices vero Sagi ex tempore factum crediderunt.

Primos sequitur Aristoteles, secundos Plato & christiana fides, conveniunt omnes de inundatione universali, quae praecessit Ninum & auream aetatem.

Aurea enim aetas duravit annis ducentis quinquaginta vel minus uno, a siccato orbe usque ad Ninum, qui omnibus bella intulit.

Subsequenter Berosus in historia post pauca: Exiccata ait terra Noa cum familia de monte Gordieo descendit in planitiem plenam cadaverum, & inscripsit in lapide in monumentum rem gestam, et vocant incolae locum egressorium Noe, compressis vero coniugibus perpetuo geminos edebant marem & feminam, qui adulti & ipsi binos parturiebant. Neque enim unquam deus vel natura defuit rerum necessitati.

Edoctos autem Noa theologiam iam ante & sacros ritus, coepit & eos erudire humanam sapientiam & naturalium rerum secreta, quae mandavit literis, haec solis sacerdotibus Scythae Armeni commendabant, nec enim aliis fas est inspicere.

Docuit item illos astrorum cursus, & distinxit annum ad cursum solis, & xii menses ad motum lunae.

Cunque ivisset ad regendum kytim, id est Italiam, desiderium sui reliquit Armenis, & ob id solum haec duo regna Armenum quidem, quia ibi coepit, Italicum vero, quia ibi finivit & docuit, illum venerantur, simulque <1-002-r> cognominat Coelum solem, chaos, semen mundi patremque deorum, animam mundi, deum pacis iusticiae, expellentem noxia, custodientem bona.

Subiungit idem Berosus, quod vites plantavit, & vino ebrius a Cham derisus sit & de infamia Cham addit etiam: Cum multiplicatum est in immensum genus humanum, tum Ianus pater adhortatus est principes ad quaerendas novas sedes, designavit illis tres partes orbis, Asiam, Aphricam, Europam. Caetera prosequere prout in longum Berosus.

Ex principio Berosi habes de urbe Enos, quae aedificata est a Cain fratricida.

Huius urbis hodie maxima & ingentis molis fundamenta visuntur iuxta montem Libanum, & vocatur ab incolis regionis civitas Cain, ut nostri mercatores & peregrini referunt, qui in Damasco & Libano sunt assueti secundum Io. Viterbiensem. Est etiam verum, quod ab Adam primo condito coeperunt literae & disciplinae, quod non ex fide tantum, sed etiam ex gentilium historia & traditione Chaldaeorum habetur, qui se Astronomiam & literas habuisse ante Alexandri Monarchiam dicunt tribus millibus & sexcentis ac .34. annis solaribus, quae faciunt .43. millia menstruorum. Ab Monarchia autem Alexandri usque ad Adam colliguntur tot anni, & sub Adam sunt haec inventa. Et non sine causa Hieronymus dicit Moysen secutum Chaldaeos ab Adam usque ad Abraham, haec Io. Viterbien<sis> et Hieronymus super illud apostoli ad Hebraeos, fide intelligimus aptata esse secula.

 

De generationibus Noe

Tuyscon Germanorum pater

Noe Tuyscones adoptavit in filios

Germani

Sarmatae

Mundus

Noa

Theologia

Philosophia

Astronomia

Chronographie Prologus <1-002 r>

Vites

Berosus de Enos civitate

Literae ceperunt sub Adam, intellige Chaldaeorum & Phoenicum <Text bis hierher oben im Kasten>

 

Prologus in Hanc Chronicam

 

<1-002-r>

PROLOGVS IN HANC CHRONICAM

SVbiit animum dicta gestaque praeclariora ab exordio generis humani ad nostra usque commemorare tempora.

Non quidem omnium aut singularum provinciarum sive personarum (cum hoc impossibile foret), sed earum rerum, quarum memoratu auditorum animos & si non aedificari multum, honesta tamen illecebra permulceri speramus.

Quod si quis dicit supervacuae me rei operam dare, cum nihil scribere possim, quod prius ab eruditissimis et iam usu probatis scriptoribus copiose eleganterque non sit dictum aut scriptum, fateor ingenue.

Sed cum plaerique eorum certis in locis alter alteri discrepare videatur. Et nonnunquam unus scribat, de quo alii nullam mentionem faciant, sed & paucis exemplaria suppetant. Et si qui sint, qui earum rerum copiam habeant, quis quaeso tot historias sine fastidio leget?

Quas ob res ut aliquo honesto levarem tempora labore, libuit ex his, quae in probatorum virorum scriptis reperi, historias aliquas compilare, & in his pro viribus sua unicuique accepta ferre. Stilo siquidem rudi & simplici. Scribendi vero ordinem, unde commodius decentiusve nisi a Iesu Christi, domini & Salvatoris nostri, generationibus mutuarem, non invenio.

Nam ut de divina eius generatione, quam enarrare nemo praesumit, taceam, duas adhuc in sacris literis invenimus ipsius generationes. Quarum una est secundum carnem, & carnalis dicitur. Alterta secundum spiritum, & spiritualis nuncupatur.

Carnalis siquidem ab Adam protoplasto originem trahit, & gradatim rectaque linea descendendo perducit ad Christum, filium dei. Spiritualis vero a Christo secundo Adam incipit, qui carnales filios non habuit, sed per evangelium nos genuit, & perducet usque ad finem mundi.

Erit igitur titulus totius operis Liber generationum Iesu christi.

Primaque sui divisione in duo partitur volumina.

Primum volumen sexaginta tres continebit generationes Christi secundum carnem ceu libros partiales, & appellari poterunt generationes veteris testamenti.

Volumen secundum quinquaginta fere continebit generationes Christi spirituales, vel totidem libros, et vocari poterunt novi testamenti generationes.

Hoc etenim ordine non solum exterarum gentium, sed & in primis populi dei ab exordio generis humani res gestas ad nostra usque tempora commodissime reor me ad dei laudem posse commemorare.

Et sic cum Propheta dicere, In generatione et generationem annunciabo veritatem tuam in ore meo.

Et iterum, In generatione & generationem annunciabo laudem tuam. Magna siquidem laus est deo optimo maximo, non solum cum bonos premiat, sed etiam cum malos coercet.

Iccirco regula est scripturarum, inquit Hieronymus, ponere duas generationes, bonorum & malorum.

Quarum exemplis, quid nobis expetendum sit, quidve fugiendum, edocemur.

Pulchrum enim est ex aliorum erratis instituere vitam nostram, & non, quid alii egerint, quaerere, sed quid optime actum sit, nobis proponere ad imitandum. Cognitio sane ex aliorum tum secundis tum adversis rebus percepta doctrinam habet omnium periculorum expertem.

Modus autem procedendi talis est:

Quod in qualibet generatione primo loco caput generationis ponitur, & mox historiae canonicae, deinde, quae durante generatione per nationes varias gesta sunt, pauca de multis celebriora scribentur. Et quia nonnul- <1-002-v> li catholici scriptores exemplo microcosmi macrocosmum, id est maiorem mundum, in sex aetates diviserunt, & sua cuique aetati dicta gestaque attribuerunt. Cunque haec divisio ab hac nostra non abhorreat partitione, curavi & aetates mundi annotare, Et cuique aetati generationes sub ea concurrentes attribuere, hoc modo:

Prima aetas ab Adam usque diluvium habet annos iuxta Hebraicam scripturam mille sexingentos quinquaginta sex <1656>. Sed iuxta Septuaginta interpretes, quos sequi intendo, annos bis mille ducentos quadraginta duos <2242>. Generationes vero decem iuxta utranque editionem. Quamvis autem computatio Hebraeorum videatur verior, secundum Augustinum in li<bro> de civi<tate> dei, Altera tamen Septuaginta interpretum est nobis communior. Ideo eam secutus sum.

Adam per lineam superbenedictam Christi, domini & Salvatoris nostri, secundum carnem genuit Seth. Seth Enos. Enos Cainan. Cainan Malalehel sive Mahalaleel. Malalehel Iared. Iared Enoch. Enoch Mathusalem. Mathusalem Lamech. Lamech genuit Noe. Quae aetas universali deleta est diluvio, sicut primam cuiusque hominis oblivio demergere consuevit aetatem. quotus enim quisque est, qui suam recordetur infantiam?

Secunda aetas a diluvio usque ad Abraham continet annos iuxta Hebraicam veritatem ducentos nonaginta duos. Sed iuxta Septuaginta interpretes habet annos nongentos quadraginta duos, generationes vero decem, iterum assumpto Noe, alioquin novem secundum Hieronymum. Noe enim per lineam Christi genuit Sem. Sem Arfaxat seu Arfachschad. Arfaxat Sale. Sale Heber. Heber Phalech sive Paelaeg. Phalech Reu. Reu Saruch. Saruch Nachor. Nachor Thare. Thare Abraham. Haec aetas quasi pueritia fuit generis populi dei. Et ideo in linea Christi iuventa est hebraea, a pueritia enim homo incipit nosse loqui post infantiam.

Tertia aetas ab Abraham usque ad David, annos habet iuxta utranque editionem noningentos quadraginta duos, generationes vero habet tredecim. Abraham enim genuit Isaac. Isaac genuit Iacob. Iacob Iudam. Iudas Phares. Phares Hezron. Hezron Aram. Aram Amminadab. Amminadab Naason vel Nachschon. Naason Salmon. Salmon Booz. Booz Obed. Obed Iesse, patrem David. Haec aetas velut adolescentia fuit populo dei, in qua aetate incipit homo posse generare. Propterea S. Matthaeus generationum in Abraham sumpsit exordium, qui & dictus est pater gentium.

Quarta aetas in David incipit, & usque ad transmigrationem populi Israel annos continet quadringentos octoginta quinque, Generationes vero habet decem & octo. David genuit Salomonem. Salomon genuit Roboam. Roboam genuit Abiam. Abia genuit Asa. Asa genuit Iosaphat. Iosaphat genuit Ioram. Ioram genuit Amasiam. Amasias genuit Oziam. Ozias genuit Ioatham. Ioatham genuit Achaz. Achaz genuit Ezechiam. Ezechias genuit Manassen. Manasses genuit Amon. Amon genuit Iosian. Iosias genuit Iechoniam. Iechonias genuit Iechoniam, quos tamen S. Matthaeus certi mysterii gratia .xiiii. posuit, a qua velut iuvenili aetate in populo dei regum tempora coepere. Haec nanque aetas gubernandis regnis solet apta consistere seu existere.

Quinta aetas quasi senilis a transmigratione Babylonis incipit & durat usque in Adventum domini, annos continet quingentos octoginta novem, sed generationes habet tredecim. Iechonia genuit Salathiel sive Schealthiel. Salathiel genuit Zorobabel vel Zerubabel. Zorobabel genuit Abiud. Abiud genuit Eliachim. Eliachim genuit Azor. Azor genuit Sadoch. Sadoch genuit Achim. Achim genuit Eliud. Eliud genuit Eleazar. Eleazar genuit Mathan. Mathan genuit Iacob. Iacob genuit Ioseph, virum Mariae, de qua natus est IHESVS, qui vocatur Christus. In qua aetate ut fessa senectute gens Hebraea malis crebrioribus quassata est.

Sexta vero aetas a Christo, domino & Salvatore nostro, incepit, nullaque generationum vel temporum serie certa habetur. Sed ut aetas decrepita ipsa totius seculi morte consumenda, has erumnosas plenasque laboribus mundi aetates, quique foelici morte vicerint septima iam Sabbati perennis aetate suscepti octavam, ut legitur in libro de imagine mundi, beatae resurrectionis aetatem, in qua semper cum domino regnent, expectant. <1-003-r>

 

INCIPIT CHRONOGRAPHIA AB EXORDIO MVNDI VSQVE IN

praesentem diem per Generationes veluti libros partita.

 

Titulus operis

Divisio libri

Generationes duae

Modus procedendi

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-002 v>

De sex aetatibus

Prima aetas

Secunda aetas

Reu disyllabum est

Tertia aetas

Quarta aetas

Quinta aetas

Sexta aetas <Text bis hierher oben im Kasten>

 

Chronographie Generatio Prima <1-003 r>

 

Incipit Chronographia ab exordio mundi usque in

praesentem diem per Generationes veluti libros partita.

 

Homo primus Adam.

Poetae

Eva

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-003 v>

 

Eiectio hominis de paradiso

Cain nascitur

Abel

Homicidium primum

Cain fratricida

Civitas prima Enochia sive Enoch

Civitates duae ortum habuere

Civitas reproborum

 

Chronographie Generatio II. Et III. <1-004 r>

 

Civitas bonorum

Ecclesia

Adam & Eva generaverunt plures

Adam prophetiae donum habuit

Adam moritur

 

Generatio Secunda

 

Seth bonus

De duabus columnis

Literarum exordium

Seth genuit Enos

 

Generatio Tertia

 

Nomen domini

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-004 v>

 

Generatio Quarta

 

Cainan

Mahalale el hebraice

 

Generatio Quinta

 

Malalehel

 

Generatio Sexta

 

Iared

 

Generatio Septima

 

Enoch

Mathusalem

Enoch in paradisum

Enoch optimus

Lamech

Bigamia

Cain interficitur a Lamech:

 

Chronographie Generatio Octava <1-005 r>

 

Iabal alias Iabel

Iubal alias Tubal

Noema

 

Generatio Octava

 

Mathusalem

Mathusalem genuit Lamech

Iabal

Iubal

Musica

Tubalcain

Ferraria ars

Noema

Artium origo

 

Generatio Nona

 

Lamech

Noe

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-005 v>

 

De annorum computatione

 

Generatio Decima

Anno ab exordio mundi 1640 & paucis supra natus est Noe, & hoc secundum Septuaginta, vel secundum Philonem 1656. Sed secundum Hebraicam veritatem anno ab exordio mundi 1056 natus est Noe ex Lamech per lineam Christi, & in eo incepit decima generatio.

 

Sem

Cham

Iapheth

De Gigantibus

Arca Noe

Diluvium

Egressio Noe de Arca

 

Chronographie Generatio Decima <1-006 r>

 

Ex Beroso Babylonico Chaldaeo Historiographo

 

Diluvium

Noe

Theologia

Philosophia

Tuyscon

De aureo secula

De aequivocis

Ioves

Hercules

Ninus

Noe

Noa hebraice Ianus

Coelum

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-006 v>

 

Generatio Undecima

 

Sem

Aetas secunda

Noe

Homicidium

Noe

Noe inebriatus est

Servitus prima

Divisio generis humani

Sacerdotes

Milites

Servi

Vini inventor

Ex praemissis patet falsum esse, quod Poetae scribunt, Liberum patrem vini primum repertorem fuisse, & ideo pro deo habitum. Cum Noe longe praecesserit eum, qui vinum plantavit, de quo tamen mox poenam persolvit, unde Ambro<sius> habetur in ca<pitulo> sexto die xxxv. di. Nec vinum, inquit, pepercit suo autori. Et post pauca. Non esset hodie servitus, si ebrietas non fuisset.

Vixit autem Noe post diluvium 350 annis foeliciter, et cum annos complevisset 950, mortuus est. Et praeter Sem, Cham et Iapheth reliquit filios & filias, viditque de filiis filiorum & ex illis descendentibus 24 millia virorum centumque, exceptis mulieribus & parvulis. Ex tribus quoque filiis Noe Sem, Cam & Iapheth lxxii gentes procreatae sunt, ut patet Genesis 10. Harum autem gentium partim vocabula manserunt, partim temporis vetustate mutatae sunt.

De morte Noe

 

Chronographie Generatio XI <1-007 r>

 

Ionichus prophetizat de quatuor regnis

<Filius Noe: Ionichus> qui natus est ei anno post diluvium, de quo Moyses tacet.

Hunc omnes testantur virum fuisse ingenio eminentissimum, & astronomum maximum. Qui primus omnium syderum cursus & stellarum habitudines contemplatus est.

Qua quidem diciplina ortum pariter & occasum quatuor regnorum principalium praevidit & docuit.

Astronomia

Subsyrsadebeth rex

Sem

Hierusalem

Filii Sem

Assyria

Chaldaei

Babylon

Syri

Damascus

Armenia

aethiopes

Cham

Chananaei

Iudaea

Phuth

Mesraim

aethiopes

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-007 v>

 

Getuli

Arabia

Nemroth

Iapheth

Ianus

Gomer

Galatae

Sarmatae

Paphlagones

Medi

Iones

Thurcia

Aeolia

Tarsus

Cyprus

Hispani

Cappadocia

Thracia

Sarmatae

Iapheth

Sem moritur

 

Chronographie Generatio XII  XIII et XIIII <1-008 r>

 

Noe adoptivi

Germani

Tuysci

Sarmatae

 

Generatio Duodecima

 

Arfach schad

Chaldaei

 

Generatio Tertia Decima

 

Sale

Heber

Sale

Salem condita Hierusalem

Sarmatae

India

Indus

Crocodilus

 

Generatio quarta decima

Heber vixit annis 34 & genuit Paelaeg sive Phalech secundum Hebraeos, secundum vero Septuaginta interpretes Anno vitae suae 134. genuisse fertur Phalech.

Anno a mundi exordio 2509. Heber ex Sale est genitus. In quo per lineam Christi xiiii. coepit generatio. Et ab isto Heber Hebraei appellati sunt.

In cuius sane familia (secundum Augustinum xvi. de civi<tate> dei ca<pitulo> xi.) dum linguae dividerentur, Hebraea lingua, quae antea una sola erat, remansisse dicitur, ipsa quippe tum humana dicebatur, qua sola universum genus humanum loquebatur.

Hic Heber anno vitae suae 134. genuit Phalech in linea Christi, qui interpretatur divisio, quia in eius ortu linguarum divisio facta est, sive per linguas terra divisa est; quae linguarum multiplicatio mutatioque de poena venit, ut scribit Augu<stinus> de civi<tate> dei, vixit annis 474.

Heber hic habuit plures alios filios & filias, & inter caeteros unum, quem vocavit Iectan sive Ictan, qui habuit 13 filios, ut meminit Moyses Gene<si> 10: Elmodad, Saleph, & Azarmoth, Iare & Aduram, & Uzal, & Decla, & Hebal, & Abimahel, & Saba, Ophir, Evila et Iobab. Istorum habitatio facta est Massa.

In hac generatione divisae sunt linguae. Nemroth enim gigas filius Chus, filii Cham, filii Noe. Cum esset audacissimus & manu fortissimus libidine dominandi succensus, apud Babylonios cum suis existens, imperium & tyrannidem in filios Cham primus usurpavit. Cuius regni principium Babylon fuit, quam ipse fundavit, quamobrem robustus venator cognominari meruit, venator, id est deceptor animarum, quia cogebat homines ignem adorare, & humani generis oppressor factus dicitur. Berosus scribit, quod anno a salute humani generis ab aquis 131 coepit regnum Babylonicum, sub nostro Saturno, patre Iovis Beli. Et Saturnum vocat Nymbrotum, id est Nemroth.

Quatuor tamen Nemroth ex autoribus fuisse compertum habemus, primum hunc ex semine Cham, alterum ex semine Sem. Sem enim genuit Arphaxad, qui genuit Sale, qui genuit Heber, & fratrem eius Iectan sive Ictan, ut est apud Berosum scriptum, qui & ipse genuit Nemroth, qui genuit Cretem, qui genuit Coelum & Iovem, qui genuit Saturnum cognomento Nemroth tertius, prout refert Iacobus Benzio historicus. Quartum autem Nemroth Belum dicunt primum Assyriorum regem, quia liber, qui imago mundi inscribitur, sic inquit: Nemroth genuit Assur, qui genuit Belum cognomento Nemroth.

Heber

Hebraica lingua

Linguarum divisio

Nemroth

Babylon

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-008 v>

 

Belus

Nemroth primus

Nemroth

Iectan

Suphne

Linguarum confusio

Habuit autem Nemroth sermonem, cunctis persuadens ulcisci se volens de deo, timensque diluvium, dixit: 'Venite! Faciamus lateres & coquamus eos igni. Aedificemus civitatem & turrim, cuius cacumen ad coelos usque pertingat.' Quam cum aedificare coepisset, deus superbiam aedificantium hac sola animadversione percussit, ut gentes duae & lxx, quae eo ex omni mundo convenerant, quibus antea fuit unum labium eademque lingua, totidem linguarum confusione superinducta, separavit, necessitatem inducentem, ut alter alterius vocem non intelligeret, et super omnem terrae faciem spargeretur.

Et cum imperantis dominatio in lingua consistat, superbia Nemroth in lingua damnata est, ut ipse non intelligeretur, iubens homini, qui intelligere noluit, deo iubente sibi.

Nemroth autem linguarum confusione redargutus atque adeo confusus in Persidem secessit, ubi & Persas ignem colere docuit. Indeque error ille cecas illorum hominum mentes invasit, ut Solem deum esse putarint,

Demum, ut quidam tradunt, a filiis suis, qui octo fuerant, castratus, una cum Camese filio in Italiam traiecit, ibique, ubi nunc Roma est, urbem Camesam nomine filii sui condens appellavit.

 

De hac turri (dicit Iosephus) quia latitudo tanta erat, ut prope eam aspicientibus longitudo videretur imminui, dii vero ventos immittentes everterunt eam, et vocem propriam uniquique partiti sunt, propterea Babel contigit vocari, quod Hebraei confusionem vocant.

De hac etiam turri meminit Sibylla dicens: Cum omnes homines existerent unius vocis, quidam turrim aedificaverunt excelsam, tanquam per eam ascensuri in coelum, dii vero turbines immittentes everterunt turrim, & vocem propriam unicuique partiti sunt.

De campo Sennaar meminit Estius, ut idem Iosephus refert, quod in regione Babylonis fuerat dicens, Qui de sacerdotibus sunt erepti, Iovis sacra sumentes in Sennaar Babylonis venerunt, divisique sunt post hoc diversitate linguarum, migrationes agentes, apprehenderunt mediterranea simul & maritima.

Babel turris

Heber

Regnum Babel

Assyrii

Assur

De monstrosis

Monoculi

Hermaphroditus

 

Chronographie Generatio XV Et XVI <1-009 r>

 

Sciopodes

 

Generatio Quinta decima

 

Phalech

Hispania

Iberia

 

Generatio sexta decima

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-009 v>

 

Regau seu Rau

Scythae

Aegyptii

Scythia

Furtum

Tanais rex

Tanais

Scythica gens

Bactriani

Parthi

 

De Amazonibus

 

Amazones

 

Chronographie Generatio XVI <1-010 r>

 

Matrimonium servitus

 

De regno Aegypti

 

Menas

Reges Aegypti

Pharaones dicti sunt reges Aegyptiorum pro dignitate

Aegyptus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-010 v>

 

Ptolemaei dicti reges omnes Aegypti

Aegyptus

Thebe

Philosophia

Astronomia

Memphis

De moribus regum Aegypti

Leges

 

Chronographie Generatio XVI <1-011 r>

 

Divisio Aegypti

Politia

Leges Aegyptiorum

Fides

Leges ad hominum commercia

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-011 v>

 

Musica

Medici

 

De exordio regni teutonicorum seu germanorum

 

Teutones

Tuyscon primus rex Germaniae

Secundus

Tertius

Quartus

Quintus

Sextus

Septimus

Suevi

Turegum

Octavus

Nonus

Decimus

 

Generatio Septima decima

 

Baruch alias Saruch

Regnum Assyriorum

 

Chronographie Generatio XVIII <1-012 r>

 

De Hungaris et regni initio

De Bohemia & regni initio

Attilas

Vladislaus

Bohemiae situs

Hercynia sylva alias Harcynia

Suevorum gens

 

Generatio decima octava

 

Nachor

Assyriorum regnum

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-012 v>

 

Reges Assyriorum

 

Berosus atque Metasthenes in his concordant

Regna duo clariora

Regna quatuor

Regna Sicyoniorum

 

Reges Sicyoniorum alias arcadum

 

Chronographie Generatio XIX <1-013 r>

 

Generatio Nona decima

 

http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=47

Thare secundum Hebraeos vixit annis 70 & genuit Abram. Sed secundum Septuaginta interpretes anno vitae suae similiter 70. genuit Abram. Sunt ergo a diluvio ad Abraham, ut ait Philo, anni ducenti nonaginta duo <292>.

 

ANNO ab exordio mundi 3114. in Thare Nachor filio per lineam Christi xix. coepit generatio.

Hic Thare cum esset 70 annorum, ut refert Isidorus, genuit Abram & Nachor & Aram.

Abram duos filios genuit Ismahelem & Isaac.

Nachor secundus filius Thare octo de Melcha genuit filios. E quibus Bathuel ultimus fuit, qui genuit Rebeccam filiam, & Laban filium.

Hus primus erat filius Nachor, Iob filius Hus.

Buz secundus filius Nachor, filii illius Beor & Balaam.

Bathuel habuit Rebecam & Laban. Hic Laban duas habuit filias, Lian & Rachel.

Camuel quartus filius Nachor. Caseth quintus. Aran sextus. Pheldas septimus. Bela octavus.

Aram vero tertius filius Thare genuit Loth, Sarai et Melcham. Sarai uxorem duxit Abram frater, & Melcham Nachor frater. Iste Aram inter Chaldaeos mortuus est in civitate Hur.

Porro Thare odio habere coepit terram Chaldaeorum propter Idola, quae apud eos venerabantur, quia ignem adorabant, & propter luctum Aram, filii sui.

Hebraei enim fabulabantur, quod cum Thare & filii eius recusarent adorare ignem, miserunt eos in ignem, qui deum verum adorantes evaserunt illesi, excepto Aram, qui in fide deficiens consumptus est.

Eduxit igitur Thare Abram et suos de Chaldaea, migravitque in Charram sive Aran, Mesopotamiae civitatem, ubi demum mortuus est, dum vixisset annis ducentis quinque <205>.

 

Anno a mundi exordio 3141., anno generationis currentis 27. mortuus est Belus, Babyloniae rex, cum iam regnasset annis 75. Et successit ei filius suus Ninus, qui in serie regni Assyriorum primus ponitur. Non quod ille primus rex esset, cum pater eius Belus ante illum 75 annis regnasset in Babylone, quam aedificavit Nemroth. Sed quia caeteris regibus, fraudis ignaris & regnorum suorum finibus contentis, ipse propagandae dominationis libidine arma foris extulit, cruentam vitam bellis egit, donec omnem Asiam excepta India imperio suo subiecit. Unde factum est, quod, etsi tum non nulla alia regna fuissent exorta, regnum tamen Assyriorum Monarchiam obtinuit & principatum, de quo & Ionichus, quartus filius Noe, ut supra dictum fuit, ita fore praedixit.

Et Daniel propheta Nabuchodonosor in statua per quietem visa interpretationem fecit.

De hoc Assyriorum regno Trogi Pompei abbreviator sic exorsus est: Principio, inquit, rerum gentium nationumque imperium penes reges erat, quos ad fastigium huius maiestatis non ambitio secularis, sed spectata inter bonos moderatio provehebat, populus nullis legibus tenebatur, arbitria principum pro legibus erant, fines imperii magis tueri quam proferre mos erat, intra suam cuique patriam regna finiebantur. Primus omnium Ninus, Beli, regis Assyriorum, filius, veterem gentium morem nova imperii cupiditate mutavit. Hic mortuo patre Belo in regno successit. Moxque in solacium doloris imaginem patris sculpi iussit, tantamque reverentiam exhibuit statuae, ut quibuslibet reis, qui ad eam confugissent, parceret. Propter quod homines divinos honores ceperunt illi imagini impendere, emulationeque illius plurimi postea charis suis mortuis imagines dedicavere. Hinc exortum habuisse fertur idolatria a Belo introducta imaginatio.

Ninus igitur patre defuncto totam Assyriam obtinuit, civitatemque Camsor regni, a nomine suo appellatam Niniven, caput regni constituit, & itinere trium dierum ampliavit.

Et quia secundae res ut plurimum maiorum ingerunt cupiditates, ad reliquam Asiam subiiciendam profectus, omnem annis 17 praeter Indos & Bactrianos in potestatem suam redegit. Excipit etiam Diodorus Siculus Arabiam, quae gens libertatem servans, nullum advenam apud se regnare passa est, ita neque Persarum neque Macedonum reges, quamvis potentes, armis eorum imperio potiti sunt. Est enim regio inexpugnabilis, propter loca partim deserta, partim arida, aquisque deficientia. Unde societatem Ninus cum Arieo, Arabum rege, iniit, & eum sibi adiutorem fecit.

Deinde arma in Bactrianos vertens Ninus, ibi Semiramidem uxorem duxit; quae, cum clarissima omnium mulierum feratur, quom ex humili fortuna ad tantam gloriam pervenerit, haud ab re erit referre:

Est Syriae civitas Ascalon iuxta templum deae, quam appellant Dercetam, facie hominis, reliqua parte corporis piscem, huius causae fabulam ferunt: hanc a quodam adolescente impregnatam Venere suggerente, ac deam sui erroris pudore ductam, natam filiam in desertum exposuisse, & ab avibus susceptam nutritamque. Anno acto a pastoribus compertam aiunt, & praesidi pastorum regi donatam. Qui liberis carens ut filiam magna cura nutritam Semiramidem ab avibus (Eo enim nomine lingua Syra vo- <1-013-v> cantur) appellavit. Quae cum iam nubilis esset, ac pulchritudine caeteras anteiret puellas, praefectus Syriae, cum apud Simmam (ita enim vocabatur pater nutricius) divertisset, virginis amore captus, uxorem illam sumens, duxit in Niniven sive Ninam. Et cum plures virtutes Semiramidis formam exornarent, vir uni mulieri deditus, nil absque eius agebat consilio.

Inter haec Ninus Bactrianorum patriam accessu difficilem, viribus praevalidam, grandi exercitu coacto est ingressus, fuere autem in Bactris plures insignes urbes, quarum una praeclarissima caeteris tum magnitudine praestantior, tum arce munitissima, Bactra dicta, vel ut Stephanus de urbibus scripsit, Bactrion.

Sed & Bactrianorum rex Zoroastes comparato valido exercitu Nino occurrit in regni finibus, hostes in fugam versos superat, persequiturque cedendo usque ad montes proximos, ad centum millibus hostium cesis. Deinde auxilium ferente suis Nino, superati a multitudine Assyriorum Bactriani dispersi sunt, suaeque quisque urbi subsidio abiit.

Ninus caeteris urbibus captis Bactra & natura loci & rebus caeteris, quae ad defensionem spectant, munita, cum expugnare non posset, obsedit. Protracta autem longa obsidione, vir Semiramidis, Menones dictus, amoris impatiens uxorem accersit. Quare perspicax magnique ultra muliebrem sexum animi, tempus nacta, quo virtutem ostenderet, viam multorum dierum ingreditur, induta stola eiusmodi formae, ut vir mulierve esset, nequiret conspici.

Cuius tanta erat commoditas, ut postmodum Medi Persaeque stola Semiramidis uterentur.

Cum venisset in Bactra, perspecta obsidione, tum locis urbisque situ, quaeque adiri posset, animadversis. Arcem, quia loco natura munito diffilique erat accessu, custodiis proinde vacuam, inferiori parti veluti arce ab hoste tuta omnibus intentis, conspexit. Sumptis igitur, qui per loca petrosa abruptaque ascendere soliti erant, per aditum vallis praecipitem superata loci asperitate partem arcis capit, magnoque ad terrorem excitato tumultu, signum captae arcis obsidentibus dedit. Qui infra urbem erant, arce amissa obstupefacti, relictis moenibus fuga salutem quaesierunt.

Capta est hoc modo civitas, tum admiratus Semiramidis virtutem rex Ninus, in primis eam donis multis cumulavit, deinde pulchritudine eius allectus, persuadere viro conatus est, ut illam sponte sibi uxorem donaret, pollicitus filiam suam ei ea gratia donaturum, renuenti comminatus est ei, se oculos, ni pareret, eruiturum, hoc perculsus timore simul & amore incensus Menones, laqueo vitam finivit, Semiramidem Ninus uxorem accepit. Superato hoc modo Zoroaste atque occiso, constitutis rebus Bactrianorum exercitum Ninus dimisit, & ad propria rediit, haec Diodorus.

 

Zoroastes, rex Bactrianorum, quem occidit Ninus, Cham, filius Noe, fuisse dicitur secundum Magistrum in historiis.

Et fertur magicae artis inventor. Qui & septem artes in xiiii. columnis scripsit, septem aeneis, & septem latericiis, contra ignem & aquam. Ninus vero libros eius combussit, & ab eis orta sunt Idola.

Et ab imagine Beli eiusque nomine Idola dicta vel Beel vel Baal, aut Baalim, Beelphegor, aut Beelzebub, unde Syrophanes, primus idolatra Aegypti, de isto Zoroaste beatus Augustinus xxi. de civi<tate> dei dicit. quod fertur e Zoroaste, quod solus ipse natus riserit, cum omnes alii plorent, nec aliquid boni risus demonstravit.

Nam licet magicarum artium inventor, a Nino tamen rege Assyriorum fuit superatus.

Clemens in itinerario dicit, quod hic volens videri deus & astris multum intentus, velut scintillas quasdam ex stellis producebat, ut rudes in stuporem miraculi traherentur.

Tandem ab ipso daemone, quem importunius frequentabat, est succensus, cui extruxerunt sepulchrum, tanquam amico dei, vehiculo fulminis ad coelum levato, unde & hoc nomen post mortem sortitus est Zoroastes quasi vivens astrum.

Cum Aristotels scribat, vicies centum millia versuum ab ipso condita. Miratur Helinandus, quom Aristoteles viderit libros eius, cum Ninus eos combusserit.

Isidorus dicit eum a Nino interfectum. Eius autem magicam post multa secula Democritus ampliavit.

 

EX GENTILIVM SCRIPTVRIS

 

Nachor pater Thare

Generatio Thare

Idola

Moritur Belus

Ninus rex

Monarchia Assyriorum

De regno Assyriorum

Reges

Ninus

Asylum

Prima Idolatria

Ninus Assyriorum rex

Ninive alias Nina

De Arabia

Ninus

Semiramis

Derceta dea

Ascalon

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-013 v>

 

Bactrianum regnum

Bactra

Zoroastes

Stola

Zoroastes

Idola

Idolatria

Zoroastes risit ea hora qua natus est <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

 

Ex gentilium scripturis

 

EX GENTILIVM SCRIPTVRIS

Berosus Chaldaeus, ut Iosephus in primo de iudaica antiquitate significat, fuit sacerdos, notarius & scriba publicus, & praecessit Alexandri regnum, quo tempore, ut autor est Metasthenes, penes sacerdotes solos erat puplica <sic!> fides annalium, quamobrem omnem Chaldaicam defloravit historiam, sic exorditur dicens:

"Ante aquarum cladem famosam, qua universus periit orbis, multa praeterierunt secula, quae a nostris Chaldaeis fideliter fuerunt observata."

Et cum de inundatione orbis ac salvatione Noe filiorumque late scripserit, subiungit,

"Igitur ab hoc anno salutis humanae ab aquis primordio sumpto, nostri maiores numeros scripserunt. Nos abbreviate referemus origines & tempora & reges eorum duntaxat regnorum, quae nunc magna habentur in Asia <1-014-r> quidem nostrum omnium celsissimum Babylonicum, in Africa Aegyptium & Libycum.

Postremo in Europa quatuor nostri enumerant, Celtiberum, Celte, Kytim, quod illae gentes Italicum appellant, & Tuysconum, quod a Rheno fluvio per Sarmatas in Pontum finit. Addunt quidam etiam quintum Ionicum",

deinde Berosus describit arborem filiorum Noe, deinde filiorum Sem, Cham, & Iapheth.

Postea in 4. li<bro> Berosus de Noa aut Iano refert, quod in Europa regem Sarmatiae fecerit Tuysconem, a Tanai ad Rhenum, iunctique sunt illi omnes filii Istri & Mesae ab Adula monte usque in Mesembriam ponticam, haec ille.

 

Berosus

De regno Teutonicorum ac Sarmatarum

 

Chronographie Generatio XX <1-014 r>

 

Tuysconum regnum id est Germanorum <Text bis hierher oben im Kasten>

 

Generatio Vicesima

 

http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=49

A diluvio usque ad Abraham sunt anni secundum Hebraeos, ut ait Philo, ducenti nonaginta duo <292>, sed secundum Septuaginta sunt anni nongenti quadraginta duo <942>. Ab Abraham usque ad nativitatem Moysi sunt anni quadringenti viginti quinque <425>. Et a Moyse ad inchoatum templum ligneum & legem datam in monte Sinai anni octoginta <80>.

 

AETAS tertia mundi in Abraham patriarcha ac in eo per lineam Christi ab exordio generis humani anno 3184. vicesima incepit generatio.

Natus enim fuit Abraham anno patris sui Thare 70. regni vero Nini regis Assyriorum 42.

Unde Orosius in praefatione libri de Ormisda mundi sic ait: Ab Adam usque ad nativitatem Abrahae sunt anni 3184, vel, ut alii habent, tria millia 34, qui ab omnibus historiographis vel sunt omissi vel ignorati. Ab Abraham autem usque ad nativitatem Christi sub Augusto Octaviano anni sunt duo millia quindecim <2015>. In quibus autores & scriptores inter se omnium ocia negociaque triverunt.

Hebraei tamen, quos non sequor, ab exordio mundi usque ad nativitatem Abrahae solum ponunt mille nongentos quadraginta octo annos <1948>. Et sic secundum Septuaginta interpretes, quos sequitur Beda & Orosius & ecclesia, exceditur Hebraeorum supputatio mille ducentis triginta quatuor annis <1234>.

 

Porro Ninus, ut refert Otho frising<ensis>, cruentam victoriam tanquam lupus seviens inter oves inermes quinquagesimo secundo regni sui anno in oppugnatione urbis cuiusdam sagitta percussus interiit in ipsoque veridice impletum est: Omnis, qui acceperit gladium, gladio peribit, quod actum est anno Abrahae decimo. Diodorus sit ait.

Genito ex Semiramide filio, cui nomen Nini indidit, excessit e vita imperio uxori relicto. Sepultus est in regia sepulchro ingentis molis, altitudine novem stadiorum.

Mortuo autem Nino, primo rege Assyriorum, anno ab exordio mundi 3194. relicto filio impubere Nino & uxore Semiramide, haec neque immaturo puero (ait Iustinus) tradere imperium, nec ipsa palam tractare ausa, tot ac tantis gentibus vix patienter uni viro, nedum foeminae parituris, simulat se pro uxore Nini filium, pro foemina puerum. Nam & statura utrique mediocris, & vox pariter gracilis, & lineamentorum qualitas matri ac filio similis. Igitur brachia ac crura velamentis, tiara caput tegit, & ne novo habitu aliquid occultare videretur, eodem ornatu & populum vestiri iubet, quem morem vestis exinde gens universa tenet. Sic primis initiis sexum mentita puer credita est, magnas deinde res gessit, quarum amplitudine, ubi invidiam superatam putat, quae sit, fatetur, quemve simulasset, nec hoc illi dignitatem regni ademit, sed admirationem auxit, quod mulier non foeminas modo virtute, sed etiam viros anteiret.

Haec Babyloniam condidit, & murum urbis cocto latere circumdedit, arena, pice, bitumine interstrato, quae materia in illis passim locis e terra exaestuat. Multa alia praeclara huius reginae fuere, siquidem non contenta acquisitos a viro regni terminos tueri, Aethiopiam quoque regno suo adiecit, Sed & Indiae bellum intulit, quo praeter illam & Alexandrum magnum nemo intravit. Iustinus haec.

Sed Diodorus Siculus li<bro> 3. refert hoc modo, universa deinceps peragrata Aegypto, Libyaque magna ex parte in ditionem redacta, ad Iovem Ammonem transiit, sciscitatura a deo suae vitae finem, dicitur responsum ei datum, ab hominibus migraturam esse atque a multis Asiae gentibus immortalium honores assecuturam. Idque fore, cum ei Ninus filius insidiaretur, de quo infra.

Idem Diodorus paulo post, constitutis, inquit, Aethiopiae Aegyptique rebus Semiramis ad Bactrianos Asiae cum exercitu descendit, & cum diutius pacem egisset, honoris cupida, excogitavit aliquid memoria dignum bellum gerere. Audiens igitur Indorum gentem maximam, inter caeteras orbis regiones pulchram fertilemque, arma in Indiam vertit.

Est autem India prae caeteris pulchritudine excellens regio, multis fluminibus distincta, bisque fructus annuatim ferens, adeo autem omnibus exuberat ad victum necessariis, ut affatim ubilibet fructus afferat, dicitur nunquam in ea sterilitatem <1-014-v> esse, aut fructuum vastitatem.

Est ibi incredibilis elphantorum numerus, qui virtute & robore corporis longe Libycis praestant.

Similiter auri, argenti, aeris, lapidumque preciosorum caeterarumque rerum, quae ad delicias atque opes spectant, summa copia.

Quae singula Semiramidem ad bellum Indicum invitavere.

Videns autem, quantum bellum susceptum esset, magnisque viribus sibi opus esse, omnibus provinciarum praefectis mandavit, ut pro magnitudine provinciarum iuniores bello aptos conscriberent. Edixit quoque reliquis, ut post triennium in Bactris parati instructique adessent. Iussitque in Phoenicia, Cypro, Syria atque aliis maritimis locis, ubi ea materia suppetit, naves fluminibus aptas parari.

His tandem confectis, copias omnes in Bactris coegit, fuit militum numerus, ut Ethesias tradit, tredecies centena millia militum <1.300.000>, equitum millia quingenta <500.000>, currus autem ad millia centum <100.000>, naves diversae ad duo millia <~ 2000>.

Audita rex Indorum tum exercitus magnitudine, tum ingenti apparatu belli, conatus est excedere Semiramidis vires.

Et primum ex arundinibus navigia confecit ad quatuor millia <~ 4000>, fluvio accommodata.

Armorum quoque omnis generis copias confecit.

Elephantorumque venatione facta plurimos ad bellum instruxit,

omnibusque paratis atque instructis, nuncios ad Semiramidem nunc appropinqunatem mittens, reprehendit eius ambitionem, quod nulla lacessita iniuria bellum sibi inferret, multisque verbis eam per literas incusans, deos invocans testes, minatus est, si acie victa esset, se illam cruci affixurum. Lecta epistola ridens Semiramis, non verbis, sed virtute certandum respondit, deinde regis classe inventa durum certamen commissum est, ac diutius magnis viribus utrinque pugnatum, tandem superata Indorum classe ad mille naves submersae sunt, multique mortales capti, pontem supra flumen, quo facilior esset transitus, construxit, praesidioque ex utroque latere imposito, omnes copias traduxit, urbes et insulas cepit, ad centum millia hominum <~ 100.000> in servitutem redeagit.

Classe amissa, Indorum rex simulans suas copias procul a flumine retro abduxit, ut hostes id formidine factum rati flumen transirent.

Semiramis vero parte copiarum ad pontis custodiam relicta, Indos cum reliqua parte exercitus persecuta est, atque de victoria secura, in primis pugnans Indos in fugam vertit.

Rex haud ea re perculsus, adversus reginam virili animo proficiscitur, magnamque edebat Assyriorum cedem.

Cum autem magnus interfectorum cumulus fieret, timor & tremor omnia complessent, nulli iam ordinem servabant, ita omnibus ferme Assyriis ad fugam intentis, Rex Semiramidi casu obvius, primum sagitta brachium eius, deinde iaculo humerum sauciavit, mox omnes ad fugam versi, ad naves tendunt.

Insequentibus Indis magna cedes facta est, per loca tantae multitudini angusta, ita, ut Assyrii suomet tumultu interirent.

Multi ex utroque pontis latere fugientium multitudine in aquam praecipitati sunt.

Semiramis, cum maior eorum pars, qui bello superfuerant, flumen transisset, pontem, quam fecerat, discidit, multis Indorum, qui illos insequendo ascenderant, vi fluminis submersis.

Rex multis prodigiis augurumque responsis monitus, ne flumen transiret, finem insequendi fecit.

Semiramis vero permutatis captivis in Bactrianos rediens, maiorem exercitus partem dimisit.

Itaque frustrata Babylonem rediit. Haec multo pluribus verbis Diodorus.

Qui etiam dicit postea tradito filio regno evanuisse iuxta oraculi responsum, & aliqua satis fabulosa subiungit.

Idem Diodorus refert, quod Indorum populus fuerit in septem tribus distributus.

Prima est philosophorum, hi ab omni opere immunes neque serviunt cuiquam neque imperant, pauciores numero, sacra diis faciunt, & curam habent defunctorum tanquam chari diis, anni principio conveniunt, siccitates, pluvias, ventos, morbos, praedicunt, caeteraque, quorum cognitio possit utilis esse. Qui falsum dicit, quod perpetuo sileat, poenam subiit.

Secunda tribus est agricolarum, quos nullus hostis lacessit, neque spoliat, vivunt autem in campis cum uxoribus & liberis, soluti metu, neque in urbes conveniunt, dant regi tributum. Omnis enim India subdita est regibus.

Tertiam tribum conficiunt pastores, qui neque in civitatibus neque in villis morantur, utuntur tabernaculis, venatu ac retibus, tutas a feris avibusque terras reddunt.

Quartum locum artifices tenent, quorum pars armis, pars rusticis instrumentis fabricandis vacat.

Quinto ordine milites armis dediti sunt, tum equi elephantique bello apti ex regia victum habent.

Sextus est ordo Ephororum, hi, quaecunque in India aguntur, regi referunt.

Septimo loco existunt, qui publicis consiliis praesunt, nobilitate prudentiaque insignes, at numero paucissimi. Duces insuper ex his deliguntur ac principes.

Has in partes politia distributa est, & non licet unius ordinis virum alterius uxorem ducere, neque exercitium mutare.

Leges apud Indos habentur variae, <1-015-r> quae fuerunt a priscis philosophis editae, lege enim sanxerunt neminem omnino servum esse, liberos aequo iure honoreque haberi, optime ad omnem fortunae casum instituisse vitam. Stultum videri leges aequas omnibus positas, fortunas non aeque omnibus communes esse.

 

Semiramis cum haberet privignum, Trebetam dictum, suspicione affectandi regnum ducta, insidias illi parare coepit. Qui classe facta e regno ex Asiaque in Europam profectus, id est per mare in Rhenum, ac inde per Mosellam fluvium in valle pulcherrima Galliae consedit, ibique florentissimam urbem totius Galliae caput fundavit, ac Treverim ex nomine suo appellavit. Extant ibidem hodie antiquae nobilitatis monumentorum insignia. E quibus circa annos domini mille ducentos <1200> repertum est in lapide sculptum tale Epitaphium:

Nini Semiramis, quae tanto coniuge foelix.

Plurima possedit, sed plura prioribus addit.

Non contenta suis nec totis finibus orbis.

Expulit a patrio privignum Trebeta regno.

Insignem profugus nostram qui condidit urbem.

Ante Romam Treveris stetit annis mille trecentis, Gotfridus.

 

Fuit autem Semiramis elatissima mulier & impudica, de qua narrat Valerius maximus.

Cum ei, circa cultum capitis sui occupatae, aliquando nunciatum esset Babyloniam, cui dominabatur, defecisse, altera parte crinium adhuc soluta, ad eam expugnandam cucurrit, nec prius decorem capillorum in ordinem, quam tantam urbem in potestatem suam redegit. Quocirca statua eius Babylone posita est illo habitu, quo ad ultionem exigendam celeritate praecipiti tetendit.

Orosius de ea libro primo: Semiramis libidine ardens sanguinem sitiens, cum omnes, quos concubitu oblectasset, occiderit, tandem filio flagiciose concepto et impie exposito, incestu cognito privatam ignominiam publico scelere obtexit. Praecepit enim, ut inter parentes & filios nulla delata reverentia naturae de coniugiis appetendis, quod cuique libitum eset, liberum fieret.

Et, ut scribit Iustinus, cum filii concubitum petiisset, ab eodem interfecta est iuxta Iovis Ammonis oraculum, duos & quadraginta annos regno potita.

 

Anno quinquagesimo tertio praesentis generationis Ninus, filius Nini, Zameis alias dictus, Monarchiam Assyriorum suscepit, & annis triginta octo regnavit. Hic regno potitus, elaborato a parentibus imperio contentus, belli studia deposuit, & veluti sexum cum matre mutasset, raro a viris visus, ocium & delicias secutus, in foeminarum turba consenuit.

Existimabat enim incommoda omnia vitare, in continuis versari voluptatibus, vacuum esse curis summam in rege foelicitatem ratus.

Ad securitatem autem imperii & ut a subditis timeretur, annuatim certum militum indicebat numerum, acto anno copias remisso domum priori milite rursus a provinciis petebat, quo fiebat, ut & subditi promptius imperata faciebant. Annuam autem militum mutationem ad id conferre existimabat, ut parva temporis consuetudine nulla inter eos amicitia contracta, neque duces neque caeteri adversus regem conspirarent. Vita vero principis exterioribus ignota, voluptates eorum occultas reddit, & tanquam invisibilem deum ne verbo quidem quis blasphemare prae timore audet, hoc pacto duces, exercitus, provinciarum presides, iudices insuper singularum gentium aliaque pro regni cura disponens vitam agebat. Posteri quoque eius exempla secuti responsa gentibus per internuncios dabant.

Et sic imperium Assyriorum, qui postea (teste Iustino) Syrii vel Syri dicti sunt, ad Sardanapalum usque duravit.

 

Ninus moritur

Semiramis

Babylonia conditur

Bitumen

Semiramis

Indiae regnum

Indiae laus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-014 v>

 

Elephanti

Rex Indorum

Arundinum robur in India & crassitudo

Semiramis saucia

Pons super naves fabricatus erat

Indi in septem tribus distributi fuerunt

Philosophi

Agricolae

Reges

Pastores

Artifices

Milites

Ephori

Consiliarii

Indorum leges

 

Chronographie Generatio XX <1-015 r>

 

Semiramis

Trebeta

Treveris

Semiramis

Coniugium

Mors Semiramidis

Ninus rex secundus alias Ninias vel Ninas

Assyrii

Syri <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

Abraham

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-015 v>

 

Iudaei dicti

Abraham annus repromissionis

Pentapolis

Mare mortuum

Abram

Sarai

Pharao

Arithmetica

Astrologia

Abram

Fratres

Bellum

Loth

 

Chronographie Generatio XX <1-016 r>

 

Abram

Melchisedech

De fide Abrae

Sara

Ismahel nascitur

Abram

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-016 v>

 

De Sodomis ante urbem conditam annis 1160. secundum Orosium

De Sodomis

Aorasia (non acrisia ut male alibi impressum est) legendum

De Sodomis

Statua salis

Mare mortuum

Loth

Abraham

Abimelech

Abraham

Isaac

 

Chronographie Generatio XX <1-017 r>

 

Abimelech

Abraham

Abraham

Isaac

Mors Sarae

Eliezer

Rebecca

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-017 v>

 

Abraham

Aliter haec nomina ponuntur Genesis .25.

Africa

Moritur Abraham

Genealogia deorum

Iupiter Lysania

Iupiter

Cres rex Cretae primus

Creta

 

Generatio Vicesima prima

 

Isaac

Rebecca

Gemini Esau Iacob

 

Chronographie Generatio XXI <1-018 r>

 

Argivorum Regni Exordium

 

Inachus

Esau venator

Iacob pastor

Ius primogeniturae

Isaac

Abimelech

Esau

Isaac

Esau

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-018 v>

 

Idumaea

Iacob

Scala Iacob

Laban

Lia

Rachel

Amor vincit omnia

Zelpha

De filiis Iacob

Balam ancilla

Ioseph

Iacob redire paravit

 

Chronographie Generatio XXI <1-019 r>

 

Iacob cum angelo luctatus

Israel vocatur Iacob

Dina opprimitur

Emor rex

Circumcisio

Ioseph somnium

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-019 v>

 

Iidem Hismaelitae & Madianitae vocabantur

Infernus

Madianitae

Ioseph castus

Amor

Ioseph in carcerem missus

Somnia

Ioseph interpres somniorum

Isaac moritur annorum .180.

Phoroneus

Argos

Argivi

Isis

Inventio literarum

Ceres

 

Chronographie Generatio XXII. <1-020 r>

 

Ogyges

Minerva

Pallas

Palladis inventa.

Bellona

Thessalus

Diluvium particulare.

Delos

Apis

Serapis

Memphis

 

Generatio Vigesima Secunda

 

Iacob

Esau

Idumaea

Ioseph

Pharao

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-020 v>

 

Asenech

Filii Ioseph

Ioseph

Iacob

Iacob

Iacob filii

Aegyptii cum Hebraeis non comedunt.

Ioseph

 

Chronographie Generatio XXII. <1-021 r>

 

<Generatio ViCesima Tertia>

 

Profectio Israel in aegyptum.

Iacob

De fame

Sacerdotum victus

Iacob

Sepultura

Iacob bene dixit filiis suis.

Testamentum Iacob.

Prophetia Iacob.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-021 v>

 

Iudaei dicti

Magia

Somniorum interpres Ioseph.

Moses

Reges & sacerdotes

Mors Iacob.

Argus rex

Triptolemus

 

Chronographie Generatio XXIII. <1-022 r>

 

Iudas

Ioseph

Thamar

Sela

Ioseph moritur.

Rex Aegypti Pharao dicebatur.

Rhodos

Iohannitae

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-022 v>

 

Apollo medicus, Vulcani & Minervae primus filius, his temporibus Eusebio teste clarus habitus est, qui medicinae repertor, & herbarum virium primus cognitor fuit, hic autem Apollo Pythius & sapientiae deus a poetis appellatus est. Qui & Pythonem serpentem, qui matrem Latonam persecutus fuit, sagittis confecit.

Chiron  medicus, iustissimus vir, Centaurorum ductor, nutritorque Aesculapii, & magni doctor Achillis, iisdem temporibus claruit. Qui, ut multis placet, medicinam & herbarum vires primus invenit. Hic teste Orpheo cum Argonautis navigavit, & illorum iudex ac medicus fuisse dicitur. Tandem Herculem hospitio suscepit, & cum arma eius tractaret, sagitta e manibus cadens pedem levum vulnerat, nec se curare poterat, sed die nona moritur, vir immensae aetatis, & vix creditur tam diu vixisse.

 

Prometheus, Iapeti filius ex Asia Nympha coniuge, in Arcadia claruit, vir acutissimi ingenii, qui homines incompositos ac rudes ad mores politiores formavit.

Simulacra quoque hominum primus de terra formavit, & arte quadam veluti spiritum habentia moveri fecit, hinc sunt fabulae.

Astrologiam primus apud Assyrios docuit.

Insuper etiam ignem primus e silice eduxit, ut Plinius testatur.

Usum praeterea annuli, sed ferrei primus invenit, quem quarto digito in honorem cordialis venae portari suasit.

Tempore procedente apud Romanos Isidoro teste statutum emanavit, ut liberti civesque aureo uterentur annulo, libertini argenteo, & servi ferreo, attamen ut visum est, Iudas annulo usus est, vec <sic!> verisimile est, quod ab illo habuerit.

Fulminum denique rationem in Caucaso monte deprehendisse fertur, propter quod ignem coelestem furatum fuisse tradunt.

Atlas & ipse arcadicus, Promethei frater seu, ut aliis placet, filius, & Maiae pater, clarus fuit his temporibus, quippe astrorum cursum pervigili studio deprehendit, & primus de Astrologia inter graecos disseruit, propter quod finxerunt fabulae eum coelum portare.

Hic autem septem genuit filias, Nymphas appellatas: Maiam. Electram. Steropen. Meropen. Celaenon. Taygeten & Alcyonen. Hae sorores septem Atlantides sunt dictae, a patris nomine, quamvis cuiuslibet proprium nomen esset. Et Hesperides ab Hespero fratre aut filio Atlantis. Alii enim eas Atlantis volunt fuisse filias. Alii Hesperi. Sunt, qui ab Hesperia nominatas existiment. Atlantes tamen tres fuisse dicuntur, de quibus apud Bocatium.

 

Mercurius etiam nepos Atlantis, Iovis ex Maia filius. Sed quia plures Mercurii fuisse dicuntur, primum deorum nuncium seu interpretem fuisse Poetae describunt, dictusque est deus facundiae, & propterea, ut habetur Actuum quarto decimo. Paulum, quia erat dux verbi facundus, Gentiles Mercurium appellaverunt.

Mercurius alius aegyptius, qui cognominabatur Trimegistus, primus stellarum apud aegyptios inventor.

Qui ex Aegypto digressus, centum civitates condidisse fertur. Ibidemque verum deum colere homines docuisse.

 

Mercurium alium, cognomento Hermetis, natione Italicum ferunt, quem Fauno Italiae rege lyram & harmoniam didicisse credunt.

Mercurius quartus ante diluvium Lamech filius fuit, quem Tubal appellavimus, a quo musicae principia sumpsere.

Fuerunt & alii Mercurii quintus & sextus, quibus omnibus dantur eadem ornamenta, sed non eadem deitas, quia alius medicinae deus, alius mercatorum, alius furum, quae omnia a multis confunduntur.

Multa quoque in Graecia his temporibus finguntur. Ideo in sequenti generatione de diis gentium aliqua dicemus.

 

GENERATIO VIGESIMA QVARTA

 

Python

Chiron

Prometheus

Astrologia

Annulus

Fulmina

Atlas

Hesperides

Atlantides

Mercurii quatuor <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

 

Generatio Vigesima quarta

 

Phares

Saturnus

Venus

Ops

Titan

 

Chronographie Generatio XXIIII. <1-023 r>

 

Melisseus

Neptunus

Pluto

Iupiter

Iuno

Minerva

Mars

Vulcanus

Latona

Apollo

Diana

Ortygia

Delos

Epaphus ex Iove.

Io in vaccam

Isis

Mercurius

Maia

Mercurius mercibus praeest

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-023 v>

 

Bacchus ex Iove & Semele.

Bacchus

Dionysius

Iupiter

Hercules

Alcmena

Eurystheus trisyllabum

Herculis labores.

Perseus ex Danae Acrisii.

Pegasus equus.

Europa

 

Chronographie Generatio XXIIII <1-024 r>

 

Minos

Rhadamanthus

Aeacus

Aetna nympha

Palisci vel Palici

Tantalus ex Plote

Ceres

proserpina

Thetis

Peleus duxit Thetidem

Discordia dea

Iudicium Paridis

Pulchriori detur

Helenae raptus

Achilles

Leda

Castor

Pollux

Clytaemnestra

Gemini

Troianum bellum

Electra

Pleiades

Dardanus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-024 v>

 

Musae memoriae filiae

Gratiae tres

Minerva

Erichthonius

Currus Serpentarius

Mars dilexit Venerem

Cupido ex Marte

Apollo

Leucothoe

Apollo

Apollo alias Phoebus

Corvus Apollinis avis

Chiron

Aesculapius medicus

Cyclopes fabricatores fulminum

Diana

De sacris deorum

Cyprii

 

Chronographie Generatio XXIIII. <1-025 r>

 

Taurici advenas caedebant.

Pescenius

Isidis aegyptiae sacra.

Nomina mutantur.

Romulus Quirinus

Lampsacus Priapus

 

Apud Lindum opidum Rhodi Herculis sacra sunt, quae maledictis & execrationibus celebrantur, eaque pro violatis habent, si interea vel imprudenti alicui exciderit bonum verbum.

Apud Suevos, Germaniae populos nobilissimos, Senones, ut scribit Cornelius Tacitus, statuto tempore in sylvam, auguriis patrum & prisca formidine sacram, caeso publice homine celebrabant, nec quisquam ingrediebatur, nisi vinculis ligatus. Innumera alia his non absimilia omitto, super quibus merito exclamat Lucretius:

O stultas hominum mentes, o pectora caeca!

Qualibus in tenebris vitae quantisque periclis

degitur? hoc aevi quodcunque est. <Lukrez II, 14-16>

Quis haec ludibria immo sacrilegia non derideat? qui habeat aliquid sanitatis, cum videat homines vinculo mente captos ea serio facere, quae si quis faciat in lusu, nimis lascivus & ineptus esse videatur.

 

Quis autor praedictarum vanitatum fuerit.

 

Harum vanitatum primus autor extitit Melisseus Cretensium rex, quod intelligo ita generaliter.

Nam longe ante illum Aegyptii Isidi atque Osiridi sacra faciebant.

Et Chaldaei ante nativitatem Abrahae ignem pro deo colebant.

Idola a Belo, patre Nini, primi Assyriorum regis, traduntur causam traxisse.

Sed & ante Moysen pueros idolo Moloch immolabant.

Verum ritus ita solennes ac cerimonias colendorum deorum Didymus in libris narrationis Pindaricae scribit Melisseum regem introduxisse, & primum diis sacrificasse, ritus novos & sacrorum pompas invenisse,

huius ducis fuisse filias duas, Amaltheam & Melissam, quae Iovem puerum caprino lacte & melle nutrierunt, unde poetica illa fabula originem sumpsit advolasse apes atque os pueri melle complesse.

Melissam vero a patre primam sacerdotem Matri magnae, hoc est Terrae seu Vestae, constitutam, unde postea eiusdem matris antistites Melissae nuncupantur.

Et historia gentilium sacra testatur ipsum Iovem post quam rerum potitus est, in tantam insolentiam venisse, ut ipse sibi fana in multis locis instituerat <sic!>. Nam cum terras circuiret, in quencunque locum venerat, reges principesque hospitio sibi comitate sua & amicitia copulabat, & cum digrederetur ab eis, imperabat sibi aedificari fanum, & suo hospitisque sui nomine insigniri, quasi ut ex hoc posset amicitiae & foederis memoria conservari, quod ille astutissime excogitavit, ut sibi divinum honorem & hospitibus suis perpetuum nomen acquireret, cum religione connexum.

Gaudebant autem illi & libenter obsequebantur, ac nominis sui gratia annuos ritus & festa celebrabant.

Nam licet ambitiosus esset & libidini deserviret, multa tamen bona & utilia humanae vitae adinvenit, quin- <1-025-v> quies terram circuivit, leges ac bonos mores docuit. Et mala quaedam sustulit, & inter alia amovit pravam consuetudinem comedendi carnes humanas, quibus Saturni tempore vescebantur.

His & aliis immortalem gloriam & memoriam adeptus est sempiternam, sive igitur a Melisseo, ut Didymus tradit, colendorum deorum ritus effluxit, sive a Iove ipso, ut alii volunt.

De tempore tamen constat, quando dii coli coeperunt, Melisseus enim non multum antecessit aetate Iovem, utpote pronepotem, quem educaverat, & iccirco fieri potest, vel ut ante vel ut adhuc puero Iove deos colere institueret, post mortem inde deorum patrem ac dominum & coeli regem dixerunt.

 

Lindus

Suevorum sacra.

Vanitas vanitatum

 

Quis autor praedictarum vanitatum fuerit.

 

Melisseus

Idola

Didymus

Amalthea

Melissa

Melissae

Iupiter autor culturae deorum & leges instituit. <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-025 v>

 

Iupiter arcas.

Faunus

Fatua

Bona dea

Sacra Liberi.

Cytheron

Numa Pompilius

Muta dea.

Lares

Caeca

Cunina

Stercutius

Flora

Floralia

Tutinus alias Futinus.

 

De caecitate eorum qui plures deos opinantur.

 

Aegyptii

Sibylla Erythraea

Iupiter

Apollo

 

Chronographie Generatio XXIIII. <1-026 r>

 

Propagatio liberorum cur data sit.

Iupiter raptor.

Themis dea honestatis.

Mores deorum.

Iupiter optimus maximus.

Ganymedes.

Apollo

Mercurius

Lyra

Liber pater.

Hercules

Omphale

De erumnis deorum.

Metamorphosis

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-026 v>

 

Dii latuerunt in variis formis

Gigantes

Saturnus

Uranus

Iupiter

Corybantes

Ops

Ianus

Aurea aetas

Saturnia terra.

Picus

Iupiter dividit imperium.

 

Chronographie Generatio XXIIII. <1-027 r>

 

Philosophi de diis

Principia rerum.

Sol

Luna

Terra

Daemogorgon

Parcae tres

Philosophi

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-027 v>

 

Magna mater.

Tuyscon

Pan

Parcae

Coelum

Venus

Iupiter

Iuno

Deorum pluralitas

 

Chronographie Generatio XXIIII. <1-028 r>

 

Deus

De diis fabulosis.

Iupiter

Saturnus

Iupiter contemptus a diis.

Romani

Deorum genera.

Iudicium Paridis

Iupiter

Mysteria clausa.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-028 v>

 

Dii selecti.

De religione Romanorum

Lupa

Faula

Floralia

Cloacina

Pavor

Pallor

Mens

Venus calva.

Muta dea

Fornax.

Caeca

Cunina

Stercutius

Terminus

 

Chronographie Generatio XXIIII. <1-029 r>

 

Qua ratione homines dii coeperint nominari.

Qua ratione homines dii coeperint nominari.

Sed qua ratione dii coeperint nominari, non est obscurum, cum enim pauci adhuc reges ante Saturnum, Uranum & Iovem reipublicae augendae illustrandaeque intendissent, & illi docuissent rudes populos arva colere, semina terris mandare, genus indocile publicis legibus ac institutis vivere, aras & templa diis sacrare, his similia,

pro tantis beneficiis & quod potentissimi reges erant, ceperunt illos homines summis & laudibus & novis honoribus exaltare, ut etiam deos appellarent, sive ob miraculum virtutis sive, ut solet, in adulationem potentiae praesentis, sive ob beneficia, quibus erant ad humanitatem compositi.

Deinde ipsi reges cum chari fuissent, his, quorum vitam composuerant, magnum sui desyderium mortui reliquerunt.

Itaque homines eorum simulacra finxerunt, ut haberent aliquod ex imaginum contemplatione solatium.

Progressique longius per amorem meriti memoriam defunctorum colere coeperunt, ut gratiam referre bene meritis viderentur, & successores eorum simul allicerent ad bene imperandi cupiditatem.

Quod Cicero de natura deorum <II, 62> docet dicens:

Suscepit autem vita hominum consuetudoque communis, ut beneficiis excellentes viros in coelum fama ac voluntate tolleret, hinc Hercules, hinc Castor, hinc Pollux, hinc Aesculapius, hinc Liber,

& alio loco atque alio & in plaerisque civitatibus intelligi potest, acuendae virtutis gratia, aut quo libentius reipublicae causa periculum subiret optimus quisque, virorum fortium memoriam honore deorum immortalium consecratam.

Hac scilicet ratione Romani caesares suos consecraverunt, & Mauri suos reges.

Sic paulatim religiones esse coepere, dum illi primi, qui eos noverant, eo ritu suos liberos ac nepotes, deinde omnes posteros imbuerunt.

Et hi tamen summi reges ob celebritatem nominis in provinciis omnibus colebantur.

Privati vero singuli populi, gentis aut urbis conditores seu viri fortitudine insignes erant, seu foeminae castitate mirabiles summa veneratione coluerunt, ut Aegyptii Isidem, Mauri Iubam. Macedones Cabyrim, Poeni Uranum, Latini Faunum. Sabini Xanthum, Romani Quirinum, Athenae Minervam, Samos Iunonem, Paphos Venerem. Lemnos Vulcanum, Naxos Liberum, Apollinem Delphi.

Sic per populos atque regiones varia sacra suscepta sunt, dum grati homines esse in suos principes cupiunt.

Praeterea pietas eorum, qui successerant, plurimum contulit ad errorem, qui, ut divina stirpe nati viderentur, divinos honores parentibus detulerunt, deferrique iusserunt.

An potest aliquis dubitare, quando religiones deorum sint institutae? cum apud Maronem <Aeneis VII, 133f. und V, 59f.> legat Aeneam imperantem sociis:

nunc pateras libate Iovi, precibusque vocate

Anchisen genitorem,

cui & immortalitatem & ventorum tribuit potestatem:

Poscamus ventos atque haec mea sacra quotannis

Urbe velit posita templis sibi ferre dicatis.

Idem scilicet de Iove Liber & Paean, Mercurius & Apollo fecerunt, ac postea de his ipsis successores eorum accesserunt etiam poetae, & compositis ad voluptatem carminibus in coelum eos sustulerunt.

Sic faciunt, qui apud reges etiam malos Panegyribus mendacibus adulantur, quod malum a graecis ortum est, ob quod Sibylla sic eos increpat.

Graecia, quid confidis in viros principes.

Ad quid dona inania mortuis ponis. Immolas idolis?

quis tibi in mentem errorem imposuit, ut haec perficias? magni dei ore relicto?

Quid Tullius in lib<ro> de repub<lica> <Cicero, de legibus II, 19>:

divos & eos, qui coelestes habiti sunt, colunto. Et illos, quos in coelo merita locaverunt, Herculem, Liberum, Aesculapium.

Apud Romanos deus Quirinus, quia hoc pastoribus visum est. Et Iulius, quia hoc scelerato homini placuit, Antonio. Cum primus Germani fratris exti- <1-029-v> terit alter patriae parricida.

Quod vero in nonnullis locis dii colebantur sub diversis formis animalium, ut apud Aegyptios, quorum alii hircum, alii piscem, aliqui crocodilum coluerunt, habere ortum potuit ab ea fabula.

In giganteo bello fugientes dii latuerunt sub formis diversorum animalium, Iupiter sub forma hirci vel arietis, & sub hac colitur in Africa in templo Ammonis.

Apollo sub forma corvi latuit, Phoebe, id est Diana, sub forma cervae, Iuno in vacca, Venus in pisce, & sic de aliis, ut supra dictum est.

Qua gratia, dii parta post victoria. consecrasse illa animalia, quae suae salutis causam praebuissent. inde divinos honores animalibus impendere consuevisse.

Recitat Diodorus Siculus historiographus lib<ro> .ii.:

Cum Ptolemaeus Lagus Aegyptum teneret, bove in Memphi mortuo ex senecta, magnificeque sepulto, sacerdotes similem quaesivisse vitulum.

Interim populum in luctu perseverasse, donec vitulus ut deus in Vulcani phano fuisset collocatus.

Honoris bovi impensi causam nonnulli tradunt, quod defuncti Osiridis anima in bovem transmigrasset, quae deinceps ad posteros pergens fuerit transfusa.

 

Nec hoc censeri debet incredibile, nam, ut scribit Gregorius Aconensis F. Leodiensi, ecclesiae archidiacono, inter cetera de secta Mahumeti, se post multa venisse in civitatem Cansaim maiorem de mundo, ut opinatur, in qua civitate quatuor fratres minores ad christi fidem converterunt unum potentem, ad quem, dum venisset, ab eo hospicio susceptus est.

Hic, inquit F. Gregorius, me duxit ad unum monumentum idolatrarum, & advocato uno de religiosis ibidem, dixit, vellem ostenderes huic fratri singulare aliquid, qui ex occidente venit.

Tunc ille idolatra accepit, duos saccos repletos de reliquiis mensae, & aperta porta cuiusdam viridarii intravimus in illud, monachus incepit pulsare cymbalum, ad cuius sonitum multa animalia varia & diversa accurrerunt,

Et dum aspiceremus animalia ista pene tria millia, tunc monachus apposuit paropsides, & unicuique cibum dabat in debita quantitate.

His peractis post multum risum petii a monacho, quid hoc indicaret, respondit: Animalia ista sunt animae nobilium virorum, nos ea pascimus amore dei.

Cui ego: bestiae sunt.

At iste: Non est verum, sunt enim animae, & sicut unus istorum fuit nobilis, sic anima illius in unum istorum intravit, Animae vero rusticorum viliora animalia inhabitant.

Quod quando fieri possit, non est obscurum, nam, ut scribit B. Augusti<nus> de civi<tate> dei, quod potestas talia ficte repraesentandi datur daemonibus, ut per hoc seducant peccatores, qui colunt & serviunt creaturae plus quam creatori.

Ita isti false opinantur circuitum animarum per corpora brutorum transire post mortem.

Ideo deo permittente & diabolo procurante decipiuntur, ut qui in sordibus est, sordescat adhuc, dum credunt mortuorum animas in bestiali corpore post mortem eleemosynam mendicare ac comedere. Et cum Pythagora animas per varia corpora pro morum qualitate migrare.

Qui vero solem aut lunam aut stellas seu elementum aliquod pro deo adoraverunt, philosophos secuti sunt varie opinantes, illos deos primos, quos ipsi arbitrabantur rerum fuisse primas causas, autumant.

Quid, quaeso, mirum, si aut barbari aut imperiti homines errant, cum & philosophi haec vana ac falsa opinentur.

DE MIRACVLIS DEORVM

 

Dii

Simulacra

Caesares

Reges

Religiones coeperunt.

Dii a variis gentibus culti.

Adulatores

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-029 v>

 

De animabus sub specie bestiarum <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

 

De miraculis deorum

 

Actius Navius.

Castor Pollux

Fortuna

Iuno moneta

Claudia

Aesculapius

Tutia

 

Chronographie Generatio XXIIII. <1-030 r>

 

Fulvius

Turullius

Pyrrhus

Ceres

Augustus

Daemonum insidiae.

Maleficorum doli.

Apollinis oraculum de diis.

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-030 v>

 

Sacrificiis suis praesentes daemones.

Oraculorum falsitas.

 

Generatio vigesima quinta

 

Esrom linea Christi.

Amenophis rex Aegypti hebraeis infensus.

De Iob

Quae gesserit Iob.

Chronographie Generatio XXV. <1-031 r>

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-031 v>

 

Amenophis rex aegypti.

Aaron

Aniram

Iocabeth

 

Generatio Vigesima sexta

 

Sparetus

Aram

Ubi expositus Moyses.

Repertus Moyses.

 

Chronographie Generatio XXVI. <1-032 r>

 

Moyses cur dictus

Moysi studium

Aegyptiorum caedes

Saba obsidetur

Moyses

Moysi fuga

Cecrops

Diphyes

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-032 v>

 

Cur Athenae dicantur

Reges Athenienses.

Codrus rex.

Solon

De Moyse & Iudaeis

Iudaeorum instituta

Iudaeorum opinio de deo.

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-033 r>

 

<Generatio VICESIMA SEPTIMA>

 

Moyses quae gesserit.

Moysi virga.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-033 v>

 

Dimitti populum volunt Moyses & Aaron.

 

Percutitur Aegyptus plagis decem

Secunda plaga.

Tertia.

Quarta.

Quinta.

Sexta

Septima

Octava

Nona

De agno paschali

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-034 r>

 

Phase

Exitus populi Israel de aegypto

Praeceptum de primogenitis.

Phiairoth

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-034 v>

 

Oratio Moysi ad populum.

Transitus maris Moyse & Aminadab praeeunte.

Decima plaga.

Hymnus quo populus Israel deo gratias aegit.

Sur

Venerunt in Helim

Venerunt in Sin.

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-035 r>

 

Manna

Aqua e petra exiliit

Populi Israel pugna.

Iosue

Oratio Moysi pro salute & victoria hebraeorum.

Victoria hebraeorum.

Congratulatur Ietro Moysi

Iudicum electio.

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-035 v>

 

Mons Sina

Mandata caerimonialia & iudicialia.

Aedificatum altare dei.

Moyses et septuaginta senes

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-036 r>

 

Arcae & tabernaculi descriptio

Tabernaculum.

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-036 v>

 

Aurea corona.

Candelabrum

Vasa quorum erat usus

Chronographie Generatio XXVII. <1-037 r>

 

Vasa quorum erat usus

Atrium

Altare incensi

Thymiama

Ungentum

Oleum

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-037 v>

 

De vestibus sacerdotum

Ephod

Rationale

Tiara

De donis

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-038 r>

 

Idolatria populi hebraei

Quo pacto fuerint tabulae fractae.

Caedes populi hebraei.

De tabulis

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-038 v>

 

Expensum est in sanctuarii opere aurum.

Tabernaculi erectio.

Chronographie Generatio XXVII. <1-039 r>

 

Ordo praeceptorum divinorum

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-039 v>

 

De iubileo

Prohibita

Vestes

Cibi

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-040 r>

 

De immunditiis

Lepra

De lepra

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-040 v>

 

De minori immunditia.

De ministris

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-041 r>

 

Sacrificium Aaron.

Ignis custodia

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-041 v>

 

Nadab Abiu

Praecepta sacerdotum

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-042 r>

 

De panibus.

De levitis

Quae sacerdotum bona

Munera ad tabernaculum.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-042 v>

 

Lex Nazaraeorum.

De sacrificiis.

Triplex usus sacrificiorum

Offerendi causae

Bos immaculatus.

Sacrificiorum appellatio & forma.

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-043 r>

 

Panum genera

Hostia pro peccato

Oblatio pro ignorantia

Duodecim sacerdotes hoc sacrificium peragebant.

De peccato principis

Oblatio pro ignorantia

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-043 v>

 

Oblatio pro conscii peccato

Pro negligente

Libamen

De votis

Tempus sacrificiorum

Sabbatum

Neomenia

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-044 r>

 

Festum azimorum

Pentecoste.

Festum tubarum.

Festum propiciationis

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-044 v>

 

Scaenophegia celebritas hebraeorum quam sub tentoriis in solitudine celebrarunt liberati per Moysen de servitute aegyptiaca.

Aqua expiationis.

De loco sacrificandi.

Tribuum numeratio

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-045 r>

 

Levitae non numerabantur inter reliquos.

Numerus levitarum.

Levitarum officia.

De locatione tribuum

De tribu sacerdotali & eius officiis.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-045 v>

 

De tubis

Profectio de deserto

Sina

Praecedit nubes filios Israel

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-046 r>

 

Sepulchra concupiscentiae

Desertum Pharan

Fructus terrae promissionis

Nehelescol

Cades

Exploratorum nuncia

Iosue

Caleb

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-046 v>

 

Caedes rebellium

De Chore & seditione

Dathan Abiron

Oratio Moysi.

Dathan et Abiron rebelles.

 

Chronographie Generatio XXVII. <1-047 r>

 

Oratio Moysi ad deum

Terra deglutivit vivos Dathan & Abiron

Nova orta seditio

Perempta xiiii. milia hominum

De electione per virgas.

Virga Aaron.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-047 v>

 

Generatio Vigesima octava

 

Ascades Naason

Maria moritur

Aqua e petra exiliit

De Edom

De Moabitis & Amonitis.

Mons Hor.

Moritur Aaron & Eleazarus succedit.

Rex Arad chananaeus

Horma

 

Chronographie Generatio XXVIII. <1-048 r>

 

Oboth Ieabarim

Arnon

Mathana Nahaliel

Bamoth

Seon rex Amorreorum perit

Ieboc

Caedes Og regis basan

Balach rex

Balaam

Asina Balaam locuta.

Apparet angelus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-048 v>

 

Populo Israel bene dixit Balaam

Balaam consilium

Fornicatus est populus.

Strages filiorum Israel

Zambri

Caedes Madianitarum

 

Chronographie Generatio XXVIII. <1-049 r>

 

Predae divisio

Dona filiorum Israel.

Numeratio

Numerus filiorum Levi

Filiorum Ruben & Gad petitio

Iazer

Galaad

Mandatur contra Chananaeos

Quibus finibus descripta illorum terra.

De urbibus Levitarum

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-049 v>

 

Sex urbes refugii

Lex homicidarum.

Contemplatur Moyses terram in vertice phasgae

Moyses congregat multitudinem ut mandatorum ordinem exponat

Praecepta divina.

Adversus idolorum cultum

 

Chronographie Generatio XXVIII. <1-050 r>

 

Adversus ariolos.

Quō diligendus proximus

De advenis

De usura

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-050 v>

 

Non sumes nomen dei in vanum.

Vota exolvenda

Observandum sabbatum

Honorandi parentes

Poena filii contumacis

Non occidendum

Lex talionis

 

Chronographie Generatio XXVIII. <1-051 r>

 

De furto

De adulterio & stupro.

De falso testimonio

Regis electio atque potestas.

Iudicum institutio.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-051 v>

 

De uxoribus ducendis & prohibitione aliquarum

Filiae Salphaad

Fratri ducenda mortui uxor.

Non accedenda agnata

De Eunuchis

De empticiis

 

Chronographie Generatio XXVIII. <1-052 r>

 

De divisione terrae.

Belli res quō tractandae

Hac oratione legem populo Moyses tradit.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-052 v>

 

Divinorum mandatorum benignitas

Lex in lapide inscripta

Garizim

Benedictio bonorum

Maledictio malorum

Confer Vespasiani temporibus

Libri legalis custodia

 

Chronographie Generatio XXVIII. <1-053 r>

 

Moyses exhortatur Iesum Nave

Adversus rebelles

Moysi secessus ad montem Nebo

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-053 v>

 

Interit Moyses annos natus centum & viginti.

Mortuo Moyse dux Iosue praeest populo mandato domini.

Iosue misit exploratores de Sathim

Raab meretrix

Migraturus populus se parat.

Iosue transivit Iordanem sicco pede cum exercitu.

Sistit aqua cursum

 

Chronographie Generatio XXVIII. <1-054 r>

 

Circumcisio facta a Iosue.

Hiericho capitur.

Salmon

Boos

Achan.

Strages populi Israel.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-054 v>

 

Hay capitur.

Gabaonitarum consilium quo servati sunt.

Rex Adonisedech.

Regum quinque fuga.

Sol stetit & luna.

Rex Iabin.

Meron

Iosue transtulit tabernaculum in Silo.

 

Chronographie Generatio XXVIII. <1-055 r>

 

Caleb

Oratio Iosue ad populum de dividenda terra.

Civitates refugii.

Victoria Caleb.

Cariatsepher

Altare iuxta Iordanem

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-055 v>

 

Populi Israel foedus cum domino

Mors Iosue & sepultura

Eleazarus moritur & illi succedit Phinees.

Erichthonius

Remesses

Belides

Hypermestra.

Danaus

Dardanus

Busiris

 

Generatio Vigesima Nona

 

Salmon Phinees

 

Chronographie Generatio XXIX. <1-056 r>

 

Hierusalem capitur

Filii Ietro

Iebusaeus

Luza

Angeli contio ad populum.

Baalim.

Cusan rex

Othoniel hebraeorum primus dux

De levita & eius uxore.

Uxoris violenta mors annunciata omni populo.

Caedes filiorum Beniamin & Israel.

Dardanus

Iasius

Cadmus literarum graecarum inventor

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-056 v>

 

Boeotia

Sicilia

Belothus

Actosa

Iupiter

Asterius

Rhadamanthus

Sarpedo

Semele

Dionysius

Linus

Zethus

Amphion

Corinthus

Belopares

Vini inventor dicitur Liber.

Bacchae

Caeleus

Arcas

Minos

Androgeus

Ariadne

Phaedra

Athenae puniuntur

Theseus

Daedalus

Caria

Leleges

Artemisia

Petrus Mocenico

De Sibyllis.

 

Chronographie Generatio XXX. <1-057 r>

 

<GENERATIO TRICESIMA>

 

Boos de Raab

abiezer pontifex alias Abizur.

Aioth secundus dux

Eglon rex.

Sangar

Tantalus

Laomedon

Troia Ilion

Tros

Ganymedes

Hercules

Hercules gigas posterior supradicto floruit hoc tempore, quem dicunt xii insignes perfecisse labores, de quo divus Augusti<nus> .xviii. de ci<vitate> dei ca<pitulo> xii.

Varro, cum quadraginta tres hercules numerasset, adiecit, quod omnes, qui aliquid fortiter fecissent, Hercules appellativo nomine dicti fuere, quod divus Augusti<nus> confirmare videtur eodem lib<ro> c<apitulo> xix.

Quod & Sanson propter mirabilem fortitudinem putatus sit Hercules.

 

Sanson

Hercules

Delbora

Barach tertius iudex.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-057 v>

 

Iabin rex

Sisara

Sisarae interitus

Iahelis crimen

Laurentorum regni principium.

Picus rex

Lusoria pila

Adria

Mare adriaticum

Acrisius.

Reges Mycenarum

Erythraea Sibylla.

Gedeon iudex quartus.

Destructa ara Baal.

 

Chronographie Generatio XXX. <1-058 r>

 

Gedeon cum Phara puero suo hostium castra accedit

Aggreditur Gedeon hostes

Occiduntur Zebee & Salmana

Gedeon factus sacerdos

Mors Gedeonis

Argonautae.

Abimelech quintus iudex

Perimit fratres Abimelech.

Ioathan

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-058 v>

 

Excidium urbis sichem

Thebes opidi obsidio

Sibylla

Orpheus

Musaeus

Thola sextus iudex

Priamus

Theseus

Anchises

Iair septimus iudex

Triginta Iairi filii

Carmentis invenit latinas literas

Euander

Agon

Iephte octavus iudex

Immolat filiam Iephte.

 

Chronographie Generatio XXX. <1-059 r>

 

Sebboleth id est spica sive impetus aquae.

Latinus rex primus

Menelaus

Agamemnon

Helena

Abessa vel Esebon

Ruth

Troianum bellum

Hesione.

Abdon

Troia capitur.

De Argonautis & Troiana captivitate sequitur.

Iason

De vellere aureo

Phrixus

Helle

Iniquitas oraculi.

Hellespontus

Aries marti sacer.

Aeetes

Velleris custodia.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-059 v>

 

Argo navis unde dicta

Diodori Siculi sententia de ingressu Argonautarum in Troiam

Vastatio Troianae religionis

Hesione exponitur

Daretis sententia de ingressu Argonautarum in Troiam

Aeetae et Medeae discordia.

Solis templum

Ingrediuntur regionem Colchicam argonautae

Sybaris

Eripitur vellus aureum

Iphiclus & Telamon missi ad Laomedontem.

Servanda fides hospiti.

 

Chronographie Generatio XXX. <1-060 r>

 

Amores Medeae.

Medeae auxilia.

Absyrtus Medeae frater.

Iasonis eloquentia

Iungunt se Herculi castor & Pollux & c.

Appulsus ad sigaeum Troiae promontorium Hercules

Perit Laomedon

Donatur Hesione Telamoni

Excidium Ilii.

Priamus Troiam redit.

Nati Priami.

Hector Alexander Deiphobus Andromache Cassandra Polyxena Xanthus Legatus Antenor

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-060 v>

 

Redit Antenor

Troianorum concilium

Reprehenduntur in contione iniuriae Troianis illatae

Panthus

Cassandrae monitus spreti.

Fertur Paris in cytherida.

Rapitur Helena

 

Chronographie Generatio XXX. <1-061 r>

 

Insequuntur Helenam Castor & Pollux.

Ulysses ad bellum troianum Palamedis astu mittitur.

Occidendus Achilles

Agamenon designatur imperator

Achilles et Patroclus Delphos mittuntur.

Iphigenia immolanda.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-061 v>

 

Advehuntur Mysiam.

Veniunt Graeci in Tenedum

Mittunt Graeci ad Priamum legatos

Oratio legatorum.

Priami oratio.

Hecubae consilium

Helenae sententia

Auxilium Priami.

 

Chronographie Generatio XXX. <1-062 r>

 

Protesilaus occiditur

Pugna graecorum & troianorum.

Chryseis

Pedasi excidium.

Briseis

Aiax loca multa vastavit.

Proditus Aiaci

Polydorus a Polymnestore capitur.

Mutandam Polydoro Helenam suadet Ulysses.

Troianorum responsio.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-062 v>

 

Frustra a Priamo legati abeunt.

Aiax

Occidit hector Patroclum ac Merionem

Pugna Hectoris & Telamonii Aiacis.

Rursus pugnatur multique vulnerantur.

Chryses filiam repetit.

Caedes graecorum.

Agamemnon dimittit Chryseida

Palamedes sibi vendicare studet imperium.

 

Chronographie Generatio XXX. <1-063 r>

 

Cessatur ab induciis

Andromachae somnium.

Achilles sauciatur

Hector occiditur.

Induciae

Achilles sibi Polyxenam iungi cupit.

Deiphobi mors.

Palamedis mors.

Nauplius

Convocantur a Nestore Graecorum principes.

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-063 v>

 

Agamemnon imperator eligitur

Oratur Achilles ut pugnet

Saucius Menelaus

Agamemnon petit inducias.

Troianorum victoria.

Induciae

Achilles a Troilo sauciatur.

Troilus perit.

Memnonis interitus

Consilium de interficiendo Achille.

 

Chronographie Generatio XXX. <1-064 r>

 

Figitur achilles

Achillis atque antilochi mors.

Heleni fuga

Accessus Pyrrhi ad Troiam.

Euryphilus auxilio troianis venit

Alexandrum perimit Philoctetes.

Meliboea patria Philoctetae

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-064 v>

 

Amazones Priamo subveniunt.

Pentesilaeam Pyrrhus necat.

Troianorum muri obsidentur

Antenoris consilium

Aeneae consilium.

Aeneas & Antenor occidendi.

Coniuratio Aeneae Antenoris & Graecorum

Ilium prodendum

Armati veniunt Aeneas & Antenor ad priamum.

 

Chronographie Generatio XXX. <1-065 r>

 

De equo Troiano

Aeneas & Antenor Achivis portam aperiunt.

Deiphobi ac Priami interitus.

Troiae excidium.

Restituitur Helena

Nobiles mulieres libere dimissae.

Capta troia anno mundi .4000 & circiter vigesimum

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-065 v>

 

Agamemnonis calamitas

Nauplii dolus

Aiacis interitus.

Agamemnonem interficit Aegisthus

Perimit Aegisthum Orestes.

Diomedis exilium

Menelai navigatio.

Ulyssis navigatio

Circe

Telegonus

Sirenes

Quid veri Palaephatum in incredibilibus vide

Chronographie Generatio XXX. <1-066 r>

 

Vlissis somnium

Vlissis interitus.

Quando venerit in Italiam Aemeas.

Troiani mensas consumunt.

Troia nova.

Turnus

Latini interitus

Aeneae interitus.

Lavinia

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-066 v>

 

Reges Albani

Romulus Remus

Francus

Sicambria

Patavium urbs

De populis ac regibus Britanniae.

Tres Angliae partes

Britanniae reges.

 

Chronographie Generatio XXXI. <1-067 r>

 

Caezleil

Leges Britanuis qui tulerit

Brennus venit in Italiam

 

GENERATIO TRIGESIMA PRIMA

 

Ozi pontifex

Sanson

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-067 v>

 

Problema Sansonis

Segetes vastat Sanson

Sanson occidit mille viros-

Dalila

Aperit secretum fortitudinis.

 

Chronographie Generatio XXXI. <1-068 r>

 

Ruth

Obeth nascitur.

Translatio sacerdotii.

Annae oratio

Samuel nascitur

Samuel propheta

Vocatur Samuel ter.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-068 v>

 

Caedes populi Israel.

Ichabod

Sylvius

Posthumus

Regnum Sicaoniorum finit.

 

GENERATIO TRIGESIMA SECUNDA

 

Achitob pontifex

Arca adoratur a Dagon.

Pnuniuntur Azotii.

 

Chronographie Generatio XXXII. <1-069 r>

 

Restituitur arca Hebraeis.

Translatio arcae.

Victoria hebraeorum

Petitur rex a Samuele

Ungitur Saul

Veritatis indicia.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-069 v>

 

Cuneus prophetarum.

Saul inter prophetas

Obsidetur Iabes Galaad.

Victoria Saulis.

Saul una cum Samuele praefuerunt xl. annis.

Ionathae victoria.

Oblatio Saulis

 

Chronographie Generatio XXXII. <1-070 r>

 

Armorum defectus.

Ionathae victoria.

Palaestinorum caedes

Saulis nati

Rex Amalech capitur

Statua Saulis

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-070 v>

 

Agag interitus

Ungitur David rex

David proficiscitur ad Saulem

Goliath temeritas

Repudiatae bellatorum uxores.

Arma Davidis.

Occiditur Golia.

 

Chronographie Generatio XXXII. <1-071 r>

 

Insidiae regis adversus David.

Reconciliatur David regi.

Fugit David cum samuele.

Fugit rursus david.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-071 v>

 

David ad Achin fugit

Sacerdotum interitus.

Liberat david Ceilam.

Saul solus apud david reperitur

 

Chronographie Generatio XXXII. <1-072 r>

 

Samuel moritur

Praestat Abigail davidi victualia.

Venit david in castra Saul.

Habitat david terram Achis

Suscitatur Samuel

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-072 v>

 

Amalechitas latrones david perimit.

Saul & filii in prelio ceciderunt

Homerus

Codrus

 

GENERATIO TRIGESIMA TERTIA

 

Quarta aetas

 

Chronographie Generatio XXXIII. <1-073 r>

 

Affertur diadema ad David.

Bellum intestinum

Interitus Abner.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-073 v>

 

Mors Isboseth

Capitur Hierosolyma.

Hierusalem cur dicitur

Arcae translatio.

 

Chronographie Generatio XXXIII. <1-074 r>

 

Victoria David.

Curia David

Caedes ammonitarum.

Bethsabee

Paradigma prophetae.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-074 v>

 

Incestus Amnon.

Mors Amnon

Mulier Thecuites

Absalom redit ad regem.

 

Chronographie Generatio XXXIII. <1-075 r>

 

Fugit David Absalom.

Patientia David.

Amasas

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-075 v>

 

Absalom suspensus perimitur.

Redit David in Hierosolymam.

Sebae mors

 

Chronographie Generatio XXXIII <1-076 r>

 

Famis piaculum.

Psalmorum editio

Numerus Israelitarum

Pestilentia in Israel

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-076 v>

 

Salomon rex ungitur

De templi ministris

Sadoc sacerdos.

Curiae descriptio

Viri fortes curiae.

 

Chronographie Generatio XXXIII. <1-077 r>

 

Mors David

Primus Atheniensis magistratus post regem.

Dido

Ephesus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-077 v>

 

Reges Hebraeorum

 

GENERATIO QUARTA ET TRIGESIMA

 

Pueritia salomonis.

Adoniae interitus.

Sacerdotii tralatio

Ioab occiditur

Salomoni largitur sapientia.

 

Chronographie Generatio XXXIIII. <1-078 r>

 

Iudicium salomonis.

Mensa Salomonis.

Salomonis sapientia

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-078 v>

 

Templi descriptio

Nerva aurea

Lapis probatus.

Salomonis domunculae

Altare aeneum

 

Chronographie Generatio XXXIIII. <1-079 r>

 

Templi dedicatio.

Ignis absumpsit hostias

Salomonis aedificia

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-079 v>

 

Solium Salomonis.

Galilaea cur terra gentium

Murorum structura

Ultimus Pharao qui fuerit.

 

Chronographie Generatio XXXIIII. <1-080 r>

 

Nicaula aegypti & aethiopiae regina

Idolatria Salomonis.

Achiae factum.

Mors Salomonis.

Alba Sylvius

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-080 v>

 

Semeas

Sadoc

Aegyptiorum prima dynastia.

 

GENERATIO TRIGESIMA QUINTA

 

Prophetae

Regni iudaici divisio

Hieroboae idolatria

 

Chronographie Generatio XXXVI. <1-081 r>

 

Idolatria Roboam

Templum spoliatur

Abia nascitur

Mors Roboam

Smyrna

Epytus

 

TRIGESIMA SEXTA GENERATIO

 

Abia rex

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-081 v>

 

GENERATIO TRIGESIMA SEPTIMA

 

Asa rex Iuda.

Asae victoria

Baasae mors.

Hella rex

Amri rex

Capua

Agesilaus

 

Chronographie Generatio XXXVIII. <1-082 r>

 

GENERATIO TRIGESIMA OCTAVA

 

Iosaphat rex

Achab rex

Iezabel

Helias a corvis cibatus.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-082 v>

 

Suscitat helias viduae filium

Confusio sacerdotum Baal

Reddita pluvia.

 

Chronographie Generatio XXXVIII. <1-083 r>

 

Helisaeus prophetatur

Fugit Benadab

Foedus Achab & Benadab

Regi Achab mors praedicitur.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-083 v>

 

Poenitentia Achab.

Iosaphat & Achab foedus.

 

Chronographie Generatio XXXVIII. <1-084 r>

 

Vallis benedictionis.

Iora rex Israel

Heliae raptus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-084 v>

 

Caedes Moabitarum

Oleum viduae multiplicatum

Exuscitatur hospitae puer ab Helisaeo.

 

Chronographie Generatio XXXVIII. <1-085 r>

 

Syrus leprosus mundatur

Simoniaci lepra

Syri latrones excaecati

Matres comederunt filios.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-085 v>

 

Samaria cibatur

Mors Iosaphat

Tyberinus

Albula tyberis

Abdias propheta

 

GENERATIO TRIGESIMA NONA

 

Ioram rex Iuda

Athalia

Mors Iorae

 

Chronographie Generatio XL. <1-086 r>

 

<GENERATIO QUADRAGESIMA>

 

Ochozias alias Azarias vel Ioacham.

Hieu rex Israel ungitur

Ochozias moritur.

Iezabel perit

Cultus Baal ab Israelitis pulsus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-086 v>

 

GENERATIO QUADRAGESIMA PRIMA

 

Ioas

Ioas ungitur

Instauratio domus domini

Hieu mors

 

Chronographie Generatio XLII. <1-087 r>

 

Interitus Zachariae.

Moritur Ioas

Aremulus alias Remulus

Aventinus

Mors Helisaei

 

GENERATIO QUADRAGESIMA SECUNDA

 

Amasias Idumaeos caedit.

Epistola Ioas ad Amasiam.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-087 v>

 

Hieroboam rex Israel

Ionas

Poenitet Ninve

Amasiae interitus

Sardana palus

Thespieus

Amos

 

Chronographie Generatio XLIII. <1-088 r>

<Generatio QUADRAGESIMA TERTIA>

 

Osias alias Azarias.

Hieroboam mors

Manahen

Mors Oziae

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-088 v>

 

Finis ac translatio regni assyriorum

Lycurgus

Macedonici regni origo

 

Chronographie Generatio XLIII. <1-089 r>

 

Amulius

Numitor

Romuli & Remi nati vitas

Corinthii sub magistratibus degung

Origo regni Spartanorum.

Amos propheta

Osee

Iohel

Esaias

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-089 v>

 

Hesiodus

 

GENERATIO QUADRAGESIMA QUARTA

 

Ioathan rex Iuda.

Michaeas

 

GENERATIO QUADRAGESIMA QUINTA

 

Acha rex

Caedes tribus Iudae

 

Chronographie Generatio XLV. <1-090 r>

 

Acham mors

Romulus & Remus unde orti

Amulii caedes

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-090 v>

 

Romulus ex augurio praeest.

Urbis Romae initia.

Remus occiditur.

Rei publicae romanae descriptio.

Senatus

 

Chronographie Generatio XLV. <1-091 r>

 

Asylum

Bellum Sabinum

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-091 v>

 

Arx Tarpeia.

Sabini in urbem recepti

Mors Tatii

Romuli mors

 

Chronographie Generatio XLVI. <1-092 r>

 

GENERATIO QUADRAGESIMA SEXTA

 

Ezechias cultum divinum restituit

Captivitas Israelis.

Finis regni Samariae

Tobias

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-092 v>

 

Liberatur angelo hierosolyma.

Ezechiae vita prolongatur

 

Chronographie Generatio XLVI. <1-093 r>

 

Sabachon

Candaules rex Lydorum

Numa secundus romanorum rex.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-093 v>

 

Iani aedes

Hydromantia

Septem sapientes Graeciae.

Octo Homeri

 

GENERATIO QUADRAGESIMA SEPTIMA

 

Manasses rex Iuda

 

Chronographie Generatio XLVII. <1-094 r>

 

Esaias moritur

Numae mors

Caelius alias Cetius

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-094 v>

 

Albani belli origo

Horatii

Curiatii

 

Chronographie Generatio XLVII. <1-095 r>

 

Metii perfidia

Albar eversio

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-095 v>

 

Fidenates vincuntur

 

GENERATIO QUADRAGESIMA OCTAVA

 

Amon

 

GENERATIO QUADRAGESIMA NONA

 

Iosias rex Iuda iustus

Reparatio templi

Chronographie Generatio XLIX. <1-096 r>

 

Extirpatur idolatria

Iosiae mors

Helchias

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-096 v>

 

Baruch

Ancus Martius quartus romanorum rex

Lucius Tarquinius quintus romanorum rex

 

Chronographie Generatio XLIX <1-097 r>

 

Dedunt se Lucio tarquinio Hetrusci

Hetruscus mos

Sabini

Navii auguris memorabile

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-097 v>

 

Tarquinius interficitur

Gallorum Transitus in Italiam.

Cyaraxes alias Arsaces

Pherecydes

 

GENERATIO QUINQUAGESIMA

 

Iechonias seu Ioachim.

Hieremiae prophetia

 

Chronographie Generatio LI. <1-098 r>

 

Rechabitae

Daniel abducitur

Ioachim perimitur.

 

GENERATIO QUINQUAGESIMA PRIMA

 

Ioachin alias Iechonias rex

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-098 v>

 

Sedechias rex constituitur

Phassuris impietas

 

Chronographie Generatio LI. <1-099 r>

 

Fugatur rex aegypti auxiliaturus Sedechiae.

Mittitur Hieremias in lacum

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-099 v>

 

Hieremias liberatur

aetas quinta incipit

Mors Sedechiae

 

Chronographie Generatio LI. <1-100 r>

 

Godoliae interitus

Mors Hieremiae

Arca testamenti in petra reposita

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-100 v>

 

Ezechiel prophetari coepit

Ezechielis mors

Daniel

Susanna

 

Chronographie Generatio LI. <1-101 r>

 

Explicatur a Daniele somnium regi.

Pueri in fornace positi custodiuntur.

Nabuchodonosor bestiarum more vivit

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-101 v>

 

Evilmerodach

Neri

 

GENERATIO QUINQUAGESIMA SECUNDA

 

Salatiel dux

Servius Tullius romanorum rex sextus.

 

Chronographie Generatio LII. <1-102 r>

 

Tanaquilis consilium

Regia Tullii potestas

Munificentia Servii Tullii

Adversus insidias Servii oratio

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-102 v>

 

Tullii electio.

Tullius Hetruscos debellat.

Census quando primum.

Lucius & Aruns Tarquinii

Scelus Tulliae.

 

Chronographie Generatio LII. <1-103 r>

 

Accusatur Servius a L. Tarquinio.

Oratio Tullii.

Reges non natura sed electione.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-103 v>

 

Nemo bene imperat nisi qui imperium tulerit

Caedes Servii Tullii

Vicus cyprius sceleratus.

Aesopus

 

Chronographie Generatio LII. <1-104 r>

 

Cyrus

Astyages

Cambyses

Xenophon de Cyro.

Franciscus Philelphus.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-104 v>

 

Qui successerit Nabuchodonosori.

Tarquinius superbus Romanorum rex septimus

Leges Tullii sublatae

 

Chronographie Generatio LII. <1-105 r>

 

Genera tormentorum

Thrasibuli strategema imitatur Tarquinius.

Capti Gabii

Prodigium

Libri Sibyllini

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-105 v>

 

Lucretia

Iunii Bruti consilium.

Oratio Bruti

 

Chronographie Generatio LII. <1-106 r>

 

Aut vita libera, aut mors.

Pellitur Tarquinius

Consularis potestas.

Bruti vafricies

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-106 v>

 

Cyrus coepit Babylonem

Manus scribentis in pariete

Puellarum venditio.

 

Chronographie Generatio LIII. <1-107 r>

 

<GENERATIO QUINQUAGESIMA TERTIA>

 

Tralatio monarchiae Babyloniorum ad Persas.

Daniel servatus inter leones.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-107 v>

 

Sententia liberationis

Reditus in Iudaeam.

Danielis mors

Croesus

 

Chronographie Generatio LIII. <1-108 r>

 

Tellus

Cleobis

De foelicitate Solonis sententia

Croesi oraculum

Pteria

Cyri atque Croesi conflictus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-108 v>

 

Capitur Croesus.

Croesus liberatur.

Tomyris regina Massagetarum.

Cyrus, cum exercitum in Massagetas ducere vellet, progressus usque ad Araxem flumen pontibus iungit, ut traiiciat exercitum, cui Tomyris regina, tum vidua, caduceatorem mittit, ut omisso labore, si utique pace frui non velit, alterum e duobus eligat, traiiciat flumen securus ac secum pugnet, aut eam in regionem suam admittat idem faciens, hoc in consilium ponens cyrus, placueratque recipi reginam cum exercitu, quam sententiam croesus improbat dicens: "Si, o cyre, hostes in terram nostram volumus excipere, id tibi periculum erit, ne fugatus omne amittas imperium, victor autem tu non multum vinces, ita mihi placet traiectis copiis procedere."

Cyrus cambysi filio relinquens croesum traiectis copiis, deinde castrametatus simulato postera die metu & quasi refugiens castra deseruit vinum de industria affatim & quae erant epulis necessaria, dereliquit.

Quod cum nunciatum reginae esset, adulescentulum filium ad insequendum eum cum tertia parte copiarum mittit, cumque ventum ad cyri castra esset, ignarus rei militaris adulescens, veluti ad epulas, non ad proelium venisset, omissis hostibus insuetos barbaros seque onerari vino passus est, priusque Scythae atque Massagetae ebrietate quam bello vincuntur.

Cognitis his cyrus reversus per noctem opprimit socios omnes, reginae filium capit, amisso tanto exercitu regina &, quod gravius est, filio capto misso ad Cyrum caduceatore inquit: "Inexplebilis cruore, Cyre, ne te extollas, quod veneno filium meum vicisti, dolo, non proelio superior, abi reddito mihi filio, fero impune, quod tertiam partem Massagetarum profligasti, quae nisi feceris, per solem iuro, insaciabilem te cruore saciabo!"

Haec verba cyrus pro nihilo habuit. Filius autem Tomyridis, ubi iussu cyri a vinculis solutus ac manuum com- <1-109-r> pos factus est, se ipsum interfecit.

Tomyris autem, ubi Cyrus non auscultaret, contractis copiis ita conflixit cum Cyro acerrima omnium pugna, primo utrosque exercitus aiunt sagittis aegisse, deinde concurrisse lanceis pugionibusque, ibi aiunt cum permagnam exercitus Persici partem, tum vero Cyrum ipsum occubuisse, cum unum de xxx. regnasset annos.

Cuius cadaver inter occisorum stragem Tomyris exquisitum cum invenisset, caput in utrem misit, quem humano cruore compleverat, mortuoque insultans ait: "Tu quidem filium meum perdidisti, ego te cruore saciabo!"

 

tomyris.jpg

Abbildung 1: Antonio Molinari: Die Rache der Tomyris (um 1692, Kassel, Schloss Wilhelmshöhe)

 

Hic finis Cyri apud Massagetas, ut Herodotus vult magis quam Scythas.

Massagetas vero illeipse describens: Massagetae, ait, amictum & victum habent similem scythico, sagittas & hastas, item pugiones ferunt, in omnibus auro & aere utentes, ferro atque argento carent. Uxoribus communiter utuntur, terminus vitae nullus est eis positus, ubi quis admodum senuit, eum cognati immolant & cum eo aliquot pecudes, quorum carnibus pro epulis vescuntur, quod genus obitus est apud eos beatissimum, languore extinctos non edunt,

nihil serunt, pecoribus victitant piscatuque, lac potitant,

apud eos esse dicitur arbor, cuius fructus in ignem proiectus considentes ebrios reddit, quoad consurgunt ad tripudiandum ac ad cantandum.

Cyro itaque vita functo anno Iudaicae captivitatis 61. regnum suscepit Cambyses, eius filius, qui apud Esdram Artaxerxes vel Assverus dicitur. In historia vero Iudith propter malitiam suam vocatur Nabuchodonosor, secundum magistrum in historiis regnavit annis octo.

http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=238

 

Chronographie Generatio LIII. <1-109 r>

 

Cyri interitus.

Massagetarum ritus.

Gentes Cambysi tributariae <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

Achior

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-109 v>

 

Consilium Iudith pro patriae liberatione

Holofernes truncatur

Psamnietus filius Amasis deponitur

 

Chronographie Generatio LIII. <1-110 r>

 

http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=241

<1-109-v> Cambyses Memphi residens in aegyptios plures & in primis sacerdotes seviit.

 

Fratrem hic Smerdim in Persas miserat, videns somnio, nunciari sibi Smerdim sedentem in regio solio coelum contingere vertice, quare metuens, ne occuparetur imperium a fratre, mittit illum interempturum Praexaspen, qui e Susa Smerdim ducit venatum & clam occidit.

 

At hoc initium Scelerum Cambysis extitit, secundum autem scelus, quia sororem suam in aegyptum eum secutam atque uxorem necavit, cum nec Persis mos esset sorores accipere in matrimonium.

At Cambyses amore ipsius captus accersivit eos, qui regii iudices nominabantur, isti autem apud Persas ius dicunt & legum patriarum sunt interpretes,

hos Cambyses percunctatur, num qua lex sit, quae sinat volenten cum sorore contrahere matrimonium, iudices & iuste & ingenue respondentes negant ullam invenire se legem, quae sinat fratri nubere sororem, quandam tamen invenire legem, qua liceat regi Persarum, quidquid libeat, ita neque legem abrogarunt metu Cambysis &, ne legem tuentes perirent, invenerunt occasionem, itaque Cambyses sororem duxit.

<1-110 r> Sed postea occiso fratre Smerde, ut aliquorum est opinio, cum ad mensam discumberetur, mulier lactucam sumpsit, eiusque decerptis foliis Cambysen interrogavit, utrum discerpta lactuca an densa pulchrior foret, & cum respondisset: "Densa!", "Hanc", inquit, "lactucam aliquando imitatus es, quando Cyri domum denudasti!", ibi aegyptii Cambysen ira percitum insiliise calcibus in praegnantem, eamque abortu edito decessisse.

 

In alios quoque insanisse fertur veluti in Praexaspem, quem praecipuo honore prosequebatur, cuius etiam filius Cambysi vina miscebat, qui honos & ipse non parvus est,

ad hunc Cambyses fertur dixisse: "Quem nam Persae me esse censent?" Praexaspesque respondisse: "Here cuncta quidem omnia magnis laudibus ferunt, sed vino te deditum aiunt."

Indignatus ille: "Siccine", inquit, "Persae bilingues sunt, qui me Cyro patre praestabiliorem dixere. Sed intelliges, an vera dixerint, nam si filio tuo cor sagitta tetigero, constabit nihil esse, quod Persae dicunt, si aberravero, vera loquuntur."

Haec locutus intendit arcum puerumque percussit atque collapsum discindi ad inspiciendum iussit, & cum in corde sagitta esset inventa, laetabundus ad patrem pueri inquit: "Nunc facta est fides non me insanire, sed Persas. Verum nunc mihi dicito, quem nam ex omnibus hominibus nosti ita ad destinatum mittere sagittas!"

Praexaspes hominem advertens vesanum: "Here", inquit, "ne deum quidem arbitror tam probe percutere!"

altero die xii. Persas primores sine causa necavit.

 

Ad haec Croesus Lydus admonuit, ne similia admitteret, periculum sibi a Persis imminere talia facienti, ad hunc arcum intendit percussurus Cambyses, sed Croesus e conspectu illius se proripuit, hic, ubi percutere eum non potuit, mandat ministris, ut eum comprehendentes interimant. Ministri scientes, quanto Croesi desyderio viveret, & quod mortem eius egre laturus esset, Croesum abdiderunt, hac ratione, ut, si Cambyses facti poenitens requireret eum, lucris afficerentur, quod illum servassent. Atque nec multo post, cum Cambyses desyderaret Croesum, ministri nunciant, hominem superesse, Cambyses exhilaratus est, morte mulctavit ministros, quod contra mandatum illum servassent.

 

Inter caetera severitatis Cambysi memoratur id a Val<erio> Max<imo>, quod mali cuiusdam iudicis ex corpore pellem detractam sellae intendi, in eaque filium eius iudicaturum considere iussit.

 

Cambyse circa aegyptum morante ac desipiscente duo magi fratres, quorum alterum, Patiziten s<cilicet>, reliquit rei domesticae curatorem, in eum coniuraverunt, hic enim cognita Smerdis nece, quae paucis erat nota, rebellandum sibi putavit.

Erat frater eius corpore quam similimus Smerdi, Cyri filio, eiusdemque nominis, hunc fratrem suum magus Patizites instructum deduxit in regium solium, quae occultatio regis facile fieri poterat in Perside, quia ad regem nullus fere intrabat praeter domesticos.

Ad haec magus iste caduceatores dimittit circumquaque, qui edicerent, ut Smerdi, Cyri filio, deinceps obedirent, non Cambysi.

Quae cum audisset Cambyses, vera loqui caduceatores ratus seque a Praexaspe esse proditum, intuens in eum: "Itane", inquit, "rem mihi executus es?" ad quem iste: "Ita, here, ut iussisti, nec vera sunt, quae audis fratrem tuum rebellare, quem meis peremi manibus, quodsi defuncti rebellant, expecta, ut Astyages Medus rebellet, sed voca caduceatorem, inquiramus, de quo Smerde loquatur!"

placuit consilium Cambysi, adducitur caduceator, cui Praexaspes: "O homo, dicito veritatem & securus esto, vidistine Smerdim talia mandantem?" Cui ille: "Ego Smerdim, filium Cyri, non conspexi, sed magus, quem Cambyses rerum suarum procuratorem constituit, mihi mandavit, ut ita Smerdim regnare dicerem."

Tum Cambyses Praexaspi: "Quis ergo Smerdis nomine regnum occupat?" "Ego", inquit Praexaspes, "mihi videor intelligere, Patizites, quae tu rerum omnium procuratorem reliquisti, & frater eius Smerdis imperat."

hoc audito revolvit Cambyses somnium, per quod ei visus fuerat smerdis in regio solio.

 

Agnoscens itaque sine causa fratris se interemptorem, quem, ubi deflevit, in equum omni clade afflictus insiliit habens in animo, quam raptissime Susam versus exercitum ducere.

Insilienti vagina gladii excidit, unde nudatus gladius perstrinxit eius femur letaliter, vicesimo dehinc die accersitis Persarum, qui aderant, praestantissimis ita eos alloquitur: "Quod occultum esse volui maxime, Persae, id cogor apud vos efferre, ego enim fratrem meum Smerdim, ne me turbaret, aliquando e regno peremi, securiusque ut viverem, somnio id mihi suadente, sed frustratus eventu rerum et parricida fratris incassum extiti, nihilominus regno exutus sum, hoc propterea vobis pandere volui, ut sciretis Smerdim Cyri non superesse, sed magos vobis regnum vendicasse."

haec locutus deflevit omnem suam conditionem vitaque erepta est.

 

At Persis, qui aderant, magna erat incredulitas magos rerum potiri interpretantibus potius, quae de nece Smerdis dixisset, ideo dixisse, ut illi Persas redderet hostes, itaque pro certo habebant Smerdim Cyri per rebellionem regnare, sed nec Praexaspi tutum erat, post Cambysis obitum fateri illum manu sua interemptum.

 

Smerdis itaque magus regnavit securus septem menses, qui reliqui erant ad implendum annum octavum Cambysis, per quos menses Smerdis omne genus liberalitatis in subditos exhibuit, nam missis ad singulas nationes edictis immunitatem tributorum & vacationem militiae in triennium tribuit, octavo autem mense, quis nam <1-110-v> esset, compertum est.

 

Siquidem erat Otanes genere primo cuique Persarum par, hic Smerdem non esse filium Cyri primus suspicatus est, quod nec ex arce progrederetur, nec Persarum procerum quenpiam ad conspectum suum vocabat,

habebat autem Otanes filiam inter concubinas regis unam, ad quam clam misit nuncium sciscitans, an Smerdis iste regis Cyri esset filius, quocum aliquando dormiret, illa remisso nuncio negavit se id scire,

quo accepto responso admonuit filiam, ut de nocte palparet, si rex aures haberet, nam Smerdim, fratrem Patizitae, suspectum duxit, cui quondam Cambyses offensus mutilaverat aures,

cunque puella deprehendisset, eum aures non habere, indicavit hoc patri, qui vocatis ad se sex aliis Persarum primoribus detexit fraudem,

iccirco coniuraverunt in eum, oportuneque ad regiam cum fiducia pergentes, ubi ad portas affuerunt custodes reveriti Persarum primarios nec aliquid suspicantes ne interrogaverunt quidem.

Ubi in aulam introgressi sunt, eductis gladiis obvios trucidant, idemque cursu in conclave contendunt offendentes magos ambos, fit tumultus, quod plura occiduntur, simulator regis una cum fratre, non tamen incruenta victoria Persis obtigit.

Occisis magis, inquit Iustinus, magna quidem gloria recuperati regni principum fuit, sed multo maior in eo, quod cum de regno ambigerent, concordare inter se non potuerunt, erant enim virtute & nobilitate ita pares, ut difficilis esset electio.

 

Ipsi ergo viam invenerunt, qua de se iudicium religioni & fortunae committerent, pactique inter se sunt, ut die statuta omnes equos ante regiam domum primo mane perducerent, & cuius equus ante solis ortum hinnitum primum emitteret, is rex esset, nam & solem Persae deum esse credunt & equos eidem deo consecratos esse ferunt.

Erat inter coniuratos unus Darius, Hystaspis filius, cui de regno sollicitus equi sui custos ait, si ea res victoriam moraretur, nihil negocii superesse, nisi ut faceret de nocte equum suum misceri equae in illo loco, quo congregandi erant, ratus ex voluptate veneris futurum, quod evenit, quo facto postera die, cum ad statutam horam & locum convenissent omnes, Darii equus cognito loco ex desyderio foeminae statim hinnitum dedit, & segnibus aliis foelix auspicium domino primus emisit.

Tanta autem moderatio caeteris fuit, ut audito auspicio confestim equis desilirent & Darium regem salutarent, tunc cognatio Darii iuncta cum pristinis regibus fuit, moxque in principio regni Cyri filiam in matrimonium accepit.

Praexaspes alias Traxaspes

Cambysis mors fatalis.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-110 v>

 

Smerdi praecidit auriculas Cambyses, apud Herodotum Cyrus.

Darius rex Persarum salutatur <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

Sibylla cumana

Polycratis tyranni foelicitas.

Amasis rex

Orcetis scelus

 

Chronographie Generatio LIII. <1-111 r>

 

Pythagoras

Adulescentum contentio de fortissimis.

Restituuntur vasa templi

Aedificatur templum

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-111 v>

 

Sylosonti restituitur Samus.

Mulae Zopyri partus.

Babylon secundo capitur a Dario.

Servile Scytharum bellum

 

Chronographie Generatio LIII. <1-112 r>

 

Superant Darium Scythae.

Marathonia pugna

Xerxes rex declaratur.

Darii obitus

Consules

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-112 v>

 

Legati hetruscorum

Restituuntur Tarquinio bona sua

Aquiliorum & Vitelliorum dolus

 

Chronographie Generatio LIII. <1-113 r>

 

Bruti severitas in filios.

Tarquinius Collatinus consulatu se abdicat.

P. Valerius consul.

Ager Martis.

Bruti interitus.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-113 v>

 

Porsena

Alias Sp. Laertius.

Horatii coclitis magnanimitas.

Mutii Scaevolae fortitudo.

 

Chronographie Generatio LIII. <1-114 r>

 

Induciae Ro. dantur

Cloelia

Ro. populi gratitudo.

Bellum Sabinorum

Servorum coniuratio.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-114 v>

 

Sulpicii consilium contra coniuratam plebem.

Primus dichtator Ti. Largius

Magister equitum

Interitus S. Tarquinii

 

Chronographie Generatio LIII. <1-115 r>

 

Plebis & patrum discordia.

Servilii erga populum clementia.

Sabinorum defectio.

T. Largii oratio.

V. Verginii sententia

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-115 v>

 

Valerii apud populum excusatio.

Sacer mons

 

Chronographie Generatio LIII. <1-116 r>

 

Menenii Agrippae consilium.

Consulum sententia

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-116 v>

 

L. Iunii adversus gratitudinem patrum oratio.

Plebis in patres beneficia.

 

Chronographie Generatio LIII. <1-117 r>

 

Agrippae consulis fabularis oratio.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-117 v>

 

Sacrosancta tribunorum corpora.

Longula

Gneus Martius

Foedera cum Latinis.

Fames urbis.

 

Chronographie Generatio LIII. <1-118 r>

 

Lex pro tribunis

Coriolani sententia de venditione frugum.

Minutii consulis pro Coriolano petitio.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-118 v>

 

Senatus pro coriolano studium.

Plebis calculi adversus Coriolanum.

 

Chronographie Generatio LIII. <1-119 r>

 

Prima ad populum provocatio adversus Patricium

Degit Coriolanus apud Volscorum principem Ac. Tullium

Volscorum bellum cum Ro. Coriolano duce.

Coriolani virtus bellica.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-119 v>

 

Supplicatur coriolano.

Sacerdotes legati ad Coriolanum.

Valeria Publicolae soror.

 

Chronographie Generatio LIII. <1-120 r>

 

Veturiae oratio ad filium Coriolanum.

Veturiae altera oratio.

Finis orationis & belli.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-120 v>

 

Fortunae muliebris aedes.

Martii interitus.

 

GENERATIO QUINQUAGESIMA QUARTA

 

Ioakin seu Iosedech pontifex.

Xerxes Persarum rex quintus.

 

Chronographie Generatio LIIII. <1-121 r>

 

Xerxis copiae adversus gryecos

Xerxis fletus.

Xerxis fiducia.

Leonidae sum Peresis pugna.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-121 v>

 

Spartanorum virtus.

Themistoclis ad Ionas nuncia

Delphicum templum.

Pugna navalis ad Salaminem commissa.

Fuga turpis Xerxis

 

Chronographie Generatio LIIII. <1-122 r>

 

Mardonius vincitur.

Luduntur Lacedaemonii.

Themistoclis in exilio interitus

Pausanias

Opia

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-122 v>

 

Comitia tribunicia.

Desertorum poena

Artaxerxes rex Persarum.

Eliasib pontifex.

Esdrae eruditio.

 

Chronographie Generatio LIIII. <1-123 r>

 

Populi separatio.

Neemias

Ignis sacrificii a Neemia repertus.

Muri dedicatio.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-123 v>

 

Neemiae reditus in Hierusalem.

Atheniensium et La<ce>daemonum bella.

Periclis munificentia.

 

Chronographie Generatio LIIII. <1-124 r>

 

Athenienses a Lacedaemoniis vincuntur.

Ap. Herdonius arcem capitolinam occupat.

Capitolii recuperatio.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-124 v>

 

Qui primi decemviri

Leges decem tabularum in bases aeneas inscriptae.

Versus decemviratus in tyrranidem-

De Virginii filia.

 

Chronographie Generatio LIII<I>. <1-125 r>

 

Perimit filiam Virginius.

Apii interitus.

Censores

Praefecti annonae.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-125 v>

 

Veneficium punitur.

Aristides

Sophocles

Pindarus

Euripides

Empedocles

Socrates

 

GENERATIO QUINQUAGESIMA QUINTA

 

Eliachim

 

Chronographie Generatio LV. <1-126 r>

 

Alcibiadis exilium

Alcibiades revocatur ab exilio.

Atheniensis victoria.

Alcibiadis interitus

Conon Atheniensis dux

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-126 v>

 

Athenienses capti.

Thrasybulus

Pausanias

Amnestia

Ioiada alias Iudas pontifex.

Artaxerxis & Cyri bellum.

 

Chronographie Generatio LV. <1-127 r>

 

Aman

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-127 v>

 

Honor Mardochaei.

Aman suspenditur.

Dercyllides

Conon lacedaemonas vincit.

 

Chronographie Generatio LV. <1-128 r>

 

Thebanorum victoria.

Philocrates

Pax restituitur graeciae ab Artaxerxe.

Spartanorum senum virtus.

Dionysius Siculus

Maior graecia.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-128 v>

 

Machaeus

Mago

Res Romanae.

F. Camillus

 

Chronographie Generatio LV. <1-129 r>

 

Camilli exilium.

Gallorum Senonum & Svevorum ingressus in Italiam

L. Albinus

Capitolii defensores.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-129 v>

 

M. Manlius

Mors Artaxerxis.

Viri disciplinis praestantes.

 

GENERATIO QUINQUAGESIMA SEXTA

 

Asor

 

Chronographie Generatio LVI. <1-130 r>

 

Rex Macedonum

Aegaea

Europus puer.

Amyntas

Alexander

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-130 v>

 

Philippi gesta.

Philippus altero oculo privatur.

Phocensium sacrilegium.

Olynthiacum bellum

Philippi scelera.

 

Chronographie Generatio LVI. <1-131 r>

 

Byzantium a quo conditum

Scythae a Philippo vincuntur.

Victoria Philippi contra Athenienses

Arsanius rex Persarum

Iaddus Iudaeorum pontifex.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-131 v>

 

Alexander Magnus nascitur.

Alexandri partus.

Bucephalus equus.

 

Chronographie Generatio LVI. <1-132 r>

 

Nectanabi interitus.

Dissidium inter alex. & Philip.

De Philippi morte.

Plures philippi filii.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-132 v>

 

Alexander rex salutatur

Thebarum excidium.

Diogenis & Alexandri congressus.

Alexandri copiae.

 

Chronographie Generatio LVI. <1-133 r>

 

Literae Darii ad Alexandrum.

Alexandri literae ad Darium.

Prima alexandri cum Dario pugna.

Philippus medicus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-133 v>

 

Humanitas Alexandri erga Darii uxorem.

Alexandri in Syriam prfectio.

Tyriorum origo.

Permittit Alex. in samaria templum extrui

 

Chronographie Generatio LVI. <1-134 r>

 

Danielis de Alexandro prophetia

Compellatus Alexa. ab antistite hammonis paedios

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-134 v>

 

Tertia Darianorum strages

Darii preces.

Darii mors.

Bessus & Nabarzanes crucifiguntur

 

Chronographie Generatio LVI. <1-135 r>

 

Alexander Epirota.

Dionysius Siculus tyrannus

Locrensium votum.

Dionysius in Corintho.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-135 v>

 

Dionysii vecordia

Hannonis scelus.

Lacus Curtius.

Valerius Corvinus.

Campani

Decius pater

Decius filius.

 

Chronographie Generatio LVI. <1-136 r>

 

M. Curius

Pontii facinus

Vincuntur Samnites.

L. Papyrii indoles

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-136 v>

 

Timoleon

Demosthenes

Mausolaeum

Aristoteles

Xenocrates

 

GENERATIO QUINQUAGESIMA SEPTIMA

 

De Alexandro.

 

Chronographie Generatio LVII. <1-137 r>

 

Alexander perimit Clytum.

Callisthenis interitus

Lysimachus

Alex. cum amazonum regina congreditur.

Porus Indorum rex

Sacer mons

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-137 v>

 

Porus victus.

Nicea Bucephala

Ambri Sycambri

Alex. vulnus.

Candax regina

 

Chronographie Generatio LVII. <1-138 r>

 

Brachmanes Indiae populi.

Amilcar Carthaginensis legatus

Rhoxanes filiam Darii ducit Alexander

Alexandri interitus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-138 v>

 

Luctus gentium propter Alexandrum.

Macedonum dissensio.

Monarchiae divisio.

 

Chronographie Generatio LVII. <1-139 r>

 

Olympiadis fortis interitus

Demetrii & Prolemaei congressus apud Zamam sive Calamam

Reges se nominant successores Alex.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-139 v>

 

Demetrius a Macedonibus rex appellatur

Demetrii deditio

Seleuci casus

Ptolemaeus Lagi filius

 

Chronographie Generatio LVII. <1-140 r>

 

Subiecit sibi Iudaeos Ptolemaeus

Iudaeorum disperio

Agathoclis mores

Agathoclis exitus.

Tarentinorum cum Ro. bellum

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-140 v>

 

Pyrrhus tarentinorum dux

Auxilia Pyrrhi

Epirotarum regnum.

 

Chronographie Generatio LVII. <1-141 r>

 

Ro<manorum> caedes

Cineas Pyrrhi legatus

Ap. Claudii oratio.

Fabricii constantia

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-141 v>

 

De medico Pyrrhi.

Pyrrhus in Siciliam accersitur

Pyrrhi strages ad Beneventum.

 

Chronographie Generatio LVII. <1-142 r>

 

Pyrrhi interitus apud Argos.

Brennus dux Gallorum.

Regnum aegypti

Regnum Syriae

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-142 v>

 

Regnum Macedoniae.

Regnum Asiae.

 

GENERATIO QUINQUAGESIMA OCTAVA

 

Ptolemaeus philadelphus.

Bibliotheca Alexandriae.

Septuaginta interpretes.

 

Chronographie Generatio LVIII. <1-143 r>

 

Ptolemaeus Arsinoen ducit uxorem

Interimunt ptolemaeum Galli.

Antiochi mors.

Seleucus & Antiochus fratres.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-143 v>

 

Hiero pacem cum Ro. firmat

Xantippi victoria.

Nummus argenteus Ro.

Attilii Reguli constantia.

 

Chronographie Generatio LVIII. <1-144 r>

 

Luctatii victoria.

Finis punici belli primi

Regnum Parthorum.

Viri illustres

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-144 v>

 

GENERATIO QUINQUAGESIMA NONA

 

Eliud alias Melchi

Iosephus

Hyrcanus

Gallorum caedes Eütrop lib: 3 fo. .363.

Britomarus alias Viritomarus.

Pto. Philopator.

 

Chronographie Generatio LIX. <1-145 r>

 

Simon pontifex

Belli punici secundi indicia prodigia

Saguntum oppugnatur

Hannonis consilium.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-145 v>

 

Annibal alpes transiit.

Oculum Annibal amisit.

Flaminii casus.

Fabii mora.

 

Chronographie Generatio LIX. <1-146 r>

 

Clades Cannensis

Scipionis audacia

Maharbalis monita.

Asdrubal vincitur.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-146 v>

 

Marcellus Annibalem vincit.

Occupat Tarentum Hanno.

Capua capitur.

 

Chronographie Generatio LIX. <1-147 r>

 

Archimedes

Scipionis Africani victoria.

Levinus Siciliam capit

Fulvii casus.

Marcelli interitus & sepultura

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-147 v>

 

Hasdrubal vincitur

Vincuntur a Scipione Hanno & Syphax.

Masanissa

Annibal revocatur

Colloquium Scipionis & Annibalis.

 

Chronographie Generatio LIX. <1-148 r>

 

Pugna apud Zamam.

Finis belli punici secundi

Scipionis triumphus.

Bellum Macedonicum.

Pto. Philopatoris luxus.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-148 v>

 

Ptolemaeus Epiphanes Philopatoris filius.

Antiochi & Ptol. foedus.

Annibal fugit Antiochum

Suadet Antiocho bellum Annibal

 

Chronographie Generatio LIX. <1-149 r>

 

Consilium Annibalis de gerendo bello.

Attilii consulis diligentia.

Antiochi fuga

Navalis Aemilii regilli victoria

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-149 v>

 

Pacis conditio Antiocho oblata.

Acris pugna inter ro. & Antiochum

Annibal apud Prusiam degit

Annibalis interitus

 

Chronographie Generatio LIX. <1-150 r>

 

Antiochi sacrilegium & mors.

Perseus Macedo.

Spartanos vincit Antigonus.

Colossus solis.

Poetae latini quando primum.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-150 v>

 

Philonis suppuratio a Machabaeo.

Zanedrim septuaginta seniores.

Herodes

 

GENERATIO SEXAGESIMA

 

Seleucus Philometor.

 

Chronographie Generatio LX. <1-151 r>

 

Onias

Heliodorus spoliaturus templum a domino corripitur.

Ptolemaeus Philometor aegypti rex.

Antiochus epiphanes Syriae rex.

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-151 v>

 

Iason pontifex

Menelaus pontifex

Onias occiditur

Popilius ad Antiochum legatus.

 

 

Chronographie Generatio LX. <1-152 r>

 

Prodigia

Iasonis interitus.

Caedes Iudaeorum

Lege sua Iudaei prohibentur

Eleazari constantia

Septem fratrum crudelis interitus.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-152 v>

 

Vindex legis Mathathias

Iudas Machabeus

Seron

 

Chronographie Generatio LX. <1-153 r>

 

Lysiae Gorgiae Timothei gesta

Iudas Machabaeus encoenia curat.

Machabei successus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-153 v>

 

Antiochi gravis interitus

Perseus alias Perses Macedonum rex

Bellum Macedonicum secundum

Aemilii triumphus.

Triumphi magnificentia

 

Chronographie Generatio LX. <1-154 r>

 

Antiochus Eupator

Pugnatores quinque coelestes.

Timothei interitus.

Ioppitarum dolus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-154 v>

 

Carmon

Scythopolis.

Caedes Iudaeorum propter spolia idolorum.

Menelai mors.

Obsidetur Hierosolyma ab Antiocho.

Pax Iudaeorum.

 

Chronographie Generatio LIX. <1-155 r>

 

Demetrius rex Syriae.

Alchimus pontifex.

Nicanor

Machabei somnium.

Nicanoris interitus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-155 v>

 

Foedus Iudaeorum et romanorum

Mors Machabei.

Ionathas dux populi.

Demetrius lacessitur

Prompalus

 

Chronographie Generatio LX. <1-156 r>

 

Alexander rex Syriae.

Demetrius iunior.

Ptolemaeus Philopa ter regnum Syriae invadit.

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-156 v>

 

Triphon alias Diodotus.

Ptolemaeus Euergetes

Ionathae mors.

Simon dux.

 

Chronographie Generatio LX. <1-157 r>

 

Pax in Israel.

Demetrius a Parthis captus.

Antiochus Sedetes.

Poscit Antiochus a Iudaeis tributa.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-157 v>

 

Simon cum filiis a Ptolemaeo dolo occiditur.

Belli punici tertii semina.

Poenorum perfidia

Catonis & Nasicae disceptatio.

 

Chronographie Generatio LX. <1-158 r>

 

Carthago obsidetur.

Pugna intra muros Carthaginenses.

Masanissae Numidarum regis mors.

Byrsa.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-158 v>

 

Dedunt se Scipioni Carthaginenses.

Bellum Macedonicum tertium.

Andriscus a Metello victus.

Achaicum bellum.

Aeris Corinthii nobilitas.

 

Chronographie Generatio LX. <1-159 r>

 

Nicomedes Prusiae filius

Catonis iocus

Attali gesta

Perpenna

Mithridates

Tucia virgo vestalis

Pacuvius

Terentius

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-159 v>

 

Viriatus

 

GENERATIO SEXAGESIMA PRIMA

 

Hyrcanus Iudaeorum pontifex

Loculus circa sepulchrum David apertus.

Antiochi in parthos expeditio.

 

Chronographie Generatio LXI. <1-160 r>

 

Antiochi Sedetis interitus

Ptolemaei Euergetis saevitia

Ptolemaei exilium

Cleopatrae filius laniatus offertur.

Alexander Syriam invadit.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-160 v>

 

Gryphus regnum eripit Alexandro.

Cleopatra suis insidiis perit.

Ptolemaeus aegypti rex

Cleopatra iunior a sorore occiditur.

 

Chronographie Generatio LXI. <1-161 r>

 

Phiscon revocatur.

Herotimus rex Arabum

Tigranes Armenius in Syriam rex vocatur.

Finis regni Syriae.

Bellum Numantinum.

Mancinus Numantinis deditur.

Prodigia quaedam.

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-161 v>

 

Disciplina militaris Scipioni probata.

Numantinorum exitium.

Celia potus.

Servile in Sicilia bellum.

Perpenna

Athenio

Tyberii Gracchi conatus.

 

Chronographie Generatio LXI. <1-162 r>

 

Tyberii Gracchi conatus.

Tyberii Gracchi interitus.

Scipio Africanus dolo interfectus.

Caedes C. Gracchi & Ful. Flacci.

Bellum Iugurthinum

Urbs venalis

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-162 v>

 

Metellus

Marii astutia.

Bocchus rex Maurorum.

Capitur Iugurtha.

Carthago restituitur

Tigurini

Bellum Cimbricum

 

Chronographie Generatio LXI. <1-163 r>

 

Bolus rex

Ro. germanica virtute fracti

Teutobocchus Germanorum dux cum suis caesus.

Cimbrorum & Teutonum strages

Mulierum Teutonicarum facinus

Marius tertius Ro. rei pub. conditor.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-163 v>

 

Iudaeorum regnum restituit Aristobulus.

Aristobuli impietas.

Pyrgus Stratonis

Antigoni & Aristobuli interitus.

Alexander seu Ianneus Iudaeorum rex.

Alexandri ignominia

 

Chronographie Generatio LXI. <1-164 r>

 

Baris

Alexandri interitus.

Alexandrae regnum Iudaeorum cedit.

Seditio Apuleiana.

Metelli Numidici exilium.

Saturnini interitus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-164 v>

 

Drusi seditio.

Origo belli socialis.

Prodigia

Infoelix romanorum successus

Marii prima victoria.

Francus Marsorum dux.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-165 r>

 

Syllae victoria.

Aerarii romani inopia.

Spartacus

Crassus interimit Spartacum

 

SEXAGESIMA SECUNDA GENERATIO

 

Iacob

Ptolemaeus Dionysius aegypti rex

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-165 v>

 

Archelaus

Alexandra Iudaeorum regina.

Pharisaeorum tyrannis.

Aristobuli molitio.

Reginae interitus.

Aristobulus rex Iudaeorum

Areta rex Arabum

 

Chronographie Generatio LXII. <1-166 r>

 

Oniae sacerdotis preces.

Scaurus aristobulum obsidione liberat.

Pompeius Iudaeam adit.

Pompeio aperta sacra

Aristobulus capitur

Alexander filius Aristobuli.

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-166 v>

 

Crassi impietas.

Crassi ingenium.

Sicinii mordacitas.

Divisioimperii.

Hyrodes rex parthorum alias Orodes.

Crassi interitus

Bellum Mithridaticum.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-167 r>

 

Mithridatis adulescentia.

Laodice uxor & soror Mithridatis.

Nicomedis & Mithridatis foedus.

Parricidia Mithridatis.

Cur Nicomedi Paphlagonia Mithridati Cappadocia ablata.

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-167 v>

 

Origo belli Mithridatici.

Mithridatis munificentia.

Mithridatis oratio contra Romanos.

Gallograeci.

Ponticae gentes.

Mithridatis crudelitas.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-168 r>

 

Sylla foeliciter Archelaum vicit.

Flaccus cos. a Fimbria interficitur.

Pacem Mithridates petit.

Luculli successus

Lucullus Mithridatem & Tigranem fugat.

Machares

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-168 v>

 

Luculli ocium.

Cerasa.

Pompeius Mithridatem fugat.

Pompeii gesta.

Hierosolamorum clades

 

Chronographie Generatio LXII. <1-169 r>

 

Pompeii triumphus.

Bellum civile Marianum.

Marii ortus & ingenium

Syllae descriptio

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-169 v>

 

Syllae gesta

Syllae irruptio in urbem

Territus maiestate Marii Gallus.

Cinnae conatus.

Fratris caedes sui nece vindicta.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-170 r>

 

Marii & Cinnae interitus.

Marii

Carbo consul.

Fulvius Adrianus servilis perfidiae fautor

Nobilitas apud Syllam

Tabulae Syllae proscriptorum

C. Marii iunioris mors.

Carbo.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-170 v>

 

Sylla dictator.

Mors Syllae.

Civile bellum sub Lepido.

Sertorii indoles

 

Chronographie Generatio LXII. <1-171 r>

 

Sertorii victoriae.

Sertorii interitus

Sertorii pietas.

Perpenna

Pompeii magnificum facinus.

L. Catilina.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-171 v>

 

Catilinae caedes.

Belli civilis semina.

Pompeii indoles

Pompeius Alexander dictus.

Cinnae interitus.

Pompeius a Sylla imperator salutatus.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-172 r>

 

Carbonis interitus.

Gesta Pompeii in Africa.

Pompeius Magnus appellatur

Primus Pompeii triumphus.

Secundus triumphus.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-172 v>

 

Censores

Piraticum bellum.

Finis belli piratici.

Reditus Pompeii in urbem.

C. Iulii Caesaris indoles.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-173 r>

 

Apollonius Molo rhetor.

Gemitus Caes. apud Alex. statuam.

Caesar pontifex Max.

Curio liberat Caesarem.

Caesar inter coniuratos accusatus.

Caesaris gesta in Hispania.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-173 v>

 

Caesaris consulatus.

Cato in carcerem ducitur

Profectio Caesaris in Galliam.

Galliae descriptio.

Belgica unde Belgae.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-174 r>

 

Celtica

Orgentorix dux Hevetiorum

Bavari.

Labienus

Ro. victi.

Helvetiorum deditio.

Divitiaci Hedui apud Iulium querimonia.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-174 v>

 

Ariovistus Germanorum rex.

Superbum Ariovisti responsum.

Treviri.

Suevi Thenum transeunt.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-175 r>

 

Ariovisti & Caes. congressus

Ariovisti fuga.

Germanorum caedes

Rubicon

Nervii ro. caedunt.

Usipetes

Suevorum descriptio.

Mercatores apud Suevos.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-175 v>

 

Ubii

Gallorum levitas.

Germanorum oratio

Suevorum ferocia.

Germanorum clades

Transit Caesar rhenum.

Suevorum delectus.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-176 r>

 

Pons rheni.

Caesar in Britanniam transmittit

Nobile Scaevae facinus.

Britanni victi

Cassivellaunus Brit. victus.

Iuliae mors

Vercingetoris.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-176 v>

 

Caesar secundo Rhenum superat

Bacenis sylva.

Gallorum descriptio.

Druides sacerdotes Gallorum

E Britannia Druides

Graecarum literarum usus apud Druides.

Homines immolari.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-177 r>

 

Galli patre Dite.

Germanorum mores.

Ius hospitii apud germanos

Arduenna sylva.

Sycambri rebelles.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-177 v>

 

Novi Gallorum motus.

Alexia urbs.

Vercingentorigis deditio.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-178 r>

 

Quibus rebus comparata Caesari gratia.

Civilis belli semina.

Centurionis audacia

Caesar revocatur.

Ciceronis honestum consilium.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-178 v>

 

Labienus a Caesare deficit.

Pompeii et Caesarus odium.

Caesar Rubiconem transit.

Pompeii ad Caesarem nuncium

 

Chronographie Generatio LXII. <1-179 r>

 

Auximatum in Caes. benevolentia.

Secessus ab urbe Pompeii

Lentulus captus.

Corphinium captum.

Caesar Brundusium adit.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-179 v>

 

Romam venit Caesar.

Direptio aerarii

Petreii & Afranii deditio

Labienus Vatinio leg. fidem frangit.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-180 r>

 

Dyrrachium oppugnatur.

Scaeva centurio.

Caesar pacem quaerit.

Panis herbaceus.

Fuga & strages caesarianorum

Labieni crudelitas.

Caesaris ad milites oratio

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-180 v>

 

Catonis pietas.

Gomphi

Consilia Pompeianorum

Congressus apud pharsaliam.

Crastini Centurionis virtus.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-181 r>

 

Germani

Capiuntur Pompeii castra.

Pompeii interitus.

Ptolemaeus aegypti rex.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-181 v>

 

Achillas Caesarem invadit

Bibliotheca concrematur.

Ptolemaei interitus.

Cleopatra Aegypti regina.

Aristobulus veneno periit

Antipater Caesarem iuvit.

Antipater Iudaeae tutor.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-182 r>

 

Phaselus

Herodes Galilaeae procurator

Deiotaro regia insignia restituta.

Pharnaces vincitur.

Veni, vidi, vici.

Aphricae motus.

Pompeianorum opes.

Caesar in Aphricam traiecit.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-182 v>

 

Gallorum equitum facinus.

Labieni temeritas.

Pompeianorum crudelitas.

Auxilia caesaris.

Militum amor in Caesarem.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-183 r>

 

Iubae Scipionis & Labieni exercitus.

Pugna Caesaris ad Thapsum.

Caesar trinis castris potitus.

Mors Catonis.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-183 v>

 

Iubae & Petrei interitus.

Thapsus recipitur

Scipionis interitus

Reditus caesaris in urbem.

Gn. Pomp. Sex. Pomp.

Caes. gesta

 

Chronographie Generatio LXII. <1-184 r>

 

Triumphi

CAESAR IMP. PRIMUS.

Honores

Pomp. statuae.

Dies intercalarii.

Caes. bellica fortuna

Militum caesarianorum cultus.

Studium gloriae in caesare.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-184 v>

 

Adulteria Caesaris.

Clementia caesaris.

Caesar regnum affectat.

Prodigia ante Caes. mortem.

Idibus Martiis Caesar interfectus.

 

Chronographie Generatio LXII. <1-185 r>

 

Mortis genus.

Cimber primus Caesarem adortus

Caesar in campo Martio sepultus.

Aetas caesaris.

Tres soles

Habitudo corporis caes.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-185 v>

 

Catonis Uticensis virtus.

Nigidius Figulus.

Satyrus visus.

 

GENERATIO SEXAGESIMA TERTIA

 

Quarta monarchia.

Belli civilis semina.

Calpurnia Iulii uxor

 

Chronographie Generatio LXIII. <1-186 r>

 

Octa. ad Ciceronem se confert.

Pugna ad Mutinam.

Octavii defectio a senatu.

Triumviratus.

AUGUSTUS II. IMP.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-186 v>

 

Cassius Syriam debellat.

Antipater veneno periit.

Herodis suboles

Cassii caedes & Bruti

Divisio imperii cum Antonio

Cleopatrae luxus.

 

Chronographie Generatio LXIII. <1-187 r>

 

Anto. cum Cleopatra degit.

Tetrarchae Iudaeae.

Bellum Perusinum

Antigonus Hierusalem occupat.

Hyrcani et Phaseli interitus.

Herodes a senatu rex declaratur

Aegyptii commentum de geniis

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-187 v>

 

Finis regni et sacerdotii Iudaeorum.

Anni e prophetia Danielis.

Sex. Pompeii interitus.

Lepidus in exilium actus.

Olei fons.

 

Chronographie Generatio LXIII. <1-188 r>

 

Hyrcanus ab herode revocatus.

Ananellus pontifex.

Alexander Iudaeorum pontifex.

Aristobulus suffocatur.

Excusat aristobuli mortem Herodes.

Simultates inter Heroden & Mariannem.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-188 v>

 

Cleopatrae avaritia

Belli inter Caes. & Anto semina.

Octavia privata vivit.

Artabanes capitur

Anto. & caes. auxilia.

Infoelix antonii pugna.

Anto. se interimit.

Aspidis morsu Cleopatra interiit.

 

Chronographie Generatio LXIII. <1-189 r>

 

Mors hyrcani.

Octavii in Heroden benevolentia.

Herodi diadema reponitur.

Herodis domestica odia.

Mariannis interitus

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-189 v>

 

Aegritudo Herodis

Alexandra interficitur

Templum Herodes aedificat.

In Octaviano quarta monarchia.

Cantabricum bellum

Asturiense bellum

 

Chronographie Generatio LXIII. <1-190 r>

 

Gentium legati.

Dalmatae.

Mysii

Thraces

Sarmatae

Drusus in Germaniam missus.

Suevorum ferocia.

Varus Quintilius.

Arminius Ger. libertatis vindex.

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-190 v>

 

Augusti quam gravissima clades.

Vare redde legiones.

Parthi deduntur.

Augusti victoriae.

Clementia

Ianus tertio ad Augu. clausus.

Herodis cum Aug. congressus.

 

Chronographie Generatio LXIII. <1-191 r>

 

Antipater Herodis filiis praeficitur

Furor Herodis contra filios.

Zacharias Elyssabet

Io. Baptista nascitur

Ger. superati

 

Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-191 v>

 

Oratores & poetae

De forma reipu. Strabo

Provincia

Provinciae consulares

Praeturae x.

 

Primi voluminis finis.

 

 

<Der zweite Band schließt sich unmittelbar an.>

 

 

<u 2-001: leer>

<u 2-002: leer>

<u 2-003>

<Quelle: http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=407>

 

 

D. IOANNIS

NAVCLERI TVBINGENSIS PRAEPOSITI
CHRONICARVM HISTORIARVM SECVN

DVM VOLVMEN, PARTIBVS DISTIN

ctum duabus, quae suis etiam Indicibus censentur. Locu

ples est rerum plurimarum ac fida memoria siue an

norum notas, siue ordinem narrandi tueare. Nam

a IESV Christi ortu Generationes deductae

per trigenarios, in annum Millesimum

& Quingentesimum, adiectis XIIII.

annorum memorabilibus a F. Ni

colao Baselio, conficiuntur. Fi

dem obtestamur amice Le

ctor tuam, singula suis

locis digeras, confe

ras, & expendas,

spectaturus

hpou ti mega

kai kalon,

quod

his praeser

tim uolumini

bus praeter scripto

rum reliquam sortem

NAVCLERVS con

didit. Romanas & Germanicas

historias omnino docte, ac prudenter

descriptas intelliges, si quanque suo loco, suis

titulis, definitam secutus fueris. Tum autori iu

re humanitatis gratiam habiturus, Nauclerorum no

men ac familiam, extolle, praedica. Cui si quid honoris ex fru

ge, & commodo bonorum accedit, adeo illo modeste fruitur, ut

cum omni patria uelit haberi comunem. Ergo cognosce, lege, proba ac uale.

 

<u 2-004>

F. NICOLAI BASELII HIRSAVGIENSIS

Exhortatio ad Lectores.

<u 2-005>

Index Operis

INDEX MEMORABILIVM GESTORVM ET LOCORVM, QVAE

Prima parte Secundi Voluminis Generationibus pene XXXIIII. a Christi nativitate

in Henrici II. tempora describuntur. Te vero, Lector, quaeso quae in secunda parte sunt

cum his conferas, praesertim siquando Germanicas historias requisieris.

Nam ibi, ut recentiore memoria copiosius, repetitis etiam

interdum veteribus, narrantur.

 

<u 2-006 bis u 2-016>

FINIS

<u 2-017>

Index Operis

QVAE SECVNDA PARTE SECVNDI VOLVMINIS AB HENRICI II.

temporibus memoratu digna scripta sunt, hoc Indice censetur. Quo velim lector ita utare, ut putes multis

in locis quae in historia, confusanea & indiscriminatim narrantur, nostris annotationibus, ceu

articulis, distincta esse, ac quanque historiam summatim comprehensam. Insuper admoneo,

quando hae pene Germanorum res sunt, quae hac ultima parte scribuntur, coniungas iis

quae superioribus voluminibus de illis interdum integra, & suo quasi loco, interdum

parerga narrantur. Mihi crede ita & Naucleri diligentiam spectabis &

frugem feres tibi, ut laetam, ita maxime iucundam.

 

<u 2-018 bis u 2-030>

FINIS

 

 

Generatio Prima. <2-001 r>

 

<GENERATIO PRIMA>

 

CHRISTUS generationum spiritualium caput.

Nascitur IESUS CHRISTUS

Sexta aetas mundi.

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-001 v>

 

Omnes scriptores catholici mundi monarchiam quartam a Caesare Augusto principium habuisse testantur, sub quo & nasci dignatus est Christus, a quo incipit primitiva ecclesia, unde videntur velle quod Caesar Iulius fuerit potius quidam praecursor sicut Ioannes Baptista praecursor fuit domini.

 

Principes Romani qui & quot fuerint:

<Liste von "Octavianus Caesar Augustus" bis "Conradus quoius tempore in Italia intrusit se Berengarius">

 

Chronographie Generatio Prima. <2-002 r>

 

<Fortsetzung der Liste von "primus & ii. post eum iii." bis " MAXIMILIANUS eius filius imperator invictissimus ">

 

Tertia decima vero die a Christi nativitate Magi venerunt Hierosolymam stella duce, ...

 

Magorum munera.

Herodis in filios odium.

Octavianus iudex

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-002 v>

 

Herodes Iudaicas genarationes combussit.

Herodes pueros necat.

Augusti scomma.

Alex. patri insidiatur.

Antipatri insidiae.

 

Chronographie Generatio Prima. <2-003 r>

 

Antipatri conatus. Herodes Agrippa Nepos Herodis Jacobum Apostolum occidit.

Pharisaeorum superbia.

Feroras veneno perit.

Varus Quintilius iudex fratricidii.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-003 v>

 

Captus Antipater.

Sophistae

Foedissimum morbi genus.

Antipatri caedes.

Herodis mors.

 

Chronographie Generatio Prima. <2-004 r>

 

Archelaus Iudaeae rex.

Iudaeae Tetrarchae.

Reditus Christi ex Aegypto.

Iudaeorum sectae.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-004 v>

 

Augusti mors & mores.

Tyberius imperator tertius.

Tyberii patientia

Vitrum fabricabile

Germanicus Drusus.

 

Chronographie Generatio Secunda. <2-005 r>

 

Pilatus in Iudaeam missus.

 

GENERATIO SECUNDA

 

http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=443

GENERATIO secunda initium accepit anno xv. imperii Tyberii caesaris, procurante Pontio Pilato Iudaeam, Tetrarcha Galilaeae Herode, Philippo, fratre eius, Tetrarcha Ituraeae & Thraconitidis regionis, & Lysania Abilinae Tetrarcha sub principibus sacerdotum Anna & Caipha factum est verbum domini super Ioannem, Zachariae filium, in deserto, ut baptizans & praedicans solatium redemptionis annunciaret, & venit in omnem regionem Iordanis baptizans, praedicans dicebat: "Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum."

In hoc anno terminata est circumcisio & inchoatus baptismus,

exibat tum ad eum omnis Iudaea & baptizabatur in Iordane.

Cum autem baptizaret, miserunt ab Hierosolymis sacerdotes & levitas interrogantes, quis esset.

Et confessus est se neque Christum neque Heliam, dixerunt illi: "Quid ergo baptizas, si tu non es Christus nec Helias neque propheta?"

Ait Ioannes: "Ego baptizo in aqua, medius autem vestrum stetit, quem vos nescitis, ipse est, qui post me venturus est, ante me factus est, cuius ego non sum dignus, ut solvam corrigiam calciamenti."

Haec in Bethania facta sunt trans Iordanem.

Altera die vidit Ioannes Iesum venientem ad se & ait: "Ecce, agnus dei, qui tollit peccata mundi."

Tunc venit Iesus a Galilaea in Iordanem ad Ioannem, ut baptizaretur.

Ioannes autem prohibebat eum dicens: "Ego a te debeo baptizari."

Respondens Iesus dixit: "Sine modo, sic decet nos adimplere omnem iusticiam."

Baptizatus autem Iesus confestim descendit de aqua, & ecce aperti sunt coeli, viditque spiritum dei descendentem sicut columbam super se, audita est vox de coelo: "Hic est filius meus dilectus, in quo mihi complacui."

Exinde dominus noster Iesus Christus coepit signa facere & praedicare virtutibus vera comprobans, quae dicebat, discipulosque eligens evangelicis eos imbuebat sacramentis.

Anno vero Tyberii xvi. Herodes Tetrarcha Galilaeae Ioannem Baptistam incarceravit circa pascha, quem anno sequenti decollari fecit machinante Herodiade uxore sua, quam abstulit fratri suo Philippo, repudiata filia Aretae regis.

Inde etiam bellum exortum est inter Aretam & Herodem, pugna facta pars Herodis victa est.

Quibusdam autem Iudaeorum videbatur ideo periisse Herodis exercitum, quod in eum satis iuste indignatio divina commota sit pro vindicta Ioannis Baptistae, ut scribit Iosephus, hunc enim Herodes, inquit, occidit virum valde bonum, qui praecipiebat Iudaeis virtuti operam dare, iusticiam colere, pietatem in deum servare, & per baptismum in unum coire.

Interficitur & Christus, verus dei filius, veritatis, iusticiae, pietatis & religionis assertor anno xviii. imperii Tyberii aetatis suae anno xxxiii. & eo magis, quod ei vita propagata est ab octavo calen<dis> Ianuarii usque ad octavum calen<dis> Aprilis, quo die conceptus in virginis utero fuit de spiritu sancto, caedis autem tam nephariae etiam coeli ipsi signa dedere. Nam & solis tanta defectio facta hora sexta diei, ut & dies in obscuram noctem versus sit.

Et Bithynia etiam licet a Hierosolymis multum remota terrae motu concussa, & multa Nicenae urbis aedificia corruere.

Vox ex aditu templi Hierosolymitani audita: "Transmigremus, cives, ex his sedibus!"

Deinde resur- <2-005-v> rexit a mortuis Christus xvi. calen<dis> Aprilis, & ascendit in coelum tertio nonas Maii, ac e Saulo persecutore factus est Paulus doctor gentium mense Ianuario sequenti immediate passionem Christi.

 

 

Baptismus Iohannis coepit.

Truncatur Io. baptista

CHRISTUS crucifixus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-005 v>

 

De Christo Iosephus

Iacobus episcopus Hie<rosolymorum>

Abagari ad Christum epistola.

Salvatoris ad Abag. epistola.

Tyberius Christum inter deos habuit.

 

Chronographie Generatio Secunda. <2-006 r>

 

Pilati scelera.

C. Caligula imperator

Perimit se Pilatus

Herodes Agrippa Romae degit.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-006 v>

 

Herodes Agrippa Romae in carcere tenetur

Herodes Agrippa rex Iudaeae datur.

Her. Antipae interitus

Caligulae caedes.

Philonis tempus     

Claudius v. imperator

 

Chronographie Generatio Secunda. <2-007 r>

 

Sancita a Claudio amnestia.

Beatissima virgo moritur.

Iacobus maior.

Mors Herodis Agrippae

Iudaea in provinciae formam redigitur

Simon magus.

Petrus.

Simoniaci unde.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-007 v>

 

Marci evangelium.

Petronella.

Petri pontificatus.

Ieiunii institutio

S. Maternus.

Argentina ad fidem Christi conversa.

Iudaeorum seditio.

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-008 r>

 

Claudii interitus.

Iudaei Roma pulsi.

Varii Neronis mores.

Incendium urbis.

S. Paulus.

 

GENERATIO TERTIA

 

Albinus.

Iacobus frater domini.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-008 v>

 

Senecae consulatus.

Appripina interficitur.

Seneca accusatur.

Senecae ad Neronem oratio.

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-009 r>

 

Neronis responsio.

Senecae ab urbe discessus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-009 v>

 

Prima in Christianos persecutio.

Coniuratio in Neronem proditur.

C. Piso obiit abruptis brachiorum venis.

Mira in uxore Senecae constantia.

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-010 r>

 

Senecae interitus.

Lucanus poeta.

Petrus & Paulus trucidantur.

Nero se interfecit.

Linus papa

Philo

Galba imperator vii

Otho imperator viii.

Vitellius impe. ix.

Vespasianus x. imperator.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-010 v>

 

Causae & semina belli iudaici.

Seditio in Caesarea

Hierosolymitana seditio.

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-011 r>

 

Agrippae ad Iudaeos oratio.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-011 v>

 

Ro. imperii potentia.

Germanorum potentia.

Ro. fortuna unde.

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-012 r>

 

Iudaei dispersi

Peroratio

Reiecta sunt caesaris munera.

Optimatum strages.

Manaimus sophista.

Ro. caesi.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-012 v>

 

Iudaei caeduntur.

Zabulon opidum direptum.

Ananus proditor

Caestii infoelix successus

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-013 r>

 

Lecti duces Iudaeorum.

Nero Vespasiano Iudaicum bellum commendat

Iotapata obsidetur.

Strategema Iosepi.

Aquae penuria.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-013 v>

 

Expugnatur Iotapata.

Foenum graecum.

Excidium Iotapatae.

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-014 r>

 

Iosephus a Ro. repertus

Num viri sit sese interficere.

Poenae eorum qui se interficiunt

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-014 v>

 

Vespasiano portendi imperium Iosephus praedicit.

Agrippa hospitio accipit Ro. exercitum

Gamala.

Giscala

Sacra & rem pub. hierosol. zelotae Tyranni perturbant.

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-015 r>

 

Iudaeorum sanguine templum polluitur.

Idumaei zelotis auxilia mittunt

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-015 v>

 

Tempestas futuri exitii praenuncia.

Saevitia zelotarum in cives.

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-016 r>

 

Vindicta eorum qui sacra temnunt.

Vespasianus salutatus Imp.

Iosephus liberatur

Simon

Triplex desotio in hierosolymis.

Titi agmen

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-016 v>

 

Hierolsolymorum obsidio.

Pugna Iudaeorum cum Ro.

Topographia Hierosolymorum.

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-017 r>

 

Duo muri capti.

Iosephus suadet civitatem dedi

Iosephi oratio.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-017 v>

 

Iudaeorum pervicacia

Peroratio

Fames.

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-018 r>

 

Aggeres exuruntur

Spoliatum templum.

Ro. muros conscendunt

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-018 v>

 

Iulianus miles.

Pugnae ante templum.

Horribile mulieris facinus.

Oppugnatur templum

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-019 r>

 

Exuritur templum

Excidii hierosolymitani praenuncia

Ve Hierosolymis.

Praeda.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-019 v>

 

Titi ad Iudaeorum reliquias oratio.

Incendium Hierosol.

Caesorum & captorum numerus.

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-020 r>

 

Quinquies ante capta Hierosol.

Militum dona.

Gloriosa Eleazari adhortatio.

Praestat bene mori quam male vivere.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-020 v>

 

Brachmanes, magi.

Crudelis pugna.

Ianus clausus.

Iosephus

 

Chronographie Generatio Tertia. <2-021 r>

 

Titus xi. IMPER.

Linus

Lucas.

Domitianus XII. IMPER.

Secunda christianorum persecutio.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-021 v>

 

Quintilianus.

 

GENERATIO QUARTA

 

Ebion.

Nicolaitae

Cletus papa

Nerva xiii IMP.

Traianus xiiii. IMP.

 

Chronographie Generatio Quarta. <2-022 r>

 

Ioannes apostolus et evangelista.

Clemens papa martyr.

Anacletus papa.

Euaristus papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-022 v>

 

Symeon

Plinius christi<anos> miser<a>tus.

Alexander papa

<handschriftlich:> Traiani mors

Adrianus xv. IMP.

Memoria.

Germaniae regnum restitutum.

Plinii mors.

 

GENERATIO QUINTA

 

Quadratus.

<handschriftlich:> Aristides

Chronographie Generatio Quinta. <2-023 r>

 

Episcopi Hierosolymorum.

Sixtus papa

Sophia

Iudaei rebelles.

Hierosol. instaurata Aelia

Marcus Ep<iscopus> hier<osolymorum>

Basilides

Carpocrates.

Gnostici

Telesphorus papa.

Hyginus papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-023 v>

 

Antoninus Pius xvi. IMP.

Iustinus philosophus & martyr.

Pius papa

Hermes.

Apollinaris.

Severiani.

Chronographie Generatio Quinta. <2-024 r>

 

Chiliastae.

Viri ingenio clari Erasmus Rot<erodamus> Bilibaldus Pyrkaimer

Fuere his temporibus viri & ingenio & artium multitudine celebres, inter primos Plutarchus Cheronaeus, Traiani praeceptor, a quo est in Illyricum missus consulari potestate, iussumque omnibus in Illyria magistratibus, ut absque eo nihil agerent. Scripsit praeter vitas paralellas philosophica plura, quorum magna pars beneficio Erasmi Roterodami & Bilibaldi Pyrkaimer, utriusque Germani, latine legitur.

 

GENERATIO SEXTA

 

Polycarpus

Anicetus papa.

M. Antonius xvii. IMP.

Quarta persecutio.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-024 v>

 

Marcomannicum bellum.

Soter papa.

Mors L. Veri.

Eleutherius papa.

Lucius Angliae rex.

Apollonius

Haereticorum turba

 

Chronographie Generatio Sexta. <2-025 r>

 

Interitus Antonini.

De Britannia.

Anglorum a Iulii caesaris temporibus.

Armingus a Claudio debellatus

S. Lucius Anglus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-025 v>

 

Coel

Helena Constantini mater.

Saxones Britanniam ingressi.

 

GENERATIO SEPTIMA

 

Commodus xviii. imp.

Origenes nascitur.

Montana haeresis

 

Chronographie Generatio Septima. <2-026 r>

 

Victor papa.

Constitutio paschatis

Commodi mors.

Aelius Pertinax xix. IMP.

Didius Iulianus imperator.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-026 v>

 

Pescennius Niger.

Severus xx. IMP.

Nigri caedes.

Albinus vincitur.

Artemonis <haeresis>.

Zepherinus papa.

Quinta christianorum persecutio.

Chronographie Generatio Septima. <2-027 r>

 

Symmachus.

Tertulianus.

Bassianus Geta.

Heroum filii noxae.

Iudas

 

OCTAVA GENERATIO

 

Severi mors.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-027 v>

 

Geta caesus.

Papinianus iuris consultus.

Iulia

Macrinus xxii. IMP.

Bassinaus.

Macrini caedes.

Heliogabalus xxiii. IMP.

 

Chronographie Generatio Octava. <2-028 r>

 

Senatus mulierum

Portentosa Heliogabali luxuria.

Alexander.

Ulpianus iuris consul<tus>.

Mores Heliogabali.

Heliogabali mors.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-028 v>

 

Callistus papa.

Alexander xxiiii. IMP.

Mammaea Alexandri mater.

Pulchra administrationis forma.

Ulpianus consul alexandri.

Animadversio in milites severa.

Chronographie Generatio Octava. <2-029 r>

 

Ovinius Camillus.

Mirum Alexandri factum.

Artaxerxes ab Alexandro victus.

Alexander cum matre interficitur

Urbanus pontifex.

Pontianus pontifex.

Cyriacus pontifex.

Origenes presbyter.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-029 v>

 

Reprehensio Demetrii.

Africanus scriptor.

Berillus haereticus.

Execranda haeresis

Haeresis Helchesaitica.

Iulius Maximinianus imper<ator> xxv.

 

Chronographie Generatio Octava. <2-030 r>

 

Alexandri mors.

Consiliarios Alexandri Max<iminus> occidit & amicos.

Sexta christianorum persecutio.

Gordianus contra Maximinum impe<rator> eligitur

Maximini rabies.

Gordiani filii interitus

Gordianus senior laqueo vitam finivit.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-030 v>

 

Consultat senatus in aede concordiae.

Maximus Pupienus Balbinus IMP. 26.

Maximinus cum filio occiditur

Maximus. Balbinus principes occiduntur.

Pontianus psalmos decantari fecit.

 

Chronographie Generatio Octava. <2-031 r>

 

Anther

 

GENERATIO NONA

 

Fabianus papa.

Miraculum electionis.

Gordianus IMP. 28. <statt 27>

Misithei <anstatt: Misitheus> Gordiani socer.

Literae Misithei ad Gordinanum

Gordianus bellum Parthis indixit

Misithei interitus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-031 v>

 

Philippus praefectus praetorii efficitur.

Philippo imperium committitur

Gordianus occiditur

M. Iulius Philippus IMP. 28.

Annus millesimus urbis conditae

 

Chronographie Generatio Nona. <2-032 r>

 

Decius 30. IMP.

Decii et filii interitus

Cornelius papa.

Novatiana haeresis

Lucius papa.

Gallus 31. IMP.

Aemilianus IMP.

L. Valerianus xxxiii. IMP.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-032 v>

 

Officium censoris quale fuerit.

Persecutio octava.

Stephanus papa.

De rebaptizandis haereticis.

Malchion

Sixtus papa.

Sabellii haeresis

Cherinthi nepotiani haeresis

Dionysius

Marius Astirius

 

Chronographie Generatio Nona. <2-033 r>

 

Mirum de herba.

Valerianus capitur.

Galenus 33. IMP. <oben schon L. Valerianus der 33. Kaiser!>

Invasores imperii

Zenobia regina.

 

GENERATIO DECIMA

 

Hymenaeus

Dionysius

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-033 v>

 

Galenus occiditur

Gregorius Neocaesareae

Miraculum.

Dionysius papa.

Claudius IMP. 34.

De Gothis.

 

Chronographie Generatio Decima. <2-034 r>

 

Gotthi victi a Claudio.

Claudii mors.

Quintilius IMP. 35.

Aurelianus IMP. 36.

Adulteri supplicium

Aureliani aurea epistula

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-034 v>

 

Tetricus

Aureliani epistula ad Zenobiam.

Usus porcinae institutus.

Nona christianorum persecutio

Aurelianus occiditur.

Tacitus imperator eligitur.

 

Chronographie Generatio Decima. <2-035 r>

 

Oratio Taciti senatoris.

Tacitus 37. IMP.

Taciti interitus.

Florianus IMP.

Probus 38. IMP.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-035 v>

 

Gallos subegit Probus

Interitus Probi.

 

Chronographie Generatio Decima. <2-036 r>

 

Foelix papa.

Manes haereticus.

Anatolius

Eutichianus papa.

Caius papa.

Carus 39. IMP.

Numerianus IMP.

S. Cirillus occiditur.

Diocletianus IMP. xxxx.

Carinus occiditur.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-036 v>

 

Maximinianus Herculeus.

Mauritii martyrium.

Constantius.

Carausius

Albanus martyr.

Viri illustres.

 

GENERATIO UNDECIMA

 

Decima persecutio in christianos.

 

Chronographie Generatio XI. <2-037 r>

 

Caius papa.

Martyres illustres.

Marcellinus papa

Marcellus papa.

Eusebius papa.

Melciades papa.

Edictum contra persecutionem christianorum

Exclamatio invectiva in clericos.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-037 v>

 

Diocletiani obitus

Constantius.

Galerius IMP. 41.

Maxentius IMP. 42.

Sophronia altera Lucretia

 

Chronographie Generatio XI. <2-038 r>

 

Maximiani Herculei obitus.

Severus occiditur.

Constantinus IMP. xl. <anstatt xliii.>

Fata Maxentii.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-038 v>

 

Maximini facinora.

Animadversio divina.

Maximini interitus.

Ecclesiarum restauratio Constantini.

 

Chronographie Generatio XI. <2-039 r>

 

Licinii defectio.

Licinii mors.

Silvester papa.

Constantinus baptizatus.

Constantinus leges edidit.

Donatio Constantini.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-039 v>

 

Helena mater Constantini

Crucis inventio.

 

Chronographie Generatio XI. <2-040 r>

 

Constantinus sedem transtulit Constantinopolim.

Ne autem novae Romae sacerdotes imperatoriae magnificentiae expertes essent, duas item basilicas Constantinopoli aedificat, quarum altera Irenes, altera apostolorum vocatur, eversis prius paganorum templis aut in usum christianorum translatis, sublatisque e medio tripodibus delphicis, anno domini .320.

 

Et licet itaque per omnia floreret tunc ecclesia, non id diu pertulit inimicus, videbat enim paganorum errorem fuisse nudatum, & creaturam a pluribus iam non adorari, sed creatori hymnos decenter offerri, ea gratia iam non aperte contra deum excitavit bellum, sed viros christianos inveniens amore honoris & vanae gloriae seductos, per quos plurimos reduxit in errorem non creaturam adorari astruens, sed ipsum creatorem conaequalem praedicans creaturae.

Presbyter quidam apud Alexandriam nomine Arrius specie religiosus, sed gloriae ac novitatis cupidus, praedicabat filium dei creaturam esse, & spiritum sanctum ab eo creatum, addens etiam erat, quando non erat.

Tunc Alexander eiusdem urbis episcopus eidem resistebat, & cum illum nequaquam ab errore revocare posset, expulit eum ab ecclesia, propter quod ille Arrius seditionem excitavit, quod ut audivit Constantinus, primo scripsit utrique invehens, quod scandala suscitarent, & cum nihil proficeret, ipse princeps religiosissimus famosissimum illud, in Nicea concilium excitavit, publicis asinis, mulis ac curribus, episcopos & qui cum eis erant, ad sinodum venire praecipiens.

 

Concilium itaque Nicenum universale tricentorum decem & octo <318> episcoporum factum est sub Silvestro anno domini .327. alii tamen dicunt habitum sub Iulio papa, priorem tamen opinionem confirmat .16. di. c. Sextam .§. prima, utcunque sit, prima universalis sinodus in Nicaea Bithyniae est habita praesente Magno Constantino.

Convenerunt in hoc concilio Macharius Hierosolymitanus, Eustachius Antiochenus, Alexander Alexandrinus, alii quoque apostolici viri, quorum aliqui dextros oculos effossos habebant, alii dextras suras abscissas, Hispaniarum partium Osius,

Tuncque ille sermo completus est collectos ex omnibus gentibus, quae sub coelo sunt, viros religiosos, aderant Parthi, Maedi, Elamitae, habitantes Mesopotamiam, Iudaeam, Cappadociam, Asiam, Phrygiam &c.

Quibus omnibus imperator diebus quotidianis cibaria largissime ordinarat expendi, ut autem solet fieri, plurimi sacerdotum privatas habentes causas libellos principi offerunt.

Quibus pius princeps, haec, inquit, habebunt tempus proprium, mihi vero non licet de huiusmodi rebus iudicare, sacerdotes, agite, queso, ait, imitantes divinam clementiam, aboleamus accusationes. & de hiis, quae ad finem pertinent, agere studeamus, cuius gratia convenimus.

Haec imperator dicens unusquisque librum ardere faciat, diffinientes diem, qua solvi, quae dubia sunt, conveniat.

Vocatusque est Arrius, discussisque ipsius assertionibus diutino multoque tractatu placuit omnibus & velut uno cunctorum ore ac corde decretum est omoousion scribi debere, id est eiusdem cum patre substantiae filium confiteri.

17. tunc solum fuisse dicuntur, quibus fides Arrii placebat, quorum sex soli patiuntur se cum Arrio expelli, reliqui vero xi. consilio inter se habito acquiescunt, ad subscribendum manu sua, sed non mente, cuius simulationis autor praecipue fuit Eusebius, Nicomediae episcopus,

exemplum autem fidei illorum, qui aderant catholici, hoc est, credimus in unum deum, patrem omnipotentem, prout in symbolo, quod canitur in ecclesia,

eos autem, qui dicunt: erat aliquando, quando non erat, & antequam nasceretur, non erat, & quia ex nullis substantibus factus est, aut ex alia subsistentia, vel substantia dicunt esse, aut convertibilem aut mutabilem filium dei esse anathematizabant.

Vbi notandum, quod Arriana haeresis fuit periculosior, universalior & pene diuturnior, periculosior, quia circa mysterium trinitatis, universalior, quia involvit multos ecclesiasticos & seculares, unde Hieronymus: Arrius una scintilla in Alexandia fuit, & quia non cito extincta est, totum orbem populata est flamma eius, xxiii. q .iii. resecandae,

fuit etiam diuturnior, quia per multa tempora viguit.

 

Arrianae haereseos origo.

Alexander episcopus.

Concilium Nicenum.

Concilii decretum. <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

Dialecticus a confessore simplici victus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-040 v>

 

Pafnutius.

Spiridion.

S. Nicolaus

Decreta de continentia clericorum.

Constantini epistula.

Constantinopolis.

Lactantius Firmianus

Porphyrius apostata.

Gotthi

 

Chronographie Generatio XI. <2-041 r>

 

Viri beatissimi.

 

GENERATIO DUODECIMA

 

Edictum Constan<tini> adversum haereticos.

Helenae mors.

Athanasius Alexandriae episcopus fit.

Relegatio Athanasii.

Marcus

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-041 v>

 

Iulius papa.

Constantinus.

Constantini obitus.

Constantius imperare 44. cum fratre Constante.

De Constantini moribus

Constan. iunior.

 

Chronographie Generatio XII. <2-042 r>

 

Constantinus iunior interficitur

Franci domiti.

Eusebius

Eusebii mors.

Paulus episcopus depellitur.

Epistula orientalium episcoporum ad papam.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-042 v>

 

Arrianorum accusationes in Athanasium

Archelaus

Constans

 

Chronographie Generatio XII. <2-043 r>

 

Concilium Sardicense.

Onager dux iniquitatis.

Impium facinus.

Constantii epistula ad Athanasium

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-043 v>

 

Constantis obitus.

Vetravio tyrannus

Gallus.

Sylvanus occiditur.

 

Chronographie Generatio XII. <2-044 r>

 

Iulianus apostata.

Liberius papa.

Christianorum a Sebastiano persecutio.

Concilium Mediolanum

Episcopi pulsi.

Constantii & Liberii disceptatio

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-044 v>

 

Liberius in exilium mittitur.

Secundum scisma.

Liberius revocatur.

Foelix papa.

 

Chronographie Generatio XII. <2-045 r>

 

Ariminense concilium.

Opertius.

Arriani in tres sectas dividuntur

Iulianus apostata.

Liberius moritur.

 

GENERATIO TREDECIMA

 

Paulinus

Eusebius martyr.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-045 v>

 

Magna miracula attende.

Iulianus 45. IMP.

Crucis potentia.

 

Chronographie Generatio XIII. <2-046 r>

 

De laurea in caput Iuliani cadente.

Iuliani instituta.

Inarus episcopus Iulianum carpit.

Georgius Alexandrinus occiditur

Athanasius reversus est.

Athanasius denuo expulsus.

Iuliani in christianos saevitia

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-046 v>

 

Cruces in vestibus iudaeorum

Ara iuxta Iulianum constructa

Faceta militum responsio

Valentinianus

Miraculum

Thaurus in solio Iulia.

Libanius.

 

Chronographie Generatio XIII. <2-047 r>

 

Mors Iuliani.

Basilius magnus episcopus

Basilii visio.

Impia vox Iuliani.

S. Iulianus praedixit exitum Iuliani IMP.

Facinora ac mores Iuliani.

Donatistae

Luciferiani.

Apollinaris.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-047 v>

 

Iovinianus 46. IMP.

Ioviniani lex de beata virgine.

Valentinianus 47. IMP.

Valens caesar creatur

Francorum origo.

Priamus Francorum dux.

Pharamundus rex Francorum.

Lex salica.

 

Chronographie Generatio XIII. <2-048 r>

 

Suardus rex francorum

 

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-048 v>

 

Ex Belgica Franci pulsi

Germani.

Thuringi.

Francigenae

 

Chronographie Generatio XIII. <2-049 r>

 

Catalogus regum Francorum.

Monumentum in Beinstain

Tunc per connubia geniti ab his Francis, & mulieribus gallicis, Francigenae inceperunt appellari. In praemissis satis concordant chronica Francorum & Gotfroedi, de quo etiam in spe. histo. li.xxi. c.ii ubi dicitur quod Clodius Rhenum transgressus est anno domini 433 sub Theodosio secundo. De hoc Clodio paucis annis effluxis, iuxta opidum Vuaiblingen est villa Beinstein dicta, ubi visebatur monumentum in modum turris miro opere de quadris et sculptis lapidibus constructum in quo insculptum fuerat, Clodius hoc fecit uxori suae. Est autem opidum Vuaiblingen sub dominio ducum de Vuirtemberg.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-049 v>

 

Damasus papa.

Instituta Damasi.

Valens

Gratianus

Somnium Iusti.

Proles Valentiniani.

Ambrosius eligitur in episcopum

 

Chronographie Generatio XIII. <2-050 r>

 

Valens 48. IMP.

Eudoxius autor impietatis Valentis.

Procopius tyrannus.

Sevitia valentis in christianos.

Valentini anus.

S. Martinus episcopus ordinatur

Messalianorum haeresis

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-050 v>

 

Athanasius moritur. <anno 378>

Lucii saevitia in christianos.

Mulieris constantia

Affrates

 

Chronographie Generatio XIII. <2-051 r>

 

Miracula B. Basilii.

Basilii constantia.

Themistius

Regina Sarracenae gentis.

Moyses eremita.

Valens daemonem consulit.

Theodosius occiditur.

Hunnorum origo.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-051 v>

 

Mirum genus hominum.

Eruptiones Ungarorum

Cadar dux Hunnorum.

Pannonia unde nominata.

 

Chronographie Generatio XIII. <2-052 r>

 

Batho rex Ungarorum

Matrinus tetrarcha.

Detricus Almanus.

Hermenricus.

Valumer.

Vuintherus.

Hunimundus.

Thurismundus.

Visigotthi

Theodosius comes

 

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-052 v>

 

Lupicinus Frigiderius

Valens interiit igne.

Theodosius IMP. <49>

Theodosius Athalaricum suscipit.

Athalarici obitus.

 

Chronographie Generatio XIII. <2-053 r>

 

Armorica Brittannia minor.

Iustina ecclesiam persequitur.

Benivolus quaestor vir pius

Maximus Iustinam cum Valentiniano fugat.

Synodus Constantinopolitana.

Syricius papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-053 v>

 

Theodosius vindicavit Gratianum.

Andragatius comes

Maximi laus.

Enodius.

Theodosius Romae duo scelera abstulit.

Poena in adulteras.

 

Chronographie Generatio XIII. <2-054 r>

 

Amphilochius vir admirandus.

Placilla piissima theodosii uxor.

Abolita vocalis confessio.

Nectarius episcopus.

De celebratione paschae

Ireneus episcopus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-054 v>

 

Varia ieiunii observatio.

De iniuria Placillae facta.

Macedonius vir pius

Ossa sanctorum translata

Didymus

 

Chronographie Generatio XIII. <2-055 r>

 

Gregorius Nazianzenus.

Basilius

Priscilianus haereticus.

Maximi interitus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-055 v>

 

GENERATIO QUARTADECIMA

 

Ioannes Damascenus.

Damas<cenus> per literas discipuli proditur.

Manus Damas<ceni> amputatur.

Maria Damas<ceno> restituit manum.

Augustini historia.

Monica Augusti mater.

 

Chronographie Generatio XIV. <2-056 r>

 

Augu<stini> baptismus.

Disceptatio Augu<stini> cum Fortunato.

Augu<stini> mores.

Obitus Ambrosii.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-056 v>

 

Orosius.

Rufinus.

Eugenius.

Honorius designatur IMP.

Io<annes> anachorita de victoria consultus.

Eugenius Arbogastes interfecti.

Theodosii magni obitus.

Remedium Theodosii ad iram refrenandam

 

Chronographie Generatio XIIII. <2-057 r>

 

Theodosius Magnus Ambrosii obiurgationem non aegre tult.

Rufinus magister militiae.

Lex Theodosii de iniungendis poenis.

Monstrum

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-057 v>

 

Arcadius.

Honorius IMP. 50.

Rufinus amputatur capite.

Io. Chrysostomus

Theophilus episcopus Alexandrinus.

Eudoxia Io<annem> accusat.

Oratio Io<annis> Chrysost. ad suos.

 

Chronographie Generatio XIIII. <2-058 r>

 

Io<annes> expellitur

Episcopi contra Io<annem> conveniunt

Lucius saeviit in christi gregem

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-058 v>

 

Anastasius papa.

Libri Origenis a quibusdam reprobati

Chrysostomi & Epiphanii obitus.

Innocentius papa.

Io<annes> cur vocatus Chrysostomus.

Haeresis cataphrygarum & Pelagii.

 

Chronographie Generatio XIIII. <2-059 r>

 

Haeresis deum corpus asserens.

Haeresis per destinatorum.

Honorius IMP. ludum gladiatorium Romae amovit.

Gildo tyrannus.

Stilico tyrannus

Vandalorum origo

Burgundionum origo

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-059 v>

 

Palatini Dindymus & Severianus

Alaricus rex.

Radagasus

 

Chronographie Generatio XIIII. <2-060 r>

 

Radagasus occiditur.

Saul hebraeus dux.

Stilico interficitur

Roma capitur a Gotthis duce Alarico.

Innocentius papa.

Galla Placidia capta

Alarici mors.

Athaulphus rex.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-060 v>

 

Tempestiva Placidiae admonitio

Constantini tyranni motus.

Constantini obitus.

Heraclianus tyrannus.

Marinus comes.

 

Chronographie Generatio XIIII. <2-061 r>

 

Athaulphi mors.

Vallia rex

Placidia restituitur.

Epistula Vandalorum, Alanorum ac Suevorum

Thalmud Iudaeorum

Germaniae vastatio.

De Treveris & de Francis

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-061 v>

 

Primates Francorum legem Salicam tulere.

Clodius capillatus.

 

GENERATIO QUINTADECIMA

 

Zozimus papa.

Bonifacius papa.

Hieronymi vita & obitus.

Coelestinus papa eligitur

 

Chronographie Generatio XV. <2-062 r>

 

Concilium Ephesinum.

Etius

Castinus comes.

Bonifacius comes.

Honorius moritur.

Theodosius iunior IMP. 51.

Ioannes tyrannus

Literae Augustini ad Bonifacium.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-062 v>

 

August<inus> rescribit Bonifacio.

Bonifacius Aug<ustino> de victoria

Augustinus Bonifacio.

 

Chronographie Generatio XV. <2-063 r>

 

Ioannes tyrannus.

Ardaburius praetor

Valentinianus tertius IMP. 52.

Britannia vastatur.

Francorum in Galliam accessus.

Vandali in Galliam migrant.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-063 v>

 

Reges Suevorum in Hispania

Carthago capitur a Genserico

B. Augustini obitus

Bonifacius comes.

Britannorum fortuna

Saxones Anglici.

 

Chronographie Generatio XV. <2-064 r>

 

Vortigernus rex

Merlinus ab Incubo daemone conceptus

Sebastianus comes.

Terrae motus ingens

Sixtus tertius papa.

Eudoxia Hierusalem petit.

Ioannes Cassianus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-064 v>

 

Leo papa primus <anstatt: Leo primus papa>

Instituta eiusdem.

Miracula.

Clodii obitus.

 

GENERATIO SEXTADECIMA

 

Attila dux Hunnorum.

Priscus historicus.

Vicus moenia lignea habens.

Martis gladius.

 

Chronographie Generatio XVI. <2-065 r>

 

Attila rex Bledam in consortem quaesivit.

Argentina ab Attila destructa.

Theodosii virtus & obitus.

Eudoxia artium perita.

Theodosius codicem compilavit

Septem dormientes suscitati.

Pulcheria.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-065 v>

 

Martianus IMP. 53.

Partitio Aphricae.

Arnestides contra Hunnos missus.

Bleda interfectus

Theodoricus Gotthorum rex.

Conspiratio multarum gentium contra Attilam.

Attila germaniam ingreditur.

 

Chronographie Generatio XVI. <2-066 r>

 

Acre bellum cum Attila.

Theodoricus obiit.

Caesi in prelio.

Etius dolo se agit.

Lupus episcopus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-066 v>

 

Augurium Attilae.

Digna castitatis exemplum.

Origo urbis Venetiarum.

Ravennae Attila pepercit.

Attila Leonis papae oratione persuasus Italiam reliquit.

 

Chronographie Generatio XVI. <2-067 r>

 

Crudelis Attilae obitus.

Valentiniani ac Etii obitus.

Genserici in Italiam accessus.

Roma a Genserico capta.

Cathalogus Genserici.

Pulcheria obiit.

Nestorius & Eutiches haeretici.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-067 v>

 

Haeresis Acephalorum.

Hylarius papa.

Ardaricus rex.

Attilae filii vincuntur

Gotthi.

Gepidi.

Avitus IMP.

Thorismundus Galliam vastat.

 

Chronographie Generatio XVI. <2-068 r>

 

Martianus interficitur

Leo graecus primus IMP. 54.

Richimer

Gensericus in Italiam.

Francorum reges.

Aspar tyrannus.

Theodoricus

Cunimundus Suevorum rex.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-068 v>

 

Simplicius papa.

Richimer tyrannus.

Bilimer praefectus.

Olymbrius dux.

Ro<mani> imperatorem per suffragia.

Glycerius caesar.

Leo ii. imperator.

Zeno 55. IMP.

Marcus

 

Chronographie Generatio XVI. <2-069 r>

 

Nepos caesar.

Augustulus caesar.

Odoacer rex Gotthorum Italiam invadit

Ticinum <urbs> capta ac diruta.

Augustulus imperio se abdicat

Foelix iii. papa.

Ambro<sius> Aurelius occisus.

Britanni terram reliquerunt propriam.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-069 v>

 

Britannia moderna.

Ambrosius Aurelius.

Otho filius Engisti.

Pascentius Vortig<erni> filius.

Uther rex

Arcturus rex.

Caliburnus gladius Arcturi.

Odoacer.

Childericus rex Francorum.

 

Chronographie Generatio XVI. <2-070 r>

 

Bissinus rex

 

GENERATIO SEPTIMADECIMA

 

Gundobaldus Burgundiae rex.

Clodoveus rex Franciae

Prelium Alamanorum cum Clodoveo

Insignia Francorum.

Gelasius papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-070 v>

 

Honoricus Vandalorum rex.

Eugenius episcopus.

Immanissima Honoris regis facinora.

Foelix episcopus.

Crudelis christianorum persecutio.

Cyprianus episcopus.

 

Chronographie Generatio XVII. <2-071 r>

 

Letus.

Girilla.

Disputatio catholicorum cum Vandalis.

Catholica fides.

Crudelissima Honorici tyrannis

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-071 v>

 

Episcopi in exilium acti.

Dionysia mulier.

Maioricus

Victoria mulier.

Victorianus martyr.

Eugenius in exilium missus cum quingentis aliis.

 

Chronographie Generatio XVII. <2-072 r>

 

Duodecim pueri ex relegatis.

Fames maxima.

Honoricus a vermibus laceratus periit.

Theodoricus rex Ostrogothorum.

Theodoricus petit Italiam.

Odoacer rex.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-072 v>

 

Odoacer interimitur anno domini 490.

Theodorici mores.

Instauratio Romae

Theodorici edicta.

Ravenna opibus aucta.

Andefleda uxor Theodorici.

 

Chronographie Generatio XVII. <2-073 r>

 

Zenonis mors.

Anastasius IMP. 56.

Anastasius papa.

Symmachus papa.

Theodorici religio

Symmachi virtus.

Miracula de Arrianis.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-073 v>

 

Alamundrus Saracenorum princeps

Alaricus rex.

Alverni.

Alarici interitus.

Equum B. Mart<ni> donatum Clodoveus redemit.

Argentinensis ecclesia cathedralis fundata.

 

Chronographie Generatio XVII. <hier falsche Seitenangabe: Fo. LXIX.> <2-074 r>

 

Arcturi regis Britanniae res gestae.

Arcturi obitus.

Maelgon

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-074 v>

 

Duces Britannorum

Edelbertus Cantuariensis rex.

Anglorum reges.

Arcturi insignia.

Ron lancea Arcturi.

Arcturi potestas.

 

GENERATIO OCTAVADECIMA

 

Chronographie Generatio XVIII. <2-075 r>

 

Hormisda papa.

Anastasius obiit.

Iustinus eligitur IMP. LVII.

Manichei expulsi

Trasimundo Hildericus successit.

Clodoveus obiit.

Gothildis filios ad bellum incitat.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-075 v>

 

Clodomir occiditur.

Clotharius fratris filios occidit.

Theodoricus Francorum rex

Io<annes> papa primus eligitur.

Theodorici crudelitas.

Io<annes> papa constantinopolim veniens honorifice a Iustino susceptus.

 

Chronographie Generatio XVIII. <2-076 r>

 

Augurium Theodorici regis Italiae

Atalaricus rex.

Olla Vulcani.

Io<annes> primus

Foelix iii. papa.

Iustinianus IMP. 58.

Bonifacius ii. papa.

S. Benedictus.

Io<annes> ii. papa.

Belisarius patricius.

Carthago capitur

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-076 v>

 

Vandali extinguuntur in Aphrica

Atalaricus rex.

Atalarici edicta.

Atalarici mors.

Amalasuntha regina

Theodatus rex

 

Chronographie Generatio XVIII. <2-077 r>

 

Epistula Theodati ad Theodoram Augustam.

Agapitus papa.

Altercatio Iustiniani & Agapiti

Anthemius damnatur

Sylverius papa.

Iustiniani oratores ad Theodatum.

Epistula Iustiniani ad reges Francorum.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-077 v>

 

Mundus dux occisus.

Belisarius Siciliam applicat.

Theodati legatio ad Iustinianum

Gripa dux

Belisarii in Italia successus.

Neapolis capta.

Vitigis rex.

Luderim praefectus

 

Chronographie Generatio XVIII. <2-078 r>

 

Belisarius Roma potitur.

Vitigis obsidet urbem.

Accusatur Belisarii temeritas

Fames maxima.

Induciae trium mensium.

Theodora imperatoris uxor.

Sylverius papa relegatur.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-078 v>

 

Vigilius papa.

Seditiones propter violatas inducias.

Ioannes dux Belisarii bellum redintegrat

Vitigis ariminum obsidet.

Mundilas dux.

Vraias Gotthorum dux.

 

Chronographie Generatio XVIII. <2-079 r>

 

Narses novum exercitum adduxit.

Consilium ducum de bello.

Mediolanum gotthis deditur.

Belisarius Auximum obsidet

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-079 v>

 

Nova Francorum eruptio in Italiam.

Auximum Belisario deditur.

Ravenna obsessa.

Francorum pollicita.

Horrea regia deflagrant.

Conditiones pacis.

Gotthi novum regem creant.

 

Chronographie Generatio XVIII. <2-080 r>

 

Belisarius cum Vitigite Bizantium redit

Mors theodorici.

Gothildis moritur.

 

GENERATIO NONADECIMA

 

Theodora imperatrix machinatur in Vigilii exitium.

Templum Sophiae.

Magna Belisarii virtus

Ildovadus rex.

Vraia occiditur.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-080 v>

 

Ildovadus a Builla interfectus

Totila rex creatur

Totilae exercitus vicit Iustiniani.

Totila Neapolim obsedit.

Neapolis capitur

S. Benedictus Totilae vaticinatur.

Festum purificationis.

Canis rufi miranda.

 

Chronographie Generatio XIX. <2-081 r>

 

Obsidio Romae.

Pelagius ad Italiam mittitur.

Totilas invehitur in romanos.

Belisarius cum classe Romam venit.

Isaacis temeritas.

Fames urbana.

Urbs Totilae proditur

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-081 v>

 

Totilas romam cepit

Totilas mitius exercet victoriam.

Oratio Totilae ad Ro<manos>

Legati a Totila Constantinopolim missi.

Moenia romae subversa.

 

Chronographie Generatio XIX. <2-082 r>

 

Urbis restauratio per Belisarium

Novae copiae mittuntur Belisario

Antonia Belisarii uxor.

Herculani episcopi supplicium.

Totilas romam repetit.

Capitur iterum roma.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-082 v>

 

Difficilis interclusorum conditio.

Roma restituitur a Totila.

Totilas Siciliam petit.

Narseti bellum Italicum defertur

Bellicus Narsetis apparatus

Isdrilas perfectus.

 

Chronographie Generatio XIX. <2-083 r>

 

Totilae interitus.

Teias creatur rex a Gotthis

Urbs a Narsete capitur.

Pugna atrocissima.

Teias telo ictus interiit

Gotthorum deditio

Sisualdus rex Brentorum.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-083 v>

 

Dagisteus dux Gotthos et Longobardos vicit.

Narses Gotthos Italia pepulit.

Vigilii papae obitus & instituta.

Theodorus Coriarius haereticus.

Pelagius papa eligitur

Cathelani.

Suevorum reges in Hispania

 

Chronographie Generatio XIX. <2-084 r>

 

Gotthorum reges.

Legio urbs.

Muca rex.

Saraceni Hispania potiuntur.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-084 v>

 

Hispaniarum reges

Ordo divi Iacobi.

 

Chronographie Generatio XIX. <2-085 r>

 

Rodericus Cidus vir admirandus.

Miraculum ingens

Templariorum ordo deletus

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-085 v>

 

Prima pestis in regno Castellae.

Longobardorum origo.

 

Chronographie Generatio XIX. <2-086 r>

 

Agelmundus primus rex Longobardorum

Lamisso vel Lamusius ii. rex.

Lethus iii.

Erulorum strages.

Mos regum Longobar<dorum>

Turisindus rex gepi<darum>

Alboinus rex Longobar<dorum>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-086 v>

 

Bavaria cur dicta

Eo tunc Alboinus fecit firmam pacem cum Avaribus, qui primum Hunni vocabantur, reliquiae Attilae a gepidis victae, qui tamen rege Zeliorbe cum xx. Hunnorum millibus, bello quod Iustinianus contra Parthos foeliciter gessit, Cosdroae Parthorum regi adversus Romam auxilium tulere, sed Cosdroas illos Hunnos tanque suspectos, ut qui ab imperatore Romano munera accepissent incautos maxima oppressit clade, quae clades super alias acceptas effecit, ut Hunni qui superfuerant nomen antea gloriosum exosi, sese ab Avario qui successerat Zeliorbi regi Avaros nuncupaverint, qui quidem tanque a caetera barbarie profugi relictis Pannoniis in Noricum recesserunt, unde factum est ut provincia Noricorum ab Avaribus addita litera "b" Bavaria sit dicta, ea autem provintia habuit ab oriente Pannoniam, ab occidente Sueviam, a meridie Italiam, a septentrione Danubium, sed eam Bavariae partem quae pertinebat ad Italiam Austrasii, ante aliquot annos occupatam nunc tenent, simul Austriam cum aliis partibus eius provinciae appellatam. Strabo tamen a Bois qui eam terram coluerunt, Italia relicta Boioriam potius appellari velle videtur.

Pelagius moritur.

Miraculum de Iudaeo baptizato.

Iustinus IMP. LVIII. <58 ist zwei Mal gezählt!>

Iulianus magister

Arethae regis ornatus.

Ro<mani> Narsetem accusant

 

Chronographie Generatio XIX. <2-087 r>

 

Narses Alboinum in Italiam allicit.

S. Medardus.

S. Gildaledus.

Cranius Clotharii filius.

Divisio regni Franciae

Aripertus rex.

Sigibertus rex.

Gontranius rex

Chilpericus

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-087 v>

 

Chilpericus Sigibertum persequitur.

Sigiberti interitus.

Brunechildis in exilium acta.

Meroveus Chilperici filius.

 

GENERATIO VIGESIMA

 

Alboinus Longobardorum rex.

 

Chronographie Generatio XX. <2-088 r>

 

Suevi in Saxoniam

Longobardi Italiam ingrediuntur.

Exarchatus origo.

Duces.

Praeses

Alboini successus

Alboinus Papia potitur.

Patera ex cranio Chunimundi facta.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-088 v>

 

Rosimundae machinatio in mortem mariti.

Occiditur Alboinus.

Mors Iustini.

Tiberius ii. IMP. LIX.

Tiberii pietas.

Thesaurus inventus

 

Chronographie Generatio XX. <2-089 r>

 

Nigunda regina capitur.

Chilpericus malitiosus rex.

Chilpericus ad literas nostras tres graecas addidisse fertur

Fredegundis adulterium detegitur

Chilperici interitus

Benedictus papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-089 v>

 

De pascha controversia.

Visigothorum conversio ad fidem.

Clephis ii. Longobar<dorum> rex.

Imola aedificatur.

Pelagius ii. papa.

Triginta duces Longobar<dorum>

Saxones patriam repetunt

Error Eutichii de resurrectione

Mors Tiberii.

 

Chronographie Generatio XX. <2-090 r>

 

Aurei nummi genus

Suevi Saxones suparant <statt: superant>.

Mauritius IMP. LX.

Feroaldus dux.

Dotrula Suevus.

Antharis Flavius iii. rex longobardorum.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-090 v>

 

Gregorius pontificatum renuit.

Pestis maxima.

Septiformis litania

Gregorius primus papa.

Pestis sedatur.

Instituta Gregorii

 

Chronographie Generatio XX. <2-091 r>

 

Teudelinda Longobar<dorum> regina

Romanus exarchus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-091 v>

 

Mauritii impietas

Gallinicus iiii. Exarchus.

Teudelindae pietas

Tassilo Bavarus.

Brunechildis virtus

 

Chronographie Generatio XX. <2-092 r>

 

Hunnorum nova saevitia.

Arrigis.

Smaragdus Exarchus v.

Mauricii avaritia

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-092 v>

 

Roma obsidetur.

Gregorii et Mauricii convitia.

Malchus episcopus.

Saraceni Siciliam vastant

Sclavi unde.

Vuendi.

Aquileiense scisma

 

Chronographie Generatio XX. <2-093 r>

 

Gontranus Clotarii tutor.

Anglorum principes & reguli.

Vuestosaxones.

Monstra visa.

Conventus Gontrani & Childeberti.

Childebertus Francorum rex.

Fredegundae mors

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-093 v>

 

Theodeberto caput frater <Theodoricus> amputat.

Theodorici interitus

 

GENERATIO VIGESIMAPRIMA

 

Ostentum

Philippicus Mauricii gener.

Mauricii caedes.

Phocas IMP. LXI.

 

Chronographie Generatio XXI. <2-094 r>

 

Grego<rii> ad Phocan epistola.

Cremona solo aequatur.

Sacra Gregorii instituta.

Schola cantorum.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-094 v>

 

Sabinianus papa.

Infamatur Gregorii pontificatus

Prodigia

Cosroes.

Bonifacius iii. papa.

 

Chronographie Generatio XX. <2-095 r>

 

Bonifacius iv. papa.

Sisulphus Longobar<dus> Hunnorum armis perit.

Cacannus Bavarus.

Sacer campus.

Ioannes Thrax Exarchus

Heraclius IMP. LXII.

Fumi venditores apud Phocam

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-095 v>

 

Cosroes crucem dominicam aufert.

Heraclius vincit Persas.

Clotarius Francorum rex.

Sigibertus Nothus vincitur.

Ultimum Brunechildis supplicium.

Dagobertus & Aribertus flii Clotarii.

 

Chronographie Generatio XXI. <2-096 r>

 

Ecclesia S. Dionysii aedificatur, & argento tegitur.

Saxones a Clotario & Dagob<erto> vincuntur

Clotarius moritur.

Testimonium literarum

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-096 v>

 

Monasterium in Vuyssenburg.

Anno, ut plures scribunt, regni sui xliiii. moritur <Clotarius> duobus filiis Dagoberto et Arberto relictis, & sic anno domini Dc.xxx. Id quo modo fieri possit admiror, nam liquido constat ex literis fundationis monasterii in Vuyssenburg quod fundavit Dagobertus, Clotarium iam diu fuisse defunctum; quarum literarum tenor talis est:

Dagobertus magnus divina clementia rex Francorum omnibus regni sui primatibus, immo cunctis christi fidelibus praesentibus ac futuris &c.

Notum facimus, quod patre meo Clotario defuncto paterni regni curam suscepi, sed vivendi ductus levitate, deceptus regalis officii debitum neglexi &c.

Inter alios excessus meos & ecclesiarum dei destructor & dissipator esse ceperam, nec divinae maiestatis oculos nec hominum veritus acclamationem. Tandem dei benignitas obstinatae mentis superbiam conterens virga correctionis iniquitates meas correxit & castigato mihi veniam non negavit, nam raptus in sublime divinaeque maiestati inter choros sanctorum, in habitu iudicanti sedenti, praesentatus a sanctissimis ecclesiarum patronis pro rebus ecclesiasticis per rapinam a me distractis & consumptis graviter sum accusatus &c.

Cumque conscientia gravatus non auderem delicta defendere, ex arbitrio praesidentis poenae sum addictus, deinde caeso & poenis gravioribus affecto succurrit mihi tandem specialis meus patronus S. Dionysius martyr, qui precibus suis & instantis poenae dilationem & poenitentiae mihi tempus obtinuit. Idem quasi modum poenitentiae imponens in hoc mihi spem posuit indulgentiae, si ad honorem dei & beatorum Petri & Pauli apostolorum sanctorum, quos magis offenderam, domum divinis aptam servitiis construerem, qua promissione laetatus libens vovi dimissusque a superis redii.

Igitur sub certa spe remissionis peccatorum nostrorum reddentes alacri studio votum, quod fecimus, ecclesiam in honore S. Trinitatis & S. Mariae perpetuae virginis, & sanctorum apostolorum Petri & Pauli in loco, qui dicitur Vuyssenburg, construximus, quam sublimare & regali munificentia ditare decrevimus. Donamus ergo ei et perpetuo dari volumus de rebus fisci illic adiacentibus quicquid ad nos spectat tam in villis quam mancipiis &c.

Item nullus secularis iurisdictionem ibi habeat &c. illud etiam pari decrevimus autoritate, ut nullus pontificum Nemetensis civitatis vel reliquorum episcoporum aliquam ibi dominandi vel quaslibet causas agendi habeat facultatem, sed sub nostrae emunitatis defensione pater monasterii omnia possideat, homines eiusdem monasterii per fines regni nostri nulli telonium persolvant &c. ut haec inconvulsa permaneant chartam hanc adiectione sigilli nostri roboratam signavimus.

Datum in ipso monasterio mense Maio die xi. anno regni nostri xxiii. anno domini Dc.xxiii.

Et sic ex supputatione annorum convincitur error scribentium, literis enim authenticis & taliter munitis magis credendum est, quam historiarum scriptoribus.

Dagobertus cum fratre partitur imperium.

Sigibertus Dagoberti filius.

Amandus episcopus Argentinensis.

S. Arbogastus episcopus Argenti<nensis>

Deusdedit papa.

Io<annes> Campsinus praefectus.

Eleutherius Exarchus vii.

 

Chronographie Generatio XXI. <2-097 r>

 

Eleutherii caedes.

Isaacius Exarchus viii.

Adoaldus Longobar<dorum> rex.

Carthago & omnis Africa Persis cessit.

Bonifacius v. papa.

Persarum gravissima caedes.

Tempestas.

Honorius primus, papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-097 v>

 

GENERATIO VIGESIMASECUNDA

 

Mahumeti origo & ingenium.

Sergius monachus.

Iacobitae

Morbo comitiali laboravit Mahumet

Arabes Mahumeto duce imperium invadunt.

 

Chronographie Generatio XXII. <2-098 r>

 

Persae accepta Mahumeti lege Saraceni dicuntur

Mahumeti mors.

Arioaldus Longobar<dorum> rex vi.

Mauricius urbis Romae praefectus thesauros invadit.

Isaacii sacrilegium

Io<annes> papa iiii.

Theodorus papa primus

Mauricii contra Isaacium coniuratio.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-098 v>

 

Theodorus Exarchus ix.

Constantinus iunior IMP. LXIII.

Constans IMP. LXIIII.

Tholosanum regnum Dagober<tus> recipit.

Britones se dedunt.

Dagober<ti> testamentum & interitus.

 

Chronographie Generatio XXII. <2-099 r>

 

Paulus Constant<inopolitanus> patriarcha haereticus.

Martinus papa primus.

Rhotaris long<obardorum> rex vii.

Olympius Exarchus decimus.

Sarac<eni> Siciliam vastant.

Theodorus Exarchus xi.

Rodoaldus longo<bardorum> rex viii.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-099 v>

 

Aribertus longo<bardorum> rex ix.

Pestis.

Clodoveus Francorum rex.

Dagobertus iunior.

 

GENERATIO VIGESIMATERTIA

 

Eugenius papa primus.

Gundebertus & Partharis long<obardorum> reges.

Grimoaldus Beneventanus longo<bardorum> rex

 

 

Chronographie Generatio XXIII. <2-100 r>

 

Garibaldus occiditur

Partharis ad Grimoaldum redit.

Partharis fuga.

Hunnulfi fides & constantia.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-100 v>

 

Vitalianus papa.

Persae ad fidem conversi.

Constantius Italiam proficiscitur.

Romoaldus Graecos vincit

Urbem diripit Constantius.

Longobardorum discordia.

 

Chronographie Generatio XXIII. <2-101 r>

 

Populiensium strages

Arnifrites

Partharis Longobar<dorum> rex xii.

Constantii caedes.

Missessus opprimitur.

Constantinus quartus IMP. LXV.

Adeodatus papa.

Donus papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-101 v>

 

Agatho papa.

Naves Sarac<enorum> medio mari exustae.

Bulgari Thraciam ingressi.

Sexta Constant<inopolitana> synodus.

Clodovei mors.

Bathildis

 

Chronographie Generatio XXIII. <2-102 r>

 

Clotarius iii. Francorum rex.

Ebroinus.

Pipinus.

Cunibertus Longobar<dorum> rex xiii.

Alachis tyrannus Ticinum occupat.

Redit regnum ad Cunibertum.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-102 v>

 

Leo ii. papa.

Benedictus ii. papa.

Constant<ini> sanctio de pontificis electione.

Ioannes v. papa.

Constantinus moritur.

Iustinianus II. IMP. LXVI.

Foedus cum Saracenis ictum.

Conon primus papa.

Io<annes> Platina Exarchus xii.

 

Chronographie Generatio XXIIII. <2-103 r>

 

<GENERATIO VIGESIMAQUARTA>

 

Sergius primus papa.

Clodo<veus> & Child<ebertus> reges Francorum.

Luitpertus Long<obardorum> rex xiiii.

Ragimbertus Long<obardorum> rex xv.

Aribertus xvi.

Asprandus Long<obardorum> rex xvii.

Luitprandus xviii.

Iustiniani perfidia.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-103 v>

 

Iustinianus imperio deiectus a Leontio.

Leontium Tiberius in carceres coniicit

Beda.

Io<annes> vi. papa

Theophylacius xiii. Exarchus.

 

Chronographie Generatio XXIIII. <2-104 r>

 

Sisulphus dux Italiam infestat

Iustinianus recuperat imperium

Saraceni Aphricam recipiunt.

Ioannes vii. papa.

Sisinius papa.

Constantinus papa

Ravennatum clades

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-104 v>

 

Iustinianus Constantino supplex est

Philippicus IMP. LXVII.

Anastasius IMP. LXVIII.

Dagobertus iii. Francorum rex

Daniel Francorum rex.

Carolus Martellus

Theodoricus Francorum rex.

 

Chronographie Generatio XXIIII. <2-105 r>

 

Gregorius ii. pontifex

Theodosius tertius IMP. LXIX.

Leo tertius IMP. LXX.

Venetorum dux primus.

 

GENERATIO VIGESIMAQUINTA

 

Caroli Martelli cum Sarac<enis> pugna

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-105 v>

 

Domuit <Carolus> Mart<ellus> Burgundiones & Frysones

Avinio a Saracenis capitur

Amorrei Saraceni caedes.

Athini Sarac<eni> fuga.

Visigotthi deleti sunt.

 

Chronographie Generatio XXV. <2-106 r>

 

Augustini tralatio

Constantinopolis obsidetur.

Paulus Exarchus xiii

Leo imagines tollit

Finitur Exarchorum potestas.

Eurithius.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-106 v>

 

Bonifacius episcopus in Germaniam missus.

Gregorii ii. epistula ad germanos

Iudaeorum scelera.

Gregorius iii. papa

 

Chronographie Generatio XXV. <2-107 r>

 

Grego<rius> iii. dat Bonif<acio> usum pallii

Baiovaria fidem Christi recepit.

Luitprandus Long<obardus> urbem <Romam> obsidet.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-107 v>

 

Zacharias papa.

Luitprandi cum Ro<manis> foedus.

Constantinus quintus IMP. LXXI.

Pipinus. Carolomanus & Gripho filii Ma<r>telli

Hilprandus Long<obardorum> rex xix.

Rachis xx.

 

Chronographie Generatio XXV. <2-108 r>

 

Epistula Bonifacii ad Zachariam.

Zachariae Pont<ificis> responsum

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-108 v>

 

Concilium provinciale sub Bonifacio.

 

Chronographie Generatio XXV. <2-109 r>

 

Arthaustus affectat imperium

Herdel.

Septem castra.

Harpad Hunnus.

Carolomannus quae in Ger<mania> gesserit.

Carolomannus religionem profitetur.

Anglorum regum a Carolo ad Henricum numerus

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-109 v>

 

Oxoniense studium.

Regium Anglorum diadema.

Cunto.

 

GENERATIO SEXTA ET VIGESIMA

 

Prodigia.

Epistula Bonifac<ii> ad Edoaldum Anglum.

Zachariae ad Bonifacium epistula.

 

Chronographie Generatio XX. <2-110 r>

 

Census eccclesiarum.

Aldebertus & Clemens haeretici.

Carolomanni literae de Bonifacio.

Francorum regum ignavia

Pipinus eligitur Francorum rex.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-110 v>

 

Rachis religioni se addicit.

Dialogi Greg<orii> graeci facti.

Stephanus ii. papa.

Aistulphus Long<obardorum> rex xxi.

Pontificis ad Pipinum epistola.

 

Chronographie Generatio XXVI. <2-111 r>

 

Stephanus Pipino benedicit.

Aistulphum Pipinus obsidet.

Exarchatus.

Desyderius Long<obardorum> rex xxii. & ultimus

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-111 v>

 

Exarchorum finis.

Bonifacii ad Stephanum epistula.

Lullus Bonifacii successor.

Mors Bonifacii.

 

Chronographie Generatio XXVI. <2-112 r>

 

Turcarum origo.

Paulus primus papa.

Summa Constant<ini> impietas.

Leo iiii. imperio adscitus.

Pipinus Saxones & Aquitanos devincit.

Caroli magni tyrocinium.

 

http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=657

 

<Es folgt die gesamte Passage über Karl den Großen von 2-112-r bis 2-228-v als Abschrift des Originals.>

<2-112-r> Sequenti vero anno scilicet domini Dcc.lxi. <761> Gaifirus licet obsides dedisset, sacramentaque iurasset, satius tamen sibi ratus, si de illato bello superiori anno ultionem exigeret, exercitum, qui Francorum possessiones popularetur, usque ad Cabillonen civitatem duxit.

Quod cum Pipino generalem conventum in villa duria agenti nunciatum esset, coactis copiis magno belli apparatu Aquitaniam ingressus omnia ferro & igni vastat, & quaedam opida ac castella manu cepit, quaedam se ultro dedere, hoc bellum partim Pipini, partim Caroli filii ductu gestum est.

Sic deinde iterum & quarto Pipinus Aquitaniam intravit, scribunt aliqui septies eum intrasse.

Tandem multis castellis & pagis captis ad Santonicam civitatem contendit, eo in loco mater soror ac neptes Gaifiri ducis ad eum adductae sunt, quas cum pie susceptas servari iussisset, ad Garumnam fluvium proficiscitur, ubi ei Herevingus cum alia praefati ducis soro- <2-112-v> re occurrit, seque & illam regi dedit, rebus ergo prospere gestis rex revertitur, & in castello Sels pascha celebravit, assumptaque secum uxore sua ac familia ad urbem Santonicam rediit, dimissa ibi uxore ac familia cum omnibus copiis ad persequendum Gaifirum ducem animum intendit, nec prius destitit, donec hostis interfectus est, sic Aquitania regno Franciae subiecta est.

Quo in tempore Pipinus Santonas reversus est, ubi aegrotare cepit, delatus ad Turonios apud S. Martinum oravit, deinde Parisium veniens octavo kalendis Octobris obiit, corpus eius in basilica S. Dionysii humatum est, anno domini Dcc.lxviii. <768> pontificatus Pauli decimo, qui & eius vitae ultimus fuit, per cuius pontificis tempora tamen valuit Pipini, regis Francorum, maiestas, ut nullis interea motibus Longobardorum Italia aut Roma fuerit agitata.

 

Pipini autem morte audita Desyderius in romanam rem machinationibus uti cepit.

Nam cum Paulus in extremis laboraret, Tothonem Nepesinum ducem Desyderius impulit, ut Constantinum fratrem vi etiam, quando largitione aut ambitione fieri non posset, pontificem deligeret.

Is itaque Romam cum exercitu profectus Constantinum faventibus quibusdam amicis corruptis pontificem creat, fuere etiam, qui Philippicum quendam huic praeponerent, qui statim se abdicare magistratu armis compulsus est.

Cogitur & Gregorius, praenestinus episcopus, Constantinum adhuc laicum sacris statim initiari atque episcopum iniungere, cuius manus ita ob eam rem exaruisse miraculo dicuntur, ut eas ori admovere non posset.

Perstitit autem per annum in Petri cathedra Constantinus & episcopos presbyterosque more pontificum ordinavit, quousque clero populoque Romano in tribus foris, quae est S. Adriani ecclesia, per Christophorum Primicaerium coacto Constantinus est eiectus, & in eius locum omnium suffragiis Stephanus iii. extitit suffectus, tum in ecclesia Salvatoris Constantinus magistratu se abdicans in monasterium est detrusus.

 

Pipino pusillo duo fuere ex Bertha, quam nonnulli Bertrudam nominant, liberi Carolus & Carolomannus, qui ambo e procerum sententia reges appellati, partito inter se paterno regno Carolomannus Suessione, Vormaciae Carolus regium diadema suscepit.

 

At priusquam tantorum principum gesta exponam, regiae Francorum praecipuum ornamentum, Parlamentum describam.

Cuius instituendi autor ab historicis non traditur, id enim cuiusque anni definito tempore loco, quem rex designasset, habebatur.

Servabatur autem hoc modo, ut ex maioribus civitatibus & provinciis periti iudiciorum & consuetudinis homines ad id munus delecti ius cuique per provocationem litiganti dicerent, quae institutio, cum vaga interdum incertaque mutatis sedibus esset, decreta est Parlamento apud Parisios curia & sedes, in qua iudices designati se iugiter sisterent perpetui provocationum definitores, qui octoginta sunt, annua ex regis fisco stipendia capientes.

Et hi quidem per quatuor curias constituti seorsum considunt, suosque praesidentes habent.

In prima, quam Franci Cameram vocant, praesidentes quatuor & consiliarii xxx. causas & lites audiunt, dilationes & quae ad iuris cognitionem attinet, constituunt leviora quidem & temporanea finientes in reliquis singulis duabus cameris xviii. inquisitionibus praesunt, qui enquaestarum, id est inquisitionum, consiliarii dicuntur, quibus praesidentes quatuor praeficiuntur, horum omnium pars ex clero, parsque ex laicis constituitur.

Sententias dictant, quam statutis diebus alter praesidentium in prima curia palam enunciat, idque arrestum, id est fixum & firmatum, vocant, a quo videlicet nemo provocare possit.

Qui vero reus sententiam in se excipit, lx. librarum Turonensium mulcta afficitur.

Si quis tamen in iudicio error admissus reo esse videbitur, errorem proponendi et in iudicium curiae deducendi potestatem habet, nec prius auditur, quam duplicatam mulctam deposuerit.

Quarta curia est eorum, quos requaestarum, id est supplicationum palatii, magistros vocant, apud quos causa eorum tamen agitur, qui regiis obsequiis deputati vel privilegio donati.

Et ab his quidem iudicibus, qui sex sunt, provocare ad Parlamentum licet.

At cum in decidendis iudiciis nodus aliquis & anceps in causa difficultas surgit, omnium curiarum consiliariis convenientibus sententia fertur.

Solent &, quae de repub<lica> rex statuit, huius senatus decreto edi, & singulis annis regiis rescriptis promulgatis, regem esse autorem huius concionis constat.

Habet & Parlamentum coniudices, dum assunt Franciae pares, & alios supplicationum magistros familiares regis comites, qui post primae curiae praesides primi sedent.

Illis cum Franciae paribus centum appellationum cognitio, regalium & parium causae committuntur certa sententia finiendae.

Sunt autem pares Franciae ex omni nobilitate xii. lelecti <sic!>: Remensis archepiscopus, Laudunensis atque Lingonensis pontifices duces, Bellovacus, Novionensis atque Catalaunensis episcopi comites appellati, ex seculi principibus Burgundus, Normandus & Aquitanus ducatus dignitatem Flandrensis autem Tholosanus & Campanus comitatus praerogativam obtinuere, quos primum Carolus, ut refert Robertus, instituit, ut secum in militiam produceret eos pares appellans, quia scilicet aequali inter se dignitate regi constantes essent, nec cuiusquam nisi Parlamenti tantum senatus iudicio obnoxii tenerentur coronandoque regi adessent.

De Flandrensi comite non bene quadrat, nam Flandria comitatus dignitatem sub Carolo Calvo consecuta est. <2-113-r>

 

Anno domini Dcc.lxviii. <768> Stephanus iii., natione Siculus, canonice est electus, sedit annis tribus mensibus quinque, qui octavo electionis die consecratus indixit concilium, cui Constantini Nepesini acta proponeret, mittit itaque ad Pipinum regem, de cuius interitu nondum constabat, legatos, quod eius nomen in repu<blica> christiana magnum esset modo, destinaret Ro<mano> concilio, qui e clero probarentur.

Carolus paternae pietatis aemulus xii. Galliae episcopos ad hanc rem idoneos mittit.

Idem quoque caeteris principibus christiani nominis scribit, obtemperaverunt omnes, in Lateranensi basilica concilium habetur, ibi multa inter se de componendis ecclesiae rebus sunt locuti, Constantinum ad se perduci iubent, accusatusque est, quod nullis sacris initiatus Ap<ostolicam> Se<dem> occupasset.

Ad haec ipse omne crimen in vim populi & quorundam reiicit, quod se etiam invitum coegerint pontificatum obire, cum vero in pavimento pronus & supplex iaceret veniam petens, miseratione moti, qui aderant, eum educi iubent.

Sequenti vero die Constantinus in concilium rediens mutata sententia ostendit, quae aegerat, maiorum exemplo facta.

Quod & Sergius Ravennatus episcopus, & Stephanus Neapolitanorum ex laico episcopus creatus sit, ob hanc vero impudentiam indignati, qui in concilio aderant, eum turpiter eiicientes ad componendam rempub<licam> christianam animum adiecere, abrogatis primo Constantini decretis institutum est, ne quisquam laicus nisi per gradus ecclesiasticos ascendens pontificatum occupare audeat sub anathematis poena, promulgatum est item, ut qui episcopatus dignitatem a Constantino consecuti fuerant, magistratu se abdicantes ad pristinos ordines reciderent, quod si istorum vita & mores mererentur ad Se<dem> Ap<ostolicam> venientes denuo consecrari valerent.

Idem statuunt de presbyteris & diaconis, constitutum est praeterea, ut qui Constantiniana in re sacra egisset, irrita haberentur praeter baptismum & chrisma.

Denique abrogata synodo Constantiniana, qua decretum inter graecos fuerat, de santorum imaginibus abolendis constitutum est, ut statuae reponerentur atque imagines, ut homines eorum aemulatione factorum, quos repraesentarent, ad devotionem incitari valerent.

His ita peractis decretum est, ut sequenti die nudis pedibus processio fieret, itum est tum a Lateranensi basilica ad S. Petrum nudis pedibus & a pontifice simul & ab aliis.

Ea cum fierent, Desyderius longobardorum rex occulte favens Constantini partibus tractat cum Paulo Affiarta graeco, cubiculario imperatoris, qui &si ducatum romanum non regeret, quorundam tamen Ro<manorum> & Desyderii regis favori innisus aliquid pristinae autoritatis imperii prae se ferebat.

Desydrio suspecta erat regum Franciae in Ro<manos> affectio, unde multis Ro<manum> pontificem blanditiis demulcere conatus est, adeo, ut se Romam vocari & ad limina B. Petri visitanda invitari curaverit.

Venit summam prae se ferens Christi religionis devotionem, pontifici verba dedit humilima & talia, ex quibus in spem venit fore, ut nulla inter eos post hac contentio oriri posset, quae omnia rex iureiurando affirmabat servaturum.

Deinde multa loquitur de Constantino & Philippico, censuitque in suasores impulsoresque, non in simplices presbyteros, qui se passi essent in pontifices prophanari, animadvertendum.

Et Affiartam increpans, quod seditiosis viris non occurreret, impulitque, ut in Christophorum Primicaerium, summae autoritatis virum & pontifici amantissimum & Francorum partibus studiosum, manus iniiceret.

Evocatique Sergius, nuper ad reges Francorum missus, & Christophorus oculis sunt privati, sed & Affiarta post Desyderii recessum autoritate, quae illi aucta erat, fretus multos ex Ro<manis> in carceres coniecit, plurimos relegavit, ea propter & etiam, quod interim vacante ecclesia Ravennatum Desyderius largitione corruptus Michaelem scriniarium eiusdem ecclesiae pulso Leone archidiacono, quem populus clerusque peteba,t intrudere conatus est.

Pontifex ad Carolum, Francorum regem, scribit rogans, Desyderium admoneat, ut ab iniuria inferenda caveat, fecit id Carolus & quidem perdiligenter, retinere tamen hominem in officio armis non potuit, urgebant enim eum regni sui tumultus.

Pastor diligentissimus quarto pontificatus sui anno moritur & Adrianus Romanus papa xcv. subrogatur anno Dcc.lxxi <771>.

Itaque cum Carolus, qui magnus est appellatus postea, cum fratre Carolomanno regnum divisisset, statim bello a Hunnuldo, Aquitaniae duce, lacessitus est, sollicitabat ille ad defectionem Aquitaniae urbes, quas Pipinus pater subegerat.

Carolus contra hostem profectus continuo eum avertit, scilicet vir bellorum gloriae natus.

Fugit Hunnuldus ad Lupum, Vasconum ducem, quem Carolus insecutus non prius cepit, quam a Lupo traditus est.

Miserat Francus ad Lupum legatos, qui hostem dedi Carolo peterent, alioqui sensuros Vasconas omnem belli molem, ille non solum Hunnuldum, verum etiam sese dedidit.

Ita Carolus Aquitaniam omnem Francorum imperio adiecit.

Sed habuit ea victoria nonnihil etiam incommodi, quod tum frater Carlomannus fato functus erat, relictis ex Bertha aliquot filiis, cum quo annos tres Francorum imperium rexerat.

Incidit & hic casus in annum domini Dcc.lxxi <771>.

Occupavit imperium totum Carolus communi procerum consensu, eique praefuit annos circiter xl <40>.

Quo tempore Adrianus, quam primum in papam lectus est, in publicum prodiit, carceratos ab Affiarta omnes liberavit, exulesque in patriam revocavit.

Desyderius cum magnanimitatem pontificis hor- <2-113-v> reret, tanti viri amicitiam, ne Francis adhaereret, occupare quaesivit.

Itaque mittit Theodorum Spoletinum, Tumionemque Hyporegiensem duces, qui pontificem orent, ut foedera secum iniret.

Ad quae respondit pontifex se, qui pacem cum omnibus & in primis cum Longobarda gente cupiat habere, nullam posse verbis Desyderii fidem adhibere, quod eum sciverit promissam Stephano Pont<ifici> fidem intra foedera totiens violasse, quotiens illi laedendi data esset occasio, & dum instarent legati, in aliud tempus pontifex negocium distulit.

Interea vero Bertha, Carolomanni relicta, Hildegardae, Caroli uxori, propter mariti amplitudinem invidens Andoarii cuiusdam consilio usa cum filiis ad Desyderium regem in Italiam confugit, qui eam perbenigne suscepit, & quod se tutiorem futurum hac ratione ab impetu Gallorum existimabat & quod Francos praepositis Carolomanni filiis facilius sumpturos arma in Carolum regem, si quid moveret, arbitraretur, res suas in tuto collocans instat apud pontificem, ut Carolomanni filios reges inungeret, & cum ab Adriano precibus hoc obtinere non potuisset, sperans, si bello agitaretur, animos demissurum, per multas itaque Italiae partes concivit motus in Ravennates movens, ditioni romanae tum obtemperantes, faventiam, Ferrariam & Comaclum vi cepit.

Siquidem Leo tunc archepiscopus Ravennates & Iulianus, Petrus ac Vitalinus, tribuni plebis, Ravennam Exarchatumque pro Ro<mano> Pont<ifice> administrabant, qui tres tribuni simul Romam petentes afflictis rebus praesidia imploravere.

Tunc pontifex eosdem & simul Stephanum sacellarium ac Paulum Ro<manos> cives ad Desyderium misit orans, ut a motibus intentatis temperans occupatas redderet civitates.

Ad quae rex magna usus insolentia oportere respondit, ut pontifex secum de rerum summa locuturus, ad suam praesentiam veniret.

Interim Longobardi praeda facta onusti alia loca invadentes post direptos ustosque agros, aliquas quoque ceperunt civitates, occupant Urbinum, Eugubium, Senogaliam, Bleram, Oriculum.

Instat vero Adrianus apud Desyderium literis atque nunciis orans & obtestans, ut capta redderet, & cum nihil proficeret, abbatem monasterii Sabinensis & cum eo xx. monachos celebris sanctimoniae oratores misit de B. Petri iusticia deque dei iudicio, nisi B. Petro satisfieret, audenter locuturos, non aliter Desyderius, quam prius epistulas ac nuncios exaudivit.

Suos tamen ad pontificem mittens invitans, ut ad se iret, petivit, praestitit in sententia pontifex dicens, ut omnia restitueret in locum, in quo initio sui pontificatus fuerant, quo facto venire vellet, addiditque alios oratores, qui similia peterent, tamen vero abfuit, ut postulata impleverit Desyderius, quod se ad urbis Romae obsidionem ducturum est comminatus.

Quo tristi nuncio perculsus pontifex urbis portas claudi, muros instaurari & caetera perferendae obsidioni necessaria parari curavit.

Misit & ad Carolum regem Franciae oratores opem imminenti ecclesiae excidio imploratum.

Id cum intellexisset Desyderius, magna astutia est usus, ut pontificem in sententiam suam duceret, nam cum Adelgisio filio & magnis copiis profectus Carolomanni relictam Bertham & filios Romam versus ducere perrexit, & cum Spoletum applicuisset, Adrianum Pont<ificem> de suo & Francorum pacifico accessu per Andream Celerem fecit certiorem.

Pontifex futurum intelligens, ut Carolomanni filiis unctis Carolum patruum animo abalienaret, urbem Romam primum copiis munivit, inde apostolorum Petri & Pauli basilicam omni ornatu ac sacra suppellectili in urbem portata clausit ac repagulis ad intra firmavit, ut perfidus rex nulla apostolorum visitandi limina nisi valvis refractis haberet facultatem, atque tres episcopos Albanensem, Praenestinum, Tiburtinumque impio regi obvios misit, qui apud in terraneam inventos Desyderium, Adelgisium filium, Bertham ac filios Francos, ne Ro<mani> ducatus terram ingrederentur, sub anathematis denunciatione monuerunt, quae adeo apud ferocem Longobardum valuit, ut tacitus confususque Papiam sit reversus.

Per hos dies Gregorius episcopus, Volcadus abbas, & Albuinus cubicularius a Carolo, Francorum rege, Romam venientes pontificem sciscitati sunt, nunquid Desyderius, quod suo regi respondisset, capta de Ravennate Exarchatu deque Ro<mano> solo integre reddidisset.

Cumque nihil factum intellexissent, abeunt duobus pontificiis legatis comitati Longobardum rogaturi, ut capta reddat, obstinato id animo rex recusat.

Quare pontifex Francos orat, ut domum celeriter proficiscantur, quae acta sint, regi referant & auxilium efflagitent.

At Carolus rex his auditis, quae sui & Ro<mani> oratores attulerant, eosdem ad Desyderium ire iussit, illique obtulit xiiii. millia <14000> aureorum, si modo pontifici reconciliatus rem in integrum restitueret.

Et cum insuper precibus additis Longobardi pectus molliri nequisset, iter ad Italiam est aggressus, cunque multas praemississet cohortes, quae alpium claustra montis Iovis occuparent, ipse robur ducens totius Francorum militiae montem Cinisium conscendere cepit, occupaverat autem montis Iovis saltus claustraque Desyderius, & longobardis in Taurinensibus apud Augusta praetoria coactis, omnes alpium aditus, per quos Francis erat veniendum, stationibus ac munitionibus confirmabat.

Ea cum essent Carolo in vertice Cinisii montis renunciata, tentavit iterum per legatos Desyderium, si vellet, auro accepto consentire, quo magnam fiduciam prae se ferente, iussit Carolus cohortes summa <2-114-r> alpium superare, quam primum vero discurrentes undique nuncii Desyderio attulerunt Francos occupatis saltibus claustra oppugnare, alpes etiam antea invias penetrare.

Illico consternatus recessit & abiecta spe cum Francis iusta acie pugnandi coactum magna ostentatione exercitum dimisit, Adelgisioque cum Carolomanni uxore & filiis Veronam misso ipse Papiam communire & in ea Caroli impetum morari ac taedio obsidionis frangere statuit.

Sunt e Francorum historicis, qui putant Desyderium cognito Caroli adventu in plana se recepisse, atque Carolum, cum superatis iugis Taurinum pervenisset, certiorem factum hostem cum grandi exercitu apud Vercellas esse, mox converso in illum agmine Vercellas petiisse.

Desyderium ibi pugna superatum Ticinum fugisse, Mortariae nomen esse loco, ubi sit pugnatum, incolae ferunt, visuntur ibi sacella duo, alterum B. Petro, alterum divo Eusebio dicatum, in illo Amilius, in hoc Amicus est sepultus, viri adeo indiscreta facie, ut neuter ab altero discerni posset.

Fugientem Desyderium Carolus insecutus Ticini obsedit, interim plurimae Italiae civitates, ut Longobardorum res declinare vident, pontifici sese sponte dedunt, quare Carolus in isto affinium studio firmas satis vires suas ratus obsidionem Bernardo, patrueli suo, continuandam cum copiarum parte tradit, ipse Veronam accepturus proficiscitur, ubi cum Adelgisio Bertha, Carolomanni relicta, erat, sed Adelgisius mulierem in deditionem pronam videns aufugit ad imperatorem Constantinopolim, quo abeunte nulla de deditione mora intercessit, Verona in potestatem Caroli redacta, omnis regio transpadana illi se permisit.

Inde Romam visurus Carolus, cum iam urbi appropinquaret, resurrectionis festum cum pontifice celebraturus pontifex obvios, qui eum deducerent, & clerum & Ro<manos> iudices ad tria millia misit, expectabat vero pontifex cum clero suo in gradibus S. Petri, quem quidem accedentem mira benevolentia complexus est, nec retinere eum potuit, quominus pedes suos oscularetur.

Inde post datam acceptamque salutem basilicam ingressi, cum ad altare apostoli simul venissent, iurarunt mutuo Carolus & pontifex Ro<manus> & Franci perpetuam se amicitiam servaturos, & communes eorum hostes fore, qui alteram partem lacessisset, urbem deinde ingressus omnes basilicas pie admodum & religiose invisit ac muneribus quibusdam ornavit.

Tum quae dono pater Pipinus Gregorio tertio dederat, eadem ipse amplioribus privilegiis confirmavit fide interposita.

Sunt autem haec, quicquid in Liguria ab urbe luna, iam pridem eversa, usque ad alpes Italiae fines pertinet, huic ditioni additur & Corsica insula, & quicquid Lucam & Parmam interiacet, additur & forum Iulii cum Ravennatum exarchatu, cum Beneventano & Spoletino ducatu, cum autem aliquibus diebus Romae resedisset, Papiam reversus est.

Quo tempore Spoletinorum & Reatinorum, qui se nuper pontifici dederant exemplum secuti, Romam detonso capillo veniunt, quod maximum deditionis est inditium, Anconitani, Picentes, Auximates, Firmiani pontifici se ac sua libere dedunt, tantum valuit Caroli in Italiam adventus.

Longobardis autem quibusdam devotionis causa abire nolentibus Vaticani sedes ad incolendum concessa, quo postea ex tota Italia multae suae gentis confluxere, sicut & postea Saxonibus concessum fuit, unde dicebatur Longobardorum Saxonumque vicus.

Interiit autem haec nominatio, quando eo in loco hospitale S. spiritus fuit ab Innocentio iii. aedificatum.

Carolus ad obsidionem Papiae reversus est, at decimo demum mense, cum Franci urbem vehementer urgerent, intus vero fames & pestilentia grassarentur, civitas capitur, & Desyderius cum uxore & filiis comprehenditur, qui Caroli ordinatione in Galliam deportatur, Leodium relegatus.

Carolus Papia Mediolanoque &, si quid erat reliquum in Italia, potitus Francos illis urbibus praefecit, qui earum caeterarumque regionum ab Apoenino ad alpium radices vergentium Longobardos in pace studerent continere, reliquit etiam Beneventanis & Foroiulianis Longobardis ex sua gente duces.

Romae synodus Adriano autore in patriarchatu Lateranensi in ecclesia S. Salvatoris celebrata est inter Cliii. <153> episcopos, religiosos & abbates.

Adrianus papa & universa synodus tradiderunt Carolo ius & potestatem eligendi pontificem & ordinandi Ap<ostolicam> sedem, dignitatem quoque patriciatus ei concesserunt, insuper, ut archepiscopi & episcopi per singulas provincias ab eo investituram reciperent, diffinivit, ut, nisi a rege laudetur & investiatur episcopus, a nemine consecretur, si quis contra hoc decretum egerit, anathematis vinculo teneatur, & nisi resipiscat, bona eius publicari praecepit, ut de hoc lxiii. di. in c. Adrianus cavetur.

Hoc Franci usurpant hodie, quod in quibusdam provinciis Galliae & praesertim tribus, videlicet Cenomanensi, Rotomagensi & Remensi, sede va. rex de singulis, prout vult, disponit, & in his ipse, non capitulum succedit.

Itaque Longobardi quarto & ducentesimo anno, postquam in Italiam venerant, amisere regnum circiter annum domini Dcc.lxxiii <773>.

 

Carolus cum domum rediisset magna onustus praeda una cum Bertha & nepotibus suis, bellum Saxonicum quasi intermissum nunc repetivit, quo nullum neque prolixius nec atrocius Francorumque populo laboriosius fuit, quia Saxones sicut fere omnes Germaniae nationes & natura feroces sunt.

Erant autem Saxones idolorum cultui dediti, nec inhonestum arbitrabantur <2-114-v> polluere & divina & humana iura.

Susceptum est adversus eos bellum, quod per continuos xxx. <30> annos durabat, quotiens enim superati se dederunt imperata facturi polliciti, obsides sponte, qui imperabantur, dabant, sed sicut ad haec facienda proni sic ad eadem pervertenda semper fuere praecipites, regis vero magnanimitas aut per se aut per alios perfidiam eorum semper ulciscebatur, donec omnibus, qui resistere volebant, profligatis decem millia hominum ex his, qui utrasque ripas Albis fluminis incolebant, cum uxoribus, cum parvulis sublatos transtulit, & per Germaniam ac Galliam multimoda divisione distribuit, eaque conditione bellum per tot annos tractum constat esse finitum, ut abiecto daemonum cultu christianae religionis sacramenta susciperent, reaedificaverat in Saxonia castrum Eresburg, quod invadentes Saxones mira specie divinitatis pulsi sunt.

 

Inter Saxones sunt & Vuestvali, cum quibus multa Carolus gessit praelia, eosque magnis afflixit cladibus coegitque Christi religionem amplecti relicto idolorum cultu, quam cum saepius abnegassent nec iusiurandum adverterent, ut metu poenae rebellionem compesceret, occultos constituit iudices, quibus potestatem dedit, ut, quam primum deierasse aliquem comperissent aut fregisse fidem aut aliquod aliud flagicium commisisse, mox illum supplicio afficerent, ubi primum comprehendi posset, nulla citatione pervia aut defensione permissa, elegit enim viros graves & recti amantes, quos plectere innocentes haud verisimile fuit, terruit ea res Vuestvalos ac demum in fide continuit, cum saepe in nemoribus & proceres & mediocres viri laqueo suspensi invenirentur nulla accusatione prius audita.

Quaerentibus tamen causam constabat fregisse fidem aut magnum aliquod scelus commisisse, qui necati reperiebantur.

Id iudicium ad nostram usque durat aetatem vocaturque vetitum, qui ei praesunt Scabini appellantur, quorum ea praesumptio est, ut per totam Germaniam iurisdictionem extendere velint, secretos habent ritus & arcana quaedam, quibus malefactores indicant, nondum quisquam repertus, qui vel precio vel metu aut in ebrietate revelaverit.

Ipsorum quoque Scabinorum magna pars occulta est, qui per provincias discurrentes criminosos notant & referentes iudicio accusant probantque, ut eis mos est.

Damnati describuntur in libro & minoribus Scabinis committitur executio, reus ignarus suae damnationis, ubicunque repertus fuerit, supplicio afficitur.

Degeneravit hoc iudicium, nam & viles aliquae personae admittuntur & civilia negocia tractare audent, quibus erat solum de criminalibus permissa potestas, haec Pius Aeneas Sylvius.

 

Anno vero domini Dcc.lxxv. <775> Constantinus Elephantiae morbo gravari cepit, ex quo adusti spumantisque sanguinis vitio putrida caro nervos ossaque destituens illum ubique ulceratum ad crudelissimum & sua omni vita dignissimum perduxit interitum.

Cui successit filius Leo, huius nominis quartus, regnavit annis quinque, hic primum videbatur pius esse sanctaeque dei genitricis ac monachorum amicus, unde & monachos metropolitanis praefecit, multosque ordines in urbe regia bene ampliavit, quapropter principes omnes cum multitudine populi petierunt filium eius Constantinum consortem imperii facere, qui, cum diceret illum sibi unicum esse & parvulum, vereri se, ne forte illi fidem non servarent, iuraverunt ei omnes se non admissuros alium imperatorem praeter Leonem & Constantinum & ex semine ipsorum, hocque scripto confirmaverunt, fuit autem Leo hic, quamvis dissimularet, moribus patri similis &, si diuturniorem habuisset in imperio vitam, totum se flagiciis immersisset, ferunt eum, cum iaspidum cupiditate flagraret, preciosissimam, quae in sanctae Sophiae sacrario erat, coronam capiti imposuisse gestasseque per urbem, quibus gemmis ita frequenter utebatur, ut ob frigiditatem lapillorum subito morbo correptus quinto imperii anno excesserit.

 

Anno domini Dcc.lxxviii. <778> Saxonibus victis Carolus bellum in Hispaniam numine, ut aiunt, admonitus transtulit, ne saeva Saracenorum dominatio, quae oppresserat Hispanias, longius forsan procederet olim, fato usus Pipini patris, qui vires eorum nuper contuderat, exercitum tam suorum quam Romanorum & Longobardorum auxiliis auctum in Hispaniam ducit, Pampiloniam statim divina magis quam humana ope cepit.

Inde & aliis quoque urbibus dirutis mox Hispanis potentissima Saracenorum manus ex Africa venit auxilio duce Aigolando, qui urbes illas recepit et munivit.

Carolus, quom ex hispania proficisceretur, in hostem iterum versus Vasconiam repetiit, ubi, cum saepe esset, ceu ex provocatione dimicatum iusta acie concurritur, caesa hominum xl. millia <40000> christiani nominis, cecidit ibi Milo, Rolandi pater, fortissimus dux totius exercitus.

Eratque pene de rebus nostris actum, nisi principe Caroli animo & oportuno auxiliarium copiarum adventu militum fiducia firmata fuisset.

Quod ubi Aigolandus sensit, fuga vires suas instaurare statuit, nam ex Gennio urbe in Santonas pulsus erat, & Carolus in Galliam profectus rem agendam maiori robore censuit, exercitum opulentissimum contraxit ex omni pene Germania & Gallia.

Erat inter principes Rolandu,s palatinus comes, ingenti corpore, & Arnoldus Bellanicus, qui bonam operam navavit, Naaman, Bavariae dux, & reliqui, quos numerare haud possum.

Carolo Hispaniam ingresso subitus timor Aigolandum, & si Cordubae & Sibiliae reges in exercitu haberet, invasit, quare cum Carolo constituit, ut per partes dimicaretur, ne tanta hominum multitudo mortis <2-115-r> obiret periculum, evadebant ibi plaerunque christiani superiores.

Demum acre proelium copiis iustis commissum est, in quo Aigolandus a Bellanico occisus est, Cordubae & Sibiliae reges fuga elapsi.

Sed erat in Saracenorum exercitu vir quidam maior, quam credi possit, aut tam strenui militis gallici robur ferret, Ferracutus nominabatur, hic cum saepe aliquem e christianis militem deposceret, exercitus nostri omnem fere spem fregit.

Tandem Rolandus cum eo congressus animum christianis dedit, atque altero die pedestri pugna Goliathum arte magis quam vi vicit, sub stomacho gladio ictum.

Tum Corduba & fere omnis regio recepta est.

S. Iacobi apostoli aedes invisa est & multis muneribus ornata.

Inde cum Vasconibus res acta est, ubi insidiis & proditoris Gavaloni fraude circumventi duces christiani a Marsurio & Belingando, quos Armirathus ad Hispanias obtinendas miserat, clade maxima sunt affecti.

Periit ibi Rolandus intoleranda siti pressus, cum inter praeclara eius diei gesta Marsurium ducem interfecisset.

Carolus ducum suorum iustis persolutis proditorem Gavalonum rapidis quadrigis distractum crudelissime laniavit, id quod scelestum facinus merebatur, & Vasconum regulos paulatim inde perfidiae vindex interfecit.

Atque haec fere, quae, si fides est scriptoribus, Carolus in Hispaniis egit per multos sane annos, quare & omnem historiam plurimi in posteriora tempora digessere.

Hispania citerior tantis bellorum periculis Francorum regno adiecta est.

 

GENERATIO VIGESIMA SEPTIMA

 

ANno domini DCC.LXXX. <780> ab urbe condita M.D.XXX. <1530> in generationis xxvii. <27.> initio Leo Imp<erator> moritur, succedit imperio filius Constantinus, eius nominis sextus, una cum Irene, matre sua, fuitque apud eos simul imperium annos x. <10>.

Erat Irene mulier rebus gerendis nata, quare, quod imperio confirmando maxime fuit necessarium, primum sacra & religionis causas composuit, concilium secundum in urbe Nicea trecentorum & quinquaginta episcoporum congregari curavit, in quo constitutum, ut, qui sacras imagines delendas dicerent, perpetuo anathemate notarentur, quam quidem constitutionem Constantinus adolescens, patris flagicia secutus, quorundam improborum suasu non multo post abrogavit, cum & matri omnino administrationem imperii abstulisset, solus imperans habebat in deliciis multos excaecare, plures necare, adeo, ut Constantinopolitani de imperio alteri demandando cepissent cogitare, sed coniuratio detecta est, ex qua re Nicephorus, Constantini v. filius, cui parabatur imperium, in carcerem coniectus lingua oculisque mutilatus est.

Deperibat Constantinus Theodoram, Mariae uxoris cubiculariam, unde, ut in adulterio liberius insaniret, Mariam detrusit in monasterium & Theodoram imperiali corona insignitam accepit uxorem.

Anno Constantini ac Irenes matris primo quidam in Constantinopoli fodiens invenit monumentum sub terra antiquissimum, in quo corpus mortuum reperit, super cuius pectus lamina aurea erat, in qua literis graecis ita scriptum erat, Christus nascetur de virgine Maria et in eum credo, sub Constantini & Irenes imperio, o sol, iterum me videbis.

 

Ad Carolum redeo, regem omnium et prudentia maximum & animi magnitudine praestantissimum, nihil enim in his, qui vel suscipienda erant vel exequenda aut propter laborem detrectavit, aut propter periculum exhorruit, durante enim eo in principatu tanta ex diversis partibus terrarum bella exorta solertia sua administravit, ut in dubium venire possit, utrum laborum patientiam aut potius foelicitatem eius mirari conveniat.

Itaque in narranda virtute bellica adhuc moramur, reliqua principis praeconia postea laudaturi.

 

Carolus, cum bello Saxonas primum, hinc Longobardos, Hispanos, iterum Saxonas & quosdam in Italia tumultus oppressisset, novum repente ingruit Bavaricum, quod non tam Tassilonis ducis temeritas, quam uxoris in Carolum odium excitavit, fuit ea regis Longobardi Desyderii filia, patris exilium pertaesa rem bello vindicare conata est.

Tassilo inito foedere cum Hunnis ab oriente conterminis Carolo rebellis factus est, cuius contumaciam animositas regis ferre nequivit.

Contractis undique copiis Baioariam ducit, ad Lycum amnem pervenit, qui Baioarios ab Alamanis dividit, id est Suevis, cuius in ripa castris collocatis, prius quam provinciam intraret, animum ducis statuit per legatos experiri.

Sed ille pertinaciter agere nec sibi nec genti utile ratus, regi se supplex permisit, obsides, qui imperabantur, dedit, inter quos filius suus Teudo dato sacramento, quod ad defectionem nullius hortatu consentiret.

Tassilo tamen post vocatus ad regem nec iuramenti, quod quondam Pipino praestitit ac filiis, nec illius, quod fecit Carolo, memor obtemperare recusavit.

Quo tempore Carolus Romam ad Adrianum profectus est, qui Pipinum filium baptizavit, & in regem Aquitaniae unxit.

Sed cum Italiam ingrederetur, Beneventi dux ad Carolum filium suum, Rumoaldum, misit rogans, ne agros suos intraret.

Verum rex cum filio illius Rumoaldo Beneventum, ubi fidem suam spopondit dux, ivit, Carolus accepto filio Grimoaldo cum obsidibus Romam profectus.

Adrianus papa de rebus Bavariae certior factus misit Formosum & Damasum episcopos ad Tassilonem ducem, ut commonerent eum de iuramentis praestitis, qui legati venientes eum <2-115-v> induxerunt, ut cum eis Vuormaciam veniret ad Carolum, ubi datis xii. <12> obsidibus regi rursum iuravit, at non diu in fide permansit.

Unde papa commotus Tassilonis legatos quasi fallaces statuit anathemate feriendos.

Deinde Carolus habito conventu generali legatos misit ad Tassilonem, qui experirentur, an apostolicis iussis obedire sibique fidem servare proponeret.

Quo iussa contemnenti statuit rex tripertito exercitu Baioariam petere, filio suo Pipino cum Italicis copiis in Tridentinam vallem confluente, Saxonum vero atque orientalium Francorum exercitu super Danubium in loco, qui dicitur Saringa, conveniente, ipse cum exercitu, quem adduxerat, super Lycum fluvium in civitatis Augustae suburbio considebat.

Videns Tassillo undique se circumfusum ad regem supplex venit, veniam de ante gestis petiit, rex autem, ut semper erat mitis, deprecanti pepercit & accepto ab eo filio eius Teudone cum aliis xii. <12> obsidibus in Franciam rediit.

 

Tu, velim, lector, tempora diligenter in his narrandis observes.

 

Interim Constantinus imperator, sive gloriam Caroli perosus sive ab Adelgisio rogatus, Italiam tumultibus quibusdam invasit, venerat eo non parva Graecorum manus caedis quam imperii cupidior, sed occurrunt subitae graecorum iniuriae Hilprandus, Spoletinus dux, & Grimoaldus Beneventanus, fuitque pugna graecis funestissima, fertur Adelgisius in ea pugna periisse.

 

Carolo apud Ingelheim pascha celebrante circiter annum domini Dcc.lxxx. <780> Tassillo dux sicut & caeteri regni primates advenit, sed a Bavaris accusatus est, quod post datos proxime obsides fidem non servaverit, & suadente uxore sua Luitburga, Desyderii regis filia, Avares in dissipationem regnis vocaverit ,ultaque alia hostiliter dixisse & fecisse.

Et cum haec negare nequiret, maiestatis reus iudicatus est, & cum omnium ore capitali damnaretur sententia, rex ob amorem dei & quia consanguineus eius erat, liberare eum cupiens interrogavit, quid nam agere vellet.

Ille autem rogans licentiam sibi dari pro pessatis poenitendi, ideo tonsuratur & in monasterio ipse & filius eius Teudo reponuntur, caeteri exilio damnati sunt.

 

Huic bello successit id, quod contra Sclavos gessit, quibus subiugatis aggressus est Avares seu Hunnos, quod bellum Carolus animosius, quam caetera, & maiori apparatu administravit, unam ipse in Pannoniam, quam provinciam ea gens incolebat, expeditionem fecit, caetera filio suo Pipino ac praefectis provinciarum comitibus & legatis perficienda commisit, quae cum ab his fuissent strenuissime impleta, octavo tandem anno bellum consummatum est.

Quot proelia in eo gesta sint quantumque sanguinis effusum, testatur Pannonia omni pene habitatore vacua, & locus, in quo regia Cacanni erat, ita desertus remansit, ut ne vestigium quidem humanae habitationis appareat, tota in hoc bello Hunnorum nobilitas periit, tota gloria decidit, omnis pecunia & congesti ex longo tempore thesauri direpti sunt.

Neque ullum bellum contra Francos exortum humana potest memoria recordari, quo illi magis ditati & opibus aucti sint, quippe cum usque ad id tempus pene pauperes viderentur, tantum auri & argenti in regia repertum, tot spolia preciosa in proeliis comportata, ut merito credi possit hoc Francos iure his abstulisse, quod illi prius aliis iniuria abstulerant, evicti tunc sunt, ut de eis ne minimae reliquiae remanserint.

A Bulgaris autem Carolus abstinuit, quod Hunnis extinctis regno Francorum uti plebeii nihil nocituri videbantur.

Porro praedam inventam per episcopia & monasteria liberalissime distribuit.

Caeterum incruentum fere Francis hoc bellum fuit, cecidit in eo Geroaldus Baioariae praefectus.

 

Aliud bellum contra Nortmandos, qui Dani vocantur, primo piraticam exercentes, deinde maiori classe litora Galliae atque Germaniae vastantes, quorum rex Gotfridus adeo vana spe sublatus erat, ut sibi totius Germaniae promitteret potestatem, Frysiam quoque atque Saxoniam haud aliter atque suas provincias aestimabat.

Audiens Carolus Gotfridum regem Danorum in Abdoritos, qui vetere Francis erant amicitia iuncti, cum exercitu traiecisse, Carolum, filium suum, cum valida Francorum & Saxonum manu misit contra eum, si forte Saxoniae fines aggredi tentaret.

Ille autem expugnatis aliquot Sclavorum castellis cum magno copiarum suarum detrimento reversus est, nam plures amisit, inter quos & filium fratris sui, Reginaldum.

Carolus autem adhuc Aquisgrani agens & contra Gotfredum expeditionem meditans nuncium accepit classem ducentarum navium de Nortmandia Frisiam appulisse totasque frisiaco litore adiacentes insulas vastasse, iamque exercitum in continenti terra esse, qui congregatis, quanta celeritate potuit, copiis e regione contendit, positis iuxta Vuisaram castris, Gotfridum expectat.

Sed cum statuta castra haberet, diversarum rerum nuncii ad eum venerunt classem praedictam fuisse regressam, Gotfridum regem a quodam satellite suo sive, ut quidam dicunt, a filio proprio, cuius matrem nuper alia coniuge superducta dimiserat, interfectum.

Castellum hodie butri, Albi flumini appositum, in quo Uto legatus Caroli & orientalium Saxonum erat praeses,

Gotfrido mortuo Hemingus, fratris sui filius, successit in regnum, qui pacem cum Carolo fecit.

 

Scribit Helinandus et post eum Vincen<tius>, si modo fides est autoribus illis, equidem in tanta scriptorum diversitate nihil affirmo, quod Caroli tempore patriarcha Hierosolymitanus de civitate expulsus venit Constantinopolim ad imperatorem & cum eo Ioan- <2-116-r> nes, Neapolitanus sacerdos, & David, archipresbyter Hierosolymitanus, praesidii causa, quos imperator misit ad Carolum.

Hic lectis literis Constantini expeditionem in orientem parat, ubi commisso postea cum paganis bello victor evasit.

Recuperata itaque terra sancta loca sacra devotissime invisit, posteaque Constantinopolim venit, quem imperator aliquot dies retinuit, magnaque donaria in auro, argento ac gemmis offerens, quae Carolus accipere recusavit, sed postulavit arcam unam cum reliquiis, territus Constantinus claudi fecit reliquias preciosissimas in una vili arca, sed alias in scriniis aureis & gemmatis ec electionem Carolo permisit.

Carolus praemisso triduano ieiunio elegit arcam vilem, in qua erat pars coronae spineae salvatoris, quae ad preces eius eo die cernentibus cunctis floruit & odorem suavissimum exhaluit.

Item erat clavus, quo manus domini affixa extitit, & satis magna portio crucis.

Item sudarium Christi, beatae virginis Mariae indusium, quae omnia non sine miraculis Carolus secum ferens transportavit Aquisgranum & in basilica ibidem beatae virginis collocavit.

 

Anno vero domini Dcc.lxxxiii. <783> Hildegardis regina, uxor Caroli, obiit, de qua Carolus tres filios habuit, Carolum, Pipinum & Ludovicum, & totidem filias: Rutardam, Bertham & Giselam, eodem anno etiam defuncta est Bertruda, regis genitrix.

 

Anno eodem audiens rex Anglos & Saxones Britanniam invasisse misit cum exercitu Adolfum, regiae mensae praepositum, qui gentis audaciam repressit, acceptosque obsides cum pluribus populi primoribus Vuormatiam ad regem duxit.

 

Anno Dcc.xc. <790> studium Parisiense principium habuit, procurante Alcuino Anglo, Caroli praeceptore.

 

Anno domini Dcc.xcii. <792> Carolo Ratisponae commorante quibusdam Francis agentibus conspiravit contra eum filius Pipinus, ut aliqui volunt propter crudelitatem reginae Fastradae, quam nuper duxerat, quae coniuratio per Eardulfum Longobardum detecta est.

Auctores vero coniurationis partim gladio caesi, partim patibulo suspensi sunt.

Sunt, qui ferant Pipinum istum de concubina natum, non enim est ille rex Italiae, eum detonsum pater in coenobium detrusum ex gratia vivere permisit.

 

Anno domini Dcc.xciii. <793> Blondo teste Carolus post victoriam de Hunnis, ut supra scripsimus, Franconiam, maiorum suorum genitale solum, prius omnium gentis suae regnum, invisit, qua in provincia synodum episcoporum Germanorum Francorumque in Franckfurt missis ad hoc legatis ab Adriano papa habita est & celebrata, quae septima dicitur secundum graecos.

Hoc in loco damnata est haeresis Foeliciana de tollendis imaginibus, & alia quaedam reipub<licae> christianae necessaria tractata sunt.

Eodem anno regina Fastrada moritur & Moguntiae sepelitur.

 

Anno domini Dcc.xcvi. <796> Adrianus, dum religionem christianam & libertatem civium suorum & vitam pauperum ac pupillorum <&> viduarum acerrime tutatus esset, moritur pontificatus sui anno xxiii. <23> mense x. <10> die xvii. <17>, in basilica Petri cum gloria sepelitur.

Anno eodem Leo iii. pontifex creatur, qui a puero ita erat educatus & eruditus in disciplina ecclesiastica, ut dignus esset, qui caeteris anteferretur.

Hermannus dicit eum fuisse comitem de Calu in Suevia, unde habuerit, non scribit, sedit annis xx. <20>.

Hic Leo mox, ut ordinatus est, claves S. Petri & vexillum Ro<manae> urbis ad regem Carolum cum aliis muneribus misit.

Missus est ad hanc rem recompensandam a Carolo Angilbertus, abbas monasterii S. Richardi, ut populum Ro<manum> per sacramentum confirmaret pontifici, simulque commisit, ut thesaurum, quem Henricus, dux Foriiuliensis, spoliata Hunnorum regia eodem anno sibi praesentaverat, parte prius distributa in aulicos pontifici dono reliquum daret.

 

Anno domini Dcc.xcvii. <797> quia pridem Constantinus, imperator Constantinopolitanus, multos nobilium oculis privavit, asseverans illos cum Irene coniurasse.

Mater filii sui flagicia non ferens impellentibus quibusdam civibus Constantinum captum oculis in carcerem detrusit, ubi & merito tanquam sacrilegus minimaeque pietatis, quippe qui matrem ante relegaverat, vitam finivit, atque mater Irene post per quinque fere annos imperavit.

Obscuratus fertur sol eo tempore per dies aliquot ita, ut aberrarent naves in mari.

 

Anno domini Dcc.xcviii. <798> Romani pacis bono abutentes elevati sunt, volueruntque ea, quae imperialis erant potestatis, sibi vendicare, resistente autem Leone quidam Paschalis Primicaerii & Campuli presbyteri factione freti populum concitarunt.

Et cum in letania maiore cum processione de laterano ad ecclesiam S. Laurentii equo sedens pergeret, insidias a Ro<manis> dispositas incidit, deiectus enim equo ac pontificali amictu privatus multisque verberibus caesus praecipuam in oculis & lingua vim sensit, semivivus in monasterium S. Erasmi in vincula est missus, verum Albini cubicularii industria custodes fallens in vaticanum sese proripuit, ibique tam diu latuit, quoad Vinigisius, Spoletinorum dux, clanculum accersitus eum Spoletum perduxit, ne aliqua vi hostium obrueretur.

Et bibliothecarius asserit Leonem in ecclesia S. Erasmi divino nutu visum recuperasse similiter & sermonem, ac seditiosi, cum in eum & Albinum saevire non valerent, eorum domos a fundamentis diruunt & vastant.

Leo papa paucos dies Spoleti moratus ad Carolum properavit, transgressum alpes pontificem secuti sunt seditiosorum nuncii, quo famam illius calumniis coram Carolum lacerarent.

Sed pius rex, qui tunc apud Padelbrunnam, Saxoniae opidum, erat, ad Sa- <2-116-v> xonum frequentes tumultus opprimendos.

Sunt, qui scribunt eum in Franciae opido Heristel fuisse, hic pontificem summa acceptum reverentia reiectaque in aliud tempus disceptationem exhortatus est, ut rediret in patriam, episcopos proceresque dedit, qui honesto illum ducerent comitatu, se brevi secuturum pollicitus.

Redeunti Romam pontifici clerus populusque ad Milvium pontem usque solennissimo apparatu obvius virum sanctissimum in urbem introducit.

Carolus autem non diu moratus per Moguntiacos in Belgas Noricumque in Forumiulii descendens, ubi Tarvisinos gravi supplicio affecit, quod Henricum praefectum occidissent, creatoque in huius demortui locum altero.

Ravennam primo, mox Romam pervenit, ubi ordinatis per loca congrua turbis Leo stans in gradibus basilicae cum episcopis & clero honorifice suscepit Carolum, illumque cunctis psallentibus in basilicam S. Petri introduxit.

Octava exin die Carolus, quidnam voluissent Paschalis & Campuli seditiones in pontificem discussurus clerum & populum in basilicam B. Petri convocari fecit, patribusque & qui ex Francis & Italis aderant, consedentibus producti sunt, qui obiecta pontifici recenserent, tum, ut se quasi absolutiores redderent, eius calumniatores mortiferum ei crimen imposuere.

Verum ab omnibus assessoribus una voce responsum est sedem Ap<ostolicam>, omnium ecclesiarum caput, a nemine iudicari debere, unde obmissa ob tam grave responsum a Carolo constitutione Leo pontifex, qui iudicium maxime exoptabat, suggestum consecendens, cum nullus appareret criminis approbator, assumpto evangelio in manibus coram omnibus invocato trinitatis nomine iureiurando affirmavit se omnium rerum, quae sibi obiicerent, insontem esse, acta sunt haec Idibus decembris anno DCCC. <800>.

 

Anno salutis DCCC. <800> in die nativitatis domini praehabita matura deliberatione Leo pontifex Ro<manus> consyderans imperatores Constantinopolitanos aegre id nomen tueri & ob eam rem urbem Romam atque Italiam magnis calamitatibus pressam, simulque retractans errores graecorum frequentes & inobedientiam, et occidentale imperium quasi pro derelicto a Graecis habitum, e regione vero perpendens Carolum, Francorum regem, potentissimum & optime de ecclesia meritum, qui ecclesiam ab oppressione Desyderii regis Longobardorum liberavit, sicut pater eius Pipinus ab Aistulpho, sic & avus Martellus a Gotthis & Saracenis. Ea propter inter missarum solennia eo die in basilica S. Petri pontifex populi Ro<mani> consensu Carolum imperatorem Ro<manum> declarat ac diademate coronat, ter acclamante populo Ro<mano>: Carolo Augusto, a deo coronato, magno & pacifico imperatori, vita & victoria.

Pontifex item hominem inunxit cum Pipino filio, quem Italiae regem solenni decreto pronunciavit.

Eo die imperium Ro<manum> a Graecis in persona Caroli Magni translatum est in Germanos, publicam facit fidem tex. in c. venerabilem de elec. & cle. Ro<manos> principes.

Sic monarchia mundi, quae stetit apud Graecos quingentos ferme annos, residet apud Germanos non sine foelici auspicio ecclesiae Ro<manae>.

Itaque reliqua principis opt<ima> gesta posthac recensebo, libet rebus nostris hic impendi paulum operae.

 

Cur enim hoc in loco de natione inclyta Germanorum, quae apud illustres autores legere merui, laude digna non pergam compilare, quandoquidem res manet.

Et si pro rei dignitate laudari debeat, invenimus eam esse, quae de omni genere laudis atque virtutis cum quavis non modo earum, quae hoc tempore praeclarae atque celebres habentur, sed etiam cum omni possit antiquitatis memoria contendere.

Quae enim est natio alia sub coelo, ubi tanta & tam syncaera nobilitas, ubi tot generosi proceres, ubi tot fortissimi milites, quibus ex innata animi fortitudine contra hostes videtur quiddam inesse, quasi vitae contemptus, dum malle inveniuntur exuere hominem & mortalitatem quam salutem fuga quaerere.

Quam longa vero & lata sit Germania, quam religiosa, quam veri tenax, quam iusta, quam populosa, quantus splendor urbium, quae coeli facies, quae terrae ubertas, magis admirari quam recensere valebimus.

Haec cum ita sint, indignissimum iudicavi aliarum gentium gloriosa facinora compilantem Germaniae, cuius alumnus sum, praeconia & laudes praeterire, ceu germanicae virtutis invisor, quod ne committam, tentabo ex his, quas alii sparsim commemoraverunt germanas res, quoad potero, vel rudi narratione in unum corpus redigere, nihilque sine certo autore, quod consentaneum rationi non videatur, conscribere.

Quamvis autem iam de his imperiis nonnulla ante & posterius generationibus suis breviter succincteque perstrinxerimus, plenius tamen praesentibus singulorum capite aperire curabimus, & ne res confusa perturbationem afferat, legentibus dicam:

primum de origine nominis,

secundo de situ Germaniae,

tertio de qualitate glebae,

quarto de populis Germaniae,

quinto de dignitate gentis,

sexto de illustribus Germanorum gestis,

septimo exhortationem subiungam,

ultimo de priscis germanorum moribus ponam.

 

<primum de origine nominis>

Recte nimirum est a maioribus nostris institutum, ut, qua re gens quaeque maxime celebris esset, ea regioni nomen daret.

Hinc & a conditoribus suis urbes, & ab hostibus victis saepe nationes nomina sunt sortitae.

Germani ab exteris appellati sunt maiores nostri devictis Gallis, & si ludere videam scriptores in huius nominis origine perquirenda, vaniore profecto opera, quam si Nili caput quaererent.

Sed est hoc nomen a lingua nostra plane alienum, qui <2-117-r> Tuisconum nomine prisco appellamur, gentis autorem referentes Tuisconem, Noae filium, quem post diluvium cum nonnullis aliis generasse scribitur, de quo Cor<nelius> Tacitus de situ & moribus Germanorum scribens:

Celebrant, inquit, germani carminibus antiquis, quod apud illos memoriae & annalium genus est, Tuisconem deum, terra editum, & filium Mannum originem gentis conditoresque.

<Tacitus, Germania 2. Kapitel: "Celebrant carminibus antiquis, quod unum apud illos memoriae et annalium genus est, Tuistonem deum terra editum. Ei filium Mannum, originem gentis conditoremque, Manno tris filios adsignant, e quorum nominibus proximi Oceano Ingaevones, medii Herminones, ceteri Istaevones vocentur.">

Testis est huius Io<annes> Annius Viterbiensis, qui arborem facit filiorum Noae, nominatque post Sem, Cham & Iaphet Tuisconem, filium Noae, de quo Berosus in lib<ro> i.:

Anno, inquit, salutis humanae ab aquis primordio sumpto nostri maiores tempora scripserunt, nos referemus origines & tempora & reges eorum duntaxat, quae nunc magna habentur.

In Asia quidem nostrum omnium celsissimum Babylonicum, in Africa Aegyptium & Libycum, quae unum primo fuerunt, postremo in Europa quattuor nostri enumerant Celtiberum, Celtae, Kythim, quod illae gentes Italicum appellant, & Tuisconum, quod a Rheno fluvio per Sarmatas in Pontum finit, addunt quidam etiam quintum Ionicum, haec ille.

Ex quo etiam patet, quod tum Germanorum & Sarmatum unum fuit regnum, addit Io<annes> Viterbi<ensis> in commentariis.

Notandum esse, quod Noa sibi in filios adoptaverit Tuisconis posteritatem, & ideo in eius arbore ponuntur & non aliorum nepotes.

In quo secundum ipsum praecellunt germani & Sarmatae, qui dicuntur Tuisci, latinos & gallos.

Sarmatae autem populi sunt Poloni, Gotthi, Rusci, Prutheni, Daci, & reliqui affines.

Deinde Berosus lib<ro> iiii.: Anno, inquit, Cxxxi. <131> ab aquis prima omnium civitatum fundata est Babylon.

Et deinde, Babylone condita, Ianus pater, quem et Noam nominant, misit in aegyptum Chem, in Asiam orientalem Gangem, in Europa regem Sarmatiae fecit Tuisconem a Tanai ad Rhenum, iunctique sunt illi filii Istri & Mesae cum fratribus suis ab Adula monte usque in Mesembriam.

Deinde in quinto libro idem Berosus: Anno, inquit, vi. <6> Semiramidis apud Rheni Sarmatas regnavit filius Tuisconis Mannus.

Hinc Io<annes> Viterbiensis putat dictos Alamannos, deinde Berosus eodem libro, sub Nino, filio Semiramidis, apud Tuiscones Ingevon regnat, deinde eodem libro sub Aralio, rege Assyriorum septimo, apud Tuiscones regnabat Hermion, vir ferox armis, deinde eodem lib<ro> Berosus, sub Baleo, viii. <8.> rege Assyriorum, apud Tuiscones regnat Marsus, deinde sub x. <10.> Assyriorum rege Belocho, apud Tuiscones regnavit Gambrivius, vir ferocis animi, & aliqui existimant illum primum, qui coronam totius germaniae consensu pertulerit, gambrivius enim latine interpretatur coronatus secundum Io<annem> Viterb<iensem>.

Deinde secundum Berosum sub Baleo, xi. <11.> rege Babyloniae, regnavit apud Tuiscones Suevus, a quo Suevi dicuntur, a quibusdam appellati, deinde Berosus sub Altada, xii. <12.> rege Assyriorum apud Tuiscones regnavit Vandalus, sub Mamito, xiii. <13.> rege Babyloniae, regnat apud Tuiscones Teutates, & secundum Io<annem> Viterb<iensem> Teutates Mercurius germanorum extitit, qui sacrificiis ritus indidit, quibus consonat illud Lucani in primo:

Et quibus immitis placatur sanguine diro

Teutates, horrensque feris altaribus Hesus, <Lukan, I 444f.>

ab hoc & Teutones dicti sunt.

Sub xiiii. <14.> rege Assyriorum Mancaleo regnavit apud Tuiscones Hercules Alemannus anno regni illius xii. <12.> & ob id forte teste Corne<lio> Germani ituri in proelia Herculem canunt.

<Tacitus, Germania 3. Kapitel: "Fuisse apud eos et Herculem memorant, primumque omnium virorum fortium ituri in proelia canunt.">

Et tantum de regibus germanorum, quorum Berosus meminit, concordat in multis Cor<nelius> Taci<tus> in lib<ro> de situ & moribus germanorum, qui nominat Tuisconem, Mannum, Ingevones, Hermionas, Istaevones subiungit.

Quidam autem licentia vetustatis plures deo ortos pluresque gentis appellationes Marsos, Gambrivios, Suevos, Vandalos affirmant, eaque vera nomina.

Caeterum germaniae vocabulum recens & nuper additum, quom, qui primi Rhenum transgressi gallos expulerunt, nunc Thungri, tunc germani vocati.

Astipulatur Cornelio Strabo in sua geographia li<bro> xii. <7.>. Statim, dicens, trans rhenum regionem ad ortum vergentem germani colunt, nationem gallicam paulisper imitantes forma, moribus & vivendi ritibus, quales gallos dicimus.

Ideo Ro<mani> hoc illis nomen indidisse iure mihi videntur, proinde ac omnes fratres gallis eloqui voluerint, haec ille,

volunt hi scriptores sub Ro<manis> Teutonicos esse dictos germanos & sic recens nomen fuerat.

Quando vero eis nomen sit inditum, compertum non habeo, cum Iulius caesar transiens in gallias, cum invenisset cis Rhenum germanos incolere, inquisitione facta de eorum statu repererit Remis narrantibus plaerosque Belgas ortos a germanis rhenumque antiquitus traductos propter loci fertilitatem ibi consedisse, gallosque, qui ea loca incolebant, expugnasse solosque esse, qui patrum, ut aiebant, nostrorum memoria omni gallia vexata Teutones Cimbrosque intra fines suos ingredi prohibuissent, haec ille, ex cuius dictis luculenter patet nomen germanorum etiam tempore C. Iulii caesaris recens non fuisse.

Cum suo tempore quaerenti responsum sit germanos tum Galliis immorantes antiquitus Rhenum transisse, sed & Germani tempore, quo Brennus urbem Romam incendit circa annum sexagesimum supra tricentesimum ab urbe condita, fuerunt in Italia, autor est T. Livius primae decadis li<bro> v. <5.>, ubi scribens de gallis, qui fere ducentis annis ante urbem incensam partes Italiae occupaverant, a quibus haec portio cisalpina Gallia dicta est, inquiens alia subinde manus germanorum Elitovio duce vestigia <2-117-v> priorum secuti, cum transcendissent alpes, ubi nunc Brixia & Verona urbes sunt, locos tenuere & ibi considunt, quod factum reor sub Prisco Tarquinio.

<Livius V, 35: "Alia subinde manus Cenomanorum Etitouio duce uestigia priorum secuta eodem saltu fauente Belloueso cum transcendisset Alpes, ubi nunc Brixia ac Verona urbes sunt locos tenuere.">

Concordat in hoc Got<efridus> Viterb<iensis>, qui in illorum gestorum ordine ait,

Iam quasi quingentis tempus defluxerat annis

Cum sua germanis inflixit bella Sycamber.

Ammodo germani cupiunt de more vocari,

Moribus et lingua cum Teutonicis variari,

Progenies Priami germanica nomina quaerit.

Consentit Carinus in historia de origine Mediolani, & eum recitat Bergomensis in supplemento chronicon, ex quibus clare patet, si nomen germaniae tempore Cor<nelii> Taciti recens fuerit aut a Ro<manis> impositum respectu gallorum, ut Strabo voluit, cum antea ex praemissis germanae gentis nomen inveniatur fuisse celebre.

Non tamen irem inficias a Tuiscone, Tuitschen vulgo dictos, & nominis ratio convincit, sicut a Teutone, rege germanorum, Teutonia, dummodo verum sit, germaniae tam celebre nomen esse antiquissimum nec recenter inventum, habet enim germania plura nomina, ut plaeraeque nationes aliae, & Italia plurima habet nomina.

Nec quadrat, quod aliqui scripserunt sine probato autore, germanorum appellationem apud Gallos sumpsisse, exordium narrantes, quod post Troianam cladem Aeneas & Priamus, Magni Priami nepos, peragrantes venerint in Italiam, in qua Aeneas cum suis regnum instituit, Priamus vero transierit in galliam, illos gallos, qui supra rheni litus tum morabantur, expulit, munitiones aedificans, castra Troiam videlicet, quae nunc Xanthum dicitur, & Voconiam, quae nunc Bonna appellatur, tandem sedem regni apud Treviros constituens.

Exercitus autem Aeneae, qui in Italia remanserat, istis populis Priami, qui eam galliae partem occupabant, scribens Germanos eos appellabat, eo, quod illi & isti de Troianorum germine processissent.

Postea vero, cum hi Germani multiplicati essent, miserunt partem exercitus trans rhenum in Thuringiam, ibi etiam regnum instituentes, & propterea successu temporis Teutonici tanquam a digniori etiam se germanos vocabant.

Postremo, cum Ro<manum> regnum esset dilatatum, venit Iulius Caesar cum Ro<manis> germaniam, quae proxima est gallis, subiiciens occupavit antiquam germanitatem inter Ro<manos> renovando, pulchrum inventum, sed pace salva cum examinatur, invenitur esse fabulosum nec aliqua veterum autoritate fultum, legant summum autorem C. Iulium in commentariis li<bro> ii. <2.>, ut supra tetigi, invenient eum praemissa solerti inquisitione de germanis, qui tum in gallia morabantur, comperisse Remis narrantibus, eos germanos antiquam ex germanis originem duxisse, Rhenumque transgressos olim ibi consedisse, & gallos, qui ea loca incolebant, expugnasse.

Adde priscos probatae fidei autores: Strabonem, Egesippum, Cor<nelium> Tacitum, CL. Ptolemaeum, Paulum Orosium, quid, quaeso, praedicti vetustatis autores aliud volunt, quam Rhenum limitem semper fuisse inter galliam & germaniam, & quod germani omnes, qui galliam incolunt, a transrhenena germania originem trahant.

Sic Solinus in collectaneis de Germania scribens ad Augustum, succinus, inquit, ingens initium germaniae facit, hunc Ingevones tenent, a quibus primis post Scythas nomen germanicum consurgit, dives virorum terra, frequens populis extenditur inter hercynium saltum & rupes Sarmatarum, ubi incipit Danubio, ubi desinit Rheno perfunditur, haec ille.

<Solinus, De mirabilibus mundi; Mommsen 2nd edition (1895): "XX.1 Mons Saeuo ipse ingens nec Riphaeis minor collibus initium Germaniae facit. Inguaeones tenent, a quibus primis post Scythas nomen Germanicum consurgit. 2 Diues uirum terra, frequens populis numerosis et inmanibus. Extenditur inter Hercynium saltum et rupes Sarmatarum. Vbi incipit Danuuio, ubi desinit Rheno perfunditur. De internis eius partibus Alba Guthalus Vistla amnes latissimi praecipitant in Oceanum.">

Et de Ingevonibus Plini<us> in iiii. <4.> lib<ro> ca<pitulo> xiii. <13.> ait: Incipit inde clarior aperiri fama ab gente Ingevonum, quae est prima inde germaniae, Saevo mons ibi immensus nec rypheis iugis minor immanem ad Cimbrorum usque promontorium efficit sinum, qui Codanus vocatur, refertus insulis, quarum clarissima est Scandavia incompertae magnitudinis, & plura, quae gentis nostrae descriptionem probant.

<C. Plinii Naturalis historiae liber iv: [96] Incipit deinde clarior aperiri fama ab gente Inguaeonum, quae est prima in Germania. mons Saevo ibi, inmensus nec Ripaeis iugis minor, inmanem ad Cimbrorum usque promunturium efficit sinum, qui Codanus vocatur, refertus insulis, quarum clarissima est Scatinavia, inconpertae magnitudinis, portionem tantum eius, quod notum sit, Hillevionum gente quingentis incolente pagis: quare alterum orbem terrarum eam appellant. nec minor est opinione Aeningia.">

 

<secundo de situ Germaniae>

Germania Europae regio est nobilis & maxima post Scythiam inferiorem a Danubio intra Rhenum fluvium Oceanumque conclusa, CL. Ptolemaeus autor est & Cor<nelius> Taci<tus> in li<bro> de situ & moribus germanorum.

Germania, inquit, omnis a Galliis Rhetiisque & Pannoniis Rheno & Danubio fluminibus, a Sarmatis & Dacis mutuo metu aut montibus separatur, caetera Oceanus ambit latus sinus & insularum immensa spacia complectens, nuper cognitis quibusdam gentibus ac regibus, quos bellum aperuit, haec ille.

<Tacitus, Germania: [1] Germania omnis a Gallis Raetisque et Pannoniis Rheno et Danuvio fluminibus, a Sarmatis Dacisque mutuo metu aut montibus separatur: cetera Oceanus ambit, latos sinus et insularum inmensa spatia complectens, nuper cognitis quibusdam gentibus ac regibus, quos bellum aperuit.>

Hi fines Germaniae, ut veteres voluere.

Nunc quantum extra hos terminos vagati sint germani & adhuc possideant ea conditione, ut se aliud ab his esse genus refutent, non obscure intelligere possumus, Rhetios enim, Vindelicos, Noricos & superiorem Pannoniam, hoc est Austriam, alpes partemque Illyriae & usque ad Tridentina claustra germani obtinent.

Belgarum fere tota natio, quondam gallici iuris, omnisque Rhenus in nomen germaniae linguamque concessit, ut iam se gallos dici nesciant, si audiant, indignentur.

Helvetii quoque in germaniae nomen & linguam tempore labente transiere.

Itaque galliae transalpinae magnam partem germania sibi vendicavit, Pruthenos, gentem ferocissimam & idolis deditam, intra tricentesimum annum ex manibus infidelium nobiles illi fratres Teutonici ordinis B. Mariae virginis vi & armis detraxerunt, ubi & lingua teutonica introducta est & Christi cultus genti imperatus.

Unde habita ut sic comparatione ad primaevam Germaniam invenietur, quod plus fere nacti sunt Germani, quam intus habebant.

Germaniam enim eatenus extenderunt, quatenus sermo germanicus invenitur extensus. <2-118-r>

 

<tertio de qualitate glebae>

De qualitate terrae germanorum scribuntur non diversa modo, sed & adversa, Anneus Seneca in lib<ro> de gubernatione mundi. Germania, ait, & quicquid circa Istrum vagarum gentium occupat, perpetua illos hyems, triste coelum premit, maligne solum sterile sustentat, imbrem culmo aut fronde defendunt incolae, super durata glacie stagno prosultant, in alimentum feras captant, nulla illis domicilia nullaeque sedes sunt, nisi quas lassitudo in diem posuit, vilis & hic quaerendus est victus, horrenda iniquitas coeli, intecta corpora, haec ille.

<Seneca, de providentia: 14. Omnes considera gentes, in quibus Romana pax desinit, Germanos dico et quidquid circa Histrum uagarum gentium occursat: perpetua illos hiemps, triste caelum premit, maligne solum sterile sustentat; imbrem culmo aut fronde defendunt, super durata glacie stagna persultant, in alimentum feras captant. 15. Miseri tibi uidentur? nihil miserum est, quod in naturam consuetudo perduxit; paulatim enim uoluptati sunt, quae necessitate coeperunt. Nulla illis domicilia, nullaeque sedes sunt, nisi quas lassitudo in diem posuit; uilis et hic quaerendus manu uictus, horrenda iniquitas caeli, intecta corpora: hoc quod tibi calamitas uidetur, tot gentium uita est.">

Non multum dissimilia refert Cor<nelius> Tacitus, quis porro, inquit, praeter periculum horrendi & ignoti maris Asia aut Aphrica aut Italia relicta Germaniam peteret informem terris, asperam coelo, tristem cultu aspectuque, nisi si patria sit.

<Tacitus, Germania: [2] Ipsos Germanos indigenas crediderim minimeque aliarum gentium adventibus et hospitiis mixtos, quia nec terra olim, sed classibus advehebantur, qui mutare sedes quaerebant, et inmensus ultra utque sic dixerim adversus Oceanus raris ab orbe nostro navibus aditur. Quis porro, praeter periculum horridi et ignoti maris, Asia aut Africa aut Italia relicta Germaniam peteret, informem terris, asperam caelo, tristem cultu adspectuque, nisi si patria sit?>

Et paulo post, Terra, inquit, & si aliquanto specie differt in universum tamen aut sylvis horrida aut paludibus foeda, humidior, qua gallias, ventosior, qua Noricum ac Pannoniam aspicit, frugiferarum arborum impatiens, pecorum foecunda, sed plaerunque improcera, argentum & aurum propicii an irati dii negaverint, dubito, eidem sententiae Strabo accedit.

<Tacitus, Germania: [5] Terra etsi aliquanto specie differt, in universum tamen aut silvis horrida aut paludibus foeda, umidior qua Gallias, ventosior qua Noricum ac Pannoniam adspicit; satis ferax, frugiferarum arborum inpatiens, pecorum fecunda, sed plerumque improcera. Ne armentis quidem suus honor aut gloria frontis: numero gaudent, eaeque solae et gratissimae opes sunt. Argentum et aurum propitiine an irati di negaverint dubito.>

Quis, quaeso, ad haec audita non stupeat aut saltem non arbitretur ea esse conficta, cum apud alios autores legat passim oculisque conspiciat, quam vero sint consentanea, ubi beate amoenitas visitur, coeli clementia, campi fertilitas, sunt & colles aprici, nemora opaca, frumentorum abundantia, vitiferi montes, clarissimi amnes, Rhenus, Danubius, Albis, et alias rivi limpidissimi, totam terram rigantes, sunt fontes dulcis aquae, sunt & thermae calidae, sunt minerae salis plurimae, metallorum item fertilitate nullis terris cedit, universa & Italia, Gallia, Hispania argentum quasi omne ex Germaniae negociatoribus habent, metallaque non parum multa, nec auro est privata.

Quod si hodie priscorum resurgeret aliquis & oculis intima regionis perspiceret, videret, quanta esset locorum salubritas, coeli humana temperies, ubertasque soli, vini, frumenti quanta copia, arborum consitiones, qui splendor urbium, temporum sacra & erga deum religio, urbanitas civium, vestitus hominum, rei militaris peritia, apparatus bellicus, caeteraque ornamenta germanorum nobilitasque quam syncera, profecto, ut reor, non diceret terram informem, asperam coelo, tristem cultu, videret sane, quam verum sit tritum illud, quod saepe bona materia cessat sine artifice.

Quandoquidem Livius in ix. <9.>, Sylva, inquit erat Ciminia tum invia magis atque horrenda, quam nuper fuere germanici saltus, nulli ad eam diem ne mercatorum quidem adita, eam intrare haud fere quisquam praeter ducem audebat, ostendit pariter circa Mutinam Bononiamque & proxima loca totius Italiae nunc amoenissima sylvas omnia obtinuisse.

<Livius, 9. Buch: [36] Silua erat Ciminia magis tum inuia atque horrenda quam nuper fuere Germanici saltus, nulli ad eam diem ne mercatorum quidem adita. Eam intrare haud fere quisquam praeter ducem ipsum audebat.>

Itaque C. Iulius Caesar in commentariis, fuit, inquit, tempus, quando germanis vita omnis in venationibus & studiis rei militaris consistebat, maximam partem victus in lacte, caseo, carne & pecore habebant, quae res & cibi genere & quotidiana exercitatione & libertate vitae, quod a pueris nullo officio aut disciplina assuefacti & quod nihil omnino contra voluntate faciant, & vires alit & immanem corporis magnitudinem efficit, agriculturae parum studebant, nec enim quisquam agri modum certum aut fines habebat, sed magistratus & principes in annos singulos genti cuipiam hominum, qui una coierant, quantum ei & quo loco videbatur, agri tribuebat. Cuius rei multas afferebant causas, ne assidua agri colendi consuetudine capti belli gerendi studium intermitterent, ne latos fines parare studerent potentioresque humiliores expellerent, ne accuratius ad frigora atque aestus vitandos aedificarent, atque oriretur pecuniae cupiditas, qua ex re factiones divisionesque nascuntur, ut animi aequitate plebem continerent, cum suas quisque opes cum potentissimis aequari videret, haec ille in primis de Suevis commemorat.

<Caesar, Bellum Gallicum, 6. Buch, cap. 21f.: Vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit: ab parvulis labori ac duritiae student. Qui diutissime impuberes permanserunt, maximam inter suos ferunt laudem: hoc ali staturam, ali vires nervosque confirmari putant. Intra annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse in turpissimis habent rebus; cuius rei nulla est occultatio, quod et promiscue in fluminibus perluuntur et pellibus aut parvis renonum tegimentis utuntur magna corporis parte nuda.

[22] Agriculturae non student, maiorque pars eorum victus in lacte, caseo, carne consistit. Neque quisquam agri modum certum aut fines habet proprios; sed magistratus ac principes in annos singulos gentibus cognationibusque hominum, qui una coierunt, quantum et quo loco visum est agri attribuunt atque anno post alio transire cogunt. Eius rei multas adferunt causas: ne adsidua consuetudine capti studium belli gerendi agricultura commutent; ne latos fines parare studeant, potentioresque humiliores possessionibus expellant; ne accuratius ad frigora atque aestus vitandos aedificent; ne qua oriatur pecuniae cupiditas, qua ex re factiones dissensionesque nascuntur; ut animi aequitate plebem contineant, cum suas quisque opes cum potentissimis aequari videat.>

Porro si de industria & solo virtutis amore prisci germanorum populi terram reliquerunt ociosam, quae, ubi postea cultores nacta est idoneos, locupletissime rndit <?> cultoribus protulitque fructus multiplicatos, non recte iniquitas coeli aut glebae sterilitas insimulari debuerat, nisi forte ex revolutione coeli mutationes in regionibus fieri arbitremur, vel quod deus in hoc humanarum rerum fragilitatem ostendere velit, ut nihil tam conspicuum, tam florens sit apud mortales, quin non aliquando deficiat & in nihilum redigatur.

Rursum & quae sunt despecta vel infoecunda erigat, omniumque rerum affluentia condonet.

Nam plurimas accepimus regiones & in Asia & Africa iam esse desolatas, ubi quondam florentissimus fuit ager, illa enim magna Babylon gloriosa in regnis superba ac inclyta iuxta Esaiae vaticinium sine spe reparationis sirenarum facta est delubrum, domus draconum & latibulum serpentum.

Aegyptus quoque magna ex parte inhabitabilis narratur & invia, ager vero germanicus teter quondam et informis mitior factus omnium rerum ad usum humanum necessariarum foecunditate nulli, ut reor, est secundus, & quanquam non me latet id a multis improbatum iri consyderantibus Asiam, Africam, Italiam, & siqua sunt alia fortunata loca.

At ego cum Plinio terram iudico optimam, quae suis bonis contenta aere salubri fruitur, ea nimirum est germania.

Nam & si regionibus aliis mitior est hyems & fructus nobiliores, minus tamen aestus temperatus est, unde & frugum corruptio, adde animalia venenosa & alia ad humani generis perniciem intentissima, difficile erit iudicare, quae cui provincia sit comparanda vel anteferenda. <2-118-v>

 

<quarto de populis Germaniae>

De antiquis Germanorum populis Cor<nelius> Tacitus lib<ro> de situ Germaniae credere se dicit eos indigenas esse minimeque aliarum gentium connubiis, adventibus & hospitiis mixtos, rationem dicit, quia nec terra olim, sed classibus advehebantur, qui mutare sedes quaerebant, & immensus ultra Oceanus ac adversus raris navibus aditur. Tum quis porro, inquit, praeter periculum horrendi & ignoti maris Asia & Africa aut Italia relicta Germaniam peteret informem terris, asperam coelo, tristem cultu & aspectus, nisi patria sit.

<Tacitus, Germania: [2] Ipsos Germanos indigenas crediderim minimeque aliarum gentium adventibus et hospitiis mixtos, quia nec terra olim, sed classibus advehebantur qui mutare sedes quaerebant, et inmensus ultra utque sic dixerim adversus Oceanus raris ab orbe nostro navibus aditur. Quis porro, praeter periculum horridi et ignoti maris, Asia aut Africa aut Italia relicta Germaniam peteret, informem terris, asperam caelo, tristem cultu adspectuque, nisi si patria sit?>

Et paulo post ipse inquit, eorum opinionibus accedo, qui Germaniae populos nullis aliarum nationum connubiis infectos propriam & synceram & tantum sui similem gentem extitisse arbitrantur, unde habitus quoque corporum, quanquam in tanto hominum numero, idem omnibus, truces & caerulei oculi, rutilae comae, magna corpora et tantum ad impetum valida, laboris atque operum non eadem patientia, minimeque sitim aut aestum tolerare, frigora atque inediam assueverunt, celebrant hi carminibus antiquis, quod unum apud illos memoriae atque annalium genus est, Tuisconem deum, terra editum, & filium Mannum originem gentis conditoresque. Manno tris filios assignant, e quorum nominibus proximi Oceano Ingevones, medii Hermiones, caeteri Istevones vocantur.

<Tacitus, Germania, cap. 2: Celebrant carminibus antiquis, quod unum apud illos memoriae et annalium genus est, Tuistonem deum terra editum. Ei filium Mannum, originem gentis conditoremque, Manno tris filios adsignant, e quorum nominibus proximi Oceano Ingaevones, medii Herminones, ceteri Istaevones vocentur. ...

[4] Ipse eorum opinionibus accedo, qui Germaniae populos nullis aliis aliarum nationum conubiis infectos propriam et sinceram et tantum sui similem gentem exstitisse arbitrantur. Unde habitus quoque corporum, tamquam in tanto hominum numero, idem omnibus: truces et caerulei oculi, rutilae comae, magna corpora et tantum ad impetum valida: laboris atque operum non eadem patientia, minimeque sitim aestumque tolerare, frigora atque inediam caelo solove adsueverunt.>

Et sic Corne<lius> tria dicit esse genera Germanorum, quid Berosus sentiat, supra scripsimus.

Plinius vero in naturali hist<oria> li<bro> iiii. <4.>, Genera, inquit, Germanorum sunt quinque, primum Vindelici, quorum partes sunt Burgundiones, Varini, Carini, Guttones, secundum genus Ingevones, quorum pars sunt Cimbri & Teutoni a Chaucorum gente, proximi autem Rheno Istevones, quorum pars sunt Cimbri mediterranei, quartum genus Hermiones, quorum pars sunt Suevi, Hermunduri, Catti, Cherusci, quinta pars Peucini, Bastarnae, contermini Dacis, haec ille.

<Plinius, naturalis historia, cap. 99: Germanorum genera quinque: Vandili, quorum pars Burgodiones, Varinnae, Charini, Gutones. alterum genus Inguaeones, quorum pars Cimbri, Teutoni ac Chaucorum gentes.

[100] proximi autem Rheno Istuaeones, quorum ... mediterranei Hermiones, quorum Suebi, Hermunduri, Chatti, Cherusci. quinta pars Peucini, Basternae, supra dictis contermini Dacis.">

Orosius vero refert universam Germaniam quinquaginta quatuor gentes inhabitare, hinc est forte, quod Strabo ante illos multos memorat populos, & multo plures post eum Cor<nelius> Tacitus, nec pauciores CL. Ptolemaeus.

Quod si quis Germanorum scriptor testificaretur nomina talia populis Germaniae fuisse, qualia hi memorant, admirarer vehementer, quo pacto ea nomina abolevissent, quod fere nulli nomen suum supersit.

Et quod magis mirum est, cum supra quatuor & quinquaginta populi memorentur nominibus distincti, quod nemo invenitur, qui dicere potest regionis suae nomen, vel quando aliud nomen usurpaverit perpaucis exceptis.

Illud etiam non minore admiratione dignum, quod tanti autores ita variant & paucissimos populos ex his nominari videmus apud unum, quos nominaverit alter, cum tamen intra triginta supra centum annos scripserint.

Strabo sub Tiberio, Tacitus sub Traiano, Ptolemaeus sub Antonino Pio.

Memorat Strabo inter Germanas gentes Bructeros, Suevos, Colduos, Marcomannos, Luios, Zumos, Butones, Mugilones, Sibinos, Senones, Sycambros, Cattos, Gambrivios, Cattuarios, Chaubos, Cimbros, Caulcos, Campsianos, Bisurges, Cheruscos, Catiscos, Ampsanos, Cheniscos, Landos, Subattios, Heumunduros, Boios, haec Strabo.

Cornelius item Cattos, Usipetes, Tencteros, Bructeros, Frisos, Angrivarios, Dulgibinos, Thasvarios, Chaucos, Cheruscos, Cimbros, Suevos, Longobardos, Reudingos, Anglos, Avionos, Varinos, Eudosos, Suarmos, Nuithomos, Hermunduros, Nariscos, Marcomannos, Quados, Marsignos, Gotthos, Osos, Buros. Ligios, Arios, Helvetionas, Mannumos, Helysios, Noharvalos, Rhugios, Lemonios, Suiones, Venetos, Fennos, Vandalos, haec Corne<lius> multo his diversa Ptolemaeus recenset.

Quis, quaeso, ad tantam ignotorum nominum congeriem non moveatur, si sit germanus, sed cum per tempora, quibus vocabula haec gentium in usu fuisse scribuntur, nemo adhuc ex germanis inveniatur latinae linguae operam navasse, nam & literarum secreta, si Cornelio credimus, Germani viri pariter & mulieres ignoraverunt.

Cum Galli autore Iulio, priusquam Ro<mani> subiicerent imperio, nullas scivisse aut vidisse literas ferantur, nisi quas graeci advenae pro miraculo habitas pauculas ostendissent.

Consequens est ergo populis Germanorum vel a graecis vel a latinis indita fuisse haec nomina, quis vero ignorat, ut de graecis taceam, quod Itali, qui tum latinam linguam introducebant, & qui nunc sunt, linguam germanicam in multis etiam, ubi diu insudaverint, raro bene pronunciant.

Vera autem nomina provinciarum Germaniae hodie sunt haec, in capite Danubii & Rheni, est Suevia alias dicta Alamania & comprehendit sub se Rhetiam, Helvetiam, quam Suitenses & confoederati occupant, Alsatia, Lothoringia, quae est secundum Bar. de proprietatibus quasi ultima Germaniae provincia.

Rhenensis provincia, Brabantia, Selandia, Holandia, Frisia, & secundum aliquos Flandria, Dacia, Sxonia, Turingia, Hassia, Mysia, Vuestvalia, Franconia, Bohemia, Moravia, Marchia, Prussia, Livonia, Pomerania, Schlesia, Polonia, Bavaria, Austria, Styria, Carinthia, Athesis.

Insuper Gregorium iii. <3.> miror tam variis usum nominibus in epistulis ad Germaniae praesulem Bonifacium, cum ea, quae perscripsimus, illo etiam tempore fuerint in usu.

 

<quinto de dignitate gentis>

Magna admodum et veneranda dignitas Germanorum, apud quos residet monarchia mundi Ro<manum> imperium, de quo Innocentius tertius extra de elec. in c. venerabilem scribens asserit Ro<manum> imperium a graecis in persona magnifici Caroli <2-119-r> in Germanos esse translatum, concor. Cle. Romani principes de Iur. iur., per quae iura merito silentium imponeretur contendentibus translationem imperii factam fuisse primum in gallos, aut Francos, contra quos sufficere debet sacris canonibus attestari imperium translatum esse in persona Caroli in Germanos.

Nec sine mysterio hoc factum videtur & ad tollendam omnem ambiguitatem ita fuit exprimendum, quod ita clarum fiet.

Carolus enim magnus tempore translationis rex fuit non solum Galliae, sed & germaniae & id est indubitatum, & licet utriusque regni rex fuerit, a neutro tamen regno appellabatur, sed Carolus rex Francorum dicebatur, quod idem erat ac si nominatus fuisset rex germaniae & galliae, nam clarum est, quod eo tempore omnis gallia transalpina & etiam germania a montibus Pyrenaeis usque in Pannonias Francia dicebatur.

Illa id est germanica Francia orientalis, altera id est gallicana Francia occidentalis, in qua verae historiae concordant omnes.

Est etiam sciendum, quod germania tunc eatenus protendebatur, quatenus sermo germanicus, gallia vero quatenus gallicanus, hoc est a Britannico mari usque ad Mosam fluvium.

His itaque tanquam veris praemissis clare patet, si in translatione galli fuissent expressi, Germani fuissent exclusi, quod non erat de mente transferentis, si vero facta fuisset mentio Francorum tunc, quia Francia comprehendebat galliam simul & germaniam, prout dictum est, translatio facta fuisset seminarium discordiarum, ideo ut tolleretur omnis ambiguitas, translatio facta est in germanos, ut sic gallici occidentales Franci scirent se exclusos, facit pro hoc etiam canon de conse. dist. i., qui dicit Teutonicis concessum regnum ecclesiae, praedictis non obstat, si quis diceret Carolum fuisse gallum & quod in ipsum & posteros suos translatum sit imperium, apud quos duraverit in septem generationibus.

Nam clare constat ex chronicis Carolum fuisse germanum in germania natum, sedem habuisse & sepultum, natus enim invenitur in Ingelhem, haud longe a Moguntia, quod satis colligitur ex historia Francorum & Eusebii.

Legitur etiam in Spe. histo., quod Carolus xii. <12> ventis imposuit nomina, & xii. <12> mensibus iuxta propriam id est teutonicam linguam.

Sed si dicatur, quod fuerit gallicus, quia in Belgica gallia natus, quae nunc germania dicitur, illud tamen verum est, quod imperium non fuit translatum in eum, sed in persona sua in germanos, prout hoc dicunt sacri canones, nec etiam verum est, quod omnes posteri Caroli imperatores fuerint gallici, nam sicut Carolus germanus fuit, ita & filius eius Ludovicus pius, ita & Lotharius, Ludovici pii filius, cui in imperio successit Ludovicus secundus, ille forte vel in Italia aut gallia fuit natus.

Sed eo mortuo successit in imperio Carolus secundus, qui natus fuit in germania ex Ludovico pio & Iuditha, Guelfi teutonici filia, eo defuncto pervenit ad imperium Carolus tertius, qui fuit ludovici, regis germaniae, filius, a quo Alamaniae, id est Sueviae, fuit rex designatus.

Huic successit Arnulfus, filius Carolomanni, qui Arnulphus fuit rex germaniae, sedem habens in Ratispona, post cuius Arnulphi mortem ludovicus, flius eius, germaniae rex, imperium obtinuit, prout in Spe. histo. & in Francorum historia aliisque cavetur.

Quo in tempore aliqui invaserunt imperium in Italia, quorum unus Berengarius tyrannus a quibusdam civibus Veronensibus nocturno tempore fuit intromissus sub anno domini Dcccc.v. <905>, ubi tunc ludovicus nil tale metuens captus est oculisque privatus, eo brevi mortuo electus est a germanis Cunradus primus, filius fratris ludovici tertii, secundum veriores historias, cum defecisset genus Caroli in germania, & sic clarum est, quod in gallos non fuit imperium translatum.

Sed nec in Francos occidentales, quanquam historia Francorum dicat imperium Ro<manum> translatum fuisse ad reges Francorum, & post hoc fuerit translatum de regibus Francorum in germanos in persona Othonis primi, de quo habetur lxiii. di. c. in synodo, quia contradicunt in hoc talia scribentes sacris canonibus, nisi intelligantur loqui de Francis orientalibus, qui veri sunt germani, in illos & Francos germanos translatio facta est.

Et secundum hoc intelligenda est glo. in c. ego ludovicus lxiii. di. quae dicit notandum imperium prius fuisse Francorum, sed postea Teutonici virtutibus suis illud promeruerunt.

Carolus enim & imperatores in linea generis sui fuerunt reges Francorum, quibus deficientibus in germania pervenit imperium ad Saxones, qui teutonici fuerunt, hoc est germani.

Per hoc non sequitur, quod de novo translatum fuerit in eos, cum prius apud germanos non solum tempore Caroli Magni fuit, sed etiam tempore posteritatis eius & sequentium in imperio germanorum, quia, ut dixi, non in Carolum, sed in persona Caroli in germanos translatum fuit, sic etiam finaliter obtinuit tam de iure quam de consuetudine, ut probant textus in c. venerabilem & cle. Romani alle.

Et licet Itali receperint Berengarios, Hugonem, Arelatensem comitem, filium ipsius, lotharium sive Rudolphum, Burgundiae regem, tamen omnes isti veritate inspecta tyranni & invasores imperii non imperatores possunt dici, cum germani principes non obmiserint tunc imperatores eligere.

Constat autem de iure, quod electus in regem seu imperatorem Ro<manum> a germanis potest statim ex ipsa electione licite nomen regis Ro<mani> assumere, & Aquisgrani inungi, iura & bona imperii administrare, de quo glo. & communiter doc. in cle. Romani de <2-119-v> iur. iur. & ita etiam servatur.

Elegerunt autem germani principes post mortem ludovici tertii Cunradum primum anno domini Dcccc.xiii. <913>, eo mortuo elegerunt Henricum primum anno domini Dcccc.xx. <920>, quo defuncto electus est Otho primus anno salutis Dcccc.xxxvii. <937>, qui tyrannos & imperii invasores penitus eliminavit, nec mirum cuiquam videri debet, si Ro<mani> pontifices illis temporibus quoscunque occurrentes admiserint, cum, ut scribit Platina, pontifices illius temporis a vestigiis B. Petri multum discessissent, & quod res pub<lica> christiana ignaros & desides principes habuerit, horror enim est audire, quam multa perperam per xxviii. <28> ferme pontifices sint admissa.

Et sunt, qui scribunt Henricum, qui factionis Italicae tempore est electus, a pontifice approbatum fuisse.

Et videtur mihi ad hoc tex. lxiii. dist. ubi est constitutio primi Henrici & primi Othonis cum Ro<manis> pontificibus, sic ut nullus nostrorum cuiuscunque impeditionis argumentum in electione Ro<mani> pontificis componere audeat omnino prohibemus.

Haec constitutio non potest loqui nisi de Henrico primo, Othonis patre, & ego credo hanc constitutionem praecessisse canonem lxiii. di. in synodo, referendo singula singulis.

Habito autem pro constanti, quod imperium Ro<manum> a graecis translatum fuerit in germanos prout etiam sacris canonibus est firmatum, restat adhuc bellum intestinum inter germanos ex eo, quod aliqui scribunt translationem non fuisse factam in omnes germanos, hoc est cis & ultra Rhenum, sed solum in germanos Francos, per quos volunt intelligere germanos rheno duntaxat adiacentes, quibus in locis, ut ipsi referunt, primi electores, archiepiscopi Coloniensis, Treverensis, Moguntinensis & Comes Palatini rheni sunt constituti, & hoc a Carolo de mandato romani pontificis, reliqui enim germani secundum eos rudes sunt & incompositi, quasi imperii non digni, hoc quam invidiosum sit, nemo est, qui non intelligat, an germaniam, quae post Scythiam inferiorem a Danubio inter rhenum fluvium Oceanumque conclusa, immo temporibus translationis imperii trans Danubium usque in Italiam pedem extenderat, non habuit homines compositos aut imperio romano dignos.

Ignorantne sacris canonibus sine omni distinctione scriptum & declaratum imperium romanum in persona magnifici Caroli in germanos fuisse translatum, & quod temerarium sit ita sapere, deus ostendere voluit commentum hoc non valere, cum videamus contrarium re ipsa obtinuisse, nec etiam reor probari potest Carolum mandante Leone papa constitutionem aliquam fecisse, quod Moguntinensis, Treverensis, Coloniensis archepiscopi cum comite Palatino rheni debeant imperatorem eligere, concedamus autem, quod ita sit, imperium tamen romanum non in illos translatum est, sed sine omni distinctione in germanos, quod & eventus docet, omne ius & ratio, simul & consuetudo.

Quis dubitat inter priscos germanorum populos fuisse non parum multos, qui suis temporibus gloria rerum gestarum insignes & praeclari extitere, cum quibus fama simul extincta est propter inopiam scriptorum, qui gesta oratione vel carmine illustrarent, in quo nihil aliud quam naturam accusandum censeo, quae de industria quasi videtur humani perfectioni invidere, quom ex germanis, qui egregia facerent, reperti sunt innumeri, qui conscriberet nullus, sed quia abscondi non poterat civitas super montem posita, homines externi, vel admiratione permoti, non passi sunt earum rerum, quae digna <sic!> immortalitate essent, memoriam penitus interire, quorum profecto testimonium tanto praevalet autoritate, quanto ab omni suspicione affectionis fuerunt alieni.

 

<sexto de illustribus Germanorum gestis>

Illis proinde haud vulgaris a nobis, ut reor, gratia debetur, per quos consequimur & si non de integro germanorum egregia opera saltem partem teneamus.

Inclytae igitur nationis germanicae opera, quam fuerint magnifica & excelsa, haud multa arbitror indigere probatione apud eos praesertim, qui non sunt historiarum penitus ignari.

Quis enim nescit Cimbros, germanam gentem, graecorum latinorumque literis celebratam, qui, ut Strabo post Possidonium memorat, diu ante urbem conditam evagati usque ad paludes Moeotidas suae expeditionis monumentum cimmerium Bosphorum reliquere.

Nam graeci Cimbros vocant Cimmerios, audacterque traiecto Bosphoro ad Ioniam usque terram discursarunt.

 

Anno ab urbe condita ccc.lxiiii. Senones, potentissima germanorum manus, Brenno duce invaserunt Italiam, fuere ex his praecipui Suevi quodam nationis foedere cum Brenno copulati, vix enim eum e Britannis illis ortus sui propaginem accepisse crediderim, & si Anglos tenuerit & gallos, Senonibus gessatis <= gaesatis!> Suevisque iniuriam a Romanorum legatis acceptam vindicaturis Fabius COS. occurrit ad Alliam, caeditur una cum omni pene Romana iuventute.

Properant ad urbem Senones, eam vastant, incendunt, diripiunt undique, Capitolium fatis aiunt magis quam armis servatum esse, & perierat tum romana virtus, nisi Furii Camilli pietas intercessisset, qui abeuntes gallos insecutus vicit, spolia opima ab hoste retulit, manentis scilicet imperii spem, vide, quaeso, lector, quae de hac re supra conscripserimus.

Quid de his, qui Rhenum transgressi gallos expulerunt, referam, quid de Cimbris, gente germanica, qui Illyricum populati alpes transierunt.

Fuit illa colluvies et <2-120-r> Teutonum & Tigurinorum ac Cimbrorum, a quibus Papyrius Carbo consul cum exercitu fusus est, deinde Iunius Syllanus consul adversus Cimbros infoeliciter pugnavit.

Post illud bellum Cimbri per legatos a senatu populoque romano sedem & agros postulabant, quorum spretis postulatis Cimbri cum Tigurinis in Galliam migravere in fines Allobrogum, ibique cum Lucio Cassio consule manus conserunt, eumque cum exercitu trucidant, milites, qui ex clade supererant, datis obsidibus & rerum omnium dimidia parte, ut incolumes dimitterentur, cum Cimbris pacti sunt.

M. Aurelius Scaurus consulis legatus a Cimbris fuso exercitu captus & in concilium ab his evocatus, cum deterreret eos, ne alpes Italiam petituri transirent, eo, quod diceret Romanos vinci non posse a Bolo Cimbrorum rege occisus est.

Tum ab iisdem hostibus C. Manlius & Qu. Servilius Caepio, qui proconsulatum in Galliis agebat, victi prelio binisque castris exuti sunt, octoginta millia militum occisa, Calonum ac lixarum quadraginta millia.

Cimbri post eam victoriam omnibus agris vicisque iuxta Rhodanum ac Pyrenen vastatis in Hispaniam transgressi, ibique multa loca populati a Celtiberis fugati sunt.

Revertentesque in Galliam bellicosis Teutonis se coniunxerunt, & C. Marii, qui iam Iugurtham devicerat, summa vi castra oppugnata sunt a Teutonis Ambronibusque, de hoc Florus, actum erat inquit nisi Marius illi seculo contigisset.

<Florus, Buch I.: XXXVIII. "Cimbri, Teutoni atque Tigurini ab extremis Galliae profugi, cum terras eorum inundasset Oceanus, novas sedes toto orbe quaerebant, exclusisque et Gallia et Hispania cum in Italiam demigrarent, misere legatos in castra Silani, inde ad senatum, petentes ut Martius populus aliquid sibi terrae daret quasi stipendium, ceterum ut vellet manibus atque armis suis uteretur. Sed quas daret terras populos Romanus agrariis legibus intra se dimicaturus? Repulsi igitur, quod nequiverant precibus, armis petere coeperunt. Sed nec primum impetum barbarorum Silanus, nec secundum Mallius, nec tertium Caepio sustinere potuerunt; omnes fugati, exuti castris. Actum erat, nisi Marius illi saeculo contigisset.">

Tanta erat eis fiducia capiendae urbis, ut Ro<mani> dicerent, siquid ad uxores suas mandarent, nec segnius, quam minati fuerant, tripertito agmine per alpes, id est claustra Italiae, ferebantur, mira tum velocitate Marius occupatis compendiis alpium praevenit hostes, prioresque Teutones cum Ambronibus sub ipsis alpium radicibus assecutus in loco, quem aquas Sextias vocant, prelio oppressit.

<Recessere igitur increpantes et - tanta erat capiendae urbis fiducia - consulentes, si quid ad uxores suas mandarent. Nec segnius quam minati fuerant tripartito agmine per Alpes, id est claustra Italiae, ferebantur. Marius mira statim velocitate occupatis compendiis praevenit hostem, prioresque Teutonas sub ipsis Alpium radicibus adsecutus in loco quem Aquas Sextiam vocant quo - fidem numinum! - proelio oppressit!>

Vallem fluviumque hostes tenebant Marius colles & petente aquam exercitus, viri, inquit Marius, estis & illic habetis.

<Vallem fluviumque medium hostes tenebant, nostris aquarum nulla copia. Consultone id egerit imperator, an errorem in consilium verterit, dubium; certe necessitate aucta virtus causa victoriae fuit. Nam flagitante aquam exercitu, "si viri", inquit, "estis, en, illic habetis".>

Itaque tanto ardore pugnatum est, ut victor Romanus de cruento flumine non plus aquae biberet quam sanguinis, ducenta millia armatorum eo die bello occisa sunt, octoginta capta referuntur, dux Teutobocchus, quem aliqui Suevum fuisse volunt, interfectus est.

<Itaque tanto ardore pugnatum est atque caedes hostium fuit, ut victor Romanus de cruento flumine non plus aquae biberit quam sanguinis barbarorum.>

Sublatis Teutonis in Cimbros convertitur, hi iam quis crederet per hyemem Tridentinis iugis in Italiam provoluti descenderant.

<Sublatis funditus Teutonis in Cimbros convertitur. Hi iam - quis crederet? - per hiemem, quae altius Alpes levat, Tridentinis iugis in Italiam provoluti veluti ruina descenderant.>

Athesim flumen non ponte nec navibus, sed ingesta obrutum sylva transiliere, & si statim infesto agmine urbem petivissent, grande discrimen fuisset, sed in Venetia, quo fere tractu Italia mollissima est, ipsa soli cibique clementia robur eorum elanguit.

<Athesim flumen non ponte nec navibus, sed quadam stoliditate barbarica primum corporibus adgressi, postquam retinere amnem manibus et clipeis frustra temptaverant, ingesta obrutum silva transiluere: et si statim infesto agmine urbem petissent, grande discrimen; sed in Venetia, quo fere tractu Italia mollissima est, ipsa soli caelique clementia robus elanguit.>

Ad haec panis usu carnis coctae & dulcedine vini mitigatos Marius in tempore aggressus est.

<Ad hoc panis usu carnisque coctae et dulcedine u<i>ni mitigatos Marius in tempore adgressus est.>

Iam diem pugnae petierunt, quem in patenti campo Marius quintum consul, & Catulus iunctis exercitibus dedere.

Annibalem secuti in nebula disposuere pugnam, in sole pugnaverunt, prima siquidem perturbatio Cimbrorum fuit, quia hostis inopinatus occurrerat, cunque sol cum vento ortus emicuisset, visus eorum pulvis opplevit.

<Istic quoque imperator addiderat virtuti dolum, secutus Hannibalem artemque Cannarum; primum nebulosum nanctus diem ut hosti inopinatus occurreret, tum ventosum quoque, ut pulvis in oculos et ora ferretur, tum acie conversa in orientem, ut, quod ex captivis mox cognitum est, ex splendore galearum ac repercussu quasi ardente caelum videretur.>

Tum acie conversa in orientem splendor hebetavit, ita factum est, ut tam terribilis multitudo sine Ro<mana> clade caederetur, centum quadraginta millia eorum tunc bello caesa, sexaginta millia capta dicuntur, mulieres pene graviorem excitaverunt pugnam, quae plaustris in modum castrorum circumstantes desuperque pugnantes diu repulere Romanos, tandem ferrum, quod in hostem sumpserant, in se suosque verterunt, nanque aliae concursim mutuo iugulatae, aliae vario genere vitam amisere, refert tamen Florus, quod missa antea ad Marium legatione mulieres, cum libertatem & sacerdotium non impetrassent, manus conseruere.

<Nec minor cum uxoribus eorum pugna quam cum ipsis fuit; cum obiectis undique plaustris atque carpentis altae desuper quasi e turribus lanceis contisque pugnarent. Perinde speciosa mors earum fuit quam pugna. Nam cum missa ad Marium legatione libertatem ac sacerdotium non impetrassent - nec fas erat - suffocatis elisisque passim infantibus suis aut mutuis concidere volneribus aut vinculo e crinibus suis facto ab arboribus iugisque plaustrorum pependerunt. Boiorix rex in prima acie dimicans inpigre nec inultus occubuit.>

Ob hanc victoriam populus romanus tertium Romae conditorem Marium appellavit.

Refert quoque Orosius ob castitatis propositum extollens mulieres, nam cum honestam petitionem non impetrassent, ante omnia collisis in terram parvulis suis, ne in servitutem traherentur, nocte ne & ipsae violarentur, exusta omni earum substantia, laqueis omnes sibi mortem conscivere, nec praedae aliquid ex se praeter pendentia corpora avidis reliquere romanis.

<Orosius, Buch V: [16] 14 Teutones autem et Cimbri integris copiis Alpium niues emensi Italiae plana peruaserant, ibique cum rigidum genus diu blandioribus auris, poculis, cibis ac lauacris emolliretur, Marius V consul et Catulus aduersum eos missi, die ad pugnam et campo dato Hannibalis secuti ingenium in nebula disposuere pugnam, in sole pugnarunt. 15 prima siquidem perturbatio Gallorum fuit, quod Romanam aciem prius offendere dispositam quam adesse senserunt. cumque ilico uulnerati equites retro in suos cogerentur totamque multitudinem indisposite adhuc aduentantem conturbarent et sol cum uento ortus ex aduerso emicuisset, uisus eorum puluis oppleuit et splendor hebetauit. 16 ita factum est, ut tanta ac tam terribilis multitudo minima Romanorum clade, sua autem ultima internecione caederetur. centum quadraginta milia eorum tunc in bello caesa, sexaginta milia capta dicuntur. 17 mulieres grauiorem paene excitauere pugnam, quae plaustris in modum castrorum circumstructis, ipsae autem desuper propugnantes, diu repulere Romanos. sed cum ab his nouo caedis genere terrerentur - abscisis enim cum crine uerticibus inhonesto satis uulnere turpes relinquebantur - ferrum, quod in hostes sumpserant, in se suosque uerterunt. 18 namque aliae concursu mutuo iugulatae, aliae apprehensis inuicem faucibus strangulatae, aliae funibus per equorum crura consertis ipsisque continuo equis exstimulatis, postquam suas isdem funibus, quibus equorum crura nexuerant, indidere ceruices, protractae atque exanimatae sunt, aliae laqueo de subrectis plaustrorum temonibus pependerunt. 19 inuenta est etiam quaedam, quae duos filios traiectis per colla eorum laqueis ad suos pedes uinxerit et, cum se ipsam suspendio morituram dimisisset, secum traxerit occidendos. 20 inter haec multa ac miserabilia mortis genera reguli quoque duo strictis in se gladiis concurrisse referuntur.>

Crebra deinde C. Iulius caesar cum germanis bella gessit cis Rhenum, ponte facto bis Rhenum transiens proximam germaniae partem domuit, T. Livio teste.

At Suevos indomitos reliquit, referente Sylvio, qui ait, Terrarum ille calcator omnium & orbis domitor Iulius caesar, quamvis subactis galliis bis Rhenum transiverit, resque maximas in germania gesserit, bellicosam tamen & asperam Suevorum gentem dimisit indomitam, licet Eutropius aliter sentiat, sed magis credendum est ipsimet caesari, qui nihil aliud scribit de hoc, quam quod Suevos sequi per invia & nemora noluit.

Refert quoque Gotfridus, quod Caesar germanos tam bello quam muneribus omnes domuit.

Germanos dubio procul affecit cladibus maximis, quos tamen vincendo ac vastando ita sibi virtutis admiratione devinxerat, ut usque in praesentem diem imperatores non alio quam Caesaris nomine vulgari sermone vocitent.

Tum etiam Germani equites Caesaris virtute & integritate permoti ei se coniunxerunt, quorum opera reliquis in bellis saepius usus eorum etiam fortitudinem in pharsalo contra Pompeium expertus, praecipuo enim eorum auxilio Pompeianum ac Romanum equitem, viros bellorum gloriae natos, superavit, <2-120-v> de quo Lu. Florus, quippe ait cum Pompeius adeo equitum copia abundaret, ut facile circumventurus sibi caesarem videretur, circumventus ipse est.

<Florus, Buch II, cap. 13: Sed nec minus admirabilior illius exitus belli. Quippe cum Pompeius adeo equitum copia abundaret, ut facile circumventurus sibi Caesarem videretur, circumventus ipse est. Nam cum diu aequo Marte contenderent, iussuque Pompei fusus a cornu erupisset equitatus, repente hinc signo dato Germanorum cohortes tantum in effusos equites fecere impetum, ut illi esse pedites, hi venire in equis viderentur.>

 

http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=674

 

Nam cum diu aequo marte contenderent iussuque Pompei fusus a cornu erupisset equitatus, repente hinc signo dato germanorum cohortes tantum in effusos equites fecere impetum, ut illi esse pedites, hi venire in equis viderentur.

Ob singularem etiam peculiaremque germanicam virtutem manserunt germani in Octavii fide usque ad varianam siperbiam.

Sic Florus germaniam quoque utinam tanti vincere non putasset Augustus, magis enim turpiter amissa est quam gloriose acquisita, missus in eam provinciam Drusus, caesaris privignus, primos domuit Vsipetes, Tencatheros & Cattos, Marcomannos pene ad internitionem delevit.

<Florus, Buch II: XXX. Germaniam quoque utinam vincere tanti non putasset! Magis turpiter amissa est quam gloriose adquisita. Sed quatenus sciebat patrem suum C. Caesarem bis transvectum ponte Rhenum quaesisse bellum, in illius honorem concupierant facere provinciam; et factum erat, si barbari tam vitia nostra quam imperia ferre potuisset.

Missus in eam provinciam Drusus primos domuit Vsipetes, inde Tencteros percucurrit et Catthos. Nam Marcomannorum spoliis et insignibus quendam editum tumulum in tropaei modum excoluit.>

Inde validissimas nationes Cheruscos, Suevos & Sycambros pariter aggressus est, qui xx. centurionibus interemptis hoc velut sacramento sumpserunt bellum.

<Inde validissimas nationes Cheruscos Suebosque et Sicambros pariter adgressus est, qui viginti centurionibus in crucem actis hoc velut sacramento sumpserant bellum, adeo certa victoriae spe, ut praedam in antecessum pactione diviserint.>

Adeo certa victoriae spe, ut praedam in antecessum dividerent, Cherusci equos, Suevi aurum & argentum, Sycambri captivos elegerint, sed omnia retrorsum, victor nanque Drusus equos, pecora, torques eorum ipsosque praeda<m> divisit ac vendidit.

<Cherusci equos, Suebi aurum et argentum, Sicambri captivos elegarant; sed omnia retrorsum. Victor namque Drusus equos, pecora, torques eorum ipsoque praedam divisit et vendidit.>

Addit Orosius, quod mulieres eorum intra plaustra conclusae deficientibus telis parvos filios collisos humi in hostium ora iaciebant in singulis filiorum necibus bis parricidae.

<Orosius, Buch VI, 21: 16 postea fortissimas nationes et quibus natura uires, consuetudo experientiam uirium dabat, Cheruscos Suebos et Sygambros pariter uno bello sed etiam suis aspero superauit. 17 quorum ex eo considerari uirtus ac feritas potest, quod mulieres quoque eorum, siquando praeuentu Romanorum inter plaustra sua concludebantur, deficientibus telis uel qualibet re, qua uelut telo uti furor possit, paruos filios conlisos humi in hostium ora iaciebant, in singulis filiorum necibus bis parricidae.>

Sed difficilius est provincias retinere quam facere, viribus parantur, iure retinentur.

Quippe germani mores Ro<manos> magis quam arma sub Druso suscipiebant.

Postquam ille defunctus est, Vari Quintilii libidinem atque superbiam odisse ceperunt, ausus ille agere conventum & in castris se direxerat, quasi violentiam barbarorum lictoris virgis & praeconis voce posset inhibere.

<Florus, Buch II, cap. XXX: Sed difficilius est provincias optinere quam facere; viribus parantur, iure retinerentur. Igitur breve id gaudium. Quippe Germani victi magis quam domini erant, moresque nostros magis quam arma sub imperatore Druso suspiciebant; postquam ille defunctus est, Vari Quintili libidinem ac superbiam haud secus quam saevitiam odisse coeperunt. Ausus ille agere conventum, et incautus edixerat, quasi violentiam barbarum lictoris virgis et praeconis voce posset inhibere.>

At illi, ut primum saeviora armis iura viderunt, duce Arminio arma corripiunt nil tale metuente illo, cum ad tribunal citaret, undique castra invadunt, tres legiones opprimunt, praecipue autem in causarum patronos saeviunt, aliis oculos eruunt, aliis manus amputant, aliis linguam praescindunt, vipera, inquiunt, sibilare desiste, consulis corpus, quod milites humi abdiderant, effossum, signa & aquilas duas cepere, hanc cladem caesar adeo graviter tulit, ut veste capilloque deformis saepe caput parieti collidens clamasse fertur, Quintili Vare, redde legiones.

<At illi, qui iam pridem robigine obsitos enses inertesque maererent equos, ut primum togas et saeviora armis iura viderunt, duce Armenio arma corripuit; cum interim tanta erat Varo pacis fiducia, ut ne prodita quidem per Segesten unum principum coniuratione commoveretur. Itaque improvidum et nihil tale metuentem ex improviso adorti, cum ille - o securitas! - ad tribunal citaret, undique invadunt; castra rapiuntur, tres legiones opprimuntur. Varus perditas res eodem quo Cannensem diem Paulus et fato est animo secutus. Nihil illa caede per paludes perque silvas cruentius, nihil insultatione barbarum intolerantius, praecipue tamen in causarum patronos. Aliis oculos, aliis manus amputabant, unius os sutum, recisa prius lingua, quam in manu tenens barbarus "tandem" ait, "vipera, sibilare desisti." Ipsius quoque consulis corpus, quod militum pietas humi abdiderat, effossum. Signa et aquilas duas adhuc barbari possident, tertiam signifer, prius quam in manus hostium veniret, evulsit mersamque intra baltei sui latebras gerens in cruenta palude sic latuit. Hac clade factum, ut imperium, quod in litore Oceani non steterat, in ripa Rheni fluminis staret.

Sueton, Divus Augustus, cap. 23: Adeo denique consternatum ferunt, ut per continuos menses barba capilloque summisso caput interdum foribus illideret, vociferans: Quintili Vare, legiones redde! diemque cladis quotannis maestum habuerit ac lugubrem.>

Ad id vero reformandum Octavius caesar Tiberium, fratrem Drusi, cum xv. legionibus misit, qui continuo bello germanos arripuit, & xl. millia captivorum victor abduxit, quod re vera bellum maximum & terribilissimum per triennium gestum est, nec fere ullum maius bellum post punicum fuisse dicitur.

Accidisse hanc cladem romano militi ferunt in Cheruscis, eiusque rei est autor Strabo in vii. verum antiquis monumentis constat apud Augustam Vindelicam caesos esse Ro<manos> cum auxiliis Macedonici exercitus, quem Avar, Bogudis filius, ducebat.

Legitur in Augustae urbis antiquitatibus eius hoc epitaphion,

His nomen terris Bogudis dat regia proles.

Graecus Avar pecudis de Suevis more litatus.

Nam ab eo nomen habet pagus Griechsavarn.

Strabo in iiii. scribit Varronem quendam eo missum ab Augusto caesare, qui gravi affectus sit clade, cum urbem obsedisset, sed mihi ea legenti & tempora & scriptores conferendi videntur.

Summatim de his Cor. Tacitus, Sexcentesimum & quadragesimum annum, inquit, urbs nostra agebat, cum primum Cimbrorum audita sunt arma, Cecilio Metello ac Papyrio Carbone COSS., ex quo si ad alterum imperatoris Traiani consulatum computemus CC. fere & x. <~ 210> anni colliguntur, tamdiu germania vincitur, medio tam longi aevi spacio multa invicem damna, non Samnis, non Poeni, non Hispaniae galliaeve, ne Parthi quidem saepius admonuere.

Quippe regno Arsacis acrior est germanorum libertas, quid enim aliud nobis, quam caedem Crassi, amisso & ipso, & ipse Pacoro infra ventidium deiectus oriens obiecerit.

At germani Carbone & Cassio & Scauro Aurelio & Servilio Caepione. Mar. quoque Manlio fusis vel captis quinque simul consularis exercitus populi Ro<mani>, Varum tresque cum eo legiones etiam caesari abstulerunt, nec impune C. Marius in Italia, divus Iulius in gallia, Drusus ac Nero ac Germanicus in suis eos aedibus perculerunt, mox ingentes caesaris minae in ludibrium versae, inde ocium, donec occasione discordiae nostrae & civilium armorum, expugnatis legionum hybernis etiam gallias affectavere ac rursus pulsi in proximis temporibus triumphati magis, quam victi sunt, haec ille.

<Tacitus, Germania cap. 37: Eundem Germaniae sinum proximi Oceano Cimbri tenent, parva nunc civitas, sed gloria ingens. Veterisque famae lata vestigia manent, utraque ripa castra ac spatia, quorum ambitu nunc quoque metiaris molem manusque gentis et tam magni exitus fidem. Sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, cum primum Cimbrorum audita sunt arma, Caecilio Metello et Papirio Carbone consulibus. Ex quo si ad alterum imperatoris Traiani consulatum computemus, ducenti ferme et decem anni colliguntur: tam diu Germania vincitur. Medio tam longi aevi spatio multa in vicem damna. Non Samnis, non Poeni, non Hispaniae Galliaeve, ne Parthi quidem saepius admonuere: quippe regno Arsacis acrior est Germanorum libertas. Quid enim aliud nobis quam caedem Crassi, amisso et ipse Pacoro, infra Ventidium deiectus Oriens obiecerit? At Germani Carbone et Cassio et Scauro Aurelio et Servilio Caepione Gnaeoque Mallio fusis vel captis quinque simul consularis exercitus populo Romano, Varum trisque cum eo legiones etiam Caesari abstulerunt; nec impune C. Marius in Italia, divus Iulius in Gallia, Drusus ac Nero et Germanicus in suis eos sedibus perculerunt. Mox ingentes Gai Caesaris minae in ludibrium versae. Inde otium, donec occasione discordiae nostrae et civilium armorum expugnatis legionum hibernis etiam Gallias adfectavere; ac rursus inde pulsi proximis temporibus triumphati magis quam victi sunt.>

Quae laus maior dici potest, quam quod homo romanus linguaque romana de germanis triumphos actos esse, vere autem nunquam victos fuisse, nisi quantum benevolentia ac benignitate in fidem romanae nobilitatis ducti sunt.

Post Traianum, qui germanis regem constituit, Helio Spartiano teste, varia fortuna usi sunt, nunc victi, nunc vincentes.

Sub Valeriano germani penetratis alpibus Italiam irrumpentes Ravennam usque perveniunt.

Alamani etiam gallias pervagantes cuncta caede flamma rapinisque diripiunt.

Aliquanto post Probus caesar gallias a germanis occupatas liberavit, deditque literas desuper ad senatum huiusmodi.

Ago gratias diis immortalibus, P<atres> C<onscripti>. Subacta est omnis late patens germania, novem reges gentium diversarum ad meos pedes, immo ad vestros supplices strati iacuerunt, omnesque iam barbari vobis arant, vobis iam serviunt, xl. <40> millia hostium caesa sunt, xii. <12> millia nobis oblata, lxx. <70> urbes nobilissimae captae, omnes penitus galliae liberatae sunt. <2-121-r>

Quid referam, quae sub Diocletiano gesta sunt, transeo Iulianum, Valentinianum & nonnullos alios, a quibus germani aliqui sunt profligati, sed non impune, nam paulo post iniurias sibi a Ro<manis> illatas ulturi utranque galliam, Britanniamque pulsis inde Ro<manis> ducibus brevi in suam potestatem ac nomen traxerunt.

Nempe Burgundiones, germana gens, transmisso Rheno circa annum domini cccc. <400> sedes in gallia nacti sunt.

Blondus, qui Burgundiones sint, scripturus citat Plinium, qui Germaniam ex Agrippae traditionibus describens ait Vandalos & eorum partem Burgundiones unam dicit esse ex quinque interioris germaniae partibus, sed & Augusti temporibus ea pars Vandalorum, quibus Burgundionibus postea fuit nomen, ad octoginta armatorum millia ulterioris Rheni ripas insederant, quos Drusus & Tiberius caesares, sicut Corne<lius Tacitus> refert, post subactam interiorem germaniam in sedes proprias repulerunt, & extra urbes munitaque loca dissiparunt, a quibus habitandi vicatim modis, quos patrio gentis vocabulo Burgos appellabant, eos Burgundiones fuisse appellatos asserit Orosius, & paulo post Vandali, Burgundiones & Alani a Stillicone impulsi Arcadio sextum & Probo consulibus Rhenum pridie kalendis transmiserunt, Suevosque in Heduis & circum ea loca repertos in suam adversus Ro<manos> coniurationem faciliter traxerunt, subiungit

<Orosius, Buch VII, cap. 32: 10 Valentinianus Saxones, gentem in oceani litoribus et paludibus inuiis sitam, uirtute atque agilitate terribilem, periculosam Romanis finibus eruptionem magna mole meditantes in ipsis Francorum finibus oppressit. 11 Burgundionum quoque nouorum hostium nouum nomen, qui plus quam octoginta milia, ut ferunt, armatorum ripae Rheni fluminis insederunt. 12 hos quondam subacta interiore Germania a Druso et Tiberio, adoptiuis filiis Caesaris, per castra dispositos in magnam coaluisse gentem atque ita etiam nomen ex opere praesumpsisse, quia crebra per limitem habitacula constituta burgos uulgo uocant, eorumque esse praeualidam et perniciosam manum Galliae hodieque testes sunt, in quibus praesumpta possessione consistunt; 13 quamuis prouidentia Dei Christiani omnes modo facti catholica fide nostrisque clericis, quibus oboedirent, receptis blande mansuete innocenterque uiuant, non quasi cum subiectis Gallis sed uere cum fratribus Christianis.

cap. 38: 3 praeterea gentes alias copiis uiribusque intolerabiles, quibus nunc Galliarum Hispaniarumque prouinciae premuntur, hoc est Alanorum Sueborum Vandalorum ipsoque simul motu inpulsorum Burgundionum, ultro in arma sollicitans, deterso semel Romani nominis metu suscitauit.>

Vandali, Alani & Suevi ad diripiendas vastandasque gallias sunt profecti, Burgundiones autem sedes capere constituerunt easque delegerunt apud Heduos, Vesontios, Lingonas, Cabillonenses & Matisconenses, in quibus proximisque civitatibus ad haec usque tempora mansere, & ipsis in locis pars eius regionis, quae prius gallia Belgica fuit, Burgundia ab illis nominetur.

Anglici Burgundiones secuti anno domini cccc.xl. <440> Britannias subiugarunt, de quo idem Blondus li<bro> ii. decadis primae. Britanni Scotis Albiensibus Pictisque agitati ab Etio, qui in gallias ab imperatore missus erat, postulabant, ut copias sibi mitteret, Etium vero gallicanae expeditionis cura occupaverat & Hunnorum apparatus deterrebat, ut precibus Britannorum satisfacere non posset.

Itaque Ro<mani> cives, qui Britanniam inhabitabant & ipsi simul Britanni salutis desperatione, Anglicos Saxones datis in stipendium pecuniis ex proximis germaniae litoribus conduxerunt praesidio affuturos, illi duce Vortigerio, eorum rege, insulam ingressi Scotos atque Pictos represserunt.

Sed & ipsi postea Saxones ambitione ducti Ro<manos> cives & Britannorum primates vario mortis genere maiori ex parte interfecerunt, ex eoque tempore ceperunt Saxones Angli Britanniae dominari & inde dicta est a posteris Anglia, id quod & Pomponio videtur.

 

Franci, gens germana, ex ea provincia, quae nunc etiam Franconia nuncupatur, oriundi, venerunt in gallias.

Eos autem primus Ro<manorum> ducum domuit in patria Franconia Constantinus, Flavii Constantini filius, eaque accepta clades tunc effecit, ut semper postea usque ad Honorii & Arcadii tempora fuerint in patria quietissimi.

Eorundem vero imperatorum anno vii. <7.> mutandi melioris soli gratia patriis sedibus relictis Rhenum transiverunt.

Et apud Treviros Mediomatrices, id est Metenses ac Leucios, qui & Tulenses Veromanduosque consederant, quos Suevis ob vetustas simultates instigantibus Vandali Burgundionesque & Alani rhenum per vim & arma transire & in Franconiam se recipere compulerunt.

Deinde Franci Etium videntes bello implicari & imperatorem amissis in Aphrica copiis enervatum viribus Clodio & Meroveo ducibus ex Franconia sunt profecti & Rheno transmisso nullis iam, qui resisterent reliquis, in Senonum provincia sedem apud Aurelianenses & Parisios ceperunt.

Etius interea Burgundiones totiens profligaverat, ut brevi eos aut gallia pulsurus, aut ad internitionem caesurus videretur, sed tantos undique imperio imminere labores intelligens pacem Francis dolens moestusque concessit, qui etiam illi postea contra Attilam auxilio fuere.

Vincen<tinus> refert, quod Franci in Franconia adhuc manentes elegerunt instar aliarum gentium regem Faramundum, sub anno domini cccc.xx. <420>, post hunc regnavit filius eius Clodius, qui sub anno domini cccc.xxxiii. <433> tempore Theodosii secundi Rhenum transiens incepit sibi galliam subiugare, habitabant tum usque ad Ligerim fluvium Romani, ultra Ligerim dominabantur Gotthi, Burgundiones habitabant iuxta Rhodanum, Vandali, Suevi, Alani ulteriorem Hispaniam premebant, Franci ergo Clodio rege Romanos,qui gallis imperabant, bello adorti sunt, & a rheno usque in Carbonariam sylvam fugant, funduntque ingressi Tornacum, Cameracum & universa maritima inter Scaldam & Seavam fluvios violenter obtinent, sicque paulatim progredientes Remos, Suessiones, Agrippinam, Treverim, Aureliam, Senones, Parisiosque subiugantes, & ibidem usque in hodiernum perseverant, unde geniti ab eis Francigenae proprie sunt dicti, & obliterato nomine galliae a victoribus Francis se Francos nominari affectavere, & ita usu obtentum esse videmus, autores sunt fere omnes historiarum scriptores.

<Wikipedia: Als Kohlenwald (lat. silva carbonaria) wurde eine Waldzone in Belgien und Nordfrankreich bezeichnet, die sich von der Sambre bei Charleroi im Osten bis zur Schelde zwischen Tournai im Norden und Cambrai im Süden erstreckte; nach anderer Auffassung reichte er sogar bis Arras im Westen bzw. Lüttich im Osten. Der Wald hatte damit eine Ausdehnung von mindestens 80 Kilometern in West-Ost- und mindestens 40 Kilometer in Nord-Süd-Richtung. Er wurde erstmals von dem spätantiken Geschichtsschreiber Sulpicius Alexander erwähnt.>

 

Longobardi post illos gens germana, autores sunt Cor. Tacitus & CL. Ptolemaeus, & Pomp<onius> Laetus, natio, inquit, fuit germanica, quae ex Cimbria peninsula ad quaerendas sedes profecta erat, hi Longobardi rege eorum Albuino duce anno salutis nostrae D.lxvii. <567> numerus fuit amplius ducentorum millium, ingressi sunt Italiam <2-121-v> eamque domitam in suam potestatem redegerunt, Italiae quoque nomen mutantes a se victoribus Longobardiam nominaverunt, nec solum regionis nomina, sed & leges novas condentes mores ritusque Romanorum mutaverunt.

<Wikipedia: Julius Pomponius Laetus (* 1428 in Diano [heute Teggiano], Provinz Salerno; † 9. Juni 1498 in Rom; italienisch Giulio Pomponio Leto) war ein einflussreicher italienischer Humanist. Er gründete eine Gemeinschaft von Gelehrten, die ein lockerer Kreis seiner humanistischen Freunde und Schüler war und altertumswissenschaftliche Studien trieb. Später wurde für diese Gemeinschaft die Bezeichnung Accademia Romana gebräuchlich.

Caesares, auch betitelt Romanae historiae compendium ab interitu Gordiani Iunioris usque ad Iustinum tertium („Abriss der römischen Geschichte vom Tod Gordians des Jüngeren bis zu Justin III.“), ein Spätwerk, das Pomponius kurz vor seinem Tod schrieb und dem späteren Kardinal Francisco de Borja widmete (1499 in Venedig erstmals gedruckt). Es handelt von den römischen und byzantinischen Kaisern des Zeitraums von 244 bis zum Ende des 7. Jahrhunderts (von Philippus Arabs bis Justinian II., den Pomponius irrig Justin III. nennt). Pomponius verwertete vor allem Material aus der Historia Augusta, dem Geschichtswerk des Johannes Zonaras und der Historia Romana des Paulus Diaconus; auch das Breviarium des Eutropius zog er heran. Das Werk fand im 16. und im 17. Jahrhundert viel Beachtung; es wurde mehrmals gedruckt und oft zitiert. 1549 erschien eine italienische Übersetzung von Francesco Baldelli.[22]>

Omnes hae nationes, sive galli, Britanni aut Itali sint, in potestatem & nomen victorum provenere germanorum scilicet permanentque usque in praesentem diem, tam etsi postea victores ipsos in linguam suam & mores adeo traxerint, ut nulla peregrinae gentis signa permanserint excepto nomine, quo se, ut arbitrari licet, a germanis aliquando victos fuisse meminerint.

 

Parva sunt haec, quae iam dixi, celebriora maiorum nostrorum sunt opera, quam hactenus ostendimus, nam praeter iusticiam, fidem, constantiam reliquasque virtutes, quas sibi germania iure quodam haereditario semper vendicavit, difficile est recensere, quo nostri amore ac veneratione divinum cultum christianamque religionem prosecuti sint, quod testantur non solum templa Christi sumptuosissima, coenobia utriusque sexus splendidissima, arae innumerabiles cum dote amplissima, sed etiam illustria maiorum nostrorum facta difficiliaque bella pro christiani nominis conservatione & incremento suscepta.

Quod si quis aequus rerum aestimator secum reputet, quotiens pro fide catholica, pro romana ecclesia, pro communi salute nostri certaverint, infideles conculcaverint, & rebelles compresserint, iudicabit profecto raram esse ex omnibus terrarum regionibus, quae cum nostra de omni laude & meritis in rempu<blicam> christianam ulla ex parte contendere possit.

Quod plane intelliges, si cogitabis imperium Ro<manum> ob sola in ecclesiam romanam merita in germanos fuisse translatum, quod ad singulare eius nationis decus & ornamentum accedit.

Nam & si Assyrios, Medos, Persas, Graecos olim, aut reliquas gentes sibi vendicasse imperium constet, sola tamen libidine regnandi ac violentia adepti sunt, & eisdem artibus amiserunt semperque in vilissimam servitutem sunt postea redacti.

Nostri autem virtute et laboribus pro deo susceptis digni iudicati sunt universo ecclesiae, senatui ac populo Ro<mano>, qui imperium orbis regerent.

Nec eos fefellit opinio, nam si comparemus Ro<manae> ecclesiae statum, quem sub caesaribus post imperii translationem in germanos nacta est, fortunae priori, inveniemus eam ex multis tribulationibus & periculis ad tranquillitatem & pacem pervenisse, servitutemque cum libertate amplissima permutasse, quis enim vel mediocriter doctus ignorat, quanta in paupertate, quantis in tribulationibus, persecutionibus & miseriis fuerit ecclesia Ro<mana> ab exordio fidei usque ad tricentesimum salutis nostrae annum.

Quo in tempore, ut de aliis taceam, ex summis pontificibus vix inveniuntur pauci, qui sine martyrio vita functi sint, tandem tamen miseratus sui gregis dominus veluti post nimiam tempestatem depulsis nubibus dies illuxit.

Et ecce Constantinus, cui postea magno cognomentum fuit, fidem veritatis adeptus, & a B. Sylvestro, Ro<mano> pontifice, baptizatus, continuo licentiam dedit per universum orbem suo degentibus imperio non solum fieri christianos, sed etiam fabricandi ecclesias & praedia in sumptus ministrorum largiendi, voluit etiam Ro<manam> ecclesiam primariam & caput esse omnium ecclesiarum, transtulitque sedem imperialem in graeciam condens novam Romam, Constantinopolim appellatam, romanam urbem relinquens S. Sylvestro papae suisque successoribus, vicariis Christi, & ut liberius cum suo clero divinis rebus vacare posset, donaria plurima contulit.

Quibus ut sic peractis incredibile est, quam brevi religiosi principis studio ecclesia per totum orbem fide ac religione convaluerit.

Verum enimvero, cum sic ecclesia apud deum & homines continua susciperet incrementa, non pertulit hoc inimicus generis humani diabolus, videbat iam paganorum errores esse plaerunque pulsos, ea propter viros christiani nominis inveniens amore honoris & vanae gloriae seductos, per quos errores atque haereses seminare non destitit.

Mox sub ipso Constantino Arianam haeresim excitavit, subsecutae sunt aliae plurimae, paulatimque graeci rebus abutentes in eam praesumptionem venere, ut negarent Ro<manam> ecclesiam totius salutaris vitae caput esse, asserentes primam sedem esse debere, ubi esset caput imperii, & sic in Constantinopoli, nova roma, licet illud minime possent firmare.

Ex his & innumeris aliis erroribus Graeci crebro visi sunt ab obedientia ecclesiae Ro<manae> recedere.

Quanta vero passa fuerit ecclesia Ro<mana> ab ipsis imperatoribus & exarchis eorum, quanta a Gotthis, Hunnis, Vandalis, Saracenis, aliisque gentibus, quotiens urbs ipsa capta sit atque direpta, pudet atque piget dicere, taceo adversitates & persecutiones, quas passi sunt Ro<mani> pontifices a regibus & ducibus Longobardorum, & ut paucis multa concludam, in eam adducti fuerant difficultatem pontifices & Romani, ut nec imperatorum saevitiam nec Longobardorum iniurias arcere poterant miseram servitutem expectantes.

At postquam foelici auspicio imperium Ro<manum> a graecis translatum est in Germanos, continuo respirare ceperunt & ad libertatis ac salutis spem caput erigere.

Nam exactis Longobardorum tyrannis abrogatoque graecorum imperio mox veluti sedentibus in tenebris christianis & umbra mortis lux est per germanicam virtutem orta.

Pax ecclesiae Ro<manae> comparata est, qua illius decus & reverentia adeo crevit, ut facta sit domina gentium.

Id & si e divina bonitate manarit, dicent tamen ministri imperatores nostri, modicum habuisti antequam venire ad te, & nunc dives es benedixitque tibi deus ad introitum meum. <2-122-r>

 

<septimo exhortationem subiungam>

Post tam egregia maiorum vestrorum gesta, o nobilissimi Germani, quid aliud vobis faciundum restat, nisi eorum sequi vestigia, quorum foelicibus auspiciis tantopere exaltati estis.

Vos prae omnibus elegit deus, ut dominaremini omni nationi, vobis data est monarchia mundi.

Itaque quantum reliquis christianis censeri debeatis foeliciores, ex hoc uno iudicari licet, quod etsi sint aliae gentes fortitudine & cultu christiano non negligendae, vobis tamen dedit deus imperium, dedit gloriam & nomen excellentissimum.

Estote igitur memores beneficiorum dei, capessite iter veritatis, vestra virtus est

parcere subiectis & debellare superbos,

hoc enim modo vestri maiores imperium adepti sunt, qui, quae animi magnitudine fuerint, quo amore christianum cultum persecuti testantur variae gentes, ab eis devictae & fidelibus adiunctae, vos estis illorum sanguis, estis effigies expressissima, in vobis relucet mirifice illa maiorum nobilitas & animi magnitudo, turpissimum ducite ab illis degenerare, quibus nihil antiquius fuit, quam communi omnium bono consulere, quam publice christianorum omnium utilitati & gloriae prospicere, quam ea sequi atque amplecti, quae Ro<mano> imperio & ornamento & splendori scirent profore.

Nolite committere, ut florentissimum hoc imperium, quod maiores vestri multo sanguine & rebus gloriosissime gestis vobis pepererunt, vos ipsi per secordiam & negligentiam amittatis, expergiscimini igitur aliquando & surgite citius, aemulamini maiores, qui consilio & rebus bene gestis peregere ea, quibus imperium foelicius maiusque posterioribus, quam accepissent, ipsi tradiderunt.

Nec sufficit domi inter suos esse praestantes ad omnem virtutis aemulationem esse exemplar subditis, vobis unis inter omnes christianos cives imperium mundi a divina providentia creditum nemo dubitare merito potest, vestra res agitur, quicquid mundus tractat, nullo enim limite vestra potentia praescripta est, sed quicquid usquam gentium est, imperio vestro debet esse subiectum, quod si honestum est ob communes hominum utilitates nullos labores, nulla pericula subterfugere, quanto honestius & praeclarius his convenit id facere non propter humana commoda solum, sed propter deum optimum maximum, a quo hi soli ex omni hominum grege singulari beneficio electi sunt christiani populi vexilliferi, principes & patroni.

Quam ob rem, o nobilissimi Germani, maturate, ferte auxilium rebus christianis iam & prope lapsis & in dies ad casum inclinatissimis, succurrite patriae, succurrite vobis & vestris, imitemini, quaeso, bonos medicos, qui, si possunt, praeservant valetudinem bonam curantque providenter, ne quid accidat aegrotationis, ubi vero vel naturae malignitas vel vivendi corruptela in morbum incurrit, & diligenter & cito adnituntur manibus pedibusque aut omnino aut magna ex parte aegrotationem tollere aut radicitus extirpari.

Quod vos, o Germani, in re christiana facientes non solum gloriam huius mundi, quae quantacunque est, brevis est plane atque inanis, sed multo magis coelestem illam atque sempiternam assequemini.

Nec vobis difficile est ea, quae per superiora tempora vel socordia principum vel fatorum iniquitate christianitas amisit recuperare, si saltem tanta illa naturae dona divinitus nobis infusa ad id muneris convertere volueritis, ad quod divina vos providentia ordinaverit, ad salutem christianorum & decus sanctae matris ecclesiae.

Quod si consyderemus, Roma quaenam res esse potuerit potissimum, quae universum his orbem terrarum subegerit, num militum multitudo, at Gallorum exercitus constat copiosiores multo fuisse, num corporum vires, at germanorum corpora longe robustiora fuere, num doli opes divitiae, at hisce rebus facile semper concessere Carthaginensibus, num denique ars ulla vel eloquentia vel prudentia, & his graecos praestitisse palam est.

Sola igitur armorum exercitatio, disciplina castrorum ususque militiae & super omnia animus his rebus intentus Ro<manos> orbis terrarum dominos fecit.

Vobis autem Germanis sive nova consyderanti sive vetera repetenti nulla peritior, nulla ardentior inter omnes nationes, quas bello idoneas iudicant, inveniri poterit, ubi tot clarissimi principes, tot generosi proceres, tot fortissimi milites, spiritus maiores corporibus gerentes feris vehementiores, tot potentes civitates, ubi tanta populi multitudo, nec est aliqua sub coelo natio, quae arma vestra non norit, non miretur, non reformidet.

Itaque divina quadam providentia factum reor, ut in tanta christianorum reipub<licae> calamitate ipsi in lucem veneritis ad solatium miserorum & oppressorum salutem.

En ardentissimum in hostium libidinem Max.aemilianum Imp<eratorem> Opt<imum> Max<imum>, cui ut genere et potentia, ita virtute, probitate par in toto orbe terrarum reperiri non potest, nota sunt omnibus eius adolescentiae praeclara facinora, peculiares corporis & animi dotes, quanta sit illi rei militaris diciplina, quanta ductandi exercitus peritia, quanta castrensium laborum patientia.

Certe ille est aut propterea mortalium nullus, cuius virtute & industria, si fideles manus porrexeritis, christiana plebs a faucibus Turcarum eripi & imperii decus in antiquae dignitatis statum valeat revocari.

Quid igitur, o nobiles Germani, munerum Christi & vestrarum virtutum obliti obdormivistis & ignavia quodam animi torpore elanguistis, dicam hanc esse unam potissimam causam, quod, dum quilibet privatae studet utilitati, nemo est, qui rempub<licam> curet, omnes liberi & proprii domini esse volumus, nec quisquam ad commune bonum animum intendit, plures factionibus & partium <2-122-v> studiis gaudent, quo fit, ut, quod tamen deus prohibeat, nisi vigilaverimus diligentius & ad commune bonum conservandum erimus ferventiores, libertatem una cum imperio amittemus.

Sicuti plurimis imperiis contigisse compertum habemus, ut enim Aegyptios, ut Assyrios, ut Medos, ut Persas, aut Carthaginenses omittamus, Macedonum imperium quid aliud perdidit quam intestinae & suum cuiusque studium, at Lacedaemones, quam diu Lycurgi legibus paruerunt & principatu floruerunt & gloria, cum primum contemptis Lycurgi legibus ceperunt privatae magis quam publicae utilitati & dignitati consulere per omnes reipub<licae> procellas atque naufragia, libertatem pulcherrimam continuo amisere.

Quid Atheniensium civitate illustrius, quid praeclarius, quid denique gloriosius, quid splendidius?

haec bonarum omnium & laudatissimarum artium inventrix atque parens, haec belli pacisque disciplina domi forisque insignis, haec & dignitate & opibus in universum terrarum orbem praepollens atque admirabilis, ubi ad id magnitudinis ac virium ascendisset, ut nulla re prorsus ad foelicitatem egere videretur, nonne mox postquam partium studia fovere, factiones complecti, pestiferas aemulationes ambitionesque civium alere cepisset, repente & praeceps in obscuram & sordidam servitutem corruit.

Nam de Ro<manis>, quis est, qui nesciat eos alia nulla causa quam contrariis inter se voluntatibus & studiis periisse funditus.

Vos igitur, o nobilissimi Germani, pulchrum ducite ex aliorum erratis & pernicie in melius instituere vitam vestram, & quod faciendum fugiendumque sit, ex aliorum exemplis cognoscere.

Quod si aliorum exemplis didiceritis, quantum semper nocuerit discordia praesertim inter cives & fratres, quantum etiam concordia & una voluntas in repub<lica> prosit, semperque profuerit, spem fiduciamque vestram pro singulari & eximia vestra prudentia atque gravitate in divina clementia & bonitate collocate, & brevi spero fore, omni odio, factione, omni denique contentione inter vos deposita, quod foelicem & gloriosissimum contra inimicos christi imperiique vestri triumphum agetis & angelicis choris postea sociemini.

 

<ultimo de priscis germanorum moribus>

Germani, inquit C. Iulius Caesar commentarioum suorum li<bro> vi. <6.>, a parvulis labori ac duriciae student, qui diutissime impuberes permanserint maximam inter suos ferunt laudem, hoc ali staturam, ali vires, nervosque confirmari putant, de quo etiam Cor. Taci<tus>.

<Cäsar, bellum Gallicum, Buch 6, cap. 21: Vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit: ab parvulis labori ac duritiae student. Qui diutissime impuberes permanserunt, maximam inter suos ferunt laudem: hoc ali staturam, ali vires nervosque confirmari putant.>

In omni domo, inquit, nudi ac sordidi in hos artus, in haec corpora, quae miramur, excrescunt, sua quenque mater uberibus alit, nec ancillis aut nutricibus delegantur. dominum ac servum nullis educationis delitiis dignoscas, inter eadem pecora in eadem domo degunt, donec aetas separet, ingenuos virtus agnoscat.

<Tacitus, Germania: [20] In omni domo nudi ac sordidi in hos artus, in haec corpora, quae miramur, excrescunt. Sua quemque mater uberibus alit, nec ancillis ac nutricibus delegantur. Dominum ac servum nullis educationis deliciis dignoscas: inter eadem pecora, in eadem humo degunt, donec aetas separet ingenuos, virtus adgnoscat.>

Sera iuvenum venus, eoque inexhausta pubertas,nec virgines festinantur, eadem iuventa, similis proceritas pares validaeque miscentur, ac robora parentum liberi referunt.

<Sera iuvenum venus, eoque inexhausta pubertas. Nec virgines festinantur; eadem iuventa, similis proceritas: pares validaeque miscentur, ac robora parentum liberi referunt.>

Inter annum enim vigesimum, autore Iulio, foeminae notociam habuisse in turpissimis habent rebus, cuius rei nulla est occultatio, & promiscue in fluminibus perluuntur, & pellibus aut parvis renonum tegumentis utuntur magna parte corporis nuda.

<Cäsar, bellum Gallicum, Buch 6, cap. 21: Intra annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse in turpissimis habent rebus; cuius rei nulla est occultatio, quod et promiscue in fluminibus perluuntur et pellibus aut parvis renonum tegimentis utuntur magna corporis parte nuda.>

Severa matrimonia, nam prope soli barbarorum singulis uxoribus contenti sunt exceptis admodum paucis, qui non libidine, sed ob nobilitatem pluribus nuptiis ambiuntur, melius adhuc eae civitates, in quibus tantum virgines nubunt, & cum spe votoque uxoris semel transigitur, ne tanquam maritum, sed tanquam matrimonium ament.

<Tacitus, Germania: [18] Quamquam severa illic matrimonia, nec ullam morum partem magis laudaveris. Nam prope soli barbarorum singulis uxoribus contenti sunt, exceptis admodum paucis, qui non libidine, sed ob nobilitatem plurimis nuptiis ambiuntur.

cap. 19: Melius quidem adhuc eae civitates, in quibus tantum virgines nubunt et cum spe votoque uxoris semel transigitur. Sic unum accipiunt maritum quo modo unum corpus unamque vitam, ne ulla cogitatio ultra, ne longior cupiditas, ne tamquam maritum, sed tamquam matrimonium ament.>

Dotem non uxor marito, sed uxori maritus affert, intersunt parentes & propinqui ac munera probant, munera non ad delitias muliebres quaesita nec quibus nova nupta comatur, sed boves & frenatum equum & scutum cum framea gladioque, in haec munera uxor accipitur atque invicem ipsa armorum aliquid viro offert, hoc maximum vinculum, haec arcana sacra, hos coniugales deos arbitrantur, ne se mulier extra virtutum cogitationes extraque bellorum casus putet. Ipsis incipientis matrimonii auspiciis admonetur venire se laborum periculorumque sociam, idem in pace, idem in prelio passuram ausuramque, hoc iuncti boves, hoc paratus equus, hoc data arma denunciant, sic vivendum, sic pereundum, accipere se, quae liberis inviolata ac digna reddant, quae nurus accipiant, rursus quae ad nepotes referantur.

<Tacitus, Germania, cap. 18: Dotem non uxor marito, sed uxori maritus offert. Intersunt parentes et propinqui ac munera probant, munera non ad delicias muliebres quaesita nec quibus nova nupta comatur, sed boves et frenatum equum et scutum cum framea gladioque. In haec munera uxor accipitur, atque in vicem ipsa armorum aliquid viro adfert: hoc maximum vinculum, haec arcana sacra, hos coniugales deos arbitrantur. Ne se mulier extra virtutum cogitationes extraque bellorum casus putet, ipsis incipientis matrimonii auspiciis admonetur venire se laborum periculorumque sociam, idem in pace, idem in proelio passuram ausuramque. Hoc iuncti boves, hoc paratus equus, hoc data arma denuntiant. Sic vivendum, sic pereundum: accipere se, quae liberis inviolata ac digna reddat, quae nurus accipiant, rursusque ad nepotes referantur.>

Ergo septa pudicitia agunt nullis spectaculorum illecebris, nullis conviviorum irritationibus corruptae.

<Tacitus, Germania: [19] Ergo saepta pudicitia agunt, nullis spectaculorum inlecebris, nullis conviviorum inritationibus corruptae.>

Paucissima in tam numerosa gente adulteria, quorum poena praesens & maritis permissa, crinibus nudatam coram propinquis expellit domo maritus ac per omnem vicum verbere agit, publicitatem enim impudicitiae nulla venia, non forma non aetate, non opibus maritum invenerit, nemo enim illic vitia ridet nec corrumpere et corrumpi seculum vocatur, plusque ibi boni mores valent quam alibi bonae leges.

<Litterarum secreta viri pariter ac feminae ignorant. Paucissima in tam numerosa gente adulteria, quorum poena praesens et maritis permissa: abscisis crinibus nudatam coram propinquis expellit domo maritus ac per omnem vicum verbere agit; publicatae enim pudicitiae nulla venia: non forma, non aetate, non opibus maritum invenerit. Nemo enim illic vitia ridet, nec corrumpere et corrumpi saeculum vocatur. Melius quidem adhuc eae civitates, in quibus tantum virgines nubunt et eum spe votoque uxoris semel transigitur. Sic unum accipiunt maritum quo modo unum corpus unamque vitam, ne ulla cogitatio ultra, ne longior cupiditas, ne tamquam maritum, sed tamquam matrimonium ament. Numerum liberorum finire aut quemquam ex adgnatis necare flagitium habetur, plusque ibi boni mores valent quam alibi bonae leges.>

Haeredes successoresque sui cuique liberi & nullum testamentum, si liberi non sunt proximus gradus in possessione fratres patrui avunculi, quanto plus propinquorum, quo maior affinium numerus, tanto gratior senectus, nec ulla orbitatis precia.

<cap. 20: Heredes tamen successoresque sui cuique liberi, et nullum testamentum. Si liberi non sunt, proximus gradus in possessione fratres, patrui, avunculi. Quanto plus propinquorum, quanto maior adfinium numerus, tanto gratiosior senectus; nec ulla orbitatis pretia.>

Sororum filiis idem apud avunculum, qui apud patrem honor, quidam sanctiorem arctiorem hunc nexum sanguinis arbitrantur.

<cap. 20, aber vorher!: Sororum filiis idem apud avunculum qui ad patrem honor. Quidam sanctiorem artioremque hunc nexum sanguinis arbitrantur et in accipiendis obsidibus magis exigunt, tamquam et animum firmius et domum latius teneant.>

Et in accipiendis obsidibus magis exigunt, tanquam & animum firmius et domum latius teneant, suscipere tam inimicitias seu patris seu propinqui quam amicitias necesse, nec implacabiles durant, luitur enim etiam homicidium certo armentorum ac pecorum numero <2-123-r> recipitque satisfactionem universa domus utiliter in publicum, quia periculosiores sunt inimicitiae iuxta libertatem.

<cap. 21: Suscipere tam inimicitias seu patris seu propinqui quam amicitias necesse est; nec implacabiles durant: luitur enim etiam homicidium certo armentorum ac pecorum numero recipitque satisfactionem universa domus, utiliter in publicum, quia periculosiores sunt inimicitiae iuxta libertatem.>

Civitatibus maxima laus est, teste Iulio, quam latissime circum se vastatis finibus solitudines habere, hoc propriae virtutis existimant expulsos agris finitimos cedere nec quenquam prope audere consistere, simul hoc se fore tutiores arbitrantur repentinae incursionis timore sublato.

<Cäsar, bellum Gallicum, Buch 6, cap. 23: Civitatibus maxima laus est quam latissime circum se vastatis finibus solitudines habere. Hoc proprium virtutis existimant, expulsos agris finitimos cedere, neque quemquam prope audere consistere; simul hoc se fore tutiores arbitrantur repentinae incursionis timore sublato.>

Caeterum aedificiis splendor nullus, nec muris firmitas, si qui sunt, ait enim Corne<ius>, nullis Germanorum populis urbes habitari notum est, ne pati quidem inter se iunctas sedes, colunt discreti ac diversi, ut fons, ut campus, ut nemus placuit, vicos longant non in nostrum morem connexis & cohaerentibus aedificiis, suam quisque domum spacio circumdat sive adversus casus ignis remedium sive inscitia aedificandi.

<Tacitus, Germania: [16] Nullas Germanorum populis urbes habitari satis notum est, ne pati quidem inter se iunctas sedes. Colunt discreti ac diversi, ut fons, ut campus, ut nemus placuit. Vicos locant non in nostrum morem conexis et cohaerentibus aedificiis: suam quisque domum spatio circumdat, sive adversus casus ignis remedium sive inscitia aedificandi. Ne caementorum quidem apud illos aut tegularum usus: materia ad omnia utuntur informi et citra speciem aut delectationem. Quaedam loca diligentius inlinunt terra ita pura ac splendente, ut picturam ac lineamenta colorum imitetur. Solent et subterraneos specus aperire eosque multo insuper fimo onerant, suffugium hiemis et receptaculum frugibus, quia rigorem frigorum eius modi loci molliunt, et si quando hostis advenit, aperta populatur, abdita autem et defossa aut ignorantur aut eo ipso fallunt, quod quaerenda sunt.>

Ne caementorum quidem aut tegularum usus, materia ad omnia utuntur informi et citra speciem aut delectationem. Quaedam loca diligentius illinunt terra ita pura ac splendente, ut picturam ac lineamenta colorum imitentur, solent & subterraneos specus aperire eosque multo insuper fimo onerant, subfugium hyemi et receptaculum frugibus, quia rigorem frigorum huiusmodi locis molliunt.

Et si quando hostis advenit, aperta populatur, abdita autem & defossa aut ignorantur aut eo ipso fallunt, quod quaerenda sunt.

Tegumentum omnibus sagum fibula aut, si desit, spina consertum, caetera intecti totos dies iuxta focum atque ignem agunt, locupletissimi veste distinguuntur non fluctuante sicut Sarmatae ac Parthi, sed stricta & singulos artus exprimente, gerunt & ferarum pelles proximi ripae negligenter, ulteriores exquisitius, ut quibus nullus per commercia cultus, eligunt feras & detracta velamina spargunt maculis pellibusque beluarum, quas exterior Oceanus atque ignotum mare gignit, nec alius foeminis quam viris habitus, nisi quod foeminae lineis amictibus velantur eosque purpura variant, partemque vestitus superioris in manicas non extendunt, nudae brachia ac lacertos, sed & proxima pars pectori patet.

<Tacitus, Germania: [17] Tegumen omnibus sagum fibula aut, si desit, spina consertum: cetera intecti totos dies iuxta focum atque ignem agunt. Locupletissimi veste distinguuntur, non fluitante, sicut Sarmatae ac Parthi, sed stricta et singulos artus exprimente. Gerunt et ferarum pelles, proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius, ut quibus nullus per commercia cultus. Eligunt feras et detracta velamina spargunt maculis pellibusque beluarum, quas exterior Oceanus atque ignotum mare gignit. Nec alius feminis quam viris habitus, nisi quod feminae saepius lineis amictibus velantur eosque purpura variant, partemque vestitus superioris in manicas non extendunt, nudae brachia ac lacertos; sed et proxima pars pectoris patet.>

Quae religionis apud Germanos cura sit, Iulius scribit, deorum numero eos solos ducunt, quos cernunt & quorum aperte opibus iuvantur, Solem, Vulcanum & Lunam, reliquos ne quidem fama acceperunt.

<Cäsar, bellum Gallicum, Buch 6, cap. 21: Deorum numero eos solos ducunt, quos cernunt et quorum aperte opibus iuvantur, Solem et Vulcanum et Lunam, reliquos ne fama quidem acceperunt.>

Verum Tacitus posterius & copiosius regionem describens Germani, inquit, deorum maxime Mercurium colunt, cui certis diebus humanis quoque hostiis litare fas habent, Herculem ac Martem concessis animalibus placant, pars Suevorum & Isidi sacrificat, unde tamen origo sit peregrino sacro parum comperi, nisi quod signum ait ipsius in modum liburnae figuratum docet advectam religionem.

<Tacitus, Germania: [9] Deorum maxime Mercurium colunt, cui certis diebus humanis quoque hostiis litare fas habent. Herculem et Martem concessis animalibus placant. Pars Sueborum et Isidi sacrificat: unde causa et origo peregrino sacro, parum comperi, nisi quod signum ipsum in modum liburnae figuratum docet advectam religionem. Ceterum nec cohibere parietibus deos neque in ullam humani oris speciem adsimulare ex magnitudine caelestium arbitrantur: lucos ac nemora consecrant deorumque nominibus appellant secretum illud, quod sola reverentia vident.>

Caeterum nec cohibere parietibus deos, neque in ullam humai oris speciem assimulare ex magnitudine coelestium arbitrantur, lucos ac nemora consecrant, deorumque nominibus appellant secretum illud, quod sola reverentia vident, aliqui Nertum id est terram matrem colunt, eamque intervenire rebus hominum arbitrantur.

<Tacitus, Germania, cap. 40: Nec quicquam notabile in singulis, nisi quod in commune Nerthum, id est Terram matrem, colunt eamque intervenire rebus hominum, invehi populis arbitrantur.>

Est insula Oceani, castum nemus dicatumque in eo vehiculum veste contectum, attingere uni sacerdoti concessum, is adesse penetrali deam intelligit vectamque bubus foeminis multa veneratione prosequitur.

<Tacitus, Germania, cap. 40: Est in insula Oceani castum nemus, dicatumque in eo vehiculum, veste contectum; attingere uni sacerdoti concessum. Is adesse penetrali deam intellegit vectamque bubus feminis multa cum veneratione prosequitur. Laeti tunc dies, festa loca, quaecumque adventu hospitioque dignatur. Non bella ineunt, non arma sumunt; clausum omne ferrum; pax et quies tunc tantum nota, tunc tantum amata, donec idem sacerdos satiatam conversatione mortalium deam templo reddat. Mox vehiculum et vestes et, si credere velis, numen ipsum secreto lacu abluitur. Servi ministrant, quos statim idem lacus haurit. Arcanus hinc terror sanctaque ignorantia, quid sit illud, quod tantum perituri vident.>

Laeti tunc dies, festa loca, quaecumque adventu hospitioque dignantur, non bella ineunt, non arma sumunt; clausum omne forum; pax & quies tunc tantum nota, item tantum amata, donec idem sacerdos saciatam conversatione mortalium deam templo reddat. Mox vehiculum & vestes &, si credere velis, numen ipsum secreto lacu abluitur, servi ministrant, quos statim idem lacus haurit. Arcanus hinc terror sanctaque ignorantia, quid sit id, quod tantum perituri vident.

Et de Suevis asserit Tacitus, quod statuto tempore in sylvam auguriis patrum et prisca formidine sacram omnes eiusdem sanguinis populi legationibus coeant, caesoque publice homine celebrent barbari ritus horrenda primordia.

<Tacitus, Germania: [39] Vetustissimos se nobilissimosque Sueborum Semnones memorant; fides antiquitatis religione firmatur. Stato tempore in silvam auguriis patrum et prisca formidine sacram omnes eiusdem sanguinis populi legationibus coeunt caesoque publice homine celebrant barbari ritus horrenda primordia. Est et alia luco reverentia: nemo nisi vinculo ligatus ingreditur, ut minor et potestatem numinis prae se ferens. Si forte prolapsus est, attolli et insurgere haud licitum: per humum evolvuntur. Eoque omnis superstitio respicit, tamquam inde initia gentis, ibi regnator omnium deus, cetera subiecta atque parentia.>

Est et alia luco reverentia, nemo nisi vinculo ligatus ingreditur, ut minor et potestatem numinis prae se ferens, si forte prolapsus attolli & insurgere haud licitum, per humum evolvuntur, eoque omnis superstitio respicit, tanquam inde initia gentis, ibi regnator omnium deus, cetera subiecta atque parentia.

Memorant & Germani fuisse apud eos Herculem primumque omnium virorum fortium ituri in prelia canunt, caeterum & Vlyssem quidam opinantur longo ille fabuloso errore in hunc Oceanum delatum adisse Germaniae terras, Asciburgiumque, quod in ripa Rheni situm, hodie incolitur, ab illo constitutum nominatumque, aram quin etiam Vlysse consecratam adiecto Laertae patris nomine eodem loco olim repertam monumentaque & tumulos quosdam graecis literis inscriptos in confinio Germaniae Rhetiaeque adhuc extare.

<Tacitus, Germania: [3] Fuisse apud eos et Herculem memorant, primumque omnium virorum fortium ituri in proelia canunt. Sunt illis haec quoque carmina, quorum relatu, quem barditum vocant, accendunt animos futuraeque pugnae fortunam ipso cantu augurantur. Terrent enim trepidantve, prout sonuit acies, nec tam vocis ille quam virtutis concentus videtur. Adfectatur praecipue asperitas soni et fractum murmur, obiectis ad os scutis, quo plenior et gravior vox repercussu intumescat. Ceterum et Ulixen quidam opinantur longo illo et fabuloso errore in hunc Oceanum delatum adisse Germaniae terras, Asciburgiumque, quod in ripa Rheni situm hodieque incolitur, ab illo constitutum nominatumque; aram quin etiam Ulixi consecratam, adiecto Laertae patris nomine, eodem loco olim repertam, monumentaque et tumulos quosdam Graecis litteris inscriptos in confinio Germaniae Raetiaeque adhuc exstare. Quae neque confirmare argumentis neque refellere in animo est: ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem.>

Auspicia sortesque maxime observant Germani, teste Tacito, sortium consuetudo simplex, virgam frugiferae arbori decisam in surculos amputant, eosque notis quibusdam discretos super candidam vestem temere ac fortuito spargunt, mox si publice consuletur sacerdos civitatis, sin privatim ipse pater familiae precatus deos coelumque suspiciens ter singulos tollit, sublatos secundum impressam ante notam interpretatur, si prohibuerit, nulla de eadem re in eundem diem consultatio, sin permissum, auspiciorum adhuc fides exigitur, & illud quidem etiam notum avium voces volatusque interrogare.

<Tacitus, Germania: [10] Auspicia sortesque ut qui maxime observant: sortium consuetudo simplex. Virgam frugiferae arbori decisam in surculos amputant eosque notis quibusdam discretos super candidam vestem temere ac fortuito spargunt. Mox, si publice consultetur, sacerdos civitatis, sin privatim, ipse pater familiae, precatus deos caelumque suspiciens ter singulos tollit, sublatos secundum impressam ante notam interpretatur. Si prohibuerunt, nulla de eadem re in eundem diem consultatio; sin permissum, auspiciorum adhuc fides exigitur. Et illud quidem etiam hic notum, avium voces volatusque interrogare; proprium gentis equorum quoque praesagia ac monitus experiri. Publice aluntur isdem nemoribus ac lucis, candidi et nullo mortali opere contacti; quos pressos sacro curru sacerdos ac rex vel princeps civitatis comitantur hinnitusque ac fremitus observant. Nec ulli auspicio maior fides, non solum apud plebem, sed apud proceres, apud sacerdotes; se enim ministros deorum, illos conscios putant. Est et alia observatio auspiciorum, qua gravium bellorum eventus explorant. Eius gentis, cum qua bellum est, captivum quoquo modo interceptum cum electo popularium suorum, patriis quemque armis, committunt: victoria huius vel illius pro praeiudicio accipitur.>

Proprium gentis equorum quoque praesagia ac monitus experiri, publice aluntur iisdem nemoribus ac lucis candidi et nullo mortali opere contacti; quos pressos sacro curru sacerdos & rex vel princeps civitatis comitantur, hinnitusque ac fremi- <2-123-v> tus observant, nec ulli auspicio maior fides, non solum apud plebem, sed apud proceres, apud sacerdotes, se enim ministros deorum, illos conscios putant. Est et alia observatio auspiciorum, qua gravium bellorum eventus explorant, eius gentis, cum qua bellum est, captivum quenquam interceptum cum electo popularium suorum, patriis quenque armis, committunt, victoria huius vel illius pro praeiudicio accipitur, de minoribus rebus principes consultant, de maioribus omnes, ita tamen ut ea quoque, quorum penes plebem arbitrium est, apud principes pertractentur.

<Tacitus, Germania: [11] De minoribus rebus principes consultant; de maioribus omnes, ita tamen, ut ea quoque, quorum penes plebem arbitrium est, apud principes pertractentur.>

De familiari gentis cultu supra, quae Iulius scribit, narravimus, quis agro cultus, quis omni familiae, Tacitum audiamus, agri pro numero cultorum ab universis in vices occupantur, quos mox inter se secundum dignationem partiuntur, facilitatem partiendi camporum spacia praestant, arva per annos mutant & superest ager.

<Tacitus, Germania: [26] Faenus agitare et in usuras extendere ignotum; ideoque magis servatur quam si vetitum esset. Agri pro numero cultorum ab universis in vices occupantur, quos mox inter se secundum dignationem partiuntur; facilitatem partiendi camporum spatia praestant, Arva per annos mutant, et superest ager. Nec enim cum ubertate et amplitudine soli labore contendunt, ut pomaria conserant et prata separent et hortos rigent: sola terrae seges imperatur. Unde annum quoque ipsum non in totidem digerunt species: hiems et ver et aestas intellectum ac vocabula habent, autumni perinde nomen ac bona ignorantur.>

Neque enim cum ubertate & amplitudine soli labore contendunt, ut pomaria conserant & prata separent & ortos rigent, sola terrae seges imperatur, unde annum quoque ipsum non in totidem digerunt species, hyems, ver & aestas intellectum ac vocabula habent, autumni perinde nomen ac bona ignorantur.

Et paulo post, quotiens bella non ineunt, non multum venatibus, plus per ocium transigunt, dediti somno ciboque, fortissimus quisque ac bellicosissimus nihil agens, delegata domus & penatium & agrorum cura foeminis senibusque & infirmissimo cuique ex familia, ipsi hebent, mira diversitate naturae cum iidem homines sic ament inertiam & oderint quietem.

<Tacitus, Germania: [15] Quotiens bella non ineunt, non multum venatibus, plus per otium transigunt, dediti somno ciboque, fortissimus quisque ac bellicosissimus nihil agens, delegata domus et penatium et agrorum cura feminis senibusque et infirmissimo cuique ex familia; ipsi hebent, mira diversitate naturae, cum idem homines sic ament inertiam et oderint quietem.

De magistratibus Iulius inquit. Magistratus, qui bello praesint, ut vitae necisque habeant potestatem, deliguntur, in pace nullus est magistratus, sed principes regionum ac pagorum inter suos ius dicunt, controversias minuunt.

<Cäsar, bellum Gallicum, Buch 6, cap. 23: Cum bellum civitas aut illa tum defendit aut infert, magistratus, qui ei bello praesint, ut vitae necisque habeant potestatem, deliguntur. In pace nullus est communis magistratus, sed principes regionum atque pagorum inter suos ius dicunt controversiasque minuunt.>

Tacitus Germani inquit coeunt, nisi quid fortuitum aut subitum incidit, certis diebus, cum aut inchoatur luna aut impletur, nam agendis rebus hoc auspicatissimum initium credunt.

<Tacitus, Germania: [11] De minoribus rebus principes consultant; de maioribus omnes, ita tamen, ut ea quoque, quorum penes plebem arbitrium est, apud principes pertractentur. Coeunt, nisi quid fortuitum et subitum incidit, certis diebus, cum aut incohatur luna aut impletur; nam agendis rebus hoc auspicatissimum initium credunt. Nec dierum numerum, ut nos, sed noctium computant. Sic constituunt, sic condicunt: nox ducere diem videtur. Illud ex libertate vitium, quod non simul nec ut iussi conveniunt, sed et alter et tertius dies cunctatione coeuntium absumitur. Ut turbae placuit, considunt armati. Silentium per sacerdotes, quibus tum et coercendi ius est, imperatur. Mox rex vel princeps, prout aetas cuique, prout nobilitas, prout decus bellorum, prout facundia est, audiuntur, auctoritate suadendi magis quam iubendi potestate. Si displicuit sententia, fremitu aspernantur; sin placuit, frameas concutiunt. Honoratissimum adsensus genus est armis laudare.

Nec dierum numerum, sed noctium computant, sic constituunt, sic condicunt, nox ducere diem videtur.

Illud ex libertate vitium, quod non simul nec ut iussi conveniunt, sed & alter & tertius dies cunctatione coeuntium absumuntur, ut turbae placuit, considunt armati, silentium per sacerdotes, quibus tum & cohercendi ius est, imperatur.

Mox rex vel princeps, prout aetas cuique, prout nobilitas, prout decus bellorum, prout facundia est, audiuntur, auctoritate suadendi magis quam iubendi potestate.

Si displicuit sententia, fremitu aspernantur; sin placuit, frameas concutiunt, honoratissimum adsensus genus est armis laudare, licet apud concilium accusare quoque & discrimen capitis intendere. distinctio poenarum ex delicto, proditores, transfugas arboribus suspendunt, ignavos et imbelles & corpore infames coeno ac palude, iniecta insuper crate, mergunt, diversitas supplicii illuc respicit, tanquam scelera ostendi oportuit, dum puniuntur, flagitia abscondi.

Sed & levioribus delictis pro modo poenarum, equorum pecorumque numero convicti mulctantur, pars mulctae regi vel civitati, pars ipsi, qui vindicat, vel propinquis eius exolvitur.

Eliguntur in eisdem conciliis & principes, qui iura per pagos vicosque reddant; centeni singulis ex plebe comites consilium simul et autoritas assunt.

<Tacitus, Germania: [12] Licet apud concilium accusare quoque et discrimen capitis intendere. Distinctio poenarum ex delicto. Proditores et transfugas arboribus suspendunt, ignavos et imbelles et corpore infames caeno ac palude, iniecta insuper crate, mergunt. Diversitas supplicii illuc respicit, tamquam scelera ostendi oporteat, dum puniuntur, flagitia abscondi. Sed et levioribus delictis pro modo poena: equorum pecorumque numero convicti multantur. Pars multae regi vel civitati, pars ipsi, qui vindicatur, vel propinquis eius exsolvitur. Eliguntur in isdem conciliis et principes, qui iura per pagos vicosque reddunt; centeni singulis ex plebe comites consilium simul et auctoritas adsunt.>

Nihil autem in re publica neque privata nisi armati agunt, sed arma sumere non ante cuiquam moris, quam civitas suffecturum probaverit.

Tum enim in ipso concilio vel principum aliquis vel pater vel propinqui scuto frameaque iuvenem ornant, haec apud illos toga, hic primus iuventae honos; ante hic domus pars videbatur, iam rei publicae.

Insignis nobilitas aut magna patrum merita principis dignationem etiam adulescentulis assignant, caeteris robustioribus ac iam pridem probatis aggregantur, nec rubor inter comites aspici.

Gradus quidem etiam ipse comitatus habet, iudicio eius quem sectantur, magnaque et comitum aemulatio, quibus primus apud principem suum locus, et principum, cui plurimi & acerrimi comites, haec dignitas, hae vires, magno semper electorum iuvenum globo circundari, in pace decus, in bello praesidium.

Nec solum in sua gente cuique, sed apud finitimas quoque civitates illud nomen, ea gloria est, si numero ac virtute comitatus emineat, expetuntur enim legationibus & muneribus ornantur & ipsa plaerunque fama bella profligant.

<Tacitus, Germania: [13] Nihil autem neque publicae neque privatae rei nisi armati agunt. Sed arma sumere non ante cuiquam moris, quam civitas suffecturum probaverit. Tum in ipso concilio vel principum aliquis vel pater vel propinqui scuto frameaque iuvenem ornant: haec apud illos toga, hic primus iuventae honos; ante hoc domus pars videntur, mox rei publicae. Insignis nobilitas aut magna patrum merita principis dignationem etiam adulescentulis adsignant: ceteris robustioribus ac iam pridem probatis adgregantur, nec rubor inter comites adspici. Gradus quin etiam ipse comitatus habet, iudicio eius quem sectantur; magnaque et comitum aemulatio, quibus primus apud principem suum locus, et principum, cui plurimi et acerrimi comites. Haec dignitas, hae vires, magno semper et electorum iuvenum globo circumdari, in pace decus, in bello praesidium. Nec solum in sua gente cuique, sed apud finitimas quoque civitates id nomen, ea gloria est, si numero ac virtute comitatus emineat; expetuntur enim legationibus et muneribus ornantur et ipsa plerumque fama bella profligant.>

Convictibus et hospitiis non alia gens effusius indulget, quemcunque mortalium arcere tecto nephas, habetur pro fortuna, quem quisque apparatis epulis excipit.

<Tacitus, Germania, cap. 21: Convictibus et hospitiis non alia gens effusius indulget. Quemcumque mortalium arcere tecto nefas habetur; pro fortuna quisque apparatis epulis excipit. Cum defecere, qui modo hospes fuerat, monstrator hospitii et comes; proximam domum non invitati adeunt. Nec interest: pari humanitate accipiuntur. Notum ignotumque quantum ad ius hospitis nemo discernit. Abeunti, si quid poposcerit, concedere moris; et poscendi in vicem eadem facilitas. Gaudent muneribus, sed nec data imputant nec acceptis obligantur: victus inter hospites comis.

Cum defecere, qui modo hospes fuerat, monstrator hospitii & comes, proximam domum non invitati adeunt, nec interest, pari humanitate excipiuntur, notum ignotumque quantum ad ius hospitis nemo discernit, abeunti, si quid poposcerit, concedere moris & poscendi invicem eadem facilitas.

C. Iulius Caesar ait hospitem violare Germani phas non putant, qui quaque de causa ad aedes venerint, ab iniuria prohibent, sanctos habent, hisque domus omnium patent victusque communicantur.

<Cäsar, bellum Gallicum, Buch 6, cap. 23: Hospitem violare fas non putant; qui quacumque de causa ad eos venerunt, ab iniuria prohibent, sanctos habent, hisque omnium domus patent victusque communicatur.>

Qua consuetudine nihil est laudabilius, adeo germania extremus naturae terminus inhospitalitatis vitium odit, quo fere omnem barbariem Homeri autoritas notavit, eaque una gloria vel graecos vel Ro<manos> aequare nimirum debet. <2-124-r>

Est autem victus inter hospites comis, statim e somno, quem plaerumque in diem extrahunt, lavantur, saepius calida, ut quos hyems occupat, loti cibum capiunt, separate singulae sedes & sua cuique mensa, cibi simplices, agrestia poma, recens fera aut lac concretum, sine apparatu, sine blandimentis expellunt famem, adversus sitim non eadem patientia, vel temperantia, si indulseris ebrietati suggerendo, quantum concupiscunt, haud minus facile vitiis quam armis vincentur, potus humor ex ordeo aut frumento in quandam similitudinem vini corruptus, proximi ripae vinum mercantur.

<Tacitus, Germania, cap. 21: Gaudent muneribus, sed nec data imputant nec acceptis obligantur: victus inter hospites comis.

[22] Statim e somno, quem plerumque in diem extrahunt, lavantur, saepius calida, ut apud quos plurimum hiems occupat. Lauti cibum capiunt: separatae singulis sedes et sua cuique mensa. ...

[23] Potui umor ex hordeo aut frumento, in quandam similitudinem vini corruptus: proximi ripae et vinum mercantur. Cibi simplices, agrestia poma, recens fera aut lac concretum: sine apparatu, sine blandimentis expellunt famem. Adversus sitim non eadem temperantia. Si indulseris ebrietati suggerendo quantum concupiscunt, haud minus facile vitiis quam armis vincentur.>

De Suevis tamen singulariter scribit Iulius, quod vinum ad se omnino importari non permiserint, quod ea re ad laborem ferendum remollescere homines atque effoeminari arbitrarentur.

<Cäsar, bellum Gallicum, Buch 4, cap. 2: Vinum omnino ad se importari non patiuntur, quod ea re ad laborem ferendum remollescere homines atque effeminari arbitrantur.>

Tum ad negocia nec minus ad convivia procedunt armati, diem noctemque continuare potando nulli probrum.

<Tacitus, Germania, cap. 22: Tum ad negotia nec minus saepe ad convivia procedunt armati. Diem noctemque continuare potando nulli probrum. Crebrae, ut inter vinolentos, rixae raro conviciis, saepius caede et vulneribus transiguntur. Sed et de reconciliandis in vicem inimicis et iungendis adfinitatibus et adsciscendis principibus, de pace denique ac bello plerumque in conviviis consultant, tamquam nullo magis tempore aut ad simplices cogitationes pateat animus aut ad magnas incalescat. Gens non astuta nec callida aperit adhuc secreta pectoris licentia ioci; ergo detecta et nuda omnium mens. Postera die retractatur, et salva utriusque temporis ratio est: deliberant, dum fingere nesciunt, constituunt, dum errare non possunt.>

Crebrae, ut inter vinolentos, rixae raro convitiis, saepius caede et vulneribus transiguntur.

De reconciliandis invicem inimicitiis & iungendis affinitatibus, asciscendis principibus, de pace denique & bello plaerumque in conviviis consultant, tanquam nullo magis tempore aut ad simplices cogitationes pateat animus aut ad magnas incalescat, gens non astuta nec callida, aperit ad haec secreta pectoris licentia ioci; ergo detecta & nuda omnium mens, postera die retractatur, & salva utriusque temporis ratio est: deliberant, dum fingere nesciunt, constituunt, dum errare non possunt.

Aleam, quod mirere, ait Tacitus, sobrie inter seria exercent tanta lucrandi perdendive temeritate, ut, cum omnia defecerint, extremo ac novissimo iactu de libertate ac de corpore contendant, victus voluntariam servitutem adit quamvis robustior, alligari se ac vinciri patitur, ea est in re parva pervicacia, ipsi fidem vocant, servos conditionis huius per commercia tradunt, ut se quoque pudore victoriae exolvant.

<Tacitus, Germania, cap. 24: Aleam, quod mirere, sobrii inter seria exercent, tanta lucrandi perdendive temeritate, ut, cum omnia defecerunt, extremo ac novissimo iactu de libertate ac de corpore contendant. Victus voluntariam servitutem adit: quamvis iuvenior, quamvis robustior adligari se ac venire patitur. Ea est in re prava pervicacia; ipsi fidem vocant. Servos condicionis huius per commercia tradunt, ut se quoque pudore victoriae exsolvant.>

Genus spectaculorum unum atque in omni coetu idem, nudi iuvenes, quibus id ludicrum est, inter gladios se atque infestas frameas saltu iaciunt, exercitatio artem parit, ars decorem, non in quaestum aut mercedem, quamvis audacis lasciviae precium est voluptas spectantium.

<Tacitus, Germania: [24] Genus spectaculorum unum atque in omni coetu idem. Nudi iuvenes, quibus id ludicrum est, inter gladios se atque infestas frameas saltu iaciunt. Exercitatio artem paravit, ars decorem, non in quaestum tamen aut mercedem: quamvis audacis lasciviae pretium est voluptas spectantium.>

Argentum & aurum propicii an irati dii negaverint, dubito.

<Tacitus, Germania, cap. 5: Argentum et aurum propitiine an irati di negaverint dubito.>

Taci<tus> inquit, Nec tamen adfirmaverim nullam Germaniae venam argentum aurumve gignere: quis enim scrutatus est? Possessione et usu haud provide afficiuntur. Est videre apud illos argentea vasa, legatis et principibus eorum muneri data, non in alia vilitate quam quae humo finguntur, quanquam proximi Oceano ob usum commerciorum aurum et argentum in precio habent formasque quasdam nostrae pecuniae agnoscunt atque eligunt. Interiores simplicius & antiquius permutatione mercium utuntur, pecuniam probant veterem & diu notam, serratos bigatosque, argentum quoque magis quam aurum sequuntur, nulla affectione animi, sed quia numerus argenteorum facilior usui est promiscua & vilia mercantibus.

<Tacitus, Germania, cap. 5: nec tamen affirmaverim nullam Germaniae venam argentum aurumve gignere, quis enim scrutatus est? possessione & usu haud perinde adficiuntur. Est videre apud illos argentea vasa, legatis et principibus eorum muneri data, non in alia vilitate quam quae humo finguntur; quamquam proximi ob usum commerciorum aurum et argentum in pretio habent formasque quasdam nostrae pecuniae adgnoscunt atque eligunt. Interiores simplicius et antiquius permutatione mercium utuntur. Pecuniam probant veterem et diu notam, serratos bigatosque. Argentum quoque magis quam aurum sequuntur, nulla adfectione animi, sed quia numerus argenteorum facilior usui est promiscua ac vilia mercantibus.>

Gaudent praecipue finitimarum gentium donis, quae non modo a singulis, sed publice mittuntur, electi equi, magna arma, phalerae torquesque; iam & pecuniam accipere, inquit, docuimus.

<Tacitus, Germania, cap. 15: Gaudent praecipue finitimarum gentium donis, quae non modo a singulis, sed et publice mittuntur, electi equi, magna arma, phalerae torquesque; iam et pecuniam accipere docuimus.>

Mos est civitatibus ultro ac viritim conferre principibus vel armentorum vel frugum, quod pro honore acceptum etiam necessitatibus subvenit.

<Tacitus, Germania, cap. 15: Mos est civitatibus ultro ac viritim conferre principibus vel armentorum vel frugum, quod pro honore acceptum etiam necessitatibus subvenit.>

Foenus agitare & in usuras extendere apud germanos ignotum, ideoque magis servatur, quam si vetitum esset.

<Tacitus, Germania: [26] Faenus agitare et in usuras extendere ignotum; ideoque magis servatur quam si vetitum esset.

Literarum secreta viri pariter ac foeminae ignorant.

<Tacitus, Germania, cap. 19: Litterarum secreta viri pariter ac feminae ignorant.>

Latrocinia, ait Iulius, nullam apud Germanos habent infamiam, quae extra fines cuiusque civitatis fiunt, atque ea iuventutis exercendae & desidiae minuendae causa fieri praedicant, atque ubi quis ex principibus in concilio dixerit se ducem fore, qui sequi velint, profiteantur, consurgunt hi, qui & causam & hominem probant suumque auxilium pollicentur, atque ab multitudine collaudantur, qui ex his secuti non sunt, in desertorum ac proditorum numero ducuntur, omniumque his rerum postea fides derogatur.

<Cäsar, bellum Gallicum, Buch 6, cap. 23: Latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cuiusque civitatis fiunt, atque ea iuventutis exercendae ac desidiae minuendae causa fieri praedicant. Atque ubi quis ex principibus in concilio dixit se ducem fore, qui sequi velint, profiteantur, consurgunt ei qui et causam et hominem probant suumque auxilium pollicentur atque ab multitudine collaudantur: qui ex his secuti non sunt, in desertorum ac proditorum numero ducuntur, omniumque his rerum postea fides derogatur.>

Reges ex nobilitate, duces ex virtute sumuntur, nec regibus infinita potestas & libera est, et duces exemplo potius quam imperio, si prompti, si conspicui, si ante aciem agunt, admiratione praesunt.

Caeterum neque animadvertere neque verberare quidem nisi sacerdotibus permissum, non quasi in poenam nec ducis iussu, sed velut deo imperante, quem adesse bellantibus credunt, effigiesque & signa quaedam detracta lucis in prelium ferunt.

<Tacitus, Germania: [7] Reges ex nobilitate, duces ex virtute sumunt. Nec regibus infinita aut libera potestas, et duces exemplo potius quam imperio, si prompti, si conspicui, si ante aciem agant, admiratione praesunt. Ceterum neque animadvertere neque vincire, ne verberare quidem nisi sacerdotibus permissum, non quasi in poenam nec ducis iussu, sed velut deo imperante, quem adesse bellantibus credunt. Effigiesque et signa quaedam detracta lucis in proelium ferunt.>

Verum Iulius scribit, magistratus, qui bello praesunt, & vitae & necis potestatem habere.

<Cäsar, bellum Gallicum, Buch 6, cap. 23: Cum bellum civitas aut illa tum defendit aut infert, magistratus, qui ei bello praesint, ut vitae necisque habeant potestatem, deliguntur.

Centenis ex singulis pagis sunt, idque ipsum inter suos vocantur, quod primo numerus fuit, iam nomen et honor est, acies per cuneos componitur.

<Tacitus, Germania, cap. 15: Definitur et numerus; centeni ex singulis pagis sunt, idque ipsum inter suos vocantur, et quod primo numerus fuit, iam nomen et honor est. Acies per cuneos componitur.

Quodque praecipuum fortitudinis incitamentum est, non casu, nec fortuna conglobatio turmam aut cuneum facit, sed familiae & propinquitates & in proximo pignora, unde ullulatus foeminarum audiri, unde vagitus infantium, hi cuique sanctissimi testes, hi maximi laudatores, ad matres, ad coniuges vulnera ferunt, nec illae numerare aut exigere plagas pavent, cibosque et hortamina pugnantibus gestant, memoriae proditur quasdam acies inclinatas iam & labantes a foeminis restitutas constantia precum & obiectu pectorum & monstrata cominus captivitate, quam longe impatientius foeminarum suarum nomine timent, adeo ut efficacius obligentur animi civitatum, quibus inter obsides puellae quoque nobiles imperantur.

<Tacitus, Germania, cap. 7: quodque praecipuum fortitudinis incitamentum est, non casus, nec fortuita conglobatio turmam aut cuneum facit, sed familiae et propinquitates; et in proximo pignora, unde feminarum ululatus audiri, unde vagitus infantium. Hi cuique sanctissimi testes, hi maximi laudatores. Ad matres, ad coniuges vulnera ferunt; nec illae numerare aut exigere plagas pavent, cibosque et hortamina pugnantibus gestant.

[8] Memoriae proditur quasdam acies inclinatas iam et labantes a feminis restitutas constantia precum et obiectu pectorum et monstrata comminus captivitate, quam longe inpatientius feminarum suarum nomine timent, adeo ut efficacius obligentur animi civitatum, quibus inter obsides puellae quoque nobiles imperantur. Inesse quin etiam sanctum aliquid et providum putant, nec aut consilia earum aspernantur aut responsa neglegunt. Vidimus sub divo Vespasiano Veledam diu apud plerosque numinis loco habitam; sed et olim Albrunam et compluris alias venerati sunt, non adulatione nec tamquam facerent deas.>

Inesse quin etiam sanctum aliquid & providum putant, nec aut consilia foeminarum aspernantur & responsa negligunt, refert Tacitus,  vidisse se sub divo Vespasiano Velledam diu apud plaerosque numinis loco habitam; sed et olim Auriniam & compluris alias venerati sunt, non adulatione nec tamquam facerent deas.

Herculem primum omnium virorum <2-124-v> fortium ituri in praelia canunt, sunt illis haec quoque carmina, quorum relatu, quem baritum vocant, accendunt animos futuraeque pugnae fortunam ipso cantu augurantur, terrent enim trepidantve, prout sonuit acies, nec tam voces illae quam virtutis concentus videntur, affectatur praecipue asperitas soni & fractum murmur, obiectis ad os scutis, quo plenior & gravior vox repercussu intumescat.

<Tacitus, Germania: [3] Fuisse apud eos et Herculem memorant, primumque omnium virorum fortium ituri in proelia canunt. Sunt illis haec quoque carmina, quorum relatu, quem barditum vocant, accendunt animos futuraeque pugnae fortunam ipso cantu augurantur. Terrent enim trepidantve, prout sonuit acies, nec tam vocis ille quam virtutis concentus videtur. Adfectatur praecipue asperitas soni et fractum murmur, obiectis ad os scutis, quo plenior et gravior vox repercussu intumescat.>

In bello rari gladiis aut maioribus lanceis utuntur, hastas vel ipsorum vocabulo frameas gerunt angusto et brevi ferro, sed ita acri & ad usum habili, ut eodem telo, prout ratio poscit, vel cominus pugnent.

Et eques quidem scuto frameaque contentus est, pedites et missilia spargunt, plura singuli in inmensum vibrant, nudi aut sagulo leves, nulla cultus iactatio, scuta tantum lectissimis coloribus distinguunt, paucis loricae, vix uni alterive cassis aut galea, equi non forma, non velocitate conspicui, sed nec varietate gyros in morem nostrum, inquit Corne<lius>, docentur, in rectum aut uno flexu dextros agunt, ita coniuncto orbe, ut nemo posterior sit, in universum aestimati plus penes peditem roboris, eoque mixti preliantur, & congruente ad equestrem pugnam velocitate peditum, quos ex omni iuventute delectos ante aciem locant.

<Tacitus, Germania: [6] Ne ferrum quidem superest, sicut ex genere telorum colligitur. Rari gladiis aut maioribus lanceis utuntur: hastas vel ipsorum vocabulo frameas gerunt angusto et brevi ferro, sed ita acri et ad usum habili, ut eodem telo, prout ratio poscit, vel comminus vel eminus pugnent. Et eques quidem scuto frameaque contentus est; pedites et missilia spargunt, pluraque singuli, atque in inmensum vibrant, nudi aut sagulo leves. Nulla cultus iactatio; scuta tantum lectissimis coloribus distinguunt. Paucis loricae, vix uni alterive cassis aut galea. Equi non forma, non velocitate conspicui. Sed nec variare gyros in morem nostrum docentur: in rectum aut uno flexu dextros agunt, ita coniuncto orbe, ut nemo posterior sit. In universum aestimanti plus penes peditem roboris; eoque mixti proeliantur, apta et congruente ad equestrem pugnam velocitate peditum, quos ex omni iuventute delectos ante aciem locant.>

Suevi autem, ut Iulius autor est, preliis saepe ex equis desiliunt & pedibus preliantur, equosque eodem remanere vestigio adsuefaciunt, ad quos celeriter, si usus est, se recipiunt.

<Cäsar, bellum Gallicum, Buch 4, cap. 2: Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur, equos eodem remanere vestigio adsuefecerunt, ad quos se celeriter, cum usus est, recipiunt.>

Cum in acie ventum est, inquit Cor<nelius>, turpe principi virtute vinci, turpe comitatui virtutem principis non aequare, iam vero infame in omnem vitam ac probrosum superstite principe ex acie recessisse, illum defendere, tueri, sua quoque fortia facta gloriae eius assignare principum sacramentum est, principes pro victoria pugnant, comites pro principe.

<Tacitus, Germania: [14] Cum ventum in aciem, turpe principi virtute vinci, turpe comitatui virtutem principis non adaequare. Iam vero infame in omnem vitam ac probrosum superstitem principi suo ex acie recessisse. Illum defendere, tueri, sua quoque fortia facta gloriae eius adsignare praecipuum sacramentum est. Principes pro victoria pugnant, comites pro principe.>

Cedere loco, dum rursus instes, consilii quam formidinis arbitrantur, corpora suorum etiam in dubiis preliis referunt, scutum reliquisse praecipuum flagicium est, nec aut sacris adesse aut concilium inire ignominioso fas; multique superstites bellorum infamiam laqueo finierunt.

<Tacitus, Germania, cap. 6: Cedere loco, dummodo rursus instes, consilii quam formidinis arbitrantur. Corpora suorum etiam in dubiis proeliis referunt. Scutum reliquisse praecipuum flagitium, nec aut sacris adesse aut concilium inire ignominioso fas; multique superstites bellorum infamiam laqueo finierunt.>

Si civitas, in qua orti sunt, longa pace et ocio torpeat, plaerique nobilium adulescentium petunt ultro eas nationes, quae tum bellum aliquod gerunt, quia & ingrata genti quies & facilius inter ancipitia clarescunt, magnumque comitatum non nisi vi belloque tueare, exigunt enim principis sui liberalitate illum bellatorem equum, illam cruentam victricemque frameam.

Nam epulae et convictus, quamquam incompti, largi tamen apparatus pro stipendio cedunt, materia munificentiae per bella et raptus, nec arare terram aut expectare annum tam facile persuaseris quam vocare hostes et vulnera mereri, pigrum quin immo et iners videtur sudore acquirere, quod possis sanguine parare.>

<Tacitus, Germania, cap. 14: Si civitas, in qua orti sunt, longa pace et otio torpeat, plerique nobilium adulescentium petunt ultro eas nationes, quae tum bellum aliquod gerunt, quia et ingrata genti quies et facilius inter ancipitia clarescunt magnumque comitatum non nisi vi belloque tueare; exigunt enim principis sui liberalitate illum bellatorem equum, illam cruentam victricemque frameam. Nam epulae et quamquam incompti, largi tamen apparatus pro stipendio cedunt. Materia munificentiae per bella et raptus. Nec arare terram aut exspectare annum tam facile persuaseris quam vocare hostem et vulnera mereri. Pigrum quin immo et iners videtur sudore adquirere quod possis sanguine parare.>

Funerum apud Germanos nulla ambitio, id solum observatur, ut corpora clarorum virorum certis lignis crementur, struem rogi nec vestibus nec odoribus cumulant, sua cuique arma, quorundam igni & equus adiicitur, sepulcrum cespes erigit, monumentorum arduum et peroperosum honorem, ut gravem defunctis aspernantur, lamenta ac lachrymas cito, dolorem et tristiciam tarde ponunt, foeminis lugere honestum est, viris meminisse.

<Tacitus, Germania: [27] Funerum nulla ambitio: id solum observatur, ut corpora clarorum virorum certis lignis crementur. Struem rogi nec vestibus nec odoribus cumulant: sua cuique arma, quorundam igni et equus adicitur. Sepulcrum caespes erigit: monumentorum arduum et operosum honorem ut gravem defunctis aspernantur. Lamenta ac lacrimas cito, dolorem et tristitiam tarde ponunt. Feminis lugere honestum est, viris meminisse.>

Haec fere de Germanorum veteri virtute apud scriptores historiarum leguntur, atque hoc virtutum monumentum Carolus princeps longe optimus expressit, cuius reliqua gesta commemorare libet.

 

Carolus accepta imperii potestate, Paschalem & Campulum coniurationis in pontificem reos capite plectendos censuit.

Sed pius pontifex a Carolo precibus obtinuit, ut vitam his donaret, quos Carolus tamen in Franciam relegavit.

Suadebant tum nonnulli Carolo, ut omnes Longobardos Italia pelleret, sed cum gentem tam multis Italiae populis affinitate & consanguinitate iunctam videret, nec eiicere tutum nec delere humanum putavit.

Itaque pontifex imperatorque constituerunt, ut, ubi sedem ducentos & amplius annos ac status sui fundamenta habuissent, Papiae Mediolani & in quibusdam locis aliis trans Padum, genti Longobardae nomen & solum patrium maneret, & ut propinquior coniunctiorque nominis Ro<mani> memoria fines illis faceret certiores, quicquid Exarchatus Ravennatis fines complectitur, Romandiolam placuit appellari.

 

Graecos autem Carolus Italia pellere statuit pacis tuendae causa, reliquitque Pipinum ad eam rem peragendam, qui mox Beneventum obsedit, licet non profecerit, Theate se conferens, oppidum vi captum incendit ac diripuit, inde Ortonam & Luceriam movens eas civitates timore perculsas in deditionem accepit.

Grimoaldum, Beneventanum ducem, Luceriae cepit, qui non multo post dolore animi periit.

Interea Irene, Constantinopolitana imperatrix, missis legatis cum Carolo pacem & foedus iniit, divisumque est imperium his terminis, ut Irene pro graecis ea parte Italiae potiretur, quae ad dextram Neapoli incipiens ad sinistram Siponto, quae urbs nunc Manfredonia dicitur, infero superoque mari clauditur, una cum Sicilia.

Reliqua Italiae pars Carolo ipsi ex foedere obtigit.

Beneventanus autem gentis Longobardae dux, & si graeco magis favebat, neutri tamen parti subitus erat, & Veneti pariter in Italiae altera parte , & si graeco magis consentiebant quam Romano, non tamen in illius potestate erant.

Quae ecclesiae romanae fuerant, in has manus non venerunt.

Incidere res illae translati imperii in annum Dccc.i. <801>, sunt, qui unum adiiciant, fuitque hic annus circiter cccc.lxviii. <468.> ab eo, quo Byzantion Constantinus imperii sedem transtulit, caeterum Patricius Nicephorus Irenen imperio deiecit ob Caroli favorem. <2-125-r>

 

Carolus per Hetruriam transiens in memoriam acceptae dignitatis Florentiam urbem magna ex parte desolatam reparavit, urbanamque nobilitatem varie per vicina opida diffusam reduxit, & maiora insuper circumducere moenia maiore ambitu procuravit, haec Palmerius.

Quae autem tunc, refert Blondus, manserit Ro<manae> urbi forma regiminis a nullo tradi vidimus.

Tam multa de gestis Leonis papae bibliothecarius scripsit, ut non mirari nequeam ullum illi verbum de urbis administratione excidisse, coniicimus, quod Leo divinis intentus urbis administratione omnino abstinuerit.

 

Circa haec tempora Iudaeus in Syria quadam die in vilipendium christianorum imaginem Christi lancea suffodit & mox sanguis ubertim effluxit, quo prodigio timore correptus ne sanguis deperiret vas vulneri apposuit, quo usi plurimi sanitati restituti sunt.

Iudaei ad fidem Christi conversi miraculum hoc ad episcopum referunt, a quo baptizati sunt, sanguis vero longe lateque missus pervenit Mantuam, ubi propter crebra miracula magno in precio habitus est.

Et Carolus imperator his auditis ad Leonem papam scripsit, ut de hoc eum certiorem redderet.

Leo vero, cum seditionibus vexaretur crebris, Mantuam proficiscitur, a Mantuanis benigne susceptus est, approbatoque Christi sanguine ob frequentiam miraculorum, quod & alii pontifices post eum fecerunt, ad Carolum Leo pergit, certum facit de permissis, deinde in Italia adiuvante Pipino rege mandato patris de quibusdam coniuratis & seditiosis non sine clementia supplicium sumptum est.

 

Nicephorus Constantinopolitano imperio assumpto anno salutis D.ccc.iii. <803> misit foederis instaurandi causa legatos ad Carolum in Germaniam, ubi cautum est, quod Veneta, urbs maritima, utrunque imperatorem reverita propriis uteretur legibus, sive bello sive pace neutrius partis censeretur.

Unde paulo post dux Venetorum nec non Paulus, dux Graduum & episcopus eiusdem civitatis, legati ad Carolum cum donis venientes Saltzburgam, ordinationem receperunt, quo iure quisque viveret, eiusque pacis formulam Carolus Ro<mano> pontifici insinuavit.

Eodem itaque anno Aaron Admirathus Saracenorum tercenta millia pugnatorum in subiectas Constantinopolitanis, Asiae provincias duxit, territus Nicephorus pacem ab illo abiectissime petiit, quam iniquissimis conditionibus obtinuit, solenni foedere pactus se quotannis illi tercenta millia aureorum pro imperii indemnitate in tributa persolvere, paulo tamen post nequaquam usus sano consilio Stauracium filium imperii consortem declaravit, qui adulescens a turpi genitoris cum Saracenis pacto discedens multa diversis in locis accepit incommoda.

Et Nicephorus interim omnibus viribus Bulgarorum regno incumbebat, ita neglecto Saraceno nunquam fere antea maius detrimentum Graeci imperii status accepit, conabatur hic & Italiae res labefactare, opportunam sibi ratus materiem intestinas Venetorum seditiones.

Erat Gradensis antistes Fortunatus pontificis Ro<mani> Carolique in primis studiosus, & Venetis ducibus non abs re maxime infensus.

Is cum vitandarum insidiarum causa ad Carolum venisset, Venetam in imperium fidem invidiae argumento accusavit.

Igitur Pipinus, Caroli filius, rex Italicus, patris mandato bello Venetos adoritur, Heracliam, quae hodie nova civitas, & Equilium, loca terrestria, invadit, sed cives munitionibus diffisi desertis his locis Venetias migrarunt, estque ex illis hodie prima in Venetis nobilitas.

Interim difficile erat etiam Carolo imperatoris filio cum Dacis Sclavisque negocium, quod cim virtute sua iuvenis & paterna indole foeliciter gessisset.

Carolus Imp<erator> filiis convocatis condidit testamentum, quod infra legetur.

Eo tempore Nicephorus Venetis auxilio classem misit, cum adhuc Pipini res penderent ambiguae, atque ista classe lacessitus Venetias terra marique petitas in potestatem suam accepit, ducum Venetorum Obelerii & Beati, ut putant, studio, rursusque nova pacis conditione cessatum est, ut nihil esset eis cum imperatore graeco commune.

Quod cum mercaturae suae causa, qua orientem accedebant, commode fieri non posset, cum graeco in gratiam rediere.

Ibi Pipinus rei vindicandae ardore classem instruit, Venetos obsidet, ponte ligneo sibi facturus viam, sed hic a Venetis igni & ferro refractus est, fertur in eo ingens nostrorum manus periisse, verum facit tanta autorum diversitas, ut brevior, quam a fide non abhorreant, tantum secter.

Isto fere tempore Carolus pro suo religionis studio Ulmam regiam villam abbati & conventui Augiae maioris dedit, qui ecclesiae iura, decimas, tributa, pensiones, per praefectos suos inde accipiebat, sed Ulmenses iam ad libertatem suam non sine maximo, ut legimus, incommodo redierunt, donationem suam Carolus literis confirmavit, quarum hic exemplum habes.

In nomine sanctae & individuae trinitatis, Carolus, divina favente gratia Imp<erator> Augustus,

Si sanctorum monasteriorum loca, ne labantur, frequenter sustentamus, sustendando ditamus, non solum deum per hoc nobis placamus, sed etiam nostri totius regni statum corroboramus.

Quapropter omnium praesentium ac futurorum comperiet industria, qualiter Ulmam, nostram regalem villam, pro animae nostrae ac parentum nostrorum remedio ad monasterium, quod constructum est in insula, quae in Alamaniae partibus sita, Sintleohesuna nuncupatur, ubi venerabilis praesul Hetto spirituali turmae praeest, cum omnibus appendiciis suis & locis adiacentibus, tradimus atque transfundimus, ut <2-125-v> fratres ibidem regulariter subsistentes & divino operi die nocteque iugiter insudantes, dum a nostris sumptibus alacriter procurantur, assiduis eorum precibus deum nobis propicium facere dignentur, ut, cum praedictus Hetto cum fratribus suis monachis videlicet atque clericis in praefata insula exterioribus curis remotis deo servire liberius atque securius insitere valeat, cum ipsius abbatis desyderio suorumque monachorum rogatu Adalbertum cognatum nostrum in supra dicta Ulma advocatum ac defensorem constituimus, & eundem, quia, quales futuri homines sint, ignoramus, ne statura nostra vel quisquam suorum successorum transgrediatur, in praesenti cum iuramento tenaciter obligamus.

Hac de causa nostrae placuit providentiae eodem Adelberto defuncto in praesentia abbatis suorumque successorum ac fratrum videlicet monachorum hoc perpetua ponere potestate, ut sapientum usi consiliis ex his, quos inter potentes noverint et invenerint, meliores seculi & aequitatis amatores eligant huic loco sicut & in caeteris locis suis competenter advocatos & defensores, eo tamen tenore, ut quandocunque sui commissi praevaricator aut in rebus vel hominibus, quod vulgo Balmundt dicitur, existat, statim sine mora, sine iudicio advocatiam perdat.

Qui advocatus & omnes sui successores, quale servitium in praefata villa Ulma ab Augensi abbate eiusdemque ministris deinceps percepturi, vel qualem iusticiam ipsi abbatibus sint facturi, breviter hic determinavimus.

Statuimus ergo & praecipimus, si praesens Adelbertus advocatus vel quisquam suorum successorum in praedicta villa placitare voluerit, quando vel qualiter aut quotiens hoc fiat, in abbatis arbitrio pendeat, & ab eo disponatur, ut non cum pluribus quam xxx. <30> equis ad placitandum veniat, & tale servitium, quale tunc reperitur, & quod praedictae militum & equorum multitudini congruat & sufficiat, eidem advocato praelibato abbas decenter & honeste exhibeat.

Et ut hoc nunc & in futuro cunctis pateat, regali nostro imperio sancimus & confirmamus, ut nullus advocatus in praefata villa maius servitium ab Augensi abbate vel a suis ministris quasi ex debito exigat aut ad libitum sibi statuat ipse sive quasi ex iure ultra statutum quicquam usurpare sibi vel vendicare audeat.

Insuper statuimus atque iubemus, quicquid placitando ibidem acquirat, tertia parte sibi retenta duas abbati reddat, & nullum advocatum vel exactorem praeter se sine abbatis permissione constituat.

Addimus, quod nihil privati muneris vel servitii in eadem villa vel a quolibet locorum illuc pertinentium sive a cellariis quasi ex debito & statuto sibi iure exigat ac mansiones vel pernoctationes uspiam frequentare audeat.

Quod si praesens advocatus vel quisquam suorum successorum haec nostra statuta transgrediatur sine iudicio & absque spe recuperationis, iubemus, ut advocatia statim privetur & alter fidelior ac iusticiae amantior sano consilio in eius locum subrogetur.

Et ut hoc scriptum nostrum atque decretum ab omnibus firmius observetur & obnixius, annuli nostri signo sigillique impressione firmari iussimus.

Dat<um> anno salutis D.ccc.xiii. <813>

 

GENERATIO OCTAVA ET VIGESIMA

ANno domini D.CCC.X. <810>, qui est annus imperii Caroli decimus ac Leonis papae xiiii. <14.>, ab origine mundi anno nono super vi. millia <6009>, ab urbe condita M.D.L.X. <1560> incepit xxviii. <28.> generatio.

 

Quo anno Pipinus, rex Italiae, filius Caroli imperatoris, defunctus est, ac anno hunc sequenti Carolus, maior natu imperatoris filius, qui nuper Bohemos vastaverat, similiter mortuus est.

 

Anno domini D.ccc.xii. <812> Nicephorus, Imperator Constantinopolitanus, pugnans sum Bulgaris occiditur, & Stauracius, filius eius, secundum aurem vulneratus Constantinopolin reversus imperium assumpsit, quem tertio imperii mense Michael, sororius eius, deposuit atque illi successit, qui deinde cum oratoribus Caroli fecit pacem ea conditione, ut Michael orientem cum Constantinopoli & Carolus occidentem cum Roma haberet.

Hispaniarum partes, quibus recipiendis Carolus tantum insudaverat, imperatori graeco redditas ferunt, & Venetias ea immunitatis conditione, quam a Carolo acceperat, graeco cessisse.

 

Deinde Carolus Imperator defunctis filiis Pipino ac Carolo anno domini D.ccc.xiii. <813> habito generali conventu Aquisgrani filium suum Ludovicum, regem Aquitaniae, ad se vocavit, eique coronam imponens imperialis nominis sibi consortem fecit.

Bernardum nepotem, filium Pipini, Italiae praefecit & regem appellari iussit.

Concilia quoque iussu eius super statu ecclesiarum corrigendo per totam Galliam ab episcopis celebrata sunt, unum Moguntiae, alterum Remis, tertium Cabillone, quartum Arelati, quintum in Turonibus.

Eo anno pons Rheni apud Moguntiacum, quem imperator per x. <10> annos ingenti labore & opere mirabili de ligno ita construxit, ut perenniter durare posse videretur, in mense Maio ita tribus horis fortuito incendio conflagravit, ut praeter hoc, quod aqua tegebatur, ne una quidem hastula maneret.

 

Anno sequenti, hoc est D.ccc.xiiii. <814>, Carolus, rex atque imperator, dum Aquisgrani hyemaret, febre & pleurisi tactus quinto kal. Februarii rebus excessit humanis.

Anno itaque domini D.ccc.xiiii. <814> Carolus, Imp<erator> gloriosissimus, in palatio suo Aquisgrani, ubi principalem regni Francorum sedem constituit, finem vitae suae christianissime conclusit, anno regni Franco- <2-126-r> rum xlvi. <46.>, subactae vero Italiae xliii. <43.>, imperii autem anno xiiii. <14.>, aetatis suae lxxii. <72.>.

 

Cuius quidem virtutes atque merita resque gestas tum domi, tum foris prae multitudine atque magnitudine narrare ad plenum non sufficimus, nam suo studio atque industria Francorum regnum, quod a patre Pipino magnum quidem & forte susceperat, ita nobiliter ampliavit, ut pene duplum reddiderit, cum enim prius non amplius quam ea pars Galliae, quae inter Rhenum & Ligerim fluvium Oceanumque & mare Balearicum iacet, & pars Germaniae, quae inter Saxoniam & Danubium & Salam fluvium, qui Thuringos & Sorabos dividit, postea incolitur a Francis, qui iure belli primo Aquitaniam & Vasconiam totumque Pyrenaei montis iugum & usque ad Iberum amnem, qui apud Navarros ortus, & fertilissimos Hispaniae agros secans sub Dertosae civitatis moenia Balearico mari miscetur.

Deinde Italiam totam ab Augustis praetoriis usque in Calabriam minorem, ubi graecorum ac Beneventanorum constat esse confinia.

Tum Saxoniam citra & trans Albim, quae Germaniae quidem magna pars est, & eius, quae a Francis colitur duplum in loco habere putatur, deinde utranque Pannoniam & appositam in altera Danubii ripa Daciam, Istriam quoque & Liburniam atque Dalmatiam exceptis maritimis civitatibus, quas ob amicitiam & iunctum cum eo foedus Constantinopolitanum imperatorem habere permisit.

Deinde omnes barbaras & feras nationes, quae intra Rhenum ac Vistulam fluvios Oceanumque ac Danubium positae, lingua quidem pene similes, moribus vero atque habitu valde dissimiles Germaniam incolunt, ita perdomuit, ut eas tributarias efficeret, auxit etiam gloriam regni sui quibusdam regibus ac gentibus per amicitiam sibi coniunctis, adeo nanque Adelfonsum, Gallitiae atque Asturiae regem, sibi societate devinxit, ut is, cum ad eum literas vel legatos mitteret, non aliter se apud illum quam proprium suum appellari iuberet.

Scotorum quoque reges sic habuit ad suam voluntatem inclinatos, ut eum nunquam nisi dominum seque subditos & servos eius pronunciarent.

Cum Aaron, rege Persarum, qui excepta India totum pene tenebat orientem, talem habebat amicitiam, ut is gratiam eius omnium, qui in toto erant orbe, regum ac principum amicitiae praeponeret.

Misit enim idem rex legatos anno domini D.ccc.vii. <807> ad Carolum deferentes ei munera papilionem, tria tentoria vario colore distincta mirae magnitudinis & pulchritudinis omnia byssina tam tentoria quam funes eorum, praeterea ea pallia serica multa & preciosa atque unguenta ac balsamum, nec non & horologium ex aurichalco arte mirifice compositum, in quo xii. <12> horarum cursus ad Clepsydram vertebatur cum totidem aereis pilulis, quae ad completionem horarum decidebant, & casu suo subiectum sibi cymbalum tinnire faciebant, additis eiusdem numeri equitibus, qui per xii. <12> fenestras completis horis exibant & impulsu egressionis suae totidem fenestras, quae prius erant apertae, claudebant, alia quoque multa erant in ipso horologio, quae enumerare longum est.

Imperatores alii Constantinopolitani ultro amicitiam & societatem eius expetentes complures ad eum miserunt legatos, cum quibus, & si suspectus propter susceptum a se imperatoris nomen, foedus firmissimum statuit, ut nulla inter partes scandali remaneret occasio.

Erat enim omnino graecis Romanisque suspecta Francorum potentia, unde & illud in ore graecis semper fuit ton fragkon filon ece, geitona ou. id est Francum amicum habe, vicinum autem non.

Nam ita fere humani ingenii libidine comparatum est, ut inter se vicini gloria & invidentia certent.

Manserat hactenus integrum cum Carolo graecorum foedus Nicephori imperio, sed cum apud Adrianopolin a Bulgaris biennio, postquam imperare ceperat, victus & fugatus imperio se abdicasset, Leo Armeniacus imperator lectus, amicitiam caste servavit, quod afflicto orienti summopere necessaria videbatur, Bulgaros enim eorum rege capto domuit.

 

Carolus insuper opera ad regni decorem & commoditatem pertinentia diversis locis inchoavit quaedam etiam consummavit, inter quae praecipua est ecclesia S. dei genitricis Aquisgrani opere mirabili constructa, ad cuius structuram a Roma & a Ravenna columnas & marmora devehi fecit, sacrasque aedes ubicumque in toto regno suo collapsas pontificibus & abbatibus, ad quos pertinebant, ut restaurarentur, imperavit.

Fertur etiam fundasse secundum ordinem literarum numerum monasteriorum, fecisseque omnes literas alphabeti aureas & in unoquoque unam posuisse, fecit & pontem apud Moguntiam in Rheno quingentorum passuum, nam tanta est ibi fluminis latitudo, quae tamen anno ante mortem ipsius, ut dictum est, conflagravit.

Item Carolo apud Regenspurg moranti propter Hunnos persuasum est fore, ut a Rheno in Danubium navigari posset, si intra Radiantiam & Altimonam fluvios fossa duceretur, quae esset capax navium, quia horum fluviorum alter Danubio, alter Rheno miscetur, confestim rex ad locum opportunum accelerat ac magna hominum multitudine congregata totum autumni tempus in hoc consumpsit, ducta est itaque fossa inter praedictos fluvios duum millium passuum longitudine, trecentorum pedum latitudine, sed frustra, nam propter iuges pluvias & terram, quae palustris est natura, opus stare non potuit, sed quantum interdiu egestum fuerat, tantum noctibus humo iterum relabante subsidebat.

Inchoavit & palatia operis egregii unum haud longe a Moguntia iuxta villam Ingelheim, qua in villa <2-126-v> fertur natus ex Pipino, Francorum rege, & Bertha Ungara, ut Gotfredus testatur, alterum palatium Novimagii super Vahulam fluvium construxit.

 

Uxores successive habuit plures, primam matris hortatu Hirmigardam, filiam Desyderii, regis Longobardorum duxit, quam tamen post annum repudiavit ex causa, ut creditur iusta, deinde duxit nobilissimam e Suevorum gente puellam nomine Hildegardem de cognatione Gotfredi, ducis Alamanorum, hoc est Suevorum.

Gotfredus dux genuit Hochingum, Hochingus genuit Nebi, Nebi autem genuit Immam, Imma vero peperit Hildegardem reginam, Carolus ex hac genuit tres filios, Carolum, Pipinum & Ludovicum, in hoc consentiunt omnes.

Mortua autem est Hildegardis anno domini D.cc.lxxxiii. <783> pridie kal. Maii.

Eodem anno venit rex Carolus Vormaciam & duxit in uxorem filiam Rudolphi, comitis de orientali Francia, nomine Fastradam, ex qua genuit duas filias, Theoderatam & Hiltrudem, de Hildegarde, praemortua uxore, supererant etiam tres filiae, Rutrudis, Bertha & Gisela.

Anno autem domini D.cc.xciiii. <794> obiit regina Fastrada & in S. Albano Moguntiae honorifice extitit sepulta.

Defuncta Fastrada Lutgardam Alamana uxorem duxit, de qua nihil liberorum tulit, ut Enardus aulicus de gestis Caroli tradidit, ubi etiam subiunxit Carolum habuisse post mortem Lutgardae tres concubinas, Gersvindam Saxonici generis, de qua filia nomine Adeltrad nata est, & reginam, quae ei Drugonem & Hugonem genuit, & Alindam, quae Theodoricum peperit, multa sunt et varia, quae passim leguntur, quare missa haec facio.

Qiod autem solum habuerit tres legitimos filios, inducit me ad credendum forma testamenti ipsius Caroli, cuius fuit talis tenor.

In nomine patris & filii & spiritus sancti.

Imp<erator> Caesar Carolu, rex Francorum invictissimus & Ro<mani> rector imperii, pius foelix victor ac triumphator, semper Augustus, omnibus fidelibus sanctae dei ecclesiae, qui sub nostro imperio constituti sunt.

Sicut omnibus vobis notum esse credimus, quom divina clementia, cuius nutu ad occasum tendentia secula per successiones generationum reparationes generantur, tres nobis dando filios magno nos miserationis ac benedictionis suae ditavit munere, quia per eos secundum vota nostra spem nostram de regno confirmavit, & curam oblivioni obnoxiae posteritatis leviorem fecit.

Ita & hoc vobis notum fieri volumus, quod eosdem per dei gratiam filios nostros regni a deo nobis concessi, donec in corpore sumus, & post nostrum ab hac mortalitate discessum huius a deo conservati & conservandi regni vel imperii nostri haeredes relinquere, si sic divina maiestas annuerit, optamus, non ut confuse atque inordinate aut sub totius regni iurgium vel litis controversiam eis relinquamus, sed trina partitione totum regnum dividentes, quam quisque illorum tueri vel regere debeat, describere & designare volumus, eo videlicet modo, ut sua quisque portione contentus iuxta ordinationem nostram & fines regni sui, qui ad alienigenas extenduntur, cum dei adiutorio nitatur defendere & pacem atque charitatem cum fratre custodire.

Divisiones vero a deo conservati & conservandi imperii vel regni nostri tales facere placuit, ut Aquitaniam totam atque Vasconiam, excepto pago Turonico, & quicquid inde ad occidentem atque Hispaniam respicit & de civitate Nivernis, quae est sita super fluvium Ligerim, cum ipso pago Nivernensi, pagum Analensem atque Alsensem, Cabillonensem, Matisconensem, Lugdunensem, Sabaudiam, Tarantasiam, montem Cinisium, vallem Segusianam usque ad Clusas, inde per terminos Italicorum montium usque ad mare, hos pagos cum suis civitatibus & quicquid ab eis contra meridiem & occidentem usque ad mare vel usque ad Hispanias continetur, hoc est illam portionem Burgundiae & provinciam & Septimaniam vel Gotthiam Ludovico, dilecto filio nostro, consignavimus.

Italiam vero, quae & Longobardia dicitur, & Boioariam, sicut Tassillo tenuit, exceptis duabus villis, quarum nomina sunt Ingoldestat et Lutrahahof, quas quondam Tassillo beneficio nostro tenuit, & pertinent ad pagum Nortgouve, de Alamania partem, quae in Australi ripa Danubii fluminis est, & de ipso fonte Danubii currente limite usque ad Rhenum fluvium in confinio pagorum Cletgoue & Hegoue in locum, qui dicitur Auge, & inde per Rhenum fluvium sursum versus usque ad alpes, quicquid intra hos terminos fuerit & ad meridiem vel orientem respicit, una cum ducatu Curiensi & pago Durgoue Pipino, dilecto filio nostro, ordinamus.

Quicquid autem de regno nostro extra hos terminos fuerit, id est Franciam & Burgundiam excepta illa parte, quam Ludovico dedimus, atque Alamaniam excepta portione, quam Pipino dedimus, Austriam & Neustriam, Thuringiam, Saxoniam, Frisiam, & partem Boioariae, quae dicitur Nortgoue, dilecto filio nostro Carolo concessimus, ita ut Carolus & Ludovicus viam habere possint in Italiam ad auxilium ferendum fratri suo, si ita necessitas extiterit, Carolus per vallem Augustanam, quae ad regnum eius pertinet, & Ludovicus per vallem Segusianam, Pipinus vero & exitum & ingressum per alpes Noricas atque Curiam.

Haec autem tali ordine disposuimus, ut, si Carolus, qui maior natu est, prius quam caeteri fratres sui obierit, pars regni, quam habebat, dividatur inter Pipinum & Ludovicum, sicut quondam divisum est regnum inter nos & fratrem nostrum Carolomannum, eo modo, ut Pipinus illam portionem habeat, quam frater noster Carolomannus <2-127-r> habuit, Ludovicus vero illam partem, quam nos suscepimus.

Si vero Carolo & Ludovico viventibus Pipinus debitum sortis humanae compleverit, Carolus & Ludovicus dividant inter se regnum, quod ille habuit, ut ab ingressu Italiae per Augustam civitatem accipiat Carolus Vercellas & Papiam & inde per Padum fluvium termino currente usque ad fines Regiensium & ipsum Regium & civitatem novam atque Mutinam usque ad terminos S. Petri, has civitates cum suburbanis territoriis & quicquid inde Romam pergenti est ad laevam, una cum ducatu Spoletino accipiat Carolus.

Quicquid autem a praedictis civitatibus Romam eunti ad dextram iacet de praedicto regno, id est portionem, quae remansit de regione transpadana una cum ducatu Tusco usque ad mare Australe & usque ad illius provinciam, ludovico cedat.

Quod si caeteris superstitibus Ludovicus fuerit defunctus, eam partem Burgundiae, quam regno eius adiunximus cum provincia & Septimania sive Gotthia usque ad Hispaniam, Pipinus accipiat, Carolus vero Aquitaniam atque Vasconiam, quod si filius cuilibet horum trium fratrum natus fuerit, quem populus eligere velit, ut patri suo succedat in regni haereditate, volumus, ut consentiant patrui ipsius & regnare permittant filium fratris sui in portione regni paterni.

Placuit etiam inter praedictos statuere atque praecipere propter pacem, quam inter eos perpetuo manere desyderamus, ut nullus eorum fratris sui terminos vel regni limites invadere praesumat, neque fraudulenter ingredi ad conturbandum regnum eius vel marcas muniendas, sed adiuvet unusquisque illorum fratrem suum & auxilium ei ferat contra inimicos eius iuxta rationem & possibilitatem, sive in patria sive contra caeteras nationes.

Neque aliquis illorum homines fratris sui pro quibuslibet causis seu culpis ad se confugientes suscipiat ad intercessionem pro eis faciendam, quia volumus, ut quilibet homo peccatis & intercessione indigens intra regnum domini sui vel ad loca sancta vel ad honoratos homines confugiat & inde iustam intercessionem mereatur.

Similiter volumus, ut quemlibet liberum hominem, qui dominum suum contra voluntatem eius dimiserit & de uno regno ad aliud profectus fuerit, neque ipse rex suscipiat neque hominibus suis consentiat, ut talem recipiant, hoc non solum de liberis, sed etiam de servis fugitivis statuimus observandum.

Quapropter praecipimus, ut post nostrum discessum unusquisque accipiat beneficia in regno domini sui & non alterius, ne forte per hoc, si aliter fiat, scandalum possit aliquod accidere, haereditatem autem suam habeat unusquisque illorum hominum absque contradictione, in quocunque regno hoc eum legitime habere contigerit.

Ut unusquisque liber homo licentiam habeat post mortem domini sui se commendandi inter haec tria regna, ad quodcunque voluerit, similiter & ille, qui nondum alicui commendatus est.

De traditionibus autem & venditionibus, quae inter partes fieri solent, praecipimus, ut nullus ex his tribus fratribus suscipiat de regno alterius aliquam traditionem vel venditionem a quolibet homine rerum immobilium, hoc est terrarum, vinearum, sylvarum suorumque, qui iam casati sunt, sive caeterorum, qui haereditatis nomine censentur ex auro & argento & gemmis, armis ac vestibus necnon & mancipiis non casatis & his speciebus, quae proprie ad negociatores pertinere noscuntur, caeteris vero liberis hominibus hoc minime interdicendum iudicavimus.

Si causa controversiae inter partes propter terminos aut confinia regnorum orta fuerit, quae hominum testimonio diffiniri non potest, volumus, quod ad declarationem rei dubiae iudicio crucis dei voluntas & rerum veritas inquiratur nec unquam pro tali causa cuiuslibet generis pugna vel campus ad examinationem indicatur, si vero homo de uno regno hominem de altero de infidelitate contra fratrem domini sui apud dominum suum accusaverit, mittat eum dominus eius ad fratrem suum, ut ibi comprobet, quod dixit.

Super omnia autem iubemus, ut ipsi tres fratres curam & defensionem ecclesiae S. Petri simul suscipiant, sicut quondam ab avo nostro Carolo & beatae memoriae Pipino rege et a nobis postea suscepta est, ut eam cum dei adiutorio ab hostibus defendere nitantur, & iusticiam suam, quantum ad ipsos pertinet & ratio postulaverit, habere faciant.

Similiter & de caeteris ecclesiis, quae sub illorum fuerint potestate, praecipimus, ut iusticiam suam & honorem habeant, & pastores atque rectores venerabilium locorum habeant potestatem rerum, quae ad ipsa pia loca pertinent, in quocumque de his tribus regnis illarum ecclesiarum possessiones fuerint.

De filiabus autem nostris iubemus, ut post nostrum decessum licentiam habeat unaquaeque eligendi, sub cuius fratris tutelam se conferre velit, & quaecunque ex illis monasticam vitam elegerit, liceat ei honorifice vivere.

Quae autem iuste & rationabiliter a condigno viro ad coniugium quaesita fuerit eique coniugalis vita placuerit, non ei denegetur a fratribus suis, si & viri postulantis & foeminae consentientis honesta & rationabilis fuerit voluntas.

Postremo statuimus, ut, quicquid adhuc de rebus ac constitutionibus his nostris decretis addere voluerimus, sic a praedictis dilectis filiis nostris observetur, sicut ea, quae in his iam statuta sunt atque scripta.

Haec autem omnia ita disposuimus atque in ordinem firmare decrevimus, ut quamdiu divinae maiestati placuerit hanc corporalem agere vitam, potestas nostra sit super a deo conservatum regnum atque imperium istud, sicut hactenus fuit, & ut obedientes habeamus praedictos filios nostros atque deo amabilem populum nostrum cum omni subiectione, quae patri a filiis & imperatori ac regi a suis populis exhibetur.

Amen.

Quia vero duos filios Pipi- <2-127-v> num & Carolum, antequam moreretur, amisit, quorum Pipinus unum filium, Bernardum, reliquit, filias autem quinque, Ipse Carolus postea Ludovicum, qui solus supererat, consortem sibi regni & imperialis nominis haeredem instituit, Bernardum vero nepotem regem Italiae fecit, ultimamque voluntatem in aliis condidit, anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi Dccc.xi. <811>, regni Franciae anno xliii. <43.>, in Italia xxxix. <39.>, imperii autem xi. <11.>.

 

De thesauris suis atque pecunia, quae in camera inventa fuit, illud praecipue cavere voluit, ut non solum elemosynarum largitio perficeretur, sed etiam, ut haeredes sui omni ambiguitate remota, quid ad se pertinere deberet, liquido cognoscere possent.

Hac igitur intentione omnem substantiam atque supellectilem suam, quae in auro, argento gemmisque & ornatu regio in illo die adesset, primo quidem trina divisione partitus est, deinde easdem partes rursus dividendo, de duabus partibus xx. & unam <21> fecit, tertiam integram reservavit, ut, quia in regno illius metropolitanae civitates viginti & una esse noscuntur, unaquaeque metropolis unam ex xxi. <21> partibus habeat.

Et archiepiscopus, qui tunc rector illius ecclesiae extiterit, partem, quae ad suam ecclesiam data est, suscipiens cum suis suffraganeis partiatur eo scilicet modo, ut pars tertia suae sit ecclesiae, duae vero partes inter suffraganeos dividantur.

Nomina metropoleon, ad quas eadem elemosyna sive largitio facienda est, sunt haec, Ravenna, Mediolanum, Forumiulium, Gradus, Colonia, Moguntia, Iuvavia seu Saltzburg, Treveris, Senones, Vesontium, Lugdunum, Rothomagum, Remi, Arelate, Vienna, Tarentasia, Ebrodunum, Burdegala, Turanum, Bituriges.

Unius autem partis, quam integram reservari voluit, talis est ratio, ut haec tertia in usu quotidiano versaretur, velut res, quam nulla obligatione alienatam esse constaret & hoc tam diu, quoadusque vel ille mansisset in corpore vel usum eius sibi necessarium iudicaret, post obitum vero ipsius aut voluntariam secularium rerum carentiam eadem pars quatuor subdivisionibus secaretur & una quidem earum supra dictis xxi. <21> partibus adderetur, altera filiis & filiabus suis filiisque ac filiabus filiorum suorum iusta & rationabili inter eos partitione divideretur, tertia vero in usum pauperum erogaretur, quarta simili modo in nomine elemosyne in servorum & ancillarum usibus palatii famulantium sustentationem distributa veniret.

Ad hanc tertiam totius summae portionem adiungi voluit omnia ex aere & ferro aliisque metallis vasa atque utensilia cum armis & vestibus ac supellectili, ut sunt cortinae, stragula, tapetia, coria saginata.

Erant in thesauris preciosioribus regis mensae quatuor, argenteae tres, alia aurea.

Ex argenteis unam, quae simulachrum urbis Constantinopolitanae continebat, templo divi apostoli Petri Romae, alteram, in qua urbis Romae effigies exculpta erat, Ravennati ecclesiae dicavit.

Tertia, quae totius orbis imaginem praeferebat, cum aurea ad filios pervenit.

 

Paulo ante mortem Caroli anno domini Dccc.x. <810> Cacannus, princeps Hunnorum, dudum victus a Carolo propter necessitatem populi sui eum adiit postulans sibi locum dari ad habitandum prope Carnotum, quia propter infestationem Sclavorum in pristinis sedibus esse non posset.

Quem imperator benigne suscepit, erat enim Cacannus christianus nomine Theodorus, & precibus eius annuens muneribus donatum abire permisit, qui rediens ad populum suum pauco tempore transacto obiit.

Verum misit Cacannus successor unum de optimatibus suis petens sibi honorem antiquum, quem Hunnorum princeps habere solebat.

Cuius precibus imperator assensum praebuit & summam totius regni iuxta priscum eorum ritum Cacannum habere praecepit.

 

Ceterum in instituendis liberis praecipuam adhibuit curam, ut mares bonis disciplinis, foeminae lanificio erudirentur.

Amabat peregrinos et in eis suscipiendis magnam habebat curam, adeo ut eorum multitudo non solum palatio, sed etiam regno videretur merito onerosa, ipse tamen prae magnitudine animi pondere hoc minime gravabatur, cum etiam ingentia incommoda laude liberalitatis ac bonae famae mercede compensaret.

 

Corpore fuit robusto, statura eminenti, nam vii. <7> suorum pedum proceritatem eius constat fuisse mensuram, apice capitis rotundo, oculis praegrandibus atque vegetis, naso paululum excedenti, canicie pulchra, facie laeta & hilari, unde formae autoritas & dignitas tam stanti quam sedenti acquirebatur, incessu erat firmo, totaque corporis habitudine virili, voce clara quidem, sed quae minus corporis formae conveniret, valetudine prospera praeter quod, antequam decederet, per quatuor annos crebro febribus corripiebatur, ad extremum etiam uno pede claudicabat, erat eloquentia copiosus & exuberans, poteratque, quicquid vellet, aptissime exprimere, nec patrio sermone contentus, etiam peregrinis linguis ediscendis operam dabat, in quibus latinam linguam ita didicit, ut ea ac patria lingua orare sit solitus, graecam vero melius intelligere quam pronunciare poterat, artes liberales studiosissime coluit, earumque doctores plurimum veneratus magnis extulit honoribus, in discendis graecis Petrum Pisanum audivit, in caeteris disciplinis Alcuinum, diaconum de Britannia, praeceptorem in rhetorica, dialectica ac astronomia habuit, discebat & artem computandi & intentione sagaci syderum cursum curiosissime rimabatur.

Narrat Iacobus de Columna, quod Alcuinus Anglicus a regibus Angliae pro pace missus ad Carolum, ea fuerit apud eum autoritate, ut in Gallia maneret.

Feruntur etiam illo tempore duo <2-128-r> Scoti ex Bedae discipulis, Claudius & Ioannes de Hybernia, venisse in Galliam, viri in secularibus literis & in sacra scriptura incomparabiliter eruditi, qui inter mercatores quotidie clamabant, si quis sapientiae cupidus est, veniat, res ad Carolum defertur, qui vocatos interrogavit, sapientiamne venale haberent, inquiunt se venalem habere, a quibus, cum rex inquireret, quid pro ipsa peterent, responderunt loca tantum oportuna & animas ingeniosas ac alimenta.

Ingenti gaudio affectus rex, dum aliquot diebus audivisset eos ac bellum ingrueret, unum ex his, Claudium, qui & Clemens dicitur, Parisii residere fecit, cui pueros nobilissimos commendavit, alterum vero Ticinum direxit, cui monasterium S. Augustini delegavit.

Hoc initium habuit Parisiensis schola, quam Alcuini eruditio praecipuo illustravit, nam eius adhuc monumenta nonnulla leguntur, & sunt, qui putent eius esse glossam in bibliis ordinariam.

 

Carolus exercebatur equitando ac venando iugiter, quod illi gentilicium fuit, quia vix ulla in terris natio invenitur, quae in hac re Francis possit aequari.

Delectabatur etiam vaporibus aquarum calidarum, corpus exercens frequenti natatu, ob hoc etiam Aquisgrani regiam extruxit, ibique extremam duxit vitam, in cibo & potu erat temperatus, sed in potu temperatior ita, quod raro plus in coena quam ter aut quater biberet, cibo adeo abstinere non poterat, conquirebat enim saepe obnoxia sibi ieiunia, convivabatur rarissime et hoc praecipuis tantum festivitatibus, coena quotidiana quaternis tantum ferculis praebebatur, praeter carnem ferinam assam, qua ille libentius vescebatur.

Circa pauperes sustentandos & elemosynam devotissimus erat, ut, qui non in patria sua solum id faceret, sed etiam transmarinis locis, in Syriam, aegyptum & Africam, ad hierosolymos, Alexandriam, Carthaginem, ubi christianos in paupertate vivere compererat, penuriae eorum compatiens pecuniam mittere solebat, ob hoc maxime transmarinorum regum amicitiam expetens, ut christianis super eorum dominatu degentibus refrigerium ac solatium proveniret, honorabat prae caeteris locis in urbe Roma B. Petri ecclesiam, in qua maxima donaria contulit, neque ille toto regno suo, quicquid duxit antiquius, quam ut urbs Roma sua opera suoque labore prisca polleret autoritate, & ecclesia S. Petri non solum tuta esset ac defensa, sed & prae omnibus ornata atque ditata, quam cum tanti faceret, tamen intra xlvi. <46> annos, quibus regnaverat, quater tantum votorum solvendorum ac supplicandi causa profectus illo est.

Ultimo tamen eo venit, ut Leonem papam multis affectum iniuriis, sicut dictum est, restitueret, quo tempore nomen imperatoris suscepit, post susceptum imperiale nomen, cum adverteret plura legibus populi sui deesse, cogitavit diminuta supplere & discrepantia unire, pravaque corrigere, omnium autem nationum, quae sub eius ditione erant, iura, quae scripta non erant, scribi ac literis mandari praecepit.

Item quae maiores sui egissent, tantum barbaris monumentis observata, culte scribi iussit.

 

Anno imperii eius primo, ut refert Sigibertus, per omne imperium legatos ad faciendam iusticiam direxit & legum capitula xxiii. <23> instituit, unum habetur in decretis di. xix. sic.

In memoriam B. Petri apostoli honoramus S. Romanam ecclesiam, & quae nobis sacerdotalis mater est dignitatis, esse debet ecclesiasticae magistra rationis, quare observanda est a nobis cum mansuetudine humilitas, & licet vix ferendum ab illa sancta sede imponatur, iugum tamen feramus &c<aetera>.

Cum quanta autem reverentia episcopos honoraverit, patet in decretis xi. q. i. ubi idem.

Volumus, inquit, ut omnes nostrae ditionis tam Romani quam Franci, Alamani, Boioarii, Saxones et Thuringi, Frisones, Galli, Burgundiones, Gotthi, Hispani, Britones, Longobardi, Beneventani, Vascones, caeterique omnes nobis subiecti, quocunque videantur, legis vinculo astricti vel consuetudinis connexi timore hanc sententiam, quam ex Theodosii libro inter nostra capitula posuimus, pro lege ab omnibus teneant.

Quicumque litem habens si iudicium elegerit, sacrosanctae sedis antistitis illico sine aliqua dubitatione ad episcoporum iudicium dirigatur, nec ulterius liceat retractari per appellationis negocium, quod episcoporum iudicio deciditur,

ubi glo. dicit, quod haec sint abrogata per alia iura contraria, tamen Innocen<tius> papa arguit ex eodem capitulo in c. novit de iudi<cio>.

 

Carolus quoque mensibus in patria, hoc est in Teutonica lingua, nomina imposuit, qui antea partim latinis, partim barbaris nominabantur nominibus.

Item religionem christianam, qua ab infantia fuerat imbutus, sanctissime excoluit, ecclesiam mane & vesperi, item nocturnis horis & sacrificii tempore, quoad valetudo corporis permisit, impigre frequentabat, conabatur magnopere, ut omnia, quae in ea gerebantur, cum maxima fierent honestate, aedituos creberrime commonens, ne quid indecens, aut sordidum inferri vel in ecclesia remanere permitterent, sacrorum vasorum ex auro & argento vestimentorumque sacerdotalium tantam comparavit copiam, ut nemo in ministerio habitum privatum habere permitteretur, legendi atque psallendi disciplinam emendavit diligentissime, erat enim in utroque peritus, quanquam ipse nec publice legeret nec nisi submisse & in communi cantaret.

Vocavit autem ex urbe Roma cantores, qui cantum Gregorianum, cuius ante in Gallia nondum erat usus, instituerent, at illi vel non fideliter aut ab vero errantes parum profecerunt, quod perpendens Carolus per cantores rursus ab Adriano papa directos dissonantiam corrige- <2-128-v> re curavit.

 

Legi & in quodam libello, quod Carolus cuidam nobili adolescenti episcopatum quendam contulit, qui mox actis gratiis discedens, & ante palatium, in sellam equi sibi adducti e terra insiliit.

Videns hoc Carolus per cancellos eum revocavit, dixitque, videmus te agilem & ad bella aptissimum, turbamur autem ab hostibus in imperio, ea propter ibis mecum bellator fortis, episcopatui ineptus.

Et mox alteri episcopatum contulit.

Legi ibidem , quod Carolus in quadragesima omni die hora viii. <8> missarum celebratione & vesperis peractis coenare solitus fuerit, quod episcopus quidam valde religiosus pro negociis quibusdam superveniens reprehendebat, Carolo in faciem dicens, horam non esse congruam ad coenandum.

Carolus admonitionem hominis humiliter suscipiens rogans, ut secum per quadragesimam maneret, nihilque gustaret, donec extremi officiales comederent, mansit ille, factum est autem, ut ex more principes ad mensam imperatori servirent, deinde principibus ministeriales, postea ministerialibus famuli, illis postea alii & iterum ita, ut ultimi pro multitudine convivantium vix ante noctem coenare possent.

Ita castigatus episcopus recognovit palam errorem suum.

Cui Carolus, probasti, o episcope, quod non intemperantiae gratia horam anticipavi.

Erat Carolus doctorum virorum conquisitor diligentiss<imus> ferturque semel dixisse, utinam haberem duodecim clericos tam doctos, qui fuerunt Augustinus & Hieronymus.

Ad quod Alcuinus respondisse fertur, creator coeli & terrae similes illis tunc plures non habebat, & tu vis habere xii. <12>

quod princeps sapientissimus gratanter audivit responsumque laudavit.

 

Extremo vero vitae tempore, cum iam morbo & senio gravaretur Carolus, Ludovicum filium, Aquitaniae regem, congregatis de toto regno principibus ac cunctorum consilio regni consortem & imperialis nominis haeredem instituit, ut supra scripsimus.

Bernardum vero nepotem, praemortui Pipini filium, Italiae praefecit, & regem appellari iussit.

Susceptum est hoc ipsum consilium ab omnibus cum ingenti favore, auxitque maiestatem eius hoc factum & exteris nationibus non minimum terrorem incussit.

Ita pacatam ratus Europam reliquum vitae tempus in ocio & pace egit, venari solitus, sed in hyeme febris eum invasit valida, qui mox ciborum abstinentiam, ut vel pelleret vel mitigaret, servavit, sed accedente etiam lateris dolore septima postquam decubuit die sacra communione devote suscepta & unctione extrema inter manus multorum sacerdotum & monachorum orans & psallens obdormivit anno aetatis suae lxxii. <72.> v. kal. Februarii, indictione vii. <7.> hora diei iii.

Cuius corpus more solenni lotum & curatum maximo totius populi planctu ecclesiae, quam ipse construxit, illatum ac regali more sepultum est Aquisgrani, super cuius tumulo arcus deauratus est constitutus cum titulo huiusmodi.

Sub hoc conditorio situm est corpus Caroli Magni, qui regnum Francorum nobiliter ampliavit, & per annos xlvii. <47> foeliciter regaliterque gubernavit.

Interfuisse scribitur funeri Caroli Leo pontifex cum magno romanae nobilitatis comitatu.

Eius excessum praecessere quaedam prodigia, solis defectio, luna ter eodem anno est obscurata, pila, quae in templi fastigio apud Aquisgranum erat, fulmine deiecta est, ibidem & porticus, qua ab aedibus palatinis ad templum via erat, corruit, & stupendum est pontem, quem apud Maguntiam construxerat, igni totum conflagrasse.

 

Fuit hoc tempore Paulus diaconus, qui iussu Caroli collegit lectiones cuilibet festo convenientes ex dictis sanctorum, & Isnardus monachus fertur collegisse omnes actus sanctorum in unum volumen post Hieronymum & Bedam.

 

In hac generatione Oggerus, dux de Danomarchia, princeps christianissimus, floruisse fertur, qui bello fere omnes partes transmarinas obtinuit a Hierusalem usque ad arbores solis, deo sibi propicio & apertis ac magnis miraculis exercitum eius confortante.

Hic in superiori India ordinavit imperium, cui praefecit Ioannem, filium regis Frisonum, qui Praestan gentis appellatione peculiari dicitur, eum nos Praester Iohan nominamus, subiecit ei xiiii. <14> Barones cognationis suae, qui alia dominia circumquaque tenerent, ut sic ibidem christiana religio permaneret, rei huius autor, nescio, an ullus sit, cui fidem omnino possis habere.

 

Anno salutis nostrae Dccc.xv. <815> Ludovicus, Caroli Magni filius, Augustus appellatus, regnare cepit, imperavit annis xxv. <25>, princeps religiosus ac clemens ideo appellatus est Pius, hic audita morte patris xxx. <30.>, postquam id acciderat, die Aquisgranum venit ad suscepti regni administrationem cura conversa, primo legationes, quae ad patrem venerant, auditas absolvit, habitoque conventu generali ad iusticias faciendas legatos in omnes regni partes misit.

 

<Stand: 2-128-v: http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=690>

 

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-112 v>

 

Pipini & Pauli pontificis interitus.

Factio in pontificis electione.

Carolus & Carolomannus Franc<orum> reges.

Parlamenti institutio.

Duodecim Franciae pares.

 

Chronographie Generatio XXVI. <2-113 r>

 

Stephanus concilium convocat.

Desyderii artes.

Petitur Carolus contra Desyderium.

Adrianus pontifex.

Hunnuldus Aquitaniae dux a Carolo vincitur.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-113 v>

 

Bertha Carolomanni uxor.

Desyderius Italiam vastat.

Desyderii vafricies.

Carolus alpes superat.

 

Chronographie Generatio XXVI. <2-114 r>

 

Carolus Ticinum obsidet

Carolus Romam ingreditur.

Carolus Ticino potitur

Carolo privilegia concessa

Long<obardorum> regni finis.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-114 v>

 

Saxonicum bellum.

Eresburg.

Vuestualorum iudicium. <Vorstellung der "Freigerichte", der Vorläufer der Femgerichte>

Leo iiii. IMP. LXXII.

Hispanicum Caroli bellum.

Milo Anglerius

Aigolandus Saracenus

 

Chronographie Generatio XXVI. <2-115 r>

 

Ferracutus gigas.

Rolandi caedes.

Proditoris supplicium.

 

GENERATIO VIGESIMASEPTIMA

 

Constantinus vi. Imp. LXXIII.

Irene Constant<ini> mater

Mirum

Laus Caroli.

Bavaricum bellum

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-115 v>

 

Graeca fraus.

Tassillo monasterio datur

Hunnicum bellum.

Bellum Danicum.

 

Chronographie Generatio XXVII. <2-116 r>

 

Recuperata terra sancta.

Pari<si>ense studium.

Synodus in Francofurt.

Leo iii. papa.

Irene repetit imperium

Miserandus Leonis papae casus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-116 v>

 

Leo papa se purgat.

De imperii ad Germanos tralatione.

Carolus Magnus IMP. Caes<ar> Augustus

Origo nominis & gentis germanae.

 

Chronographie Generatio XXVII. <2-117 r>

 

Tuisco Mannus

Alemannus

Ingevon

Hermion.

Marsus.

Gambrivius rex.

Suevus.

Vandalus

Teutates.

Hercules Alemannus

Germani gallorum fratres.

Unde cisalpina gallia

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-117 v>

 

Tuitschen

Latitudo Germaniae

 

Chronographie Generatio XXVII. <2-118 r>

 

Germania culta & fertilis.

Metalla.

Rudis primum germ<anorum> vita.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-118 v>

 

Germaniae populi.

Imperii ad germanos tralatio.

 

Chronographie Generatio XXVII. <2-119 r>

 

Berengarii imperii invasores.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-119 v>

 

Ad quos germanos tralatum sit imperium

Germanis non animos sed scriptores defuisse.

Cimbrorum germanic. gloria.

Brennus germ<anus>

Alliae clades.

 

Chronographie Generatio XXVII. <2-120 r>

 

Ro<mani> germanica virtute fracti.

Teutoni

Teutobocchus Suevus.

Germani caesaris virtutem mirati non timuerunt.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-120 v>

 

Arminius libertatis vindex.

Quintilii clades.

Clades apud Augustam <Vindelicam>.

Victoriae germanorum.

Traianus germanis regem dedit

Probus caes<ar> germanos galliis expulit.

 

Chronographie Generatio XXVII. <2-121 r>

 

Burgundiones a Burgis.

Anglia a germ. Anglis.

Franci galliae a Franconibus.

Longobardi germani.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-121 v>

 

Nomen victorum aboletis moribus apud exteros permansit.

Germana pietas.

Constantinus christianae ecclesiae praecipuus tutor.

Restauratio ecclesiae per germanos imperatores

Nam exactis Longobardorum tyrannis abrogatoque graecorum imperio mox veluti sedentibus in tenebris christianis & umbra mortis lux est per germanicam virtutem orta.

 

Chronographie Generatio XXVII. <2-122 r>

 

Ad germanos principes exhortatio.

Scientia rei militaris.

Max. aemiliani Caes<aris> imperatoria preconia

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-122 v>

 

Intestinae seditiones.

Germanorum veterum mores.

Educatio.

Matrimonia.

Dos.

Adulteria

Haeredes.

 

Chronographie Generatio XXVII. <2-123 r>

 

Aedificia.

Habitus.

Sacra

Nertum magna mater.

Suevorum crudele sacrificium

Auspicia

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-123 v>

 

Anni partes.

Magistratus.

Poenae.

Arma sumere.

Hospitalitas

 

Chronographie Generatio XXVII. <2-124 r>

 

Cibus.

Convivia.

Alea.

Spectaculum.

Vetusta mercium permutatio.

Latrocinia.

Bellici apparatus

Mulierum virtus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-124 v>

 

Arma.

Principis honor.

Funera

Carolus Imp. Italiam pacavit

Romandiola.

Divisio imperii

 

Chronographie Generatio XXVII. <2-125 r>

 

Florentia.

Sanguis Christi apud Mantuanos.

Venetos suis legibus uti.

Nicephorus Imp. Constant.

Pipini cum Venetis bellum.

Daci et Sclavi subacti.

De Ulma

Isto fere tempore Carolus pro suo religionis studio Ulmam regiam villam abbati & conventui Augiae maioris dedit, qui ecclesiae iura, decimas, tributa, pensiones, per praefectos suos inde accipiebat, sed Ulmenses iam ad libertatem suam non sine maximo, ut legimus, incommodo redierunt, donationem suam Carolus literis confirmavit, quarum hic exemplum habes. ...

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-125 v>

 

GENERATIO OCTAVA ET VIGESIMA

 

Michael Constant<inopolitanus> Imp<erator>.

Pons Mogontiacus conflagratur.

Chronographie Generatio XXVIII. <2-126 r>

 

Divi Caroli Caesaris interitus.

Quas Carolus gentes devicerit

Munera ex oriente ad Carolum missa.

Leo Armeniacus Imp. Constant.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-126 v>

 

Caroli uxores & nati.

Caroli testamentum.

Triplex regni Francorum divisio.

Ludovici regnum.

Pipini regnum.

Caroli regnum.

 

Chronographie Generatio XXVIII. <2-127 r>

 

De fratrum concordia

Principibus tuenda ecclesia.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-127 v>

 

Elemosyna ex Caroli thesauris

Quatuor preciosae tabulae.

Caroli in Hunnum benevolentia.

Liberorum cura

Statura Caroli & habitus

 

Chronographie Generatio XXVIII. <2-128 r>

 

Scholae Parisiensis initium.

Alcuinus.

Venatio

Liberalitas & benevolentia in pauperes.

Generales Caroli constitutiones

Sacrorum cura

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-128 v>

 

In conferendis dignitatibus discretio.

Caroli magni sepultura.

Paulus diaconus

Oggerus Dacus Indiam subegit

Praester Iohan <Die ganze Beschreibung des Lebens Karls des Großen nebst dem Einschub über die Germanen, die hier endet, findet sich oben im Kasten ab 2-112-r.>

Ludovicus Pius Imp. LXXV.

Stephanus iiii. papa.

 

Chronographie Generatio XXVIII. <2-129 r>

 

Paschalis papa.

Conventus Aquisgrani.

Bernhardus rex Italiae ob defectionem caesus.

Iudith lud<ovici> uxor.

Michael Traulus IMP. Constant.

Lotharius Italiae rex.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-129 v>

 

Italiae divisio.

Drugo

Prodigia.

Eugenius ii. papa.

Ro<mani> magistratus a lothario constituti

Nortmanni.

Dani.

Daci.

Dai.

 

Chronographie Generatio XXVIII. <2-130 r>

 

Valentinus papa.

Gregorius iiii. papa.

Synodus Aquisgr<ani> de statu clericorum.

Mauri Siciliam ingressi.

Bonifacii comitis virtus.

Lud<ovicum> Pium capiunt filii.

Roma a Sar<acenis> obsessa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-130 v>

 

Theophilus IMP. Constant.

Pipinus moritur.

Ludovici Pii mors

Rabanus

Theodulphus.

Sergius papa.

 

GENERATIO NONA ET VIGESIMA

 

Lotharius IMP. lxxvi.

Atrox fratrum pugna

 

Chronographie Generatio XXIX. <2-131 r>

 

Divisio regni ex foederibus

Lotharingia unde

Ludovicus Lotharii filius Italiae rex declaratus.

Saraceni Italiam rursus aggressi.

Nortmanni Aquitaniam subigunt.

Leo iiii. papa.

Saraceni urbem populati.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-131 v>

 

Leonis papae adversus Sarac<enos> oratio et victoria

Leonina urbs.

Edelvulfus tributum ex Anglia obtulit.

Ludovici opera in vincendis Saracenis.

Ludovicus secundus IMP. lxxvii.

Ioannes pap<a>.

 

Chronographie Generatio XXIX. <2-132 r>

 

Benedictus iii. papa.

Mali spiritus visa.

Prodigia.

Nicolaus primus papa.

Michael Constant. IMP.

Lotharii regis scelus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-132 v>

 

Sclavi victi.

Nortmanni victi Christi nomen fatentur.

Andalisii Beneventani rebellio.

Bulgari ad fidem Christi conversi.

Adrianus ii. papa.

 

Chronographie Generatio XXIX. <2-133 r>

 

Basilius Constant. IMP.

At. Adriani decretum.

Lotharii regis interitus.

Sueviae du duces.

Vuighardus.

Rupertus.

Dietlandus

Mansen.

Haeresis godescalis apud Rhenum.

 

GENERATIO TRIGESIMA

 

Alfredus angliae rex.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-133 v>

 

Io<annis> Scoti doctrina

Ioannes viii. papa

Carolus Calvus IMP. lxxviii.

Carolus Calvus a ludovico iuniore vincitur.

Boso provinciae rex

Sedechias Iudaeus.

Calvi imp. interitus.

 

Chronographie Generatio XXX. <2-134 r>

 

Ludovicus Balbus rex Franciae.

Carolus Crassus IMP. LXXIX.

Lud<ovicus> et Carolomannus Balbi filii reges.

Frisia data Nortmannis.

Anastasius Bibliothecarius.

Martinus ii. papa.

Adrianus iii. papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-134 v>

 

Nortmannia quando primum acceperit nomen.

Stephanus v. papa.

Carolus Simplex Lud<ovici> Balbi filius rex.

Rollo Nort<mannorum> dux

Richardus rex Franciae

Lud<ovicus> Simplicis filius rex Galliae

Arnulphus IMP. LXXX.

Maharenses domiti

Formosus papa.

 

Chronographie Generatio XXX. <2-135 r>

 

Berengarius Foroiulianus dux.

Guido Italiae rex.

Bonifacius vi. papa

 

GENERATIO TRIGESIMA PRIMA

 

Stephanus vi. papa

Ludovicus iii. IMP. LXXXI.

Hungari germanos vincunt.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-135 v>

 

Romanus papa.

Theodorus papa secundus.

Ioannes ix. papa

Benedictus iiii. papa.

Leo quintus papa.

Christophorus papa.

Sergius iii. papa.

<Constantinus viii.> Constant. graecus Imp.

Cunradus comes Lotharingius

Hungari germaniam vastant.

 

Chronographie Generatio XXXI. <2-136 r>

 

Berengarius primus tyrannus.

Ludovicus Bosonis filius.

Ius imperatoris eligendi apud germanos

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-136 v>

 

Cunradus primus IMP. LXXXii.

Anastasius papa.

Landus papa.

Hatto episcopus.

Saxones Cunradum vincunt.

Ioannes x. papa.

 

Chronographie Generatio XXXI. <2-137 r>

 

Henricus primus, IMP. Lxxxiii.

Saxonum origo & mores.

Saxones sub Carolo fidem Christi accipiunt.

Vuitikind Saxo.

Vuigebertus.

Lutholdus.

Otho.

Henricus.

Mechtilda

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-137 v>

 

Henrici gesta.

Arnoldus Boioariae dux.

Saraceni Apuliam populati.

Albericus

Hungari vastant Italiam.

 

Chronographie Generatio XXXI. <2-138 r>

 

Hungari Germaniam vastant

Hungari Saxoniam ingressi.

Lancea

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-138 v>

 

S. Udalricus.

Hermannus dux Sueviae.

Anno domini DCCCC.XXIII. Udalricus episcopus Augustensis lectus est, primariae Suevorum nobilitatis ex Kiburg & Dillingen, sedit annos fere quinquaginta.

Quo fere tempore Ludovicus Caroli Simplicis filius ex Anglia revocatus Francorum regnum accepit.

In hac generatione Burkardus ii. dux Sueviae ex uxore sua genuit Bertham uxorem Rudolfi Arelatensis & Burgundiae. Ex illis nata est San<cta> Adelheidis uxor Magni Othonis, ex qua natus est Otho secundus.

Anno domini DCCCC.XXVII. Burkardus dux Alamaniae in Italia occiditur, Hermanno ducatus committitur. Hic Hermannus fertur duos habuisse filios, unus ex eis adolescens cum Othone Magno imperatore Romam venit.

 

GENERATIO SECUNDA ET TRIGESIMA

 

Stephanus vii. papa.

Ioannes xi. papa.

Rudolfus Italiae rex.

Hugo Ital<iae> rex.

Russi a graecis victi

Henrici Caes<aris> I. mors

Chronographie Generatio XXXII. <2-139 r>

 

Leo vii. papa.

Otho Magnus Imp Lxxxiiii.

Berengarius tertius.

Boislaus Boemus.

Eberardus Co<mes> Palatinus rebellis.

Henricus reg<is> frater rebellis

Rebelles miraculo victi.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-139 v>

 

Brisacum.

Praestat bene mori quam inglorium vivere.

Uto et Cunradus Suevi

Fridericus archiepiscopus Moguntinus

Henricus regis frater Bavariae dux.

Guiliermi Nortmanni caedes.

 

Chronographie Generatio XXXII. <2-140 r>

 

Francorum desidia.

Othonis opera in restituendo ludovico rege.

Hugo Magnus.

Ida ducis Suevorum filia.

Stephanus viii. papa

Martinus iii. papa.

Agapetus ii. papa.

Romanus ii. Constant. IMP.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-140 v>

 

Berengarius iii. Italiam ingreditur

Lotharius Italiae rex.

Taxis Hungarus.

Berengarius IMP.

Albertus rex.

Otho rex Italiam recipit.

Berengarii tyranni deditio

Lutolphus contra Othonem patrem

 

Chronographie Generatio XXXII. <2-141 r>

 

Arnoldi Bavari interitus

Hungari Bavariam irrumpunt.

Henrici Bavari mors.

Cunradi Franci caedes.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-141 v>

 

Lotharius Galliae rex.

Prodigia.

Ioannes xii. papa.

Burkardus Sueviae dux.

 

GENERATIO TERTIA ET TRICESIMA

 

Nicephorus Constant. IMP.

Otho II. septennis unctus.

Chronographie Generatio XXXIII. <2-142 r>

 

Otho primus a Io<anne> xii. coronatus.

Leo viii. papa.

Berengarius exul.

Roma capta.

Benedictus v. papa.

Eligendus ab imperatore pontifex.

Ioannes xiii. papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-142 v>

 

Otho III. Italiam ingreditur

Saraceni Italiam relinquunt

Ioannes Constant. IMP.

Benedictus vi. papa.

Othonis I. Caes<aris> obitus

 

Chronographie Generatio XXXIII. <2-143 r>

 

Sacrorum Otho cultor.

Othonis triumphi.

Otho secundus IMP. LXXXv.

Donus II. papa.

Hungari baptizati

Bonifacius vii. papa.

Benedictus vii. papa.

Othonis II. bella.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-143 v>

 

Otho a Graecis victus.

Othonis fuga.

Otho III. IMP. lxxxvi.

Ioannes xiiii. papa.

Ioannes xv. papa.

Ioannes xvi. papa

Crescentius tyrannus.

 

Chronographie Generatio XXXIII. <2-144 r>

 

Regum Francorum mutatio.

Hugo Capet Franciae rex.

Gilbertus philosophus magiae scius.

Otho Sueviae dux.

 

GENERATIO QUARTA ET TRIGESIMA

 

Synodus Remensis

Robertus rex Galliae

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-144 v>

 

Gregorius quintus.

Crescentius xi. schismatis autor.

Electores Ro<mani> Princ<ipes> primum instituti. <Text: consilium principum Germaniae>

Io<annis> Placentini interitus.

Sylvester II. papa magus.

Chronographie Generatio XXXIIII. <2-145 r>

 

Othonis tertii interitus.

Prodigia

Tancred Nortmannus.

Saraceni Sicilia pulsi

Nortmanni Apulia potiuntur.

Sueviae duces

 

FINIS PRIMAE PARTIS SECUNDI VOLUMINIS

 

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-145 v>

 

INITIUM SECUNDAE PARTIS

Secundi Voluminis.

 

Bavariae descriptio.

Norici.

Iuvavia.

Boii.

Boioarii.

Reges et duces Bavariae.

 

Chronographie Generatio XXXIIII. <2-146 r>

 

Cacanni nomen

Bavaria a Francis provincia facta.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-146 v>

 

Otho primus Henricum fratrem praeficit Bavariae.

Guelfones Bavariam occupant.

 

Chronographie Generatio XXXIIII. <2-147 r>

 

Frid<ericus> aenobarbus Bavariae statum mutat.

Comites Palatini Rheni.

Rupertus rex romanorum

Philippus comes Palatinus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-147 v>

 

Udalricus Vuirtembergen<sis> dux

 

 

Chronographie Generatio XXXIIII. <2-148 r>

 

Henricus II. IMP. Lxxxvii.

Boemia subiugata.

Ioannes xviii. papa

Ioannes xix. papa

Bambergen<sis> episcopatus fundatur

Genus regium

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-148 v>

 

Hungariae regnum.

S. Stephanus Hungariae rex.

 

Chronographie Generatio XXXIIII. <2-149 r>

 

Catalogus regum Hungarorum.

Sergius iiii. papa.

Vuillegisus archepiscopus Moguntin<ensis>

Benedictus viii. papa

Henr<icus> II. Saracenos Capua expulit

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-149 v>

 

Horrenda choreae poena.

Hierosol<yma> a Turcis capta.

Turcarum auctae vires

Calypha

Udo Magdenburg<ensis> episcopus.

Rex chori Argent.

Guelfonum Sueviae familia.

Guelfo primus

 

Chronographie Generatio XXXIIII. <2-150 r>

 

Guelfo II.

Guelfo III.

Bavaria Saxoni Othoni commendatur

Guelfo IIII

Guelfo V.

Guelfo vi.

Guelfo vii

Obsidio Tubingae.

Hic guelfo ex Uta genuit filium referens nomen suum, qui postea anno domini M.C.lxv. octavo Idus septembris <6. September 1165> opidum Tubingen obsedit, habens in exercitu secum episcopos tres Augusten<sem>, Spiren<sem> & Vuormacien<sem>, Bertoldum, ducem de Zaeringen, Bertoldum, Marchionem de Vohenburg, Hermannum de Baden, Marchionem, & multos comites, hi omnes per Hugonem Palatinum adiutorio Friderici ducis Suevorum de Rotenburg & comitum Zolrensium ignominiose fugati sunt, multi occisi, nongenti capti, reliqui, qui poterant, evasere, postea tamen Hugo Palatinus iussu imperatoris in deditionem guelfoni se tradidit. Denique guelfone iuniore in peste mortuo senior bona sua Friderico imperatori contradidit, quo guelfone defuncto cessavit linea generis & principatus simul expiravit, memoria tamen eorum in multis ecclesiis ac monasteriis ab ipsis fundatis ac dotatis clara usque in hodiernum diem permansit, & deo auxiliante iugiter permanebit. Iste ultimus guelfo anno domini M.C.lxxxi. <13. August 1181> tradidit coenobio Vuingartensi duas curias Berg & Vuilare cum omnibus suis attinentiis Idibus Augusti regnante Friderico imperatore primo.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-150 v>

 

GENERATIO QUINTA ET TRIGESIMA

 

Kundegunda virgo

Henrici II. interitus

Bened<icti> viii interitus.

Cunradus II. IMP. Lxxxviii.

Gisela Cunradi Imp. uxor.

Chronographie Generatio XXXV. <2-151 r>

 

Limpurg.

Ioannes xx. papa.

Brunonis episcopi Augusten<sis> conatus frustrati miraculo

Misico Poloniae dux rebellis

Cunradus coronatus

Att. de Henrico tertio.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-151 v>

 

Henricus Franciae rex.

Burgundia Imperatori traditur.

Ernestus Sueviae dux.

Haeresis <"maxime Gerardus Cameracen<sis>">

 

Chronographie Generatio XXXV. <2-152 r>

 

Benedictus ix. papa

Cunradus Mediolanum obsidet

Cun<radus> Sclavos & Hungaros infestat.

Othonis Celtici caedes.

Otho dux Sueviae

Cunrad<i> II mors.

Henricus III. IMP. LXXXix

Boemi victi.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-152 v>

 

Agnes uxor Imp<eratoris>.

Templum dominicae resur<rectionis> instauratum.

Grave ecclesiae schisma.

Henricus schismati intercedit.

Clemens II. papa.

Henricus ii. coronatus

Gregorius vi.

 

Chronographie Generatio XXXV. <2-153 r>

 

Godefr<idi> Frisii rebellio.

Damasus II. papa.

Leo ix. papa.

Aba Ungarorum rex.

Henrici tertii crudelitas.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-153 v>

 

Buae, Viscae & Buchnae conatus.

Vacha daemoni se dedit.

S. Gerardi martyrium.

Andreas rex Hung<arorum>.

Hen<ricus> Hungariam invadit.

 

GENERATIO SEXTA ET TRIGESIMA

 

Synodus Mogun<tiae>.

Imp<erator> cum Leone Pannoniam adit.

 

Chronographie Generatio XXXVI. <2-154 r>

 

Gisulphus Nort<mannus> apuliam occupat

Leonis papae clades.

Victor II. papa.

S. Eduardus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-154 v>

 

Henrici III. Caes<aris> interitus.

Henrici mores.

Conferendarum dignitatum exemplum.

Saraceni a Ruberto nort<manno> pulsi.

 

Chronographie Generatio XXXVI. <2-155 r>

 

Hermannus Contr<actus> monachus

Henricus IIII. IMP. XC.

Stephanus ix. papa

Bavariam Agnes Imp<eratoris> mater accipit.

Germaniae motus.

Benedictus x. papa.

Nicolaus II. papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-155 v>

 

Berengarii error.

Italiae magistratus

Calabria & Apulia pontifici subiicitur.

Hungariae motus.

Bela rex.

 

Chronographie Generatio XXXVI. <2-156 r>

 

Salomon Hung<ariae> rex.

Gaisa rex

Ladislaus.

Alexander II papa.

Cadolus seditionis autor.

Cincii audax facinus.

Otho Coloniensis archiepiscopus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-156 v>

 

Concilium Mantuanum.

Gotfr<edus> ecclesiae hostes vicit.

Cunto Anglus.

Guilielmus Nort<mannus> Angliae rex.

Anglorum regum genealogia

 

Chronographie Generatio XXXVI. <2-157 r>

 

Clades Francorum.

Richardi regis scelus.

Henr<rici> IIII. inertia.

Othoni saxoni Bavariam Agnes tradit.

Guelfoni Bavaria datur.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-157 v>

 

Rebellio Saxonum

Rebellio quorundam principum

Gregorius vii. papa.

 

Chronographie Generatio XXXVI. <2-158 r>

 

Henricus pontificis electionem confirmat.

Dissidium Henr<ici> & papae.

Cincius pontificem capit.

Guibert<i> archiepiscopi Ravennatis astus.

Henr<icus> papae mandat ut se magistratu abdicet.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-158 v>

 

Conventus principum apud Oppenhaim

Henricus rex a pontifice absolvitur.

Henrici ficta humilitas.

 

Chronographie Generatio XXXVI. <2-159 r>

 

Magno fidei testimonio gregorius utitur

Episcoporum in papam indignatio

Henrici simulatio proditur.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-159 v>

 

Rudolphus Sueviae dux rex electus.

Gregorius Rudolfo & Henrico pacem mandat.

Att. solutum Henr<icum> non in regnum restitutum

Rursus excom<municatur> Hen<ricus> & Rud<olfus> confirmatur.

 

Chronographie Generatio XXXVI. <2-160 r>

 

Const. de investituris

Greg<orius> epistulam ad Constantienses.

De sacerdotum uxoribus & concubinis

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-160 v>

 

Att. sacerdotum duriciem

Prodigia.

Philippus Franciae rex.

 

GENERATIO SEPTIMA ET TRIGESIMA

 

Henr<icus> conciliabulo Guibertum papam eligit

Chronographie Generatio XXXVII. <2-161 r>

 

Rudolfum Henricus vicit.

Suevia vastata.

Henrici filii tyrocinium.

Henr<icus> Imp<erator> urbem Romam invadit.

Gotf<redus> dux Lotharin<giae>.

Henr<icus urbem intrat

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-161 v>

 

Guibert. <im Text: Vuigbertus>

Clemens papa dictus Henricum coronat.

Hermannus rex.

Gregorii mors & eius gesta.

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-162 r>

 

Monasterium ad Duplices Aquas & Sindelfingen <Text: monasterium Zuifalten, latine ad Duplicem Aquam>

Adelbertus comes de Calu. <am Rand langer handschriftlicher Zusatz über "Calb">

Guilielmus abbas Hirsaugien<sis>

Seculi huius mala.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-162 v>

 

Duo gladii

Imp<eratores> ecclesiae tutores.

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-163 r>

 

Turcae Antiochiam occupantes pulsi.

Graeciae motus.

Alexii fraus.

Alexius Constantinop<olim> capit & diripit.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-163 v>

 

Alexii clades apud Dyrachium.

Henr<icus> cum Germanis in gratiam redit.

Vesilo Mogunti<nus> archiepiscopus.

Barones de STAUFA ducatum Sueviae accipiunt.

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-164 r>

 

Victor III. papa.

Prodigia.

Urbanus II. papa.

Henr<ici> uxores.

Galliae concilium.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-164 v>

 

De Hierosol<ymitana> expeditione Urbani oratio

Quas clades acceperit a Sarac<enis> christiana respublica

Caroli magni honorifica mentio.

Peccatorum venia militibus datur.

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-165 r>

 

Duces exercitus Christiani.

Cometes

Germanicae copiae in Graeciam proficiscuntur

Pet<rus> Eremita.

Caedes christianorum

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-165 v>

 

Godescalus presbyter.

Emicho de Lyningen.

Clades Germ<anorum> in Ungaria

Gotfridi copiae.

Hugo Francorum regis frater.

Imp<erator> graecus qui ducibus occident, dederit munera.

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-166 r>

 

Niceae urbis oppugnatio.

Gotfredus Boemundo auxilio venit

Pisidae

Tarsus obsidetur.

Antiochia

At. ubi prima Christianorum appellatio

Antiochia obsidetur.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-166 v>

 

Antiochia proditur

Armenii

Suriani

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-167 r>

 

Christiani in Antiochia obsidentur.

Mirum de lancea phantasma.

Rore christiani recreati.

Centum millia hostium caesa.

Anriochiae arx deditur

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-167 v>

 

Boemundo Antioch<ia> traditur.

Babylonius rex Ierusalem occupat.

Patriarcha Hierosol<ymis> pulsus.

Expugnatio Hierosolymorum

 

Chronographie Generatio XXX. <2-168 r>

 

Gotfredus primus urbem ingreditur.

Anni captivitatis Hierosolymitanae.

Gotfredus Lothar<ingiensis> Hierosolymis rex eligitur

Patriarcha lectus.

Hen<ricus> F<ilium> Henricum coronat.

Cunradi facinus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-168 v>

 

Urbani II. interitus.

Babyloniae Caliphae insidiae.

Clementis principis fuga.

Aegyptiorum caedes

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-169 r>

 

Ascalonitae se Gotf<redo> dedunt.

Gotfredi successus

Gotfredi mors.

Balduinus II. Hieros<olymis> rex.

Paschalis II. papa.

Guibertus Antipapa moritur.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-169 v>

 

Paschalis gesta.

Altera in Hierosol<yma> expeditio.

Alexii perfida fraus.

Occidentalium frequentes clades

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-170 r>

 

Thiemo Salsburg<ensis> episcopus.

Paschalis in Florentino conventu Hen<ricum> execratur.

Sarac<enorum> novi motus

Balduini victoria.

Balduini varia fortuna.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-170 v>

 

Tancred<us> Laodiceam accipit.

B<o>emundus liberatus

Berytes

Sidon.

Henricus V. patri rebellis.

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-171 r>

 

Norinbergae oppugnatio.

Gebhardus abbas Hirsaugiensis.

Procerum Germ<anorum> in Henr<icum> filium studium.

Carrae.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-171 v>

 

Niceam Alexius Turcis restituit.

Henr<icus> IIII. filio regni insignia tradit.

Henr<icus> V. Imp. XCI.

Novi principis contra filium motus.

Chronographie Generatio XXXVII. <2-172 r>

 

Dux Lotha<ringiae> privatus ducatu

Hen<rici> senis querula epistola.

Att. patris in filium grave odium.

Henr<rici> filii questus

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-172 v>

 

Henr<icus> senex quae ecclesiae incommoda attulerit.

Lotharingiam Henr<icus> F<ilius> vastat.

Henrici IIII. Imp<eratoris> interitus.

Guiberti antipapae ossa sacro loco eiecta

Initia imperii Hen<rici> v.

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-173 r>

 

Concilium Guardacastellen<se>

Paschalis in Galliam accessus.

Henr<icus> V. Poloniam tributariam fecit

Beluacensis ordo.

Carthusia.

Bruno.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-173 v>

 

Cistercienses.

Bernardus.

At. de Ungarorum investituris.

Episcopi Hierosolymitani.

Adrianus Hieros<olyma> turbavit.

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-174 r>

 

Patriarchatus.

Restitutio sub Godefredo.

Ordo Sepulchri dominici.

Ioannitae.

Io<annes> Elemosynarius.

Templarii

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-174 v>

 

Teutonici B. Mariae dicati.

Arx Mariaeburg.

Colomannus Ungariae rex.

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-175 r>

 

Cunradus & Bruno comites <de> Vuirtemberg.

In hac generatione circa annum domini M.C. inveniuntur apud monasterium Hirsaugiense scripta de duobus comitibus de Vuirtemberg, qui fuerunt fratres, maior natu vocatus est Cunradus, vir potens inter Suevigenas, alter vocabatur Bruno, eratque spiren<sis> ecclesiae canonicus, & postmodum factus in Hirsaugia monachus.

Anno vero domini M.C.V. Henricus V. Gebhardum Hirsaugien<sem> abbatem, virum sapientem & nobilem & sanctitate famosum, praefecit Spiren<sem> episcopum, in cuius locum Hirsaugiae in abbatem electus est iste Bruno secundo kalen<dis> decembris, & a Richardo Ostiensi episcopo vii. kalen<dis> Ianuarii ordinatus, hic quamvis natura generosus esset, nil tamen in habitu arrogantiae ostendebat, praefuit annis xiiii. decimo kal<endis> Aprilis corpore solutus est.

Bruno hic Spiren<sis> canonicus ac maioris ecclesiae custos & armarius post modum monachus & deinde abbas Hirsaugiae factus, dedisse scribitur in eodem monasterio per manum ac assensum fratris sui Cunradi comitis de Beutelsbach alias de Vuirtemberg praedium in Pfrundorff cum omni iure, ad Vualcheim xii. iugera vinearum cum beneficiis sex hominum ad easdem vineas pertinentium, ad Saldingen quinque hubas, ad Barckhusen duas cum vineto.

Cunradus vero comes de Vuirtemberg & uxor eius Vuerndrut ad Durenchen xvi hubas cum molendino & in proxima villa eiusdem nominis vinetum, ad Saravuesheim unam salicam terram, ad Salzaha xviii. hubas, item in Schafhusen molendinum unum.

In praedicta autem donatione datae sunt xx. marcae, quas Bernardus de Schura comes pro cellula Bavaricen<si> dederat, & duae armillae aureae appendentes xv. uncias auri, quas Luitgart, soror domini Brunonis & Cunradi comitis de Vuirtemberg, ad faciendum calicem tradiderat.

Adelhait, vidua Bertoldi de Eberstain, cum filiis suis Bertoldo, Eberardo & Hugone quartam partem villae Eltingen cum omni iure deo & S. Petro tradidit.

Ludovicus Crassus rex Franciae.

 

GENERATIO OCTAVA ET TRIGESIMA

 

Henrici V. accessus in Italiam.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-175 v>

 

Henr<icus> a Paschali ius investiendi petit.

Paschalis Henricum excipit.

Tumultus e papae dissidio ortus

 

Chronographie Generatio XXXVIII. <2-176 r>

 

Henr<icus> V. coronatur

Investiturae tenor

Civitatum Italiae iuramentum

Henr<ici> IIII. sepultura.

Mechtildis mors

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-176 v>

 

Henr<ici> V. uxor.

Paschalis professio.

Privilegium invest<iturae> abrogatur.

Moguntini capiunt Henricum quintum.

Caloioan<nes> graecus Imp.

Cunrado Sueviae duci Francia datur.

 

Chronographie Generatio XXXVIII. <2-177 r>

 

Henr<icus> V. iterum Italiam ingreditur

Altera privilegii abrogatio.

Germaniae intestina lues.

Hen<ricus> sedulo vastat Italiam

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-177 v>

 

Rotenburg Necchari oppidum.

Eodem anno <1112> tertio nonas Ianuarii in octava S. Ioannis Evangelistae terrae motu opidum Rotenburg supra Neccharum in Suevia totaliter destructum est.

Et ea propter post longa tempora per Albertum, comitem de Hohenberg, in locum pristinum reaedificatum, anno scilicet salutis M.CC.lxxvi. <1276> comes dedit locum Carmelitis ad aedificandum monasterium sui ordinis, prout de hoc apud eosdem fratres reperitur adnotatum.

Deinde pervenit dominium per successiones usque ad Rudolphum, comitem eiusdem gentilitatis, qui anno domini M.CCC.lxxi. <1371> dominium de Hohenberg vendidit ducibus Austriae, propter tres causas, ut quidam referunt: Prima, quod non erat ei filius, secunda, propter uxorem suam ac filiam eius, a quibus magnam iniuriam passus est, tertia, eo quod consanguinei sui scili<cet> comes Rudolphus & Henricus de Hohenberg, fratres patres <wohl statt: patris> sui, fraudulenter absque notabili causa alienigenis eorum patrimonium vendiderant, credo emptores fuisse comites Vuirtembergen<ses>.

Turcae hierosol<yma> invadunt.

Pisani contra Saracenos.

Balduinus de Burgo rex Hiero<solymorum>.

Gelasius II. papa.

Quintius <im Text: Cincius> Gelasium capit.

 

Chronographie Generatio XXXVIII. <2-178 r>

 

Henr<icus> tertio Romam petit.

Comitatus Vuirtenbergensis.

Anno domini M.C.XIX. <1119> xviii. kalen<dis> Decemb<ribus> Trutvinus abbas ex Hirsaugia cum xii. fratribus ad Breitnou mittitur, domino Vuernhero, comite de Grieningen, id maxime efficiente, qui cum imperatore Henrico v. tunc imperante de Suevia ad partes Hassiae noviter venerat, qui amoenitate loci motus ab imperatore petiit sibi locum, qui tunc solitudo erat, proprietatis iure conferri, qui voti compos factus eum abbati praedicto tradidit atque ecclesiam in honore sanctorum Petri & Pauli construxit, & eam abbas laudabiliter rexit.

Successit huic abbati Henricus, vir sanctus, qui miraculis claruit, etiam ex Hirsaugia postulatus, qui cum praedicto comite fundamenta maioris ecclesiae in honore B. Mariae virginis iecit, qua partim completa summum altare quadringentis mansis dotavit.

Comite autem in eodem loco defuncto pondus aedificii & regiminis dicto S. abbati reliquit, haec libro in eodem monasterio reperiuntur diligenter conscripta.

Fuit autem hic comes Vuernherus de Grieningen ex comitum prosapia de Vuirtemberg.

Siquidem ipse comitatus in tres partes divisus, tres habuit differentes inter se nominibus & castris dominos. Nam primus in Urach domicilium habuit, secundus in Beutelsbach, tertius in Grieningen. Verum successu temporis conflatus in duas partes, ita ut unus Stuttgarten, alius Urach obtineret, novissimis autem temporibus in unum redactum dominium, tandem in ducatum ascendit.

Callistus II. papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-178 v>

 

Moguntini afflicti.

Restituta sub Callisto papa pax.

Investiturarum resignatio.

Callisti ad Henr<icum> epistula

 

Chronographie Generatio <falsch:> XXXVII <anstatt richtig: XXXVIII>. <2-179 r>

 

Rogerius Siciliae comes.

Balduinus II. Turcas superat

Venetorum in Tyro capienda opera.

Veneti graecorum insidias superant

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-179 v>

 

Balduinus Hierosol<ymorum> rex liberatur

Antipapa Burdinus captus.

Pomerani christi fidem accipiunt.

Henr<ici> V. mors.

Honorius II. papa.

 

Chronographie Generatio XXXVIII. <2-180 r>

 

Nortbertus ordi<nis> Praemonstrat<ensium> autor.

Lotharius Imp. XCII

Cunradi Suevi rebellio

Ulmam Lotharius obsidet

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-180 v>

 

Aedes beatae Mariae Ulmae.

Habuerunt autem non solum abbas & conventus Augiae maioris ecclesiam, decimas, & alia multa iura in Ulma, prout supra sub Carolo Magno dictum est generatione 27. Sed & abbas & conventus in Bebenhusen postea acquisierunt sibi & ordini Cistercien<sium> in eodem loco multa bona, & ut dicitur parvum monasterium in civitate construxerunt ecclesiam S. Georgii, cui domicilia adiunxerunt pro monachorum mansionibus, & ibi habebant grande spacium, quia necdum ecclesia B. Mariae in civitate erat constructa.

In illo monasterio habebant grande cellare, in quod reponebant multa vina, quae libere importare & vendere poterant, nec emebatur vinum ab aliquo cive nisi de illo cellari.

introitus erat ad istud cellare, ubi hodie est capella S. Valentini in coemiterio ecclesiae parochialis.

Verum posteaquam Ulmenses destinabant ibi aedificare ecclesiam in honore B. Mariae virginis pro parochiali, industria usi paulatim emerunt omnia iura monasterii in Bebenhusen, habitationes eorum & cellare, omnia destruentes praeter capellam S. Georgii, & ubi cellare prius fuerat, ibi caput ecclesiae constituebant, huius capellae S. Georgii ius patronatus spectat ad comites de Vuirtenberg, de quo scribit frater quidam ordinis Praedicatorum, quod emerint a monasterio, sed credo eum errare in duobus, quia cellare illud spectabat ad comites, & illi vina ibi vendebant, a Comitibus deinde ad Ulmenses venerat, inchoata est autem ecclesia B. Mariae virginis anno salutis M.CCC.lxxvii. <1377>

Invenitur tamen quaedam permutatio facta inter comites de Vuirtenberg & monasterium Bebenhusen, quod ego magis credo verum, cum haec supra dicta emptio videatur nonnihil Simoniacae pravitatis sapere. Quadrant ad haec scripta pervetusta in monasterio Hirsaugien<si> reposita, quemadmodum latius de his fit ad unguem narratio.

Antiochia Hierosol<ymorum> regno addita.

Bald<uini> II. interitus.

Hugo de S. Victore

Stephanus Hungariae rex.

Bela rex Hungariae

 

Chronographie Generatio XXXVIII. <2-181 r>

 

Borich Coloman<i> Hung<ari> filius.

Henr<icus> Austrius cum Geisa II. infoeliciter pugnat

Andreas rex.

Innocentius II. papa.

Lud<ovicus> iunior Franc<iae> rex.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-181 v>

 

Lotharius coronatur

Loth<arii> secunda in Italiam profectio

Henr<icus> dux Bavariae

Rogerii fuga.

Att. de ducatu Apuliae.

Att. dialegomenon de S. Spi<ritu>

Cunradus III. IMP. XCIII.

 

Chronographie Generatio XXXVII. <2-182 r>

 

Rogerius Apuliam recepit.

Sicilia unde regni titulum habeat.

Guelfo Bavarus a Cunrado vincitur

Vuinsperg.

Hunc conflictum aliqui scribunt ultimum habitum Guelfoni ignominiosum, neminem tamen fuisse occisum, plures autem captos.

Altera vice, ut refert Got. Viterb., Henricus filius Cunradi, qui si vixisset, post eum fuerat regnaturus, eundem Guelfonem prope Vuinsperg & ante villam Elnhofen bello vicit. Nam rex Cunradus opidum Vuinsperg obsedit, et in deditionem accepit, ex gratiaque matronis concessit, ut, quaecumque humeris portare possent, liceret efferri, quae neglecta supellectili maritos suos quotquot potuerunt, videntibus cunctis & industriam mirantibus exportaverunt. Et Fridericus frater regis contradicens de viris inquit non est cogitatum, cui rex, non decet, inquit, verbum regium immutari, & mulieres laudavit, haec abbas Spanhamen<sis>.

Verum commisso bello cum ex more inter proeliandum, qui Guelfoni adhaerebant, clamarent, Hie Guelff, vicissim vero regales, Hie Gibelin, quia Henricus in villa eius nominis ablactatus fuit, significare volentes, quod potentia lactis pugnaret. Italici, Longobardi & Siculi cum Guelfone pugnantes interrogant, quid esset dictum Hie Gibelin, quibus declaratum fuit, ut ait Hermannus, quod papales eo die significati fuerint per Guelfonem propugnatorem, & imperiales per Gibelinos, unde ab illo eventu ait usque in praesens papae adhaerentes in Italia significantur per Guelfum, & qui imperio adhaerent per Gibelinos.

Et licet alii de his factionibus aliter scribant, tamen historia haec rebus satis consonat, ex quo videtur non errasse Anto. qui scripsit multos extimare ab isto Guelphone Guelphos appellatos esse, quod satis facit pro Hermanno, qui scribit Innocentium una cum Rogerio fuisse contra Cunradum. Idem abbas Span<hamensis>.

Guelfi unde & Gibelini.

Henr<icus> Superbus Bavaria pulsus.

 

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-182 v>

 

Fulco IIII. hieros<olymorum> rex

Fulconis successus.

Io<annes> graecus Imp. Antiochenos invadit

Sagnini Turcae victoria.

 

Chronographie Generatio XXXVIII. <2-183 r>

 

Theodoricus Flandr<ensis> comes.

Emanuel Graecus IMP.

Praemonstra<tensium> ordo.

Mira phan<tas>mata apud Vuormaciam.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-183 v>

 

De beato Thoma Indorum patrono.

Norinberga

Duces de Zaeringen.

Brisacum

Ertolfus de Zaeringen.

 

Chronographie Generatio XXXVIII. <2-184 r>

 

Friburgum.

Anno domini M.C.xii. <1112> Bertoldus dux de Zaeringen Suevus condere cepit civitatem Friburgen<sem> in Brisgaudia ex villa, hic Bertoldus postea anno xxx. prope opidum Molsheim occisus legitur, & ad S. Petrum sepelitur.

Hic Bertoldus decessit sine liberis, cui in ducatu Zaeringen successit frater Cunradus, qui uxorem duxit Clementiam de nobili prosapia ducum Francorum,

hic Cunradus obiit anno M.C.LII. <1152> & ad S. Petrum sepultus est cum duobus fratribus Bertoldo & Rudolfo.

Reliquit autem plures filios, Cunradum, Bertoldum, Rudolfum, Albertum & Hugonem, Cunradus puer moritur, & ad S. Petrum sepelitur, Rudolfus episcopus Lausannae obiit anno M.C.XC. <1190> & ad S. Petrum sepelitur, Alberthus factus est dominus in Drachenfels in Vuasgou, Hugo habuit dominium in Brisgaudia, & obierunt sine liberis, Bertoldus in bonis paternis successit omnibus.

Hoc etiam in tempore fuit Ertolfus dux, quem supra memoravi,

Bertoldus iste anno M.C.lxxviii. <1178> Friburgum in minori Burgundia condidit vulgo Uchtland, & fertur regio ideo minor Burgundia dicta, quod Treveri contra Romanos, ut essent in praesidio, miserunt quodam tempore maximam nobilitatem, qui per Burgos habitantes Burgundi vocati sunt, fertur enim, quod in eadem regione xxxvi. generationes Comitum & Baronum habitaverint,

Bertoldus iste moritur anno M.C.lxxxv. <1185> & ad S. Petrum sepelitur.

Reliquit filium paternum nomen referens, hic ex uxore filia comitis de Kiburg duos procreavit filios, & quia onerosus videbatur nobilitati, praepotens n. erat & princeps nobilis, libertatis, ut aliqui coniectant, conservandae causa veneno extincti sunt duo ducis filii.

Nam paulo ante anno scilicet domini M.C.XC. <1190> idem dux aedificavit Bernam, ut ipsi aestimabant, odio & aemulatione, & vocata est Berna ab eventu, quod in nemore, ubi nunc opidum est situm, ursus captus fuit. filiis hoc modo tanquam haeredibus e medio sublatis, dux ipse Bertoldus vehementer indoluit, exasperatusque dixisse fertur, Ecce progeniem extinxerunt meam veneno, & ego eos hac in civitate inficiam usque ad exterminium, ita & effectus inde secutus est.

Videmus enim, quod fere omnis nobilitas eius regionis est eliminata, dedit enim idem dux Bernam cum pagis suis & cum Burgundia minori imperio. Super quo Fridericus II. multa Bernen<sibus> dedit privilegia, pollicitus quod ab imperio nec per se nec per suos successores alienari valerent ullo unquam tempore.

Idem Imperator dedit eis quoque primum advocatum.

Obiit hic Bertoldus anno M.CC.XVIII. <1218> sine prole, de hoc versus: "Dum bis sexcentis ter senus iungitur annus".

In Friburg moritur Bertoldus dux Alamanus. Hic est ille Bertoldus de quo superscriptio c. venerabilem de elec.

Bertoldus dux iste sororem habuit Agnetem, quam duxit Egon de Furstenberg, generavit ex ea filium referens nomen paternum,

Egon iste secundus duxit Adelheidam filiam comitis de Nyffen, & procreavit ex ea Cunradum,

Egon praedichtus sepultus est in Tennebach,

Cunradus duxit uxorem Sophiam de Zollern,

Cunradus iste aedificasse fertur castrum Friburgi in monte anno M.CC.lxx. <1270>

hunc Cunradum obsedit in Friburgo Rudolphus dux Austriae anno M.CC.lxxix. <1279>.

Cunradus in Friburgo sepelitur.

Egon filius Cunradi duxit Catharinam de Liechtenberg, sepultus est Friburgi ad S. Claram. reliquit autem filium Cunradum II. qui primo duxit filiam ducis Lotharingiae, postea duxit Annam de Signau Baronissam, ex qua suscepit filios Fridericum & Egonem tertium,

Fridericus duxit Annam, comitissam de Susenberg, deinde illa mortua duxit Montifagam de Montfai, sepelitur in Friburg ad beatam virginem, ex Anna genuit Claram, uxorem Gotfredi de Tubingen, Ego<n>, frater Friderici, duxit uxorem Verenam de Vuelschen Neuenburg,

iste Egon gravissimas lites habuit cum Friburgen<sibus>. Concordia intercessit & Friburgen<ses> emerunt libertatem a comite pro summa xx. millium marcarum argenti, & comperaverunt sibi dominium in Badvuyler, ubi postea sepelitur,

hic Egon habuit filium Ioannem, qui duxit filiam comitis de S. Georgio in Burgundia, moritur sine sobole, & in Vuelchen Neuenburg sepelitur,

Anna relicta Egonis tertii <vidua> duxit maritum secundum Hermannum ducem de Tegk.

Drachenfels.

Burgundia minor.

Berna.

Comites de Furstenberg.

Hermannus dux de Tegk.

 

GENERATIO NONA ET TRIGESIMA

 

Edessa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-184 v>

 

Balduinus V. H<i>eros<olymorum> rex.

Bernardus apud Cunradum Spirae

Coelestinus II. papa.

Lucius II. papa.

Eugenius II. papa.

Eugenii fuga.

 

Chronographie Generatio XXXIX. <2-185 r>

 

Cunradus III. in Syriam proficiscitur

Cunradi exercitus Emanuelis fraude concidit.

Lud<ovicus> rex Franciae Syriam adit

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-185 v>

 

Error signiferi.

Ludo<vicus> ab Antiochenis excipitur

Cunrad<us> Hierosol<yma> intrat.

Damascus obsidetur.

Cunradi II. IMP. egregium facinus.

 

Chronographie Generatio XXXIX. <2-186 r>

 

Rogerii cum Emanuele bellum.

Helionoram Ludovicus Francus repudiat

Raimundi caedes.

Turcae Antiochenos occupant.

Cunradi III. interitus.

Anno M.C.LII. <1152> & sunt, qui addunt unum, Cunradus III. Imperator Suevus, posteaquam annos pene xv. regnasset, fato defunctus est.

In monasterio Lorch apud Suevos tumulatus, caesarei sepulchri honorem & antiquitatem versiculi probi magis quam elegantes testantur,

magnus erat hic princeps pacis & belli studio, si aequam habuisset in externis componendis fortunam, qua Germaniae statum pacaverat.

Io<annis> Damasceni liber.

Anastasius IIII. papa.

Fridericus I. IMP. XCIIII.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-186 v>

 

Summa laudum Friderici.

Fuit ille statura iusta, faciem corporisque habitum cum animo componens genuinam quandam primis etiam annis constantiam, severitatemque prae se ferebat, barba capilloque rufo. sed quas optimorum scriptorum fide animi & fortunae dotes habuerit, e Gunthero Ligurino poeta cognoscere licet, ait enim iste de Friderico Suevo:

Nobilitate viget, claroque hinc sanguine reges,

Inde duces contingit avos. Facundia dulcis,

Forma nitens, animusque sagax, manus impigra, solers

Consiliis, belloque ferox, & pace modestus.

Mente senex, aetate puer, prudentia rerum,

Certus amor, robusta fides, constantia mentis,

Nec frangenda malis nec sustollenda secundis.

Laudis amans, largitor opum, crudelibus atrox,

Tranquillus placidis, ferus indomitusque superbis

Supplicibus facilis, iustis pius, asper iniquis,

Fortis ad instantes casus prudensque futuri,

Praeteritique memor, sociis bonus, impius hosti.

Hunc respu<blica> germanica tutorem, hunc patrem patria nacta est, in quo certa scriptorum memoria largam domini manum, quendam bonorum cumulum posteritas admirari solet.

Frid<ericus> pacis germanicae autor.

Dux Austriae primus

Friderici uxores.

Adrianus IIII. papa.

S. Bernardi interitus.

 

Chronographie Generatio XXXIX. <2-187 r>

 

Friderici prima in Italiam profectio

Papiae Fri<dericus> coronatur

Veronensium perfidia

Primus Boemiae rex.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-187 v>

 

Palaeologus papam & Frid<ericum> salutat.

Papae in Caes<arem> odium.

Adriani Pont<ificis> epistula

Friderici epistola.

 

Chronographie Generatio XXXIX. <2-188 r>

 

Lauden<sis> episcopi spoliatio

Temeritas Othonis Pal<atini>

Friderici secunda in Italiam profectio.

Transitus Abduae <im Text: Addua>

Obsidio Mediolanensium

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-188 v>

 

Mediolani deditio.

Quo iure Italia Imp<eratori> subiaceat.

Novi Mediolanen<ses> motus.

 

Chronographie Generatio XXXIX. <2-189 r>

 

Beatricis reginae auxilia.

Cremae obsidio.

Crema diruta.

Conspiratio contra Imp<eratorem>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-189 v>

 

De Adriani interitu.

Alexander III. papa.

Victor antipapa.

Victorem Fridericus papam salutat.

Fridericum Alexander execratur.

 

Chronographie Generatio XXXIX. <2-190 r>

 

Mediolanum diripitur.

Gualfagus

Guelpho Tusciam occupat.

Hugo Pal<atinus> comes de Tubingen

Anno domini M.C.LXV. <1165> Hugo, comes Palatinus de Tubingen, Brigantiae & Rhetiae Curiensis comes, quosdam milites ducis Guelphonis pro suis excessibus captivos suspendit, & castrum eorum Moringen destruxit, pro quo dux Guelpho conquerens, filium Guelphonem, quem Tusciae & Spoleto praefecerat, de Italia revocavit, ipse eo iturus, filio vero omne patrimonium & possessiones, quas ex matre habiturus esset, ex integro tradidit, unde hoc anno Guelpho iunior cum multis principibus ac baronibus exercitum duxit ad castrum Tubingen,

habuitque in exercitu militum duo millia & amplius,

hi omnes octavo Idus Septembris sabbato circa Tubingen castra posuerunt, & diem dominicum inquiete ducere statuerunt.

Cunque die dominico multi de nobilibus & principibus facere concordiam attentarent, quidam protervi viri de castris Guelphonis eruperunt, quibus alii ex castro Tubingen occurrunt, conflictus oritur circa castra,

comes de Veringen vexillifer fuit Guelfonis, affuerunt & tres episcopi in castris: Augustensis, Spirensis & Vuormaciensis, Bertoldus quoque, dux de zaeringen.

Supervenerat autem nocte praecedenti in castrum Tubingen ex Rhetiis dux Fridericus, Cunradis regis filius de Rotenburg dictus, cum mille quingentis equitibus, aderat & comes Zolorensis,

hi omnes erumpentes ex oppido & pugna facta in fugam vertunt obsessores, qui quidem dispersi atque confusi, fuga facta nongenti ex eis sunt capti, alii vero aegre sylva salutem quaerentes evasere,

ipse autem dux Guelpho ad castrum Acheln duobus vel tribus comitatus se proripuit.

Excitus Guelfo senior tali infortunio filii de Italia cum imperatore Friderico in Alamaniam rediit, egitque, ut eius mandato captivi omnes relaxarentur, ac reformata est inter praedictas partes pax, quae per anni spacium tantum duravit.

Nam Guelpho iniuriarum memor terram Palatini rursum depopulatur, & duo castra ipsius Kelmintz & Vuilar destruxit, in quibus sexaginta viros cepit.

Tunc Palatinus fractus animo Fridericum ducem de Rotenburg, qui Guelphoni plaerunque adversabatur, interpellavit, qui etiam eius causa filium regis Boemorum cum gente saevissima advocavit. Hi totam fere Germaniam a nemore Boemiae per Bavariam & Sueviam immaniter vastavere, & suis spurcitiis foedavere,

tandem providentia imperatoris dictus Palatinus in potestatem se Guelphonis tradidit apud Ulmam coram imperatore & principibus, & Guelpho eum in exilium misit ad castrum Nuenburg in Rhetia Curiensi, ut scribit Otho de sancto Blasio.

 

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-190 v>

 

Achela castrum.

Reditus Imp<eratoris> & Guelfonis in Germ<aniam>

Guelphi successus

Paschalis pontifex

Alex<ander> in urbem revocatur.

 

Chronographie Generatio XXXIX. <2-191 r>

 

Tertia Friderici in Italiam profectio.

Archepiscopus Colonien<sis> obsessus.

Romanorum strages.

Raino comes.

Emanuelis apud Pont<ificem> legati.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-191 v>

 

Frid<ericus> Vaticanum intrat.

Alexandri fuga.

Radicofanum castrum.

Callistus Antipapa.

Balduini regis successus.

 

Chronographie Generatio XXXIX. <2-192 r>

 

Patriarcha captus.

Rainaldum Turcae capiunt.

Balduini mors.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-192 v>

 

Motus hospitalium

Almaricus Hierosol<ymorum> vi. rex.

Noradini victoria.

Viri illustres disciplinis.

Vualdo <Text: Haeresis Vualdensium seu pauperum>

 

Chronographie Generatio XXXIX. <2-193 r>

 

Adelheidis.

Armenii se Pont<ifici> Ro<mano> offerunt

Otho Frisingensis

In hac generatione Otho Austrius Frisingen<sis> episcopus moritur, in qua etiam chronica sua elegantissime conscripta terminatur.

Fridericus Imp<erator> Sueviam occupat.

Burgundiam Fridericus occupat.

Boemiae reges.

Zechius Boemorum princeps

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-193 v>

 

Boemiae duces.

Boemiae reges.

Ludovicus Franc<orum> rex.

 

Chronographie Generatio XXXIX. <2-194 r>

 

Philippus Augustus Franc<orum> rex.

Henricus Co<mes> Palat<inus>

 

GENERATIO QUADRAGESIMA

 

Mediolanum instauratur.

Alexandria

Quarta Fri<derici> in Ital<iam> expeditio.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-194 v>

 

Hen<rici> ducis Saxoniae rebellio.

Brunsvig.

Agitur de pace Italiae.

Quinta Fri<derici> in Ital<iam> expeditio.

Improspera Friderici pugna.

 

Chronographie Generatio XL. <2-195 r>

 

Restituta Pont<ifici> Alexandro pax.

De Othone Frider<ici> filio.

Non tibi sed Petro.

Venetis quae privilegia dederit Alexander.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-195 v>

 

Friderici filii.

Almarici Hierosol<ymorum regis> in aegypto gesta.

Almaricus foedus cum aegyptiis negligit.

 

Chronographie Generatio XL. <2-196 r>

 

Syracini perfidia.

Saladinus Sultanus & Calipha.

Damiatan latini cum graecis obsident.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-196 v>

 

Incommoda Hierosol<ymorum> regni.

Balduinus Hierosol<ymorum> rex vii.

Bald<uinus>adinum vincit.

 

Chronographie Generatio XL. <2-197 r>

 

Saladinus foedus rupit.

Emanuel II. Graecorum Imp.

Alexius filius Emanuelis

Andronicus Latinos Graecia expulit.

Andron<icus> Alexium necat.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-197 v>

 

Isaac graecus Imperator

Philippus Franc<iae> rex Iudaeos pellit.

Lucius II. papa.

 

Chronographie Generatio XL. <2-198 r>

 

Iuramentum Italicarum civitatum.

Lucii de concub<inis> constitutio

Cotarelli a Francis caesi

Engeberga Philippi uxor

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-198 v>

 

Flandren<sem> comitatum Philippus occupat.

Hen<rici> regis nuptiae

Eodem anno <1186> castrum Brisach a rege henrico initiatur, & hyems satis calida fuit, ita quod in decembri & Ianuario multae arbores florerent, in quibus circa Februarium pira quantitate avelanae conspiciebantur, corvi quoque & aves reliquae in Ianuario foetus produxerunt, sed sequenti anno lxxxvii. <1187> in Martio magna aeris inclementia & asperitas algoris, & fere usque ad kal. Iunii duravit, ita quod Pentecost<is> in medio Maio nix magna cecidit, & fere omnia vina perierunt.

Urbanus III. papa.

Bald<uinus> Guidoni regnum Hierosol<ymorum> tradit.

Caath.

Vix autem evoluto mense Saladinus revocatis viribus urbem, cui antiquitus nomen erat Petra Deserti, nunc autem Caath dicitur, obsidione vallavit.

 

Chronographie Generatio XL. <2-199 r>

 

Initia vastandae Hieros<olymae>

Guido ultimus rex Hierosol<ymorum>

Saladini adversus Christ<ianos> expeditio

Saladinus Guidonem regem capit.

Saladini successus

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-199 v>

 

Ascalon deditur

Saladinus Hierosol<yma> capit.

Patriarchae fuga

Att. de Sicilia Henrico legata

 

Chronographie Generatio XL. <2-200 r>

 

Conventus principum apud Noribergam.

Gregorius VIII. papa

Clemens III. papa.

Qui principes cruce signati

Decimae Saladini

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-200 v>

 

Acam Guido obsidet

Anceps Christ<ianorum> & Salad<ini> pugna.

Sibylla Guidonis uxor moritur.

 

Chronographie Generatio XL. <2-201 r>

 

Intestinae Christ<ianorum> seditiones.

Friderici in orientem expeditio.

Fuerunt in exercitu imperatoris isti principes: dux Sueviae Fridericus, imperatoris filius, Bertoldus, Moraviae dux, episcopus Herbipolen<sis>, archepiscopus Tarantalianus, episcopus Monasterien<sis>, episcopus Patavien<sis>, episcopus Olisburgen<sis>, episcopus Mysnen<sis>, Hermannus, Marchio Baden<sis>, Fridericus de Bergilen, Cunradus de Dorndoch, multi quoque alii barones ac nobiles.

Fridericus Barbarossa in undis perit.

Friderici Sueviae ducis copiae

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-201 v>

 

Tancredus nothus Siciliam infestat.

Coelestinus III. papa.

Henricus VI. IMP. XCV.

Sicilia Henrico cedit.

Tusculum dirutum

 

Chronographie Generatio XL. <2-202 r>

 

Constantia regina capta.

Philippi Franc<iae> regis expeditio in syriam

Frid<ericus> Sueviae ducis interitus.

Erat autem eodem anno <1190> regibus in obsidione existentibus eclipsis solis in vii. gradu cancri, & duravit per quatuor horas.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-202 v>

 

Acam urbem christiani recipiunt.

Philippus Franc<iae> ex oriente discedit

Richardo regnum Hierosol<ymorum> cedit

 

Chronographie Generatio XL. <2-203 r>

 

Richardi successus varii.

Ricardum Anglum Lupoldus austrius capit.

Saladini interitus

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-203 v>

 

Henrici Imp. VI. in Siciliam expeditio.

Catana Siciliae urbs.

Falerni Henr<icum> recipiunt.

Henr<ici> VI. Caes<aris> magnificentia

Captivi Siculi.

 

Chronographie Generatio XL. <2-204 r>

 

Philippus Suevorum dux.

Frid<ericus> II. rex designatus

Per id tempus Cunradus, frater imperatoris, dux Suevorum, movit contra Bertoldum, ducem de Zaeringen, cumque esset in opido Durlach obiit, sepultus in monasterio Loricen<si>. multi asserebant eum fuisse interfectum a quodam, cuius uxori vim fecerat, erat enim vir stupris, luxuriis & immunditiis deditus.

Imperator ducatum Sueviae contulit Philippo, fratri suo, cuius opera praecipua in Sicilia utebatur,

is relicta Italia transivit in Alamaniam cum uxore Irena, Constantinopolitani imperatoris filia, ponens eam in castro Svainhusen,

tum de mandato imperatoris regium diadema imposuit Othocaro, regi Boemorum, & paulo post Philippus nuptias celebravit cum multis principibus ac Baronibus apud Augustam in campo magno, qui dicitur Concio legis.

His etiam temporibus procurante imperatore factum est, ut principes Alamaniae pene omnes filium parvulum Fridericum assumerent in regem, & ei fidelitatem iurarent, super quo literas sigillatas miserunt imperatori, erat tum circiter trium annorum puer.

Teutonum ad Hieros<olymam> expeditio.

Innocentius III. papa

Iope diruta.

Hospitale S. Spiritus in Saxia.

Innoc<entius> Romandiolam repetit.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-204 v>

 

Siciliam repetit papa.

Philippus Suevus IMP. XCVI.

Othonis Saxonis IIII. electio

 

Chronographie Generatio XL. <2-205 r>

 

Innocentii papae in Philippum odium.

De Bertoldi Zaeringen<sis> electione.

Otho IIII. IMP. XCVII.

Thomas Cantuarien<sis>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-205 v>

 

Anglorum regnum a Ro<mano> Pont<ifice> peti.

Humiliatorum ordo.

Almaricus haereticus.

Almarici ossa dispersa.

Guielmitae

Iudaei cremati.

 

Chronographie Generatio XL. <2-206 r>

 

Philippi cum Rich<ardo> Anglo gesta.

Rich<ardi> Angli interitus

 

GENERATIO PRIMA ET QUADRAGESIMA

 

Io<annes> sine terra rex Anglorum

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-206 v>

 

Philippus Suevus vastat Helvetiam.

Andreas Ung<arorum> rex

S. Elizabet Lantgr.

Confer superiori Ursprin. sniae de Philippi excommunicatione.

Constantiae interitus.

Chronographie Generatio XLI. <2-207 r>

 

Turingiae motus contra Philippum.

Secunda Othonis coronatio

Hollandiae comes.

Comes de Lohe.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-207 v>

 

Secunda Philip<pi> coronatio.

Germanorum episc<oporum> schismata.

Nussia capta.

 

Chronographie Generatio XLI. <2-208 r>

 

Othonem Philippus fugat.

Solis defectio

Solis defectum, quem graeci eclipsin vocant, tum accidisse ultima die mensis Februarii <1206> referunt circa horam diei ferme tertiam, & multi quidem humanum se caput in sole vidisse testabantur.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-208 v>

 

De germaniae pace agitur.

Saraceni Hispaniam vastant

<Comes> Palatinus <Otho> de Vuitils<pach> Philippum interimit

 

Chronographie Generatio XLI. <2-209 r>

 

Att. de ecclesia Esseling<ensi>

corpus igitur occisi principis <Philippi> primum Bambergae in ecclesia maiori non sine multorum lachrymis sepultus fuit, cuius tamen ossa post annos aliquot per Fridericum II. imperatorem Philippi nepotem exhumata Spiram sunt translata, & in maiori ecclesia cum funerali solennitate inter alios reges tumulata.

In quorum quidem illatione Fridericus memoratus Siciliae Apuliaeque rex, Suevorum dux & regni Hierosolymitani haeres, ecclesiam parochialem in opido Sueviae imperiali Esslingen cum omnibus iusticiis, pertinentiis, proventibus ac iure patronatus Spiren<si> ecclesiae contradidit.

Quam donationem postea, factus imperator, secundum innatam sibi clementiam banno imperiali confirmavit,

occisus est autem Philippus kalend<is> Iunii anno viii. supra millesimum ducentesimum <1208>, eodem anno, quo pax inter reges reformata & treugae fuere factae.

De ecclesiarum impignorationibus

Otho IIII. Philippo succedit.

Schismata Ep<iscoporum> germ<anorum> abolita

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-209 v>

 

Super Othonis matrimonio dispensatur

Att. decretum contra praedones

Palat<inus> de Vuitel<spach> proscribitur

Othonis in Italiam expeditio.

 

Chronographie Generatio XL. <2-210 r>

 

Att. dissidii temp. repositam ab Italis pecuniam.

Othonem Innocentius coronat.

Discessus Othonis ex urbe

Papae et Othonis dissidium.

Otho IIII. excommunicatur

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-210 v>

 

Excedit Otho Italia.

Otho vastat Turingiam.

Frider<icus> II. vocatur in Germ<aniam>

 

Chronographie Generatio XLI. <2-211 r>

 

Frider<icus> II. vocatur in Germ<aniam>

Albigesii.

Haeresis Alsaten<sis>

Friderici II. in germ<aniam> adventus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-211 v>

 

Otho in Saxoniam fugit.

Hagenau oppugnatur

Frider<icus> II. Aquisgr<ani> coronatur

Frider<ici> & Phil<ippi> Franci foedus.

 

Chronographie Generatio XLI. <2-212 r>

 

Otho IIII. a Philip<po> Franco profligatus

Angliae regnum a Ro<mano> Pont<ifice> accipi

Frider<ici> altera coronatio

Henr<icus> Brabantiae dux.

Innoc<entii> III. constitutiones ex synodo.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-212 v>

 

Turba imbellis cruce signata.

Innoc<entii> III. interitus

Cruciferorum ordo.

Moniales primae.

Carmelitae

Dominicus ordinis Praedicatorum institutor.

Franciscus Aesinas ord<inis> Minorum autor.

 

Chronographie Generatio XLI. <2-213 r>

 

Eremitae

Guilielmitae.

Principes Germ<ani> cruce signati

Colonien<ses> in Frid<erici> II. fidem accepti.

Honorius III. papa.

Gesta Innocentii III. tempore in oriente

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-213 v>

 

Graeci imperii tumultus

Isaac Alex<ii> frater. Alexius filius Imperatores graeci

Murziflus Imp<erator> Constantinop<olitanus>

Balduinus Flandr<ensis> Constant<inopolitanus> Imp<erator>

Bulgari Avares

 

Chronographie Generatio XLI. <2-214 r>

 

Hilminolinus Sarac<enus>

Honorii III. tempore gesta in oriente

Ioan<nes> rex Hierosol<ymorum>

Dalmatia Venetis data

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-214 v>

 

Damiata seu Aeliopolis.

Damiata recepta

Tartarorum origo.

Frider<icus> IMPER. XCVIII.

 

Chronographie Generatio XLI. <2-215 r>

 

Honorius Fridericum Imp<eratorem> execratur.

Dissensio regis Hierosolymae & legati Apost<olici>

Latini circunventi.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-215 v>

 

Damiata Sultano reddita.

Henricus Frid<erici> filius Germ<anorum> rex

Iole.

 

Chronographie Generatio XLI. <2-216 r>

 

Longob<ardorum> civitates contra Fridericum.

Gregorius IX. papa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-216 v>

 

Altera Friderici excommunicatio.

Friderici cum Sultano induciae.

Restituta Frid. Hierusal. cum regno.

Fridericus reconciliatus papae

Causa dissidii inter papam & Fridericum.

 

Chronographie Generatio XLI. <2-217 r>

 

Ordo teutonicorum quando primum Prutenos aggressus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-217 v>

 

Castrum Vogelgsang.

Frisiae inundatio.

Ludo<vicus> Fr<ancorum> rex.

S. Clara

Austria regio honore aucta.

 

Chronographie Generatio XLI. <2-218 r>

 

GENERATIO SECUNDA ET QUADRAGESIMA

 

Senatorius Romae magistratus

Romanorum rebellio

Frider<icus> II. in Germaniam rediit

Balduinus II. Const<antinopolitanus> IMP.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-218 v>

 

Ioannes Brennus Constant<inopolitanus> IMP.

Att. studium graecorum in expellendis Latinis

Fratrum teutonicorum successus

Fratres gladio & cruce insigniti

 

Chronographie Generatio XLII. <2-219 r>

 

Frider<ici> in Germ<ania> gesta.

Italiae status.

Ecelinus.

Austriam Frider<icus> vastat.

Vienna Austriae in imperii potestate.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-219 v>

 

Cunradus Frid<erici> II. filius rex designatus.

Frid<ericus> Mediolanen<ses> superat.

Io<annes> Cincius contra Gregor<ium> papam

 

Chronographie Generatio XLII. <2-220 r>

 

Tertio Frid<ericus> excommunicatur.

Ferraria Estensi Marchioni data

Causa dissidii inter Greg<orium> & Fricericum

De civitate Castellae

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-220 v>

 

Criminatus Fridericus

Guelfi pontifici & Gibelini Caesari adhaerent.

Et divisae sunt factiones etiam nominibus, nam qui pontifici & ecclesiae favebant, Guelfi dicti sunt, qui Caesaris arma sequebantur, Guibelini, nomen hoc apud Pistorienses aiunt primo auditum.

Sed utriusque sane appellationis antiquior origo sub Cunrado III., qui circiter annum domini M.C.xxxviii. <1138> imperium inierat, in pugna quadam coepit, quom Guelfi auxiliares copiae symbolum quasi sibi haberent, Hie Guelph, qui vero sub Cunradi caesaris signis erant, Hie Guaibelin, clamarent, Cunradus enim Suevus in eo pago vetustae nobilitatis VVaiblingen ferebatur nutritus, hinc Caesariani Guibelini, pontificis sociis Guelforum nomen mansit, quod olim Guelfus Italica auxilia contra caesarem Cunradum duxerat.

Eius rei supra in generatione xxxviii. meminimus bonorum scriptorum autoritae freti.

Vuaiblingen.

Entius Frider<ici> filius

 

Chronographie Generatio XLII. <2-221 r>

 

Frid<ericus> urbem Romam aggreditur.

Secundo Frider<icus> Romam invadit

Concilium de Friderici abrogatione interceptum.

Coelestinus papa IIII.

Paduanum studium.

Priscus mos monetae ex corio

Deficiente autem pecunia post pignorationem iocalium & vasorum argenti & auri, ut haberent milites stipendia, fecit monetam de corio, insignitam sua imagine & subscriptione, quae aureum valerent, edictum ponens in exercitu, ut, quicunque praesentaret talem monetam Thesaurio suo, accipiet pro ea monetam auream, quae dicitur Augustanus sicut nunc ducatus, cuius sculptura erat ex uno latere facies imperatoris, ex altero aquila, & in obsidione Faventina de illa moneta providebatur stipendiatis, pro qua postea receperunt auream, sicut erat constitutum, haec Anto.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-221 v>

 

Bela IIII. Ung<ariae> rex.

Innocentius IIII. papa.

Att. praeter aliorum opinionem quando Cardinales liberati.

Lugdun<i> concilium.

 

Chronographie Generatio XLII. <2-222 r>

 

Friderico imperium abrogatur

Frid<ericus> epistula se expurgat.

Hen<ricus> Lantgr<avius Turingiae> Germ<anorum> rex.

Reutlingen.

Iste Henricus obsedit Reutlingen anno domini M.CC.xlvii. <1247>, quapropter cives votum fecerunt B. virgini pro liberatione, quia asctricti erant Friderico iureiurando, ipse enim opidum muris cinxerat, moxque soluta est obsidio, ad quae cives, ut voverant, capellam B. Mariae sacram, ut hodie cernitur, aedificavere.

Idem Henricus Ulmam quoque obsedit, ubi sagitta in incertum missa vulneratus dysenteria postea moritur.

Mortuo Henrico Guilielmus comes Hollandiae eligitur,

hic Guilielmus apud Franckfurt exercitum habens, concessit Udalrico comiti in Vuirtenberg advocatiam monasterii Denckendorff, de quo habentur literae sigillatae apud eosdem principes.

Guilielmus Hollandus eligitur

Denckendorff.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-222 v>

 

Victoriam urbem Frid<ericus> condidit.

Vict<oriae> urbis excidium

Entius captus.

Frider<ici> II. Suevi interitus.

Uxores Friderici

 

Chronographie Generatio XLII. <2-223 r>

 

Reutlingen.

Esselingen

Divus Lud<ovicus> Franc<iae> rex Damiatam recipit.

Ludovici in aegypto successus

Ludo<vicus> rex capitur

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-223 v>

 

Damiata Admurato restituta.

Pastorelli

Cunradus IIII. IMP. XCIX.

 

Chronographie Generatio XLII. <2-224 r>

 

Guilielmus IMP.

Cunradi mors & testamen<tum>

Manfredus Salernitanus princeps.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-224 v>

 

Innocentii decreta.

Alexander IIII. papa

Guilielmi Hollandi regis caedes.

 

Chronographie Generatio XLII. <2-225 r>

 

Dissident electores.

INTERREGNUM

Othocaus Boemus Austriam occupat.

Otho Bavarus.

Albertus Magnus de Loingen.

B. Thomas.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-225 v>

 

GENERATIO TERTIA ET QUADRAGESIMA

 

Valuasores primores partium Frider<ici> II.

Ecelini interitus

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-226 r>

 

Venetorum & Genuae dissidium.

Michael Palaeologus Constantinopolim occupat.

Ungarorum & Boemorum congressus

Urbanus IIII. papa

Brancaleon magistratus Ro<manus>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-226 v>

 

Carolus Andegaviae comes frater Ludo<vici> regis Francorum.

Cometa.

Anno domini M.CC.lxiii. <1263> apparuit comes cum magna cauda, surgens ab oriente magna luce, usque ad medium coeli versus occidentem suos radios emittens, per tres menses duravit,

quo tempore Urbanus mortuus est Perusii, & in cathedrali ecclesia anno domini M.CC.lxiiii. <1264> sepelitur.

Hic Urbanus instituit solennitatem de corpore Christi, cuius officium B. Thomas composuit, pontifex indulgentias certas pro festo dedit, quas indulgentias Martinus quintus duplicavit, addiditque indulgentias ieiunantibus vigiliam festi huius & communicantibus in festo cuilibet centum dies indulgentiarum & totidem concessit sequentibus sacramentum ipso die, & quando ad infirmos defertur.

Sustulit etiam eo die interdictionem Eugenius papa IIII. indulgentias a Martino V. concessas duplicando.

Anno M.CC.lxiiii. <1264> Clemens IIII., Guido ante vocatus, gallicus e villa S. Egidii ortus, Urbano est surrogatus, sedit annis tribus mensibus novem.

Hic uxorem habuit antea & liberos, advocatus famosus & regis Franciae consiliarius, defuncta uxore factus est episcopus Podien<sis> & post Narbonen<sis> archepiscopus.

Festum corporis Christi

Clemens IIII. papa

Obiit hoc tempore Uldricus comes de Vuirtenberg dictus cum pollice.

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-227 r>

 

Manfredi interitus.

Cunradinus Siciliae regnum repetit.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-227 v>

 

Henrici hispani conatus.

Fridericus Hispanus.

Cunradinus Italiam intrat

Cunradinus salutatus IMP.

Cunradinus a Carolo captus.

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-228 r>

 

Cunradini Sueviae ducis ultimi miserandus interitus

Entii interitus.

Alienae virtutis osores falso Suevos criminantur.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-228 v>

 

VETUSTISSIMAE VERISSIMAEQUE SUEVORUM LAUDES.

 

http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=890

ATQUI mira rerum mutatio & fluxa generis humani gloria, Suevorum gens inter priscos Germanorum populos fama rerum gestarum & probitate sine controversia illustrior portio fuit.

Cuiusque gloria eo usque crevisse memoratur, quod virtute & armis imperium orbis meruerit, illudque supra unius seculi spacium magnificentissime tenuit ac gubernavit, haec eadem viduata suis principibus nescio qua iniquitate fortunae, ne dicam ignavia, mox substitit, quasi non extet, cuius rei gratia famam suam extendere, aut quod minus est, tueri possit.

Non desunt Suevis vires, non potentia, non denique hominum copia eorum, quorum autoritate & sapientia res publica possit gubernari.

Sed ubi unusquisque privatae potentiae studet, nemo est, qui de repub<lica> bene sentiat, aut quod sentit, ad communem utilitatem referat, nihil mirum, si in rebus pacis & belli confusa sunt omnia, & consyderate nihil fiat, tandemque gloria, qua diu floruerunt Suevi, necesse est intereat.

 

Cum vero de Suevia Suevorum moribus adeo multa memorandaque apud veteres inveniantur scripta scitu & laude dignissima, haud ab re putaverim hoc in loco ob patriae amorem, & si non omnia, illustriora tamen, quae sparsim ab his mandata sunt literis, & quae invenire potui, in unum redigere, simulque nostrorum temporum rationem habere, ad quod, cum neminem adhuc animum adiecisse compererim, spero pro rerum gestarum cognitione hunc nostrum laborem non fore supervacuum.

Origo situsque Sueviae.

Suevus rex.

Duregum

Suevus mons.

Venedes. Vandali

Sueviae limites.

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-229 r>

 

Sola Suevia Alamania

Fertilitas Sueviae

Danubius seu Ister Sueviae flumen.

Rhetia Suevia superior.

Att. Rhetios a germ<anis> CL<audium> Ptol<emaeum> discernere

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-229 v>

 

Augusta Vindelica Sueviae urbs.

Att. de clade Quintilii

Unde Augustae nomen

Constantia Gannodurum seu Vitudura.

Concilium Constantiae.

Rheni fontes.

Constantiae lacus

Lacus Constantien<sis> omnium est amoenissimus, multaque castella, opida & vicos undequaque per ripas habet, aqua est nitida fundo perspicuo, pisces fert varios quidem & multiplices, terra circumiacens ferax vini triticique & arboribus domesticis egregie est consita, regionis forma supra, quam dici potest, pulchra, universa laeta unamque faciem longe lateque contexens, taceo navigia, quibus quoque adportantur avehunturque necessaria omnia,

lacus vero inferior, Cellensis dictus, minor priore alias non minori praeditus est in se per gyrum voluptate.

Cellensis lacus.

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-230 r>

 

Albogoia

Hegovia

Nigra sylva Harcynia. Hercynia.

Bacenae.

Nigra sylva colitur.

Thermae naturales.

Sunt & in sylva hac fontes aquae calidae, hinc surgunt duo balnea famosa, in opido Baden illustri, unde Marchiones Baden<ses> nomen trahunt, unum, alterum in opido Vuiltpaden, quod naturale dicitur, longe lateque notum,

non desunt huic sylvae argenti venae aut fontes salis, nonnulla habet opida, vicos plurimos, & per gyrum sunt urbes, arces, vici & pagi decorantes, unde sylva haec alioquin tristis & aspera ex his percommodis habitandibus non est iniucunda.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-230 v>

 

Alpes Suevicae

Ulma

Neccharus.

Tubinga.

Nortlingen

Othonis sylva.

Dinckelspihel.

Graecoia

Inter eas <Alpes Suevicas> & Danubium sunt plurima opida, villae innumerae, insignis urbs Ulma, Magni Alberti nativus locus Loingen, Vuerdaque Suevica.

Inter sylvam nigram & alpes iam dictas amnis labitur praeclarus Neccharus, haud longe a fontibus Istri ortus, & mox in agrum Rotvilensium delatus decurrit, inferiorem Sueviam in duas secans partes, ac itinere ferme quinque dierum auctus rivis pluribus in Rhenum exoneratur,

opida illustriora per ripas sunt, Horb, Rotenburgum, Tubingen, Eszlingen, Stutgarten, Hailpron, Vuimpina, Haidelberga, supra quod opidum arx fortis ac nobilis, aedificia habens regia magnificentia digna, sedes est comiti Palatino Rheni, archidapifero sacri imperii, ubi & studium floret generale.

Pars a dextris Necchari alpes praedictas habet in meridie, ad orientem Noricum, a septemtrione Franconiam, in ea tres sunt regiones, prima incipit in capite Necchari, quae ab initio parum aspera, at ubi descendens paulatim extenditur, ager tum clemens est & eximius per colles undique, vitibus consitus, arboribus domesticis affluens, ferax tritici ac frumenti, crebra sunt opida, vicorum magna frequentia, sunt nemora, sunt prata, valles, amnes, pecora, & quod maximum virtutis et opulentiae specimen est, populo tota regio referta.

Altera regio Noricum aspiciens Rhetia est dicta, terra pinguis, dives & prope sphaerica dives pecorum atque frugum, palustris tamen, vites non habet, in ea situm est insigne opidum Nortlingen. Magnam capies voluptatem, si regionis situm aspexeris, ita sane per gyrum & intra opidis, vicis & castris ceu flosculis exornatur.

Regio tertia ingens sylva est, quae Francos a Suevis disterminat, eius latitudo unius, longitudo per tractum Sueviae trium dierum itinere vix consum<m>atur. Incipit ab Othonis sylva, vulgo Othenvuald, & ascendendo non desinit, donec Rhetiam praedictam in latere tangat, habet autem quasi pro custodia in hoc loco Suevia duo propugnacula adversus Francos: opidum illustre Hallense, in quo sunt fontes salis uberes, & extra ager apricus. At ubi plus ascenderis, occurrit opidum Dinckelspihel insigne, cuius ager Rhetis est vicinus, licet autem sylva haec montosa sit & aspera, pascua tamen habet & multa pecora, estque pluribus locis pinifera, ex qua incolae resinam colligunt, & arborem pinum in varios usus scindunt, quanquam autem vasta sit sylva, a latronibus tamen bene est custodita. Servant enim incolae simul & finitimi priscae consuetudinis ligam in parte periculosiore, quam centenariam appellant, quae, &si sint diversis subiecti dominiis, patriam tamen mutua ope ab exteris tuentur, sunt non minus per gyrum & ab intra opida nonnulla, villae plurimae, & castra permunita.

Pars autem inferioris Sueviae ad leva amnis Necchari post nigram sylvam cum adiacentibus castris, opidis, vicis & agris ad pedes habet pagos plurimos per sylvas, montes & rivos distinctos, agri famosiores tres inveniuntur,

superior habet a dextris amnem Neccharum, a sinistra sylvam Hagenschies, ad pedem montem Heuchelberg, terra vini ferax et frumenti opulentissima, in nullo impar agro ad dextram Necchari.

Ager vero ultra sylvam Hagenschies maximus est, & Rhenum aspicit. quam proxime vero Rhenum Suevici iuris sit, non contendo, cum provinciarum limites pro dominantium potentia saepe varientur.

Tertius ager ultra montem Heuchelberg Graichgou vocatur, dives & late patens,

hi agri omnes vino, frumento, plantis, arboribus domesticis & sylvestribus omnique eo, quod ad victum pertinet, abundant, sunt praeclara opida, vicorum multitudo, terra plena colonis & irrigua, & quod praecipuum est: aeris salubritate praedita.

Prisci Suevorum mores.

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-231 r>

 

Mercatores.

Equites.

Vinum.

Suevica religio.

Cleri Suevi.

Nobilitas Sueviae

Civitates imperiales Sueviae.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-231 v>

 

Iudiciorum in Suevia consuetudo

Alliae clades.

Suevi sub Ariovisto militantes.

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-232 r>

 

Sueviae reges.

Vannius.

Marabodus.

Vangio.

Sido.

Italicus.

Crocus

Sumanus.

Suevi Gallias devastarunt

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-232 v>

 

Suevorum in Hispania dominatus

Suevi Albuvini auxilia

Marsilius.

Duces Sueviae

Hildegardis Caroli uxor e prosapia Suevica.

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-233 r>

 

De gregorio V. papa.

Rudolphus rex.

Fridericus de Stauffa

Cunradus III. IMP

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-233 v>

 

Frid<erici> Barbaross<ae> caes<aris> gesta.

Pax Constantiae

Henr<icus> Caes<aris> Barbaross<ae> filius.

Frid<ericus> II.

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-234 r>

 

Cunradus

Cunradinus.

Att. Clementis aeqitatem.

Bondegar Aegyp<ti> sultanus.

S. Lud<ovici> franci interitus

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-234 v>

 

Tunisium occupatum.

Eduardus Anglus

Gregorius papa X.

Rudolphus IMP. C.

Rudo<l>phi confirmatio

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-235 r>

 

Rudolphi comitia

Boemi regis inobedientia.

Innocentius V. papa.

Adrianus V. papa.

Io<annes> xxi. PP.

Rudo<phus> caes<ar> Marchionem de Baden persequitur.

Austria Boiemis erepta.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-235 v>

 

Othoc<ari> Boemi perfidia.

Dux Iuliacen<sis>

Othocarum Boemum rudolfus vicit.

Nicolaus III. papa.

De comitibus de Vuirtemberg.

Anno domini M.CC.lxxx. <1280> Hartmannus comes de Vuirtemberg, qui habitationem suam habuit in Groningen, opido Sueviae, tertio kalen<dis> Octob<ris> in castro Asperg captivus obiit. Erat autem comitatus ipse in tres partes divisus, una pars Stutgardiam obtinuit, altera Urach, tertia Groningen, & secundum opida partium ipsi comites appellabantur, licet unius essent stipitis.

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-236 r>

 

Rotenburg

Burgundiones imperii pars

Att. quomodo Romandiola ad Pon<tificem> redierit

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-236 v>

 

Caroli Fr<anciae> regis Siciliae conatus

Martinus IIII. papa

Rudolphi uxor.

Arrago Siciliam occupat.

Imp<erator> vicarius in hetruria.

Origo ducum Austriae

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-237 r>

 

Summa gestorum Rudolphi.

Marchiae Orientalis seu austriae Marchiones.

Att. de Gisela Cunradi II. uxore

Prior imperii

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-237 v>

 

Frid<ericus> Barbarossa e Marchia austriae ducatum fecit

Interrupta linea ducum Austriae.

De comitatu Tyrolis

Sigismund<us> Caesar.

Frider<icus> III. Caesar.

Max. aemilianus Imp.

Philip<pus> Francus contra Arag<onem>

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-238 r>

 

Honorius IIII. papa.

De Tusciae vicario.

Libertas empta Italiae.

Rudolphus rex Vuirtembergae co<mitatum> vastat.

Anno domini M.CC.lxxxvi. <1286> Eberardus, comes de Vuirtemberg, regis Rudolphi mandatis diutius reluctando iram in se regis concitavit, unde contractis tam equitum quam peditum copiis comitatum praedictum armata manu ingreditur, & omnia, quae potuit, hostili devastatione demolitur. Videns autem comes Eberardus tantae se multitudini resistere non posse, ad tutiora loca confugit. Quod cernens rex animositatem comitis Stutgardiam vallavit obsidione, arietibus muros opidi fortiter concutiens. Verum comes cum suis, qui intus erant, fortius rem aggredientes maiore, ut referunt, regis damno quam commodo sese ab hostibus defendunt. Ad ultimum archepiscopus Moguntinus temeritatem comitis ac pariter suorum viriles animos consyderans, vices suas interponere disposuit, ac post concussum opidi murum, post incendia vicorum & villarum, post denique terrae desolationem & plurima spolia in regis gratiam comitem reduxit, concordiam & pacem inter partes reformando.

Quibus peractis Rudolphum comes ut regem recognovit, iuramentum fidelitatis praestando, deinde xxii. die mensis Februarii rex eundem comitem cum civibus Eszlingen composuit.

Anno domini M.CC.lxxxvi. <1286> comes Eberardus de Vuirtemberg propter diffidationem civitatum imperialium per Sueviam, quibus comites Albertus de Acheln, & alius quidam de Teck subsidia ministrabant, eosdem comites persecutus est, eorumque villas & agros tum igne tum ferro devastans cum rapinis, caedes non modicas fecit,

Verum Rudolphus rex adversus praedictum comitem Eberardum exercitum ducens, cum plurima illi per terras suas damna intulisset et tandem reconciliatus, in opido imperiali Eszlingen praedictum Eberardum ac comites Albertum de Acheln & alium de Teck cum eorum complicibus in integrum restituit, pacem inter partes reformando. Nam coemeterium quoddam ipsi comites obsederant, quibus rex Rudolphus per mandatum iussit, ut soluta obsidione ad propria reverterentur. Verum soluta obsidione Rudolphus ad xvii. kalend<as> Octob<res> ipsum coemeterium destrui fecit. Quod animadvertens comes Eberardus in furorem denuo accensus regi rebellare instituit. Intervenientes tamen amici, pax prius inter regem et comitem reformata, suo in robore ut consisteret, impetrarunt.

Comes de Teck.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-238 v>

 

Nicolaus IIII. papa

Att. de aragonia.

Burgravii <im Original: Bnrgrauius> Norinbergenses

Albertus Magnus

Thomas de Aquino.

Nicolaus de Lyra.

 

Chronographie Generatio XLIII. <2-239 r>

 

<Henricus de Stahelek> Ep<iscopus> Argent<inensis> a civitate dissidet

De usu primarum <im Text: primariarum> precum

 

GENERATIO QUARTA ET QUADRAGESIMA

 

Iudaei Parisien<sis> crudele scelus

Gravis in oriente Christian<orum> clades.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-239 v>

 

Ptolemais seu Aca postremum amissa.

Rudolphi interitus.

Rudolphi laudes.

Andronicus Palaeologus.

Adulphus de Nassau Caes<ar> CI.

Philippus pulcher Franc<orum> rex.

Andreas de Venetiis Ungariae rex.

 

Chronographie Generatio XLIIII. <2-240 r>

 

De Carolo Siculo

Vuenceslaus Ung<arorum> rex

Otho Bavarus Ung<arorum> rex.

Carolus Siculus Ung<arorum> rex.

Coelestinus V. papa.

De abdicando papatu

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-240 v>

 

Bonifacius VIII. papa

Dangiani & Caroli de Sicilia pacta.

Frid<ericus> Aragonus Siciliam occupat

De tartaro Chagano

Guido Flandr<iae comes>

 

Chronographie Generatio XLIIII. <2-241 r>

 

Adulphus Caes<ar> Anglo iunctus.

De Adulfi Caes<aris> abrogatione

Adulphi interitus.

De Alberti Caes<aris> electione.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-241 v>

 

De Columnensium & papae dissidio.

Albertus Caes<ar> CII.

De Iubileo

Comes Flandriae captus.

 

Chronographie Generatio XLIIII. <2-242 r>

 

Flandren<sium> victoria.

Alborum et Nigrorum factiones

Papae & regis Franc<iae> dissidium.

Alberthi Caes<aris> confirmatio.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-242 v>

 

De Bonifacii interitu

Bonifacii VIII. temeritas.

Alberti & Vuenc<eslai> dissidium.

Suitensium origo.

 

Chronographie Generatio XLIIII. <2-243 r>

 

Scriptoris ignorantia.

Suitzen.

Qui ubi consederant Saxonica lingua feruntur dixisse, 'Hie Vuollent Vuir schvitten', id est 'hic volumus in sudore terminos custodire', a quo verbo 'Svitten' "Svitzer" dicti sunt.

Et quia pro hac custodia sanguineum sudorem emissuros se professi sunt, arma acceperunt pro signo aut vexillo penitus sanguinei coloris nullo alio colore admixto.

Benedictus XI. papa

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-243 v>

 

Flandren<sium> vindicata libertas

Clemens V. papa.

Tralatio Sed<is> Ap<ostolicae> in Galliam

 

Chronographie Generatio XLIIII. <2-244 r>

 

Fratricell<orum> haeresis

Att. Alberthus Imp<erator> Boemia deturbat Henricum

Templarii deleti.

Acta cum Templ<ariis> in Germania

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-244 v>

 

Alberti Caes<aris> caedes

Henr<icus> VII. lucenburg<enisis> Imp. CIII.

 

Chronographie Generatio XLIIII. <2-245 r>

 

Eberardi comitis de Vuirtemberg rebellio

Anno domini M.CCC.IX. <1309> ... Tum Germaniae motibus consulturus Henricus, cum principes reliqui in regis fidem convenissent, comes Vuirtenbergen<sis> Eberardus rebellionem meditatus est, aiunt in causa fuisse, quod cum imperii civitatibus aegisset multa temere, quae sub Rudolpho Imp<eratore> nuper ereptae fuerant dominio Vuirtembergensi, post Cunradini interitum graviter vexatae aliquot annos usque ad Rudolphum. Itaque Henricus civitatum fidem accepturus accepit, quae in illas commisisset comes Vuirtembergensis.

Spiram adiit, quo mox & Eberardus comes ducentis equitibus stipatus venit. Sed cum agi nihil inter Henricum Caes<arem> & Eberardum comitem concordiae causa posset, comes indignanter recessit, contra quem rebellantem rex grandem exercitum vocavit, erat enim comes, ut scribit Iacobus Moguntin<us>, de domo Guelphorum seu Camera Franciae, & aliorum Tusciae ac Longobardiae Guelphorum originem trahens.

hunc rex per principes, Barones & civitates imperiales opidis suis & castris fere omnibus aut destructis omnino aut captis depauperavit, ut ex lxxx. munitissimis castellis & opidis duo & lxx. expugnata ademerit, ubi & castrum Vuirtemberg extitit destructum.

Itaque belli angustia undique pressus ad castrum Asperg munitissimum fugit, quo obsesso fugientem Rudolphus Marchio de Baden sororius suus in opido Besiken recepit. Verum post mortem Henrici Caesaris idem comes omnia deperdita recuperavit, & plura alia, ita ut ditior & potentior factus fuerit, quam prius erat. Sed tamen, ut scribit Hermannus, ille beneficii Marchionis oblitus castrum illorum Richenberg obsedit, de quo per Marchiones & eorum auxiliatores ignominiose repulsus fuit, & prae dolore rediens Stutgardiam impoenitens obiit, sepultus ibidem.

De hoc, quod impoenitens obierit, nimis temere scripsit Hermannus, quum in ecclesia ut Christi fidelis sepultus inveniatur.

De castro autem Richenberg memini me literas legisse, quod hoc castrum dotis nomine cum filia Marchionis de Baden comiti in Vuirtemberg datum sit his pactis, ut nisi daretur certa summa pecuniae perpetuo, apud domum de Vuirtemberg maneret, et sunt literae de antiquiore data.

Eodem quoque tempore idem Henricus comitem Cunradum de Oetingen, dictum Schrimpff, proscripsit, & in tamen depopulatus est, ut quasi mendicus veniret in monasterium Kaiszheim ordinis Cistercien<sis>, ubi panem tribulationis usque ad mortem comedisse fertur.

Besika.

Richenberg

Comit<em> de Oetingen

Italica Henrici VII. expeditio

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-245 v>

 

Hen<ricus> VII. Mediolani coronatur

Att. totam Italiam se Henrico dedere.

Hen<ricus> urbem romam ingreditur.

Hen<ricus> VII. coronatur Romae.

 

Chronographie Generatio XLIIII. <2-246 r>

 

Hen<rici> VII. constitutiones.

De interitu Henr<rici> vii. IMP.

F<rater> Iacobinus Ord<inis> Praedicat<orum>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-246 v>

 

De Bonifacii pontificatu.

Liber Clementinarum

Lud<ovicus> Hutinus Fr<anciae> rex

Fridericus Aust<riae> Ludovicus Bavarus electi CAESARES

Caesarum coronatio

 

Chronographie Generatio XLIIII. <2-247 r>

 

Schisma regni Germanici.

Io<annes> papa XXII.

Novus ordo.

Origo dissidii inter lud<ovicum> & Io<annem>

Rud<olphus> Pal<atinus> proscriptus.

De Marchionibus Branden<burgensibus>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-247 v>

 

Coelestini

Rhodus a christianis recepta

Philippus Longus

De turcis.

Othomanorum origo

Turcia quae olim Asia.

Caramanus

Asambecus

 

Sequitur Generatio quinta & quadragesima.

 

Chronographie Generatio XLV. <2-248 r>

 

Guelforum & Gibel<inorum> dissidia

Philippus Valesianus.

Att. Frid<ericum> Austrium a papa vocatum

Frid<erici> copiae in Italiam missae.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-248 v>

 

Petrus Roberti filius.

Congressus Ludo<vici> & Frid<erici> Caes<aris>

Io<annes> xxii. Ludovicum execratur.

De Friderico austro liberato.

 

Chronographie Generatio XLV. <2-249 r>

 

Ludovicus Bavarus Italiam ingreditur

Motus long<os> lud<ovicus> composuit.

Lud<ovicus> Augustus Romae coronatur.

Antipapa <Nicolaus>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-249 v>

 

Io<annes> rex Boemus vastat Italiam.

Carinthia Austriis data

De comitatu Tyrolis

Benedictus XII. papa.

 

Chronographie Generatio XLV. <2-250 r>

 

Ludo<vicus> in gratiam recipi petit.

Att. Franci regis contra Ludovicum technas.

Regnum Fr<ancum> Eduardus infestat

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-250 v>

 

Ludo<vici> ad Francum scripta.

Concordia Ludo<vici> & Franci regis

Ludovici Caes<aris> adversus Pont<ificem> bulla.

 

Chronographie Generatio XLV. <2-251 r>

 

An Imp<erator> ante confirmationem papae dicatur

De processu Io<annis> xxii. contra Ludo<vicum>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-251 v>

 

Dantes

Okam.

De Iudaeis

De Udalrico Vuirtemberg<ensi> co<mite>

Circa haec tempora <1339> in civitate Metensi solennis curia habebatur, a principibus fiebant torneamenta, hastiludia ac parlamenta, ibi Ulricus comes de Vuirtemberg honorifice tenebatur,

quem redeuntem iuxta opidum Bonfeld per insidias, miles de Vinstingen captivavit, nil tale metuentem, neque diffidatum, eundem aliis dimissis captivum ad partes suas duxit, ubi comes pro liberatione sua centies mille marcas argentis persolvit.

 

Chronographie Generatio XLV. <2-252 r>

 

Franc<iscus> Petrarcha.

Clemens VI. papa

Att. dolum legatorum Ludovici.

Eberardus Comes de Vuirtem<berg>

Anno M.CCC.xliii. <1353> ortae sunt lites inter domum Austriae, comitem Eberardum de Vuirtemberg & comitem de Schelcklingen, propter opidum Ehingen, quod dux Austriae a comite de Schelcklingen comparaverat certis condicionibus, & Mengen oppidum fuit devastatum per comites de Vuirtemberg non sine damno partis utriusque.

Nam comes suorum suppetiis adiutus comitem exercitu iusto petiit, cui quum obviam venire non potuit, apud Mengen resedit,

quod animadvertens comes Eberardus, ut erat vir animo imperterritus, castra obsedit, ac tandem in deditionem accipiens devastavit.

Novum dissidium papae & Ludo<vici>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-252 v>

 

Andreas apuliae rex.

Ioanna.

Henr<icus> de Viernber<g> Moguntin<us archepicopus>

De Caroli IIII. electione. <IMP CIV>

 

Chronographie Generatio XLV. <2-253 r>

 

Flagellatorum secta.

Carolus IIII. Bunnae coronatur

De schis<mate> Moguntino.

Nicolai Ro<mani> senatoris superbia.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-253 v>

 

Germani principes vocantur Romam.

Induciae inter anglos & Francos.

Lud<ovici> Bavari Imp<eratoris> interitus.

 

Chronographie Generatio XLV. <2-254 r>

 

Forma absol<utionis> adhaerentium Lud<ovico>

Basilei Carolum excipiunt.

De Nicolao Tribuno

Alia Imp<eratoris> electio.

Crudelis pestilentia

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-254 v>

 

Iudaeorum supplicia

Att. declaratoriam censurarum.

De leprosis.

De delphinatu

Carolus Ung<ariae> rex.

 

Chronographie Generatio XLV. <2-255 r>

 

GENERATIO SEXTA ET QUADRAGESIMA

 

Guntherus Comes de Svartzenburg electus.

Guntheri interitus

Francoford

Carol<us> rex coronatur.

Ioannes Fran<corum> rex

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-255 v>

 

Udalricus Co<mes> Vuirtemberg<ensis>

Anno millesimo tricentesimo quinquagesimo secundo <1352>, Ludovicus Marchio Brandenburgensis, Bavari filius, sororem Elizabeth speciosissimam desponsavit filio Mascini Canis Scaligeri Veronensi, plurimos cum eodem habens filios, quae mortuo marito postea anno domini millesimo tricentesimo sexagesimo secundo <1362> Udalrico Comiti in Vuirtemberg nupsit, ex eoque Eberardum cognomento Pium generavit. Udalricus vero praedictus in acie prelii apud opidum imperilae Vuilam est occisus, ut inferius dicetur. Et ipsa aliquanto post moritur, ac in ecclesia collegiata sanctae Crucis in oppido Stutgardiensi maximo cum honore sepelitur, in qua & beneficium fundavit.

Sigis<mundus> Marchio Brandenburg<ensis>

Innocentius vi. papa

De ducibus Aurelianis

Burgundiae duces.

Andegaviae duces.

 

Chronographie Generatio XLVI. <2-256 r>

 

Obsidetur Duregum

Altera conspiratio

Att. ruptam cum Lupoldo austrio pacem.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-256 v>

 

Lupoldus Sempach obsidet

Lupoldi interitus

Lupo<ldi> Fili<ii> strages.

Carolus IIII. Italiam ingreditur.

Carol<us> IIII. Romae coronatur.

 

Chronographie Generatio XLVI. <2-257 r>

 

Egidius Card<inalis>

Anno M.CCC.LVI. <1356> facta est eclipsis solis & lunae, secuta est magna mortalitas, terrae motusque maximus, ita ut in partibus Rheni plura castra, turres & domus corruerunt, civitas Basilien<sis> & eius ecclesia vehementer concussae sunt.

Errores Bertoldi Rorbace<nsis>

Eberardus Co<mes> Vuirtembergen<sis> bello a Carolo IIII. petitus.

Anno domini M.CCC.lx. <1360> Eberardus comes de Vuirtemberg, praeses Sueviae seu advocatus provincialis super xxiiii. civitates imperiales a Carolo & antecessoribus suis imperatoribus constitutus, cepit easdem civitates illicitis exactionibus praegravare, super quo civitates apud imperatorem remedium quaerunt,

quare imperator de his excessibus & nonnullis aliis comitem redarguit, & quod cessaret, ei praecepit.

Quae omnia contemnens ligam cum ducibus Austriae sine exceptione imperatoris fecit, durante itaque rancore multi se principes interposuere quaerentes partes componere, sed nil profecerunt, tandem civitates per Sueviam orabant imperatorem, ut ipsis capitaneum daret, & suis expensis se vellent vindicare.

Tunc imperator dedit eis ducem Rupertum Bavarum, & praecepit nihilominus civitatibus in ripa Rheni illis auxilia mittere.

Unde ante festum Assumptionis B. Mariae virginis imperator contractis copiis cum regibus Ungariae & Lituaniae, & pluribus aliis fidelibus & infidelibus venit Norinbergam, ducens exercitum supra tria millia galeatorum, cum quibus descendit, & opidum Alen obsedit, quod olim comites de Oetingen pro xx. millibus florenorum comiti de Vuirtemberg impignorarant.

Quo evicto ad Eszlingen profectus est, interea Rudolphus, dux Bavariae, cum civitatibus super Rhenum ascendit per vallem comitis Zabergau dictam, quaedam castra destruens, & xxx. villas expoliatas igne ferroque vastavit, Marchio vero Baden<sis> a Carolo vocatus, venire recusavit, asserens consanguineum suum nolle impugnare.

Refert Chronica S. Blasii, quod Carolus imperator in die S. Augustini obsederit opidum Schorndorff, dux vero Rupertus, comes Palatinus, obsederit opidum Groningen, Augustenses, Constantien<ses> & aliae civitates obsidione cinxerunt opidum Goppingen, tandem pacis mentio facta est, episcopi enim Augusten<sis>, Argentin<enisis> & Spiren<sis> coassumptis idoneis hominibus concordiam in hunc, qui sequitur, modum fecerunt. Quum scilicet comites de Vuirtemberg ligam, quam fecerunt cum ducibus Austriae, cassarent, & eidem renunciarent, quam imperator dicebat contra se factam, quodquod resignare et imperatori advocatiam imperialem seu provincialem civitatum imperii per Sueviam cum omnibus iuribus suis & munimentis.

Item quod omnibus imperio subditis coram imperatore vel iudice ab eo deputato de iusticia responderet.

Hoc modo deberent etiam stipendiati ab eis & auxiliares facere.

Item quod non deberet comites, barones, nobiles aut ministeriales imperii contra imperium conducere.

Item comes de Teck & Pincerna de Limpurg & omnes alii partium comitis deberent gratiam imperatoris plenam habere, ducibus Austriae dumtaxat exceptis, e contra omnes partium imperatoris comites deberent salvos atque securos dicere, & quod universi captivi ab utraque parte detenti deberent indemnes dimitti.

Item castra & munitiones comitum ac servitorum suorum evictae, deberent sine cunctatione restitui, excepto opido Alen cum attinentiis, quod deberet cum imperio manere.

Nonnulla quoque alia deberent resignare, de quibus omnibus refert chronica ad S. Blasium eas resignationes verbo non autem re factas. Nam postea anno M.CCC.lxxiii. <1373> dictus comes nomine Caroli imperatoris a civitatibus imperii per Sueviam grandem exegit pecuniam.

Et cum recusarent dare, congregato grandi exercitu civitates multis damnis affecit, tandem concordiam nonnullae cum comite facientes pecuniam se daturas promisere, nam Ulmen<ses> dederunt LII millia florenorum, Eszlingen .xv. millia, Rotvil x. millia, Rutlingen xv. millia, Lindou sex millia, Constantia xl. millia, impetratis quibusdam privilegiis.

Volebant tunc nonnulli imperatorem illis comitibus solatii ac recompensae causa exactam omnem pecuniam dimisisse secundum eandem Chro<nicam>, fama enim erat, ut Iaco<bus> Moguntin<us> refert, comites ex resignatione advocatiae provincialis aliorumque, necnon castrorum & terrarum vastatione annuatim in xxx. millibus floren<orum> fuisse damnificatos.

Eodem quoque tempore, ut fertur, advocatiam monasterii Mulbron<ensis> comites ipsi resignare coacti sunt, quam postea comes Palatinus obtinuit, & hodie possidet, anno tamen M.D.iiii. <1504> bello recuperatum est sub rege Max.aemiliano a duce Ulrico de Vuirtemberg, quemadmodum plenius dicetur suo loco.

Schorndorff.

Hala opidum.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-257 v>

 

Mulbron monasterium.

Att. Lud<ovici> II. exemplum qualem cleri habitum probarit.

Pragae schola.

Norinbergen<sium> seditio.

 

Chronographie Generatio XLVI. <2-258 r>

 

Sophia fil<ia> Co<mitis> Vuirtemberg<ensis>

Anno domini M.CCC.lxi. <1361> Eberardus comes in Vuirtemberg magnum habuit in Stutgardia parlamentum in torneamento ac hastiludiis aliisque spectaculis, pro eo, quod filiam suam Sophiam duci Lotharingiae copulavit, fuerat in nuptiis Albertus, dux Austriae, ac alii principes, comites, barones, & nobiles,

eratque fons arte factus, vinum largiter fundens.

Invitaverat autem idem comes imperatorem, qui, &si voluntarium se obtulerit, postea tamen audito, quod tantam hominum congregationem faceret, venire, ut fertur, formidabat.

Urbanus V. papa.

S. Brigitta.

De Bernabove.

Friburgum Austriae duces occupant

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-258 v>

 

Vuencesl<aus> rex designatus.

Carolus Io<annis> Franci filius.

Philippus Burg<undiae> dux.

Arelatense Regnum.

Gregorius XI. Papa.

 

Chronographie Generatio XLVI. <2-259 r>

 

Gentium alluvies nova

Gregorius XI. Romam rediit.

Strages comitis Vuirtemberge<nsis> apud Reutlingen.

Anno M.CCC.lxxvii. <1377> feria quinta post sacrum diem Pentecostes apud opidum Reutlingen occisi sunt complures comites, barones, milites ac nobiles de familiaribus stipendiatisque comitum de Vuirtemberg.

Narraturque factum hoc modo ab opidanis de Reutlingen & ita scripserunt rem gestam civitatibus sociis.

Bello existente inter comites de Vuirtemberg & civitates imperiales, quinta feria praedicta in nocte exierunt cives opidi cum sociis quingenti numero, & mane facto pecora apud opidum Urach & Tetingen praedam abegerunt, villam Tetingen incenderunt & exusserunt, deinde ducentes praedam, pervenerunt prope opidum suum Reutlingen, ibi illis obviam venerunt socii.

His intellectis Ulricus iunior comes de Vuirtemberg cum satis iusto exercitu equitum, pertendens eos opprimere, antequam se ad opidum reciperent.

Verum cives in opido per unam portam solito clausam via facta excurrunt, sic comes cum suis circumdatus ab hostibus, qui pedites adversus comitem & equites suos pugnantes eos ut pecora interfecerunt.

Occisi sunt ex nobilitate, qui annotati sunt: Fridericus comes de Zollern, Udalricus comes Palatinus de Tubingen, Ioannes comes de Svartzenberg, dominus Gotfridus Schoderer de Vuinshen miles, qui tenuerat vexillum eo die, Svigerus de Gundelfingen Baro, Reinhardus de Nyperg miles, Ioannes de Seldeneck miles, Longus de Ererltzhen miles, Bernardus de Sachszenheim miles, Fridericus filius, Vendus Franco miles, Vuolfo de Stamhen, Magister curiae comitis de Vuirtemberg, duo Burkardi Sturmfeder, Benzo Keib de Hohenstain, Ioannes de Rudenberg, Ioannes de Lustnou, Sifridus de Vellenberg, Cunradus de Hoefingen, Cunradus Kyfer, Vualtherus de Hohenfels, Svigerus de Gemingen, Scharbo de Bernhusen, Sifridus Vualer & Henricus Vualer, Kirchher in holman, Cuno Truchses de Buchishusen, Albertus de Killer, Eberardus de Stoffeln & Bonlan<den>, Eberardus de Sternenfels, advocatus Zabergouae, Henzo de Liechtneck, Ioannes de Sperberseck, Andreas de Gyslingen, Ulricus de Liechtneck, Diopoldus de Nydlingen, Cunzo de Stamhen, Vuolfo de Pfauhusen, Vuolfo de Iungingen,Vualterus Spet de Esteten, Henricus Mager, Sifridus Franco de Erdtbach, Hermannus de Ratbocen Franco, Ioannes de Grunbach Franco, Cuntz de Hedikem, Rafe de Liechtenstain, Vuolfo de Urnhofen, Volcklinus de Kruthem, Ioannes de Grunbach, Ioannes de Vuinshem Franco, Guilielmus Durer de Kraishem Franco, Cunradus de Limppach Franco, Hermannus de Boenstain Franco, Stainsfeld Franco, Andreas Zobel Franco, Rupertus de Gebsydel Franco, Ioannes Esel de Lor, praedicti omnes fuerunt de nobilitate.

Ex famulis nobilium perierunt xiii.

Omnes, ut supra scriptum est, spoliati sunt armis ab ipsis de Reutlingen victoribus, & ad preces cadavera eorum permissa sunt avehi & alibi sepeliri.

Comes vero de Vuirtemberg iunior Uldricus Eberardi filius vulneratus cum nonnullis evasit, & ad arcem Acheln se recepit, sub qua Reutlingen opidum est situm.

Anno praecedenti <1376> Carolus Imp<erator> obsedit Ulmam, adhaesitque sibi comes Eberardus de Vuirtemberg, sed nihil obtinuerunt.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-259 v>

 

http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=952

 

Vuenceslaus Caes<ar> CV.

Anno salutis M.ccc.lxxviii. <1378> Carolus Imp<erator> moritur, & reliquit duos filios Vuenceslaum natu maiorem, & Sigismundum, natum maiorem ante obitum suum caesarem appellavit. Hic Vuenceslaus cum iam cum patre regnasset annis octo, post obitum patris confirmatus, imperavit annis xxii, quamvis imperii corona caruerit, vir quidem ignavus & patri dissimilis, sub eo orta est Haeresis Hussitarum, eo tamen iam ab imperio amoto.

 

Eodem anno Gregorius in Italiam veniens legatos ad Florentinos misit, eosque adhortatur, ut aequas pacis conditiones in negocio dissidii non detrectent. Verum, ut Anto. scribit, alia erat mens pontificis, factam scilicet missionem illam non ad pacem, sed seditionem atque discordiam civium spectare, oratores enim misit, qui ad populum, non ad magistratus promerent, verum populus omnia ad magistratus remisit, ita deteriorem potius rem oratores quam meliorem fecerunt, quare paulo post contempto interdicto, quod illuc usque servatum fuerat, celebrare per urbem agrumque cunctis in templis sacerdotes iussi sunt, quod qui fecerunt, crimen nequaquam evaserunt.

Et legitur in chronicis, quod habito super his consilio a canonistis, consultum fuit super eo per eosdem civitatem non teneri ad observationem censurarum a papa prolatarum, quia ex odio & inimicitia ad eos movebatur, id tamen videtur potius adulatorium fuisse, quia secundum Gregorium sententia pastoris sive iusta sive iniusta timenda est & servanda, nisi contineat intolerabilem errorem, quod ibi non fuit. Interea pontifex conciliatis prius Bononien<sibus> ad arma conversus est, variaeque strages hinc inde factae, post multa animadvertens suos conatus non habere prosperos successus Florentinosque obstinatis animis cepta persequi, & quia pecuniae obediunt omnia, mitigata eius animositate, de pace cepit cogitare. Mittuntur hinc inde legati fuissentque Florentini data pecunia ad pacem inclinati, protracta tamen est conventio, ita, quod pontifex ante sit defunctus, quam conclusa esset pax. Non invenitur post mortem papae magnam secutam fuisse vindictam, forte propter schisma mox exortum, refert tamen Anto. censuras postea ab Urbano relaxatas.

 

Ego reperio in Chronica S. Blasii, quod Gregorius XI. anno M.CCC.lxxii. <1372> misit legatum ad Alamaniam Heliam de Verdone cum mandato ad exigendam decimam omnium fructuum ecclesiasticorum, & eius mandato episcopus Constan<tiensis> fulminavit adversus resistentes processus. Totus autem clerus sub dominio Vuirtembergen<si> & plures alii, maiorque pars totius diocesis formaverunt appellationem ad papam expressis causis, quod non possent solvere, collector decimarum primus fuit episcopus Vuormacien<sis>, deinde Augusten<sis>. Clerus vero de Brisgaudia & circa lacum non restiterunt, & sic schisma fuit in clero. Aliquid enim contra processus celebrabatur divina, aliquid non, deinde legatus compositionem accepit, & de quatuor marcis dabantur quinque floreni Rhenen<ses> vice duarum procurationum, dux autem Albertus suis literis mandavit in terra sua omni clero sibi subiecto, quod dictam decimam solveret.

 

Anno domini M.CCC.lxxviii. <1378> quinto kalend<is> Aprilis Gregorius accurate agens omnia, quae ad pontificem pertinent, intolerabili vesicae dolore moritur, sui pontificatus anno vii. mense quinto, sepelitur in basilica B. Mariae Novae.

Gregorius hic positus in extremis habens in manibus sacrum Christi corpus, protestatus est coram omnibus, ut caverent ab hominibus sive viris sive mulieribus sub specie religionis loquentibus visiones sui capitis, quia per tales ipse seductus dimisso suorum rationali consilio se traxerat & ecclesiam ad discrimen schismatis imminentis, haec Gerson li<bro> de examinatione doc<ta> secunda parte, tertia consyderatione, ubi etiam ponitur, quod hic papa in Avinione per Aecaterinam de Senis inductus est, quod se Romam transtulit caeteris Cardinalibus dissuadentibus.

Ex quo paulo post subortum est schisma in ecclesia, hoc anno mortuo pontifice, quod diutius duravit quam aliud quodcunque annos videlicet circiter xxx. & demum sublatum est in concilio Constan<tiensi>, ut patebit.

Schisma ita initium sumpsit mortuo Gregorio & eius exequis ex more celebratis: clerus populusque Ro<manus> Cardinales obnixe rogarunt, ut Italicum eligerent, qui ecclesiam Ro<manam> & rempub<licam> gubernaret, alioquin de christiano nomine actum esset. Ideo autem Italicum petebant, ne, si gallicus deligeretur, romana curia iterum in Galliam migraret. Quibus Cardinales benigne respondentes se pro posse eorum votis obtemperaturos promiserunt, iubentque bono animo essent.

Gallici autem quaerebant facere gallicum. Intrantes patres conclave Bartolomaeum Neapolitanum Barensem archepiscopum ad deliniendos romanos deligere statuerunt, ut postmodum tutiori in loco alium subrogarent.

At vero unus Cardinalium ex gente Ursina, qui ad id toto animo aspirabat, ut pontifex fieret, statim ab extra Romanis nunciat gallum esse electum, quod cum vulgus audisset, conclave evestigio multo tumultu effregit, minisque & terroribus patres concussit. Sed cum didicisset Italicum, id est Barensem, creatum, conquievit, alias, ut Leonardus ad terrorem Ro<manae> plebis scribit, Barensem Italicum creatum Urbanumque VI. appellatum,

haec electio celebrata fuit anno domini M.ccc.lxxviii. <1378> in Iulio mense, hunc Urbanum Cardinales posteris diebus principibus & civitatibus per orbem, ut moris est, literis intimaverunt canonice electum in Ro<manum> Pont<ificem>.

 

Fuit autem in homine natura inquieta & dura. Post mensem vero tertium in calores urbanos galli culpam reiicientes a Pont<ifice> petunt, ut sibi proficisci Anagniam cum bona eius venia liceat aeris mutandi gratia. Sed revera severitatem Urbani reveriti abiere, nam semel atque iterum eos ad se vocatos admonuit, ut nec dona nec munera acciperent, dum causas agunt, vel dum patrocinium suum praestarent, interminatus se acerrime puniturum in simonia deprehensos aut iniustas causas foventes. Atque papa ostendit sibi placere & ita velle, ut pompam dimitterent familiarium & equorum, quia in tales sumptus consumerent pauperibus debitum ac basilicis restituendis. Et quia sentiebat Cardinales Gallos de reditu curiae in galliam mentionem facere, aperte ostendit se Romae mansurum, quam dicebat fundamentum ecclesiae universalis.

His itaque rationibus moti Cardinales gallici, qui pro arbitrio animi omnia prius agebant, Anagniam primo pergunt, & inde mox ad civitatem Fundos, regina enim Apuliae, Ioanna, suspectum habens Urbanum, ne sibi adversaretur, cum percepisset Cardinales male contentos de electione facta, per eos significavit eis, ut dicitur, secreto, quod ad civitates regni sui tuto possent accedere & aliter disponere. Unde & de securitate confisi illuc accesserunt primo in Urbanum ut falsum pontificem invecti, quod dicerent papam vi creatum, cum electio illa & coronatio in loco minime tuto sit habita, in qua libera deberent esse suffragia, ipsi enim a populo Ro<mano> coacti sunt Italicum potius quam gallicum eligere, has ob causas sede vacante, ut ipsi dicebant, octo Cardinales Ioanna regina favente Gebennensem Cardinalem pontificem deligunt in septembri, Clementem VII. appellantes, qui sedit annis xv.

Urbano Italia, Germania & Pannonia, Clementi vero Gallia, Hispania, Cathalania & Britannia adhaeserunt,

asserebant obedientiales Clementis suum esse verum papam ex electione libera, Urbanum apostaticum & antipapam scribentes, sequaces ipsius schismaticos & execratos. Contra obedientes Urbano Clementem affirmabant apostaticum, cum electio Urbani fuerit canonica, & hoc praestati fuerunt etiam ipsi, qui Clementem eligerunt, nam Urbanum una cum aliis Cardinalibus canonice electum per universum orbem publicaverunt, & si etiam fuisset illatus metus, tamen postea non reclamaverunt, sed eum venerati sunt per integrum mensem ut ut Petri successorem & Christi vicarium, & ideo schismaticos & execratos Clementis sequaces,

multae disputationes exortae sunt, utraque obedientia habuit religiosissimos viros, & quod maius est etiam miraculis fulgentes, nec unquam potuit quaestio haec decidi, quin manserit apud plurimos dubia, nam &si necessarium esset credere unicum vicarium Christi sicut unicam ecclesiam, tamen, si contingit plures per schisma creari summos Pot<ifices> uno & eodem tempore, non videtur de necessitate salutis credere istum esse vel illum, sed alterum eorum, qui scilicet fuerit canonice assumptus, quis autem fuerit canonice electus, non tenetur quis scire sicut nec ius canonicum, sed in hoc populi sequi possunt maiores suos seu praelatos secundum Anto.

Clemens ille cum obendientia sua in curiam recersus gallicam Avinione residentiam statuit.

Urbanus per haec etiam tempora interdictum & alias censuras prolatas a Gregorio XI. contra Florentinos relaxavit & pacem cum eis fecit.

Et tum Genuenses classe adversus Venetos instructa, veterum iniuriarum memores, hostem egregie sunt ulti, in qua tamen expeditione multis affecti sunt incommodis.

GENERATIO SEPTIMA ET QUADRAGESIMA

 

ANNO domini M.CCC.LXXX. <1380> in schismate inter Urbanum VI. & Clementem VII. sub Vuenceslao Ro<mano> rege XLVII. incepit generatio.

Cum itaque Urbanus Romae & Clemens Avinione praesiderent, Britones pro Clemente in civitate Fundorum cum comite ibidem ac complicibus ex Campania in agrum romanum in curiales ultramontanorum vertunt, non parcentes sexui vel aetati multos clericos percusserunt, plaerosque in carcerem trusos, bona eorum diripientes spoliant, Alamanis tamen minus erant infensi, hostes vero vastabant agros. Commotus Urbanus contra Ioannam, quae locum schismati praebuerat, & propter alias causas supra dictas eam regno privavit, ad Ludovicum regem Hungariae misit exhortando, ut Carolum, qui bellum adversus Venetos ductarat, sibi cum decenti exercitu mitteret, tunc eum regem Siciliae faceret.

 

Idem Carolus dux tunc iuvenis & pauper de sanguine regum Hungariae & reginae Ioannae consanguineus, quae etiam Margaritam, uxorem Caroli, nutriverat, invitus onus agnovit.

Et dum transiret Carolus in Hungariam, remanserat uxor eius cum liberis apud reginam, Ludovicus vero rex gavisus tum, quod vindicaret necem fratris sui, tum etiam, ut Carolus filias suas in regno Hungariae non impediret, Carolum in Ioannam concitavit, qui adiutus a ludovico rege intravit Italiam ducens vii. millia Hungarorum & aliquot Italicos, misisse fertur ad Florentinos oratores, qui dicerent ad Carolum ex concessione ludovici regis & pontificis decreto regnum pertinere, quandoquidem Ioanna regina multis se alioquin sceleribus & postremo schismate coinquinaverat, venisse ergo se in Italiam, ut regnum sibi debitum ab iniusto possessore vindicaret, iccirco petere Florentinos foedus secum ineant & viribus pecuniisque foveant.

Ad haec Florentini neutram partem se velle offendere respondent, & cum intelligerent responsum hoc Carolo displicere, ad placandum eum dono mittunt Ariminum xv. millia florenorum, quam tamen pecuniam Carolus recipere noluit,

haec reiectio pecuniae animos Florentinorum fregit auxitque timorem, quod Aretini dominium civitatis suae tradiderunt, unde Florentini Carolo xl. millia auri pondo dare paciscuntur, ut copias abduceret, nec exules eorum foveret nec eos offenderet.

 

Anno domini M.ccc.lxxxi. <1381> Carolus Hungarus Romam veniens benigne ab Urbano susceptus, & rex Siciliae coronatus est, prius tamen concessit ad voluntatem papae Francisco Batillo, nepoti Urbani, Capuanum & Amalisatanum ducatus & multos nobiles comitatus in Sicilia. Et quia Carolus carebat pecunia, ea propter Urbanus papa proprietates & iura ecclesiarum ac monasteriorum urbis in magna parte Ro<manis> civibus vendidit ultra summam valoris lxxx. millium florenorum, aureos etiam & argenteos calices, cruces & imagines sanctorum alienat, & cum pecunia rex Carolus modicis copiis ingressus est regnum Neapolitanum.

Cum autem appropinquasset Neapoli, facile eam per fraudem civium accepit, acclamatum est illi: "Vivat rex!"

Erat tunc regina Ioanna in castro novo, illa mortuo Tarentino principe iam duxerat maritum Othonem, ducem Brunsvigen<sem>, principem probatissimum, qui ante electionem Clementis accessisse fertur Urbanum bono zelo & laboraverat concordare eum cum cardinalibus, sed non fuit auditus, infecta re abiit, & tamen Urbanum ad finem vitae suae pro vero pontifice habuit, cum quo regina non consensit. Sed quo tutior esset , ipsa ludovicum Andegaven<sem>, ducem, Caroli, regis Franciae, fratrem, in filium adoptavit, qui nondum venerat. Receptus autem Carolus in urbem obsidione mox vallavit castrum novum, in quo erat regina cum Baronibus suis, & ita cinxit, ut nullus ingredi aut egredi posset, nisi a parte maris.

Tum Otho uxorem non deserens civitatem obsedit ab extra manu valida, & cum certo die parasset se ad ingressum civitatis per vim, occurrit illi Carolus & pugna facta equus Othonis cecidit, unde & captus fuit & exercitus eius dissipatus est.

Refert scriptor quidam de familia papae, a quo etiam aliqua, quae praedixi & quae sequentur, accepi.

Cum, inquiens, obsessus a duce Othone Carolus videret se in periculo esse, ad alia se convertit ingenia, cives enim ac Carolus corruperunt militem Neapolitanum, Othoni & reginae intimum amicum, ille secretum sigillum reginae falsificari fecit ac nomine reginae scripsit Othoni secreto nuncio, ut cum sex charissimis noctu & certo loco literis designato veniret auditurus consilium capiendae urbis, nam penuria victus ipsa ac sui laborarent,

credulus Otho venit ad locum designatum ducens secum Marchionem Montisferrati, fratrem suum Baltasarem, & tres nobiles viros, & dum locum contingunt, per insidias in fossatum cadunt, ibi Marchio cum duobus aliis occisus est, Otho captus, at frater eius elapsus, qui tamen postea capitur & exoculatur,

ducitur Otho ad Carolum, qui sibi improperabat, cur regnum suum infestaret, ad quod ille, regnum non esse Caroli, sed Ioannae, coniugis suae, & nec caput nec genua flexit, unde ductus est in carcerem,

his ita pactis obsidio soluta est.

Cernens Ioanna se evadere non posse, cum nec adventum ludovici Andegaven<sis> sciret & de auxilio desperaret, postulavit colloquium tutum cum Carolo, & concessum est illi.

In hortum ergo castri advocato Carolo Ioanna ad Carolum: "Ego te", inquit, "habui huc usque in filium, modo ex quo ita deo placet, te recognosco in dominum, do me & recommendo tibi honorem meum ac maritum Othonem, caetera tui iuris sunt." Cui Carolus: "Ego te dilexi ut matrem & ita facere intendo in posterum, honorem tuum ac Othonem commendatos habebo." Moxque Ioanna educta de castro ad alium locum honorifice associata custodiae datur, & postea, ut fertur, dum orasset, missis satellitibus extitit strangulata, baronesque multi capti sunt, totumque regnum sub dominio Caroli factum deo magis operante quam humana virtute.

 

Ioanna defuncta Cardinalis S. Georgii legatus cum Carolo per Urbanum ad regnum missus archepiscopos, episcopos, abbates & presbyteros, qui reginae adhaeserant, crudeliter afflictos bonis & titulis privavit, in quorum locum Urbanus alios substituit.

 

Anno M.CCC.lxxx. <1380> Carolus rex Franciae Sapiens dictus, ubi se mala valetudine gravatum sensit, liberos duos, Carolum & Ludovicum, impuberes, Burgundiae ducis Philippi & ludovici Borboniorum tutelae commisit, regni vero gubernacula Ludovicum, Andegavorum ducem, moderari constituit, donec Carolus primogenitus annum xiiii. exegisset,

his actis moritur,

cor principis Rothomagi, reliquum corpus apud S. Dionysium sepelitur.

 

Carolo mortuo succedit filius Carolus VI., sed cum aetatem non haberet, vocantur proceres regni, conveniunt Carolum sacrandum esse & regem appellandum, suoque nomine agenda gerendaque omnia, adulescentes Carolum & ludovicum curae & providentiae Burgundorum & Borboniorum ducum credendos, aerarium regis ac supellectilem ludovico Andegaven<si> committendam, qui interim, dum rex adulesceret, regentis nomine uteretur, coronatus est rex ac inunctus Remis more maiorum suorum.

 

Anno M.CCC.lxxxii. <1382> ludovicus, rex Ungarorum, obiit & sepultus est in Alba regali in capella, quam ipse construxit in ecclesia collegiata B. Mariae virginis, regnavit xl. annis mense uno.

Verum antequam decederet, duas filias habens, Sigismundo, Caroli, regis Ro<manorum>, filio, alteram, Hedvigem, desponsavit Guilielmo, duci Austriae, pactionibus, ut Sigismundus regnum Hungariae & Guilielmus regnum Poloniae haberet, erat enim utriusque regni dominus.

paulo post traducta est Hedvigis & in arce civitatis Cracovien<sis> Guilielmo duci ritu ecclesiae copulata, ubi aliquantisper coniugio vacarunt, sed post spoliatur ipse prout dicetur.

 

Interea Ludovicus Andegavus a Clemente VII. regni Neapolitani diademate suscepto provinciam armis occupat, adiutus a rege in Italiam duxit non magis, ut Carolum repelleret, quam ut Urbano per arma eiecto pontificatus Clementi cederet,

venit ergo in Italiam supra xxx. millibus equitum stipatus contra Carolum & Urbanum, cuius adventus maxime Florentinos & Aretinos terruit, quod Aretini Carolo parerent & Florentini etiam obsequerentur.

In Lombardiam itaque primum descendentes a Bernabove vicecomite perbenigne et comiter suscipiuntur, dux deinde per Hetruriam iter capit ab exulibus Aretinis pulsis vocatus, ubi post multas caedes urbem Aretinam de manibus Caroli extorsit, & militibus diripiendam dedit, arx autem urbis defendebatur Guelforum praesidio, quae diebus xl. oppugnata in Gallorum potestatem non venit.

Supervenerunt adhuc equitum xii. millia duci, tum Aretio Gibelinis concesso abiens & per Marsos iter faciens ad Cassinensem saltum pervenerat.

Et quia Florentini Urbano & Carolo parebant, quae res ducem vehementer offendit, scripsit in Galliam, ut bonis eorum manus iniicerentur, regni autem fines cum exercitu ingressus magnos continuo motus suscitavit, nam principes quidam & populi, qui erga reginam iam defunctam afficiebantur, frequentes ad eum tanquam ad successorem legitimum defecerunt, ut Carolo difficilima regni defensio redderetur.

Cepit Ludovicus Tarentum & Barensem civitates, & victor credebatur, ni morte proventus fuisset.

Et scribunt quidam illum & multos nobiles viros secum, qui usi sunt aqua fontana, veneno infecta mortuos biennio, postquam ingressi sunt Italiam, defuncto duce Andegavenses milites dissipati consilio & duce carentes, expoliati potius quam inermes longitudinem Italiae sunt emensi in patriam redeuntes.

 

Qui vero Aretium ludovici nomine possederunt, intellecta ducis morte Aretium Florentinis vendiderunt pro xl. millibus florenorum, praefectus autem regis Caroli, ut redderet arcem, recepit xviii. millia florenorum, quod totum Carolus ratum habuit, super quo Florentiae habitum est festum.

 

Per id tempus Flandriae comes moritur, & successit illi Philippus, Burgundiae dux, eius gener.

 

Non multo post Carolus, rex Franciae, Isabelam, Bavari ducis filiam, uxorem duxit.

 

Tempore quodam venit in curiam regis Franciae vir austerae religionis, hic regem affari cum peteret, ab aulicis saepe prohibitus, perseveranter tamen agens ad regem introducitur, cui se desuper admonitum esse dixit, ut illum de vectigalibus tributisque tollendis conveniret, ni faciat, dei iram in proximo esse, sed neque liberos habiturum. his comminationibus rex perterritus obsequi cogitavit, sed utroque patruele, Biturige & Burgundo, dehortantibus abstinuit.

Remis deinde conventu habito visum est consilii assessoribus ex reipub<licae> commodo fore, si uno principe regnum gubernaretur, igitur ad Carolum omnia relata sunt, Biturix atque Burgundiae duces magnis donati muneribus Carolo valedicentes alter in linguam Occitanam, alter in Burgundiam profectus est, rex vero Parisios petens veteres regni institutiones reformari iubet.

 

Emersit paulo post causa, qua rex exasperatus est in ducem Britonum, unde consilio cum suis capto arma parat, patruelesque suos, Biturigem atque Burgondum, accersit, causam indicans belli in Britonem suscepti, illi repentinum motum admirati aegre ferunt, quod ipsis absentibus tam difficilem expeditionem quis ausus esset.

Non posthabebat Carolus expeditionem in Britones, quo cognito Brito oratores ad eum mittens se pariturum mandatis offert.

 

Erat tum Carolo mens non sana, nullo igitur dato Britonibus responso furia actus in liberum campum paucis comitantibus egressus obvium habet pannosum hominem, mendico similem, qui Carolum intuitus: "Quo", inquit, "o rex, progrederis, cave, ultra pergas, proditus es & in potestatem hostis te tradituri sunt domestici tui!"

Ad hanc vocem Carolus huc illuc cursare cepit districtoque gladio obvios quosque percutiens quatuor interemit, confestim comprehensus ad diversorium perducitur, ubi ad mortem usque decubuit, atque ita patrueles sui, Biturix & Burgundio, regni administrationem sibi vendicarunt.

 

Post hac pacis componendae gratia Caroli filia Isabela desponsata est Ricardo Anglo, & confirmatae sunt induciae inter reges xxx. annorum, mox traducta filia impubere in Angliam.

Ortis paulo post in Anglia propter ducis Senclastriae necem seditionibus Henricus, eius ducis nepos, cum in suspitionem adversus Ricardum coniurationis venisset, in Franciam se recepit, & a Carolo honorifice est habitus. Deinde cum Ricardus rex copias in Vuallias ducit, non pauci ex nobilitate in eum conspirant. Seditione Anglorum cognita Henricus de Bervick clam ad Anglos properat, fecitque tum in populo, quod fecit se regem contra Ricardum.

Ricardus autem multos suae factionis fecit Lundoni decapitari, praesertim comites de Larut, de Salbery, de Sanforde & Vuintingen.

Non multo post & Ricardus occiditur, & Henricus potenter regnat, & ut Anglici suae factionis iniquitatem palliarent, Cantuarien<sis> archepiscopus fialam promit, liquoris plenam, quam ad divum Thomam ad sacrandos reges Anglos coelo allatam asseverat, eam fialam postea Henricus nunciis, quos ad eum Carolus misit, ostendebat.

Remissa est ad petitionem Caroli Isabela filia quam honorificentissime.

 

Carolo non convalescente duces ludovicus Aurelian<ensis>, Biturix & Burgondus de administrandis regni negociis simultates exercebant, quae tamen, utcunque pacatae fuere, moritur non multo post Burgondus, cui successit Ioannes filius.

 

Paulo ante in Aquitania auditas esse ferunt per coelum voces & armorum strepitus velut proeliantium hominum.

 

Postquam autem, ut supra dictum est, Ludovicus Andegaven<sis> decessit, Carolus potenter cepit dominari in Apulia, at papa Urbanus nepotem suum creari ducem Capuanum contendit, quod denegatum minis & violentia a rege adnisus est obtinere, adeo, ut rex custodiis adhibitis per aliquot dies, ne malignaretur papa, prodire in publicum nequiret, dissimulata tamen iniuria pontifex acerrimi ingenii a rege impetravit Nuceriam urbem per aestatis caumata sibi & curiae inhabitandam concedi, in qua illico praesidiis comminuta Cardinales novos creat, obtulit tunc, ut aliqui scribunt, tribus archiepiscopis electoribus imperii & pluribus Alamanis Cardinalatum, sed ipsi acceptare noluerunt.

 

Per haec tempora Guilielmus, dux Austriae, cui sublata fuit uxor, filia regis Ludovici Hungari, Polona & traducta Lituano duci, ea mortua Guilielmus sororem Ladislai, Caroli filiam, duxit uxorem, Ioannam dictam, sed paulo post moritur & ipsa rediit in regnum.

 

Vuenceslaus rex Ro<manus> nuper a patre in consortium ascitus invitabatur ab Urbano, similiter & Sigismundus, cui desponsata erat filia Ludovici, regis Hungariae,

hos iuvenes sibi Urbanus reconciliavit per nuncios, qui enixe pro eo laborabant mittentes nuncios ad Clementem, qui missos dehonestavit, immo aliquos honestos clericos inter eos velut latrones equuleo torsit & carceri mancipavit, ideo ad partes Urbani hi principes totaliter se dederunt.

 

Debacchatus interea Urbanus insania, processus in regem Carolum privationis praevios inchoavit, dum esset in Nuceria praemissa de more citatione,

Cui rex facilius, sicut dixit, ut responderet, contractis copiis Nuceriam circumsedit, diluturus obiecta non verbis modo, verum etiam armis.

Constitutus in his adversitatibus papa scripsit per fideles duci Genuen<si>, promisitque multa castra Ro<manae> ecclesiae, ab imperatoribus donata, ut eum tuto duceret Genuam.

Scribit is, qui familiaris papae tum erat, quod quidam capitaneus Teutonicus, Lothar de Suevia oriundus, armata manu eduxerit papam salvum, & cum papa non haberet aliud nonnihil auri, illi in praemium persolvit.

Alii scribunt, quod Raimundus Balcianus e gente Ursina indignatione vel potius pecunia motus suis copiis, quas sub rege Carolo ductaverat, Urbanum cum tota curia ad proximum litus deductum Genuensium navibus ad id instructis imposuit atque Genuam transportavit, ubi Urbanus quinque ex Cardinalibus Nuceriae captis involutos saccis in mari dimergi curavit.

Et cum Genuae Urbanus aliquandiu moram traheret, duos ex Cardinalibus suis Ravennas & Galeatos recesserunt clam ab eo, accedentes Clementem, a quo honorifice fuerunt suscepti, ab Urbano vero execrati & privati.

 

Otho dux de Brunsvig post triennium evasit de carcere, tum captus a Britonibus Avinionem ducitur, relaxatus postea venit in Trinacriam, inde in Apuliam reversus, Carolo absente adiutus amicis Neapolitanis, vi Neapolim cepit, Margarita regina cum Ladislao & Ioanna Caietam fugit, brevi Otho moritur.

Inter haec mortuo Ludovico, rege Hungariae, Carolum invitabant proceres ad regnum enixius, ille profecturus, ut solvere posset stipendia, praedari fecit omnes mercatores, qui erant Neapoli & in omnibus terris suis, Florentinos dumtaxat ad summam xlv. millium florenorum, & interrogatus causam respondit aliam non esse, nisi necessitatem suam, ut posset secum armatos ducere.

Suscepit autem Carolus iamdudum ex uxore Margarita duos pueros, marem Ladislaum nomine & femellam Ioannam vocatam, gubernationem igitur regni Apuliae uxori reginae dimisit cum consiliariis suis & amicis, & infantulos ab eis educandos, & licet regina multis lachrymis niteretur maritum retinere, ipse tamen nulla ratione poterat persuaderi, abiitque, ut constituerat.

Post recessum vero regis Neapolitani tumultu facto obtinuerunt a regina amotionem quorundam gravaminum, & instituerunt sex gubernatores in civitate, suspicatumque est hoc processisse ab Urbano papa, plures etiam ex Neapolitanis papam sollicitabant ad proficiscendum illuc offerentes ei dominium civitatis, quod quidem primum facere disposuit, sed maturiori consilio propositum mutavit.

 

In Hungaria ita se res tum habebat, reliquerat ludovicus rex duas filias dumtaxat, ac duo regna, Ungariae & Poloniae, filiam alteram, nomine Heidvigem, desponsarat Guilielmo, duci Austriae, cui in dotem reliquit regnum Poloniae, secundam, Mariam vocatam, impuberem desponsavit Sigismundo, filio Caroli Imp<eratoris> ac regis Boemiae, qui tum puer erat & ideo nutriendum eum in Hungaria receperat ac Hungariae regnum sibi in dotem assignaverat.

Verum mortuo rege ludovico, quia Sigismundus nondum pubertatis annos attigerat, principes Hungariae, qui in Sigismundum consenserant, Mariam, regis filiam, communi voto regali diademate coronant.

Erant huic puellae superstes mater Elizabet, mulier ingeniosa & sagax, haec in principatu & regimine vices filiae gerebat, usa est autem in omnibus consilio Palatini de Gara, principis sapientia & potentia clari celsique animi, hic se totum reginae obsequiis dedicabat, hanc ipse etiam suis consiliis dirigebat: "Tu", inquit, "huius regni moderaris habenas, proceres tuos, ut te vereantur, cura, elatos castiga, illi, qui rebellis est, tolle, quae habet, ut impotens sit, obsequentibus dona!" ita sexum fragilem ad vota perduxit sua, quod dum primores regni sensere, crudelis discordia emersa est, plebs scinditur omnis, proceresque regni extimantes se contemni, per factionem in Apuliam ad regem Carolum episcopum Zagabrien<sem> mittentes eum ad regnum invitabant, ad quod eundem electum idem episcopus literis & sigillis regi Carolo ostendebat.

Super quo habita deliberatione rex postulatis obsequiteur regina Apuliae sola dissuadente.

Rex Carolus ordinatis, ut praedictum est, regni negociis conscensis navibus vela ventis permisit, ubique fortuna obsequente, ad urbem Zagabrien<sem> pervenit, ibi permagnifice susceptus est, ac mora facta alios suasione, alios muneribus ac pollicitis in suam potestatem trahebat.

Cum haec nova ad reginam pervolant, & ipse Carolus cum exercitu apporpinquat, Sigismundus, qui fide pariter & thoro iam nuptias firmaverat, perfidia Hungarorum territus, ne insidiis tyranni circumveniretur, consulto aufugit.

Regina vero propere obstupefacta nuncio praemittit ad Carolum, hospes veniat an hostis, sciscitata. Qui blande respondit, ut regnum componat, discordantes regni proceres uniat, & pacatam plebem sorori reddat, se venire.

Fictam igitur gratiam inire volens regina dissimulare pro tempore statuit omnia, quamvis moesticia ac timore vehementer perculsa.

Suscipitur tamen pompa nobili & regali Carolus magnificeque tractatur, verum mox, ut Carolus ipse procerum vacationem intellexit, eorum consilio reginae significat, ab admininistratione regni decaetero abstineat, se regno praefuturum.

Ad haec reginae, mater & filia, permotae letali sauciatae vulnere, quid respondeant, non habent, tandem mater se Carolo iam antea super ea re loqui destinasse.

Abeuntibus nunciis reginae in lachrymas resolvuntur, tandem multos post moerores regina senior filiam consolatur, ne desperet, iubet deum invocare: "Praedo", inquit, "ut vides, regna tenet, dissimulemus adhuc, ne nostrum effundere innoxium quaerat cruorem!" & his dictis Carolum regem petit, cunque iucundo sermone salutat, "Hungariam", inquit, "superbam & gentem effrenem foeminea nequit regere manus, tua regna cape, nos vero, ut decet, tuebere!"

Cui Carolus: "Secura esto! Nihil vobis deerit me vivo."

Evestigio tota civitas, quod reginae regno cesserint, est repleta, coronatur paulo post in Alba regali rex a Strigonien<si> praesule, qui voce ter levata de more plebem interrogat, Si Carolus placet rex coronari, aliis fautorum suggestu, aliis metu placere acclamantibus illum in regem ungit laudibus sacris resonantibus.

Sed o mira res! quae prius omnibus placere noscebatur coronatio, cum finem haberet optatum, nemini placere visa est, nam mox vulgus spoliatis reginis miseretur, primoresque sceleris autores compuncti conscientia rodi videbantur.

Nec defuere ostenta, nam insigne S. Stephani regis vexillum illum praecedens, dum templum egreditur, testudine valvae tactum in partes frangitur, spes indicata primum rei auspicandae foeliciter non perficiendae.

Inter haec regina Elizabet tanto de vertice eiecta maiestate perdita, rem tectis reparare insidiis parabat.

Nec Palatini Garensis suggestio defuit, movebat hunc suarum pietas reginarum, habebat hic hominem nobilem in clientela sua pariter & audacem, nomen ei Blasius Forbach, hunc in necem Caroli armant, quo in loco & quid fieri deberet invicem componunt.

Anno igitur domini M.CCC.lxxxv. <1385> cum regina die purificationis B. Mariae circa occasum a Marchione Sigismundo, genero suo, novas literas allatas Carolo regi intimavit rogans ipsum, ut suam descenderet in domum, literas simulque occulta, quae secum haberet, conferre audiret.

Infoelix Carolus cubili ab alto descendens Italicis comitatus aulicis reginae adiit hospitium.

Eadem & Palatinus Garensis hora plurimam trahens cohortem intravit. Regina igitur & Palatino ad regis latera sedentibus Italici sponte consilio cedunt, per castrumque vagantur, inter loquendum irruit in regem Blasius, letaliter vulnerat & aufugit, exportatur rex, unde brevi moritur, quo facto Palatinus arces Hungaricis reparat armis, Italici vero omnia occupata videntes fuga praesidium quaerunt.

Regina mox Sigismundo fata regis nunciat, & cum paulo post nulla insidiarum suspicione graderetur per campos, Ioannes de Horvvach, Banus praepotens, irruit ex insidiis super duces reginarum, ibi Blasius Forbach capitur, in oculis reginarum decollatur, Garensis autem Palatinus equo desiliens reginarum iunctus currui & gladio se defendens simul capite deiectus truncatur.

Deinde deletis comitibus reginas simul & earum puellas sine venia sexus aut aetatis curribus extrahunt & multis contumeliis afficiunt, inter has regina Elizabet genibus provoluta supplices manus elevat: "Parce", inquit, "Bane, memor beneficiorum Ludovici regis & in natam saevire noli, ipsa sceleris sum causa, sed non deliqui absque causa!"

Quid plura? Elizabet mox servatis faucibus in aquis mersa suffocatur, regina iunior captiva versus Croatiam ducitur atque custoditur.

Interim Sigismundus contractis maximis copiis in Hungariam properat, hoc audito Ioannem Horvvach Banum poenitere cepit commissi, reginam adiit, &, si iuramentum praestet, nunquam se vindicaturam genitricis mortem, relaxare eam velit,

illa non tam iuramentum praestare, verum etiam, quia vitam illius servavit, ut patrem semper venerari promittit, ad sanctas reliquias iurat, ad hoc dimissa regaliter ad Budam perducitur civitatem, alii scribunt per proceres eam Hungariae fuisse e carceribus liberatam.

Adveniente Budam regina simul adest Sigismundus exhilaratisque coniugibus favente & applaudente foeliciter coetu Hungarorum Sigismundus sine mora properat atque Banum toto regno persequitur, evasit uno e castro Stephano Vuaivoda connitente, tandem in fuga comprehenditur, equi pedibus fune nexus & circumlatus, deinde ignitis forcipibus fatigatus, tandem quadripartitus & ad quatuor portas civitatis est appensus, episcopus vero Zagabrien<sis>, quamvis multis complicibus necatis non sit interfectus, in sedem tamen suam postea non est restitutus.

 

Anno salutis nostrae M.CCC.LXXXV. <1385> Ioannes Galeacius vicecomes virtutum dictus, patre iam ante defuncto cum Bernabove patruo Mediolanum tenebat, is insidias sibi strui ab uxore sua, filia Bernabovis, intelligens, ut praeveniret, ipse simulata causa ex Papia Mediolanum ad ipsum Bernabovem visitandi gratia adire se finxit, & obvium sibi factum Bernabovem, patruum ac socerum, intercepit & captum in Tricii arce usque ad mortem custodiri praecipit, eoque capto & filiis suis omnibus fugatis universum Mediolanense regnum obtinuit, factusque potens est ac formidabilis omnibus.

Unde cum postea Antonius Scaliger & Franciscus Carrariensis inter se decertarent, adiuvit Carrariensem & victo Scaligero Veronam ac Vincentiam in suam potestatem redegit, paulo post in Franciscum etiam ducens Patavinam urbem una cum ipso Francisco prehendit & illum in carcerem misit, ubi & vitam finivit.

Post haec Bononiam renitentem & auxilia Florentinorum multorumque confoederatorum habentem strage hostium magna commissa sibi subiecit, captaque Bononia Ioannes Bentivolus, qui dominabatur urbi, in frusta ab exulibus concisus est.

Paulo post Senenses, Perusini, Assisii, Pisani & alii multi Hetrusci trepidantes sese ultro illius potestati tradidere.

Obsidens etiam postea Florentiam, quam haud dubie subiugasset, si non morte praeventus fuisset.

 

Fuerat autem Ioannes Galeacius clarissimus princeps, statura procerus, literas doctus, eloquentia clarus, ingenio callidus ac sagax,

duas uxores habuit: Elizabetam, Boiemiae regis filiam, ex qua Valentinam genuit, quam Carolo, Francorum regi, matrimonio copulavit, aliam ea defuncta duxit, Aecaterinam, filiam Bernabovis patrui, ex qua Ioannem Mariam Angelum & Philippum Mariam duces suscepit, hic enim sub titulo comitatus virtutum triginta annis imperasset anno domini millesimo tricentesimo nonagesimo quinto <1395> archiepiscopo Mediolanen<si> oratore misso ducatus titulum a Vuenceslao imperatore centum millibus florenorum datis obtinuit, & tanta erat animi magnitudine, quod ad imperium aspiraverit.

 

Anno domini M.CCC.lxxxvii. <1387> mense Augusto cum praepararet se Urbanus ad eundum Perusiam, accepit, quom iam rex Carolus esset occisus, & plurimae novitates in regno Apuliae fierent, multae enim civitates rebellare inceperant, aliae vero per se usurpabant dominia & multiplicati sunt tyranni, paucissimae vero permanserunt cum regina Margarita & pueris eius fideles, unde etiam mense Septembri Urbanus praedicari fecit crucem contra Othonem de Brunsvig, qui nuper in Apuliam redierat, & Thomam de S. Severino, qui Neapolim occupaverant, concedens indulgentiam datam his, qui pergunt ad recuperandam terram sanctam.

Novembri subsequenti Clemens antipapa destinavit ab Avinione solennes oratores Florentiam, magistratus habuerunt consilium a ludovico Marsilio ordinis Eremitarum peritissimo viro, utrumne liceret illos legatos audire. Qui respondit, licite fieri posse tractando rem utilem christiani rati, nam si aliud proponerent, possent eos licentiare a civitate. Conclusio autem oratorum erat, quod comunitas Florentina operam daret, ut fieret concilium universale, in quo determinaretur, quis e duobus esset verus pontifex, & si in concilio determinaret Clementem verum esse apostolicum, decernebat Urbanum facere cardinalem suum.

Si autem Urbanus determinaretur legitimus, se totum ponebat in manibus eius, multaque promiserunt legati Florentinis, Florentini matura deliberatione praehabita responderunt, in primis, quia non spectaret ad eos de concilio tractare, sed ad maiores, quantum vero ad obedientiam faciendam Clementi, responderunt se non recedere ab Urbano, quosque ecclesia aliud determinaret.

 

Circa idem tempus ludovicus, Andegaviae dux, prioris ludovici filius, a Clemente rex Apuliae designatus, misit quinque galeas armatas Neapolim in subsidium eorum, qui civitatem pro eo iam tenebant, ut autem applicuerunt, ceperunt duas galeas, quas regina Margarita, mater Ladislai, tenebat, ad impugnamdum Neapolim.

Clemens vero Avinione residens licentiam dedit his, qui Neapolim pro duce tenebant, ut venderent vasa argentea & aurea ecclesiarum conflata, unde stipendia possent praestari militibus.

Rex insuper Franciae denunciavit Florentinis, quod dux, rex Ierusalem & Siciliae, una cum matre sua veniebat in Italiam, quapropter postulabat, ut eis auxilium praestarent, at Florentini oratoribus responderunt nulli se partium exhibituros adiutorium, sed concordiam eorum optare. Mariam, Hungariae reginam, cum accepisset uxorem Sigismundus, regni concilium apud Budam actum est, in eo regina perfidiam regulorum, id est procerum regni, accusat, qui se regno spoliare conati erant, de quo praedictum est.

Tum Sigismundus una cum iudicibus causa cognita xxxii. regulos securi percussit, ut scribit Aeneas Sylvius.

Alii vero historiam ita tradunt, quod nobiles illos Sigismundus in se & reginas graviter delinquentes aut grata sibi fidelitate conciliare, aut morte afficere satagebat. Illi vero pertinaces mori potius quam ingrato sub principe, ut dicebant, vivere praeoptarunt, isti proceres, dum vagarentur per regnis climata regique Sigismundo id non parum opprobrii generaret, Georgii Vuaivodae industria simul & manu intercepti ad Budam sunt ducti.

Contulerunt autem nihilominus inter se, dum ducebantur, etiam si venirent in regis praesentiam, non tamen illum aliqua salutatione deberent venerari, quod & factum est.

Nam cum rex Sigismundus regnicolarum cinctus corona medius sederet, ex adductis nullus in salutationem illius os aperuit, nec capitis aut genuum curvatione aliquem illi honorem exhibuit, quapropter furore rex percitus omnes illos in civitate Budensi fecit decapitari.

Cum autem Spatharius Stephani Kunth, viri praestantissimi filius, dissolutus in lachrymas visa morte principis sui vacaret, rex illi dixisse fertur: "Sicca lachrymas, e<g>o ipse dominus tuus, qui tibi plura donare potens sum, quam qui decollatus est."

Ad quae puer: "Ego", inquit, "tibi, porco Boemiali, serviturus sum nunquam!"

qui tandem iussu regis pariter capite truncatus extitit, horum procerum mors multorum laborum & discriminum causa fuit, ipse enim Sigismundus a suis postea captus & carceri mancipatus mortem vix evasit.

Interea pontifices Vrbanus atque clemens de papatu contendentes, alter alterum diebus solennibus execratum pronunciabant, ut schismaticum cum sequacibus suis, dabaturque magna occasio hominibus delinquendi, nam cum praelatus aliquis committebat excessum de obedientia unius transibat ad alterum quasi abdicans schisma, quo fiebat, quod non solum non puniebantur excessus, sed commendabatur ut pius.

Gregorii in Italia gesta.

Greg<orii > in Germ<ania> gesta.

Greg<orii> XI. interitus

 

Chronographie Generatio XLVII.<falsch statt XLVI> <2-260 r>

 

Urbanus VI. papa

Schismatis gravissimi origo

Clemens VII. papa.

Att. quae e schismate dubia.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-260 v>

 

GENERATIO SEPTIMA ET QUADRAGESIMA <1380>

 

Ioanna regina Hung<ariae>

Carolus Hung<arus> rex Apüliae coronatus

De Othone Ioannae marito.

 

Chronographie Generatio XLVII. <2-261 r>

 

Ioanna strangulata

Carol<us> VI. Fran<ciae> rex.

Lud<ovicus> Hungarus

Lud<ovicus> Andegavus apuliae rex.

Flandriam Burg<undiae> dux occupat.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-261 v>

 

Carolus Francus insanit.

Henr<icus> rex Angliae.

Guilielmus dux Aust<triae>

Vuenceslaus Urbano adhaeret.

Urbani fuga

 

Chronographie Generatio XLVII. <2-262 r>

 

Otho Ioannae maritus.

Status Ungarici regni.

Carol<us> Ungariam ingreditur

Oratio reginae Ung<ariae> ad Carolum

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-262 v>

 

Caroli caedes

Ioannes Horvuach

Io<annis> Galeacii in Italia dominatus

 

Chronographie Generatio XLVII. <2-263 r>

 

Att. laboratum pro concilio.

Sigism<undus> rex Hung<ariae> caedit Hung<ariae> principes. <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

Victoria co<mitis> Vuirtemberg<ensis> apud Vuilam.

Anno domini M.ccc.lxxxviii. <1388> conflictus maximus inter illustres comites de Vuirtemberg & civitates imperiales apud Vuilam est habitus, contigit autem hoc modo.

Post conflictum apud Reutlingen habitum anno M.ccc.lxxvii. <1377>, in quo de parte comitis tres comites perierunt, comes unus de Svartzenberg, unus de Zollern, tertius comes palatinus de Tubingen, & cum eis lxxii. nobiles, inter quos fuerunt barones aliqui & nonnulli milites. Et licet bellum istud postea secundo anno fuerit concordia finitum, tamen ex hac victoria audaciores factae sunt civitates & principes ipsi debiliores.

Non diu duravit pax, unam civitates Sueviae ligam fecerunt cum civitatibus Rheni, & vicissim duces Bavariae & comites de Vuirtemberg, adiunctis quibusdam episcopis foedus inierunt, factaeque sunt praedae & direptiones, vastationes, caedes, incendia, plurimaque hinc inde mala.

Contigit autem, quod civitates praemissae contractis copiis praedas & incendia agentes obsederunt munitionem seu coemeterium in villa Toffingen prope opidum Vuyl, quae villa erat de dominio comitum de Vuirtemberg, de quo certior factus comes Eberardus de Vuirtemberg congregatis tumultuarie copiis illos in vigilia divi Bartolomaei anni praescripti invasit, initoque conflictu in prima acie comes Udalricus praedicti Eberardi filius cum nonnullis aliis occisus extitit. Inter quos fuerat comes de Monte Leonis.

Ea strage territae copiae comitis, quod advertens senior comes Eberardus fertur exclamasse ad suos, 'quid trepidatis, state viriliter, ecce fugam', hac voce revocati sui pars adversa respiciens, si quis fugeret, sicque pausando sunt victi.

In eo conflictu de parte civitatensium mille et amplius ceciderunt, capti sunt sescenti, reliqui vero fuga salvati.

Ex parte autem comitis perierunt comes Udalricus de Vuirtemberg, comes de Levenstain, comes de Zollern, comes de Vuerdenberg, & cum his ad lx. nobiles ac milites, habuisse feruntur civitaten<ses> octingentas lanceas, comites vero sexcentas, peditum vero duo millia.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-263 v>

Anno domini M.ccc.lxxxix. <1389> controversia orta est inter urbem Romam & Urbanum, quod Urbanus elegit senatorem populo non placentem, sed concordia facta est.

Eodem anno moritur Urbanus veneno, ut creditur, extinctus, paucis eius mortem utpote hominis rustici & inexorabilis flentibus.

 

Anno eodem Bonifacius IX. patria Neapolitanus, Petrus ante vocatus, Romae cardinalium omnium consensu pontifex creatur, hic &si annorum circiter xxx. esset, ita deinceps vixit in tam florida aetate, ut nulla ei libido obiici posset.

Et licet esset scientiae minus peritus, magnae tamen fuit prudentiae, & praeterea tanti animi fuit, ut primus populi Ro<mani> vim omnem in pontificem transtulerit creatis suo nutu magistratibus omnibus, munita S. Angeli arce & pontibus, seditque annis xv.

Tempore tamen eius valde infamis curia habebatur de labe Simoniaca, ut beneficia non tam meritis quam pecuniam offerentibus darentur, & replevit orbem terrarum indulgentiis plenariis ita, ut parvae ecclesiae in suis festivitatibus parvo eas obtinerent pro subsidium ipsis porrigentibus, quas tamen circa finem sui pontificatus omnes, quas contulerat, revocavit, sub eo praetextu, ut potius elemosynae, quae pro homini fiebant, ecclesiis converterentur ad reparationem tectorum ecclesiae S. Pauli, quae corruerant,

ipse tres habuit germanos, quos multum exaltavit, quorum tamen filii ad extremam devenerunt paupertatem.

 

Anno autem domini M.ccc.XC. <1390> Bonifacius destinavit, Caietam, quae sola in fide permansit, cardinalem Florentinum Angelum legatum ad coronandum Ladislaum, filium Caroli quondam in regem Ierusalem & Siciliae, qui rex duxit uxorem filiam Manfredi de Claromonte de Sicilia recepta ab eo maxima dote, qua satis indigebat.

 

Sed eodem anno Ludovicus, dux Andegaviae, qui anno praecedente fuerat coronatus a Clemente ad instantiam regis Franciae de dictis regnis & regno Apuliae, magna classe cum matre sua pervenit Neapolim associatus multis baronibus & gentibus, ubi receptus est cum magno gaudio a populo & nobilibus suae partis.

Sed multi ex principibus regni obediebant Ladislao, ingressus autem Neapolim, quae prius tenebatur, pro eo cepit postea arcem S. Erasmi & castra reliqua.

 

Anno domini M.ccc.xcii. <1392> per legatos Florentinos initum est foedus colligationis & publicatum inter Pont<ificem> & Florentinos, qui hactenus plurimis affecti erant incommodis externorum hostium viribus, hac conventione, ut pro communi tutela statuum suorum pontifex quinque millia equitum, Florentini sex millia tenerent.

 

Anno domini M.ccc.xciiii. <1394> mense Maio Romae insurrexerunt Bandarenses simul cum populo contra Bonifacium Pont<ificem>, adeo enim succensi erant, ut crederetur, quod manus in Pont<ificem> iniecissent, nec vitae eius pepercissent, sed obviatum est, nam rex Ladislaus ab eo iam coronatus, cum tunc Romae adesset pro quibusdam gratiis impetrandis, armis correptis eum defensavit, & demum inter eos concordia fecit, populus enim volebat totum urbis dominium usurpare.

 

Eodem anno mense Septembri migravit a seculo Clemens antipapa Avinione, cui per electionem cardinalium ibi existentium successit Petrus de Luna, consanguineus regis Aragonum, vocatus est Benedictus XIII., mansit usque ad concilium Constantien<sem>, licet enim eum esset electus, mox per orbem suis literis significavit se paratum renunciare iuri papatus ad tollendum schisma, sed contrarium fecit, immo obstinato animo vocatus ad concilium Constantien<se> venire renuit, ut dicetur.

 

Anno domini M.ccc.xcv. <1395> missi sunt oratores regis Franciae, Angliae & aliorum principum ad Benedictum exhortantes, ut renunciaret, si & ille, qui Romae erat, renunciaret ad auferendum schisma,

qui habito consilio respondit, se hoc facturum, dummodo Romanus prius cederet, aliter se non velle renunciare, & sic redierunt oratores sine fructu.

 

Bonifacius IX. papa.

Benedictus XIII. papa Gallicus. <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

Motus in Vuirtembergen<si> comitatu.

Eodem anno <1395> fere omnes nobiles in provincia comitum de Vuirtemberg conspiraverunt contra ipsos, & elegerunt ex se quatuor capitaneos, quos appellabant reges, facta est magna trepidatio in toto territorio comitum, habebant enim nobiles ipsi multas munitiones & castra.

Et cum quadam die dicti nobiles congregationem haberent in oppido Heimshen, comes Vuirtembergen<sis> noctu contractis ex opidis & villis suis copiis & prima luce opidum obsidione cinxit.

Videntes autem obsessi propter immissum ignem, quo flagrare cepit oppidum, se non posse evadere, nec tum resistere aut hostem propulsare, dederunt opidum & se ipsos in gratiam.

 

Chronographie Generatio XLVII. <2-264 r>

 

http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=961

Incidit in haec annorum spacia memorabilis illa christianae reipub<licae> clades, qua Turcae primum proximos imperio nostro fines aggressi sunt,

successerat enim Amurazhae Pazaita filius ingenti spiritu Turca, qui cum omnem Thraciam cum Macedonia, Thessaliaque subegisset, & Bulgaros adiit,

Erant illi sub Sigismundi regis Hungari ditione, qui ad Pazaiten suos nuncios misit, utque ab invadendo regno suo desisteret, monuit.

Responsum Turcus differt, donec tota Bulgaria potitus est, tandem caduceatoribus regis arma ostendens respondit, se ius armorum auxilio sufficiens habere, haec regi vestro renunciate!

Irritatus his responsis rex regni sui decimo, dominicae autem incarnationis M.ccc.XCVI. anno <1396> belli apparatum maximum conflavit, missis etiam oratoribus ad Carolum, regem Franciae, suppetias oravit, a quo missi sunt cum ingentibus copiis Philippus Artesien<sis> conestabilis, Ioannes Nivernen<sis>, Philippi audacis, ducis Burgundiae, filius, & alii Francae nobilitatis proceres armorum bellique non expertes.

Transmisso duce Galthero de Rupibus ad Hungarum regem, Franci petunt, quod illos commodius facere liceret, quove itinere in Turcas ducerent.

Sigismundus, cui Francorum mores cogniti erant, timens, ne per arrogantiam temere quicquam committerent, Turcarum in bello gerendo conditiones modumque Gualtero explanat.

Nihil festinandum esse Hungaros, qui proxime Turcas incolerent, se assuetos habere, quos primo hosti obiicere oportebat,

Franci regis consilium parvi habentes primas sibi pugnando partes arrogant, & lubrici per omnes voluptates, vino ludoque indulgentes bonis omnibus horrori erant, ita, ut dicere illis incolae non dubitarent, male illis aliquando propter eorum iniquitatem concessurum.

Erat tum exercitus christianorm xxxv. millia equitum, Turcarum autem ultra ducenta millia, & cum Turciam per multa miliaria nostri vastarent, tandem obsederunt Nicopolim civitatem, quo in loco Turcus contractis copiis fecit tres cuneos, cum uno solo se ostendens.

Tum Sigismundus rex convocatis primoribus rogabat, Hungaris primum concederent pugnandi locum, & quod mores Turcarum nossent & audaciores fore, dum Francos post se pugnaturos confiderent, neque terga daturos, metuentes a Francis sequentibus cogi, & licet alii praecedere se debere dicerent.

Franci vero magis instabant, quod a remotis venissent.

Inter hanc disceptationem videntes Franci Turcarum cuneum primum, mox sine ordine in illum prorumpunt viriliter & pugna coegerunt hostes retrocedere, quo in loco successit cuneus secundus, desilientes Franci ab equis, ut eorum mos habet, pedites certaturi irruunt in turmas, diro itaque bello hostes inter utrosque vigente, priusquam universae regales copiae ex ordine instruxissent acies, cum Hungari sellatos Francorum equos cursu transverso regia castra repetere conspiciunt, illos omnino hostili manu extinctos fore credentes multitudine gentium territi fugam ineunt, strages fit maxima, inter Francos Angli, Poloni, Suevi, Bavari mixti multi ceciderunt, et nisi rex navis ministerio evasisset, obrutus esset,

captivos Turcus mox occidi iussit, Ioanni Vivernen<si> cum aliis xxii. proceribus parcitum est, redemptio ducentorum millium aureorum nummum fuit.

Tum periit etiam illustris comes Henricus de Montepeligardo, atavus illustris ducis Vuirtembergi Udalrici, de exercitu christianorum occisa referuntur xx. millia, de Turcis lx. millia.

Gesta feruntur haec anno domini M.ccc.XCVI. <1396>

Nec longe post eam cladem Valachia, Transsylvaniaque Mondavia & omnis trans Danubium regio Stephano Vuaivoda duce rebellavit.

Verum armis Sigismundi tandem compulsus Vuaivoda veniam petiit, & cum moliri maiora videretur, apud Sigismundum regem conventu comparens, caesus est, ferebatur is pellexisse Pazaitem pestilentem alluviem in Bulgariam usque.

 

Anno domini M.ccc.XCIX. <1399> mirabilis in Italia motus emersit, ex alpibus nanque descendit in Italiam presbyter cum magna hominum multitudine, is quidem albo indutus panno tantam modestiam vultu ac verbis prae se ferebat, ut ob omnibus sanctus haberetur, magnam virorum ac mulierum multitudinem in sententiam suam deduxit, linteis albis circumvoluti omnes, sine discrimine, mares an foeminae, rustici an cives, servi an liberi essent, passim veluti pecora, ubi nox oppressisset, dormiebant publice, in vicis epulabantur, perlatis undique quasi ad sacra epulis, Crucifixum sacerdos ipse prae se ferebat, quem lachrymari ob hominum errata dictitabat, id quotiens accicdsset, succlamabant omnes veniam a deo petentes, laudes B. Virginis canebant euntes & stantes, hymnis ad id compositis, puta "Stabat mater dolorosa iuxta crucem lachrymosa, dum pendebat filius" &c.

Ex eo confluxu, inquit Anto., divina clementia quandam praeparationem hominibus praeparavit, multi enim & magni & obdurati peccatores conversi sunt ad poenitentiam.

Dum haec religio tenuit animos, nil de belli periculis cogitabatur.

Substitit autem hic sacerdos Viterbii cum magna multitudine labore itineris fessus, ut refert Platina, Romam, ad visenda loca sancta sanctorumque venturus.

Sed Bonifacius fraudem veritus, quod diceret hominem superstitiosum pontificatum appetere adiuvante illa multitudine, milites aliquot praemittit, qui hominem comprehensum ad se perducant.

Sunt, qui scribunt, huius fraudem quaestione detectam fuisse hominemque in tanto facinore deprehensum exustum fuisse.

Sunt etiam, qui dicunt, nil fraudis subfuisse, sed id fictum a pontifice abolendo rumori, quo hominem per invidiam captum & necatum affirmabant.

 

Appropinquante vero Iubilei anno legati Ro<mani> pontificem adeunt rogantes, ut Assisio Romam proficisceretur, qui &si id magnopere cuperet, tamen dissimulato desyderio facturum se negabat, quod diceret eos noluisse recipere senatores ex nobilitate externa secundum consuetudinem & instituta pontificum, quodquod Camerae conservatores suopte ingenio elegissent homines quidem parum idoneos & quorum licentia Bandaresiis omnis liceret.

Tum vero Romani, ut rem gratam pontifici facerent, & Bandaresios tollunt, & Malatestam, Pandulphi filium, Pisaurensem, virum doctum, pontificis nomine senatorem recipiunt, pecunias insuper Bonifacio dant, quo ei proficisci ad urbem liceret, urbem itaque ingressus munita mole Adriani dominatu urbis potitus est.

 

Anno igitur M.CCCC. <1400> Iubileus in urbe celebratus est, quo innumera hominum multitudo religionis causa venerat.

Tum etiam Bonifacius sive vicecomitum potentiam veritus, sive augendae ditionis ecclesiasticae cupidus annatarum usum beneficiis ecclesiasticis primus imposuit, hac conditione, ut qui beneficium consequeretur, dimidium annui proventus fisco apostolico persolveret.

Sunt tamen, qui hoc inventum Ioanni XXII. ascribunt, hanc autem consuetudinem omnes admisere praeter Anglos, qui id de solis episcopatibus concessere,

Ego video, quod nec in germania de aliis beneficiis papae datur annata, nisi praelaturae sint immediate eidem subiectae & exemptae.

 

Eo anno cum regnum Ro<manum> per multos annos Vuenceslaus tenuisset, nullaque illius actio cerneretur principatu digna, cum neque in Italiam transire nec caetera munera imperii obire curaret, duaeque tantummodo artes essent, una voluptatibus se dedere, altera cumulationi pecuniarum intendere, caetera vero omnia negligere, segniter atque dissolute se gerere.

Fertur etiam, quod venerabiles & honestos praelatos, presbyteros nec non religiosos occiderit, submerserit & faculis cremaverit, sine causa saltem iusta, multaque crudeliter peregerit.

Haec cum diutius faceret & nomen ac auctoritas imperio in illo deperirent, ab electoribus imperii approbante Ro<mano> pontifice ab imperio deiectus domi torpens illaudatus egit aevum, Rupertus enim Palatinus Rheni animadvertens hominis socordiam & imperii dignitatem zelo commotus illum deponi curavit, refertur, quod ipse renitens suffectus extitit, & quod Iodocus Marchio Moraviae deposito Vuenceslao a Moguntinen<si> & Colonien<si> archiepiscopis rex Ro<manus> fuerit electus, sed is brevi tempore mortuus in Brunna urbe Moraviae sub regali sceptro sepeliatur.

Is cum Vuenceslaum, patruum suum, visitaret, vocatus in penitiores aedes ita compellatus est:

"Et si satis sciam non esse dignitatis meae, quod electores imperii me regno abdicarunt, solatio tamen mihi est, quod ex familia nostra hoc decus non excidit, ego te libens volensque successorem mihi datum accipio."

Territo ex hoc Iodoco, cum ignarus rerum esset: "Pone metum", inquit, "nepos, nam neque imperium invitus depono, neque si retinere cuperem, iura sanguinis violarem, suscipe imperium, me et meis utere, ut libet!"

laetum itaque nepotem dimisit, qui tamen sex tantum menses postea vixit.

Vuenceslaus hic duas uxores successive habuit, secunda de domo Bavariae, nomine Sophia, longe viro praestantior, & quia, ut praedicitur, totum tempus vitae suae in ocio & libidinibus consumpsit.

Ob quam rem captus a Baronibus xvii hebdomadas in custodia habitus est.

Ioannes, dux Lusatiae, & Procopius Moraviae magno reipub<licae> malo eum libertati reddidere.

Captus est secundo per Sigismundum, Hungariae regem, fratrem suum, & Alberto, duci Austriae, in custodias datus,

custodia eius in egregiis aedibus Viennae habita, quibus exinde cognomen Praga datum est, quod eas rex Pragensis incoluisset, sed cum parum diligenter custodiretur, fugam arripuit regnoque rursus potitus est.

 

Per idem tempus Pragenses populari tumultu Iudaeorum domos invadunt, eorum bona diripiunt, domos incendunt, ac inter duas horas non sexui, non aetati parcentes gentem infoelicem gladio caedunt, periisse aliquot millia feruntur, servati complurimi infantes misericordia bonorum civium baptismi gratia receperunt, calamitosum genus hominum Iudaei inter christianos agentes, qui, ubi paulum abundare creduntur, mox tanquam christianae fidei contemptores bona & vitam amittunt, flagrum hoc impune relictum est, quia rex inutilis erat.

 

Sub Vuenceslao iam ab imperio amoto perfida Hussitarum insania ortum habuit, quae pestis neque adhuc extincta est.

Rexerant scholam Pragensem usque in ea tempora Teutones, id molestissimum Boemis fuit hominibus natura ferocibus.

Ex quibus vir quidam genere nobilis ex domo, quam putridi Piscis vocant, apud Oxoniam Angliae civitatem literis studens, cum Ioannis Vuickleff libros offendisset, quibus de realibus universalibus titulus inscribitur, magnopere illis delectatus exemplaria secum tulit.

Inter quae de civili iure, de divino, de ecclesia, de diversis quaestionibus contra clerum plaeraque volumina veluti preciosum thesaurum patriae suae intulit.

Imbutus iam ipse Vuicklefitarum veneno ad nocendum paratus, virus in cives suos evomuit, commodavit autem scripta, quae attulerat, his potissime, qui Teutonicorum odio tenebantur, inter quos eminuit obscuro loco natus Ioannes ex villa Hus, quod anserem significat,

hic cum esset ingenio peracri & lingua diserta multumque dialecticis oblectaretur & peregrinas opiniones amaret, avide admodum Vuickleffitarum doctrinam arripuit, eaque Teutonicos vexare cepit sperans eo modo confusos scholas relicturos.

 

Quod cum succederet, a Vuenceslao rege impetratum est, ut Pragense gymnasium ritu Parisiensis gubernaretur, ea res magistratum scholae Teutonibus abstulit. Quam ob causam commoti magistri ac discipuli Teutonici generis iureiurando adacti uno die supra duo millia apud Lipsig Mysnae civitatem trium dierum itinere a Praga distantem universale studium erexere. Boemis scholae suae gubernatio libere patuit, quorum princeps est habitus Ioannes Hus lingua potens & mundioris vitae opinione clarus, qui, ubi satis fidei comparatum sibi existimavit, venenum, quod iam pridem occulte conceperat, palam evomuit.

 

Fundaverat opulentus quidam in urbe sub nomine sanctorum Matthiae & Matthaei haud ignobile templum, quod Bethleem appellavit, redditibus additis, ex quibus duo praedicatores alerentur, qui festis profestisque diebus verbum dei Boemico sermone plebibus insinuarent.

Horum alter Ioannes assumptus est, qui, cum se libenter audiri animadverteret, multa de libris Ioannis Vuickleff in medium attulit asserens in eis omnem veritatem contineri, adiiciensque crebro inter praedicandum se, postquam ex hac luce migraret, in ea loca proficisci cupere, ad quae Vuickleffi anima profecta esset, quem virum fuisse bonum, sanctum coeloque dignum non dubitaret.

Sequebantur Ioannem clerici fere omnes aere alieno gravati, sceleribus ac seditionibus insignes, his & nonnulli doctrina celebres iuncti erant, qui cum in ecclesia consequi dignitatem non potuissent, iniquo animo ferebant sacerdotia maiorum censuum his committi, qui, quamvis nobilitate praeirent, scientia tamen viderent inferiores.

Excaecavit eos invidia, proruperunt in blasphemias &, cum aliquibus ignaris fortasse ac vitiosis maledicere possent, in omnes latrare sacerdotes cepere ab ecclesia catholica recedentes impiam Vualdensium sectam amplexi sunt, huius pestiferae & iam pridem damnatae factionis dogmata sunt:

Romanum praesulem reliquis episcopis parem esse,

inter sacerdotes nullum discrimen,

presbyterum non dignitatem, sed vitae meritum efficere potiorem,

animas corporibus excedentes aut in aeternas evestigio poenas mergi aut perpetua consequi gaudia, purgatorium non inveniri,

vanum esse orare pro mortuis, & avaritiae sacerdotalis inventum,

dei & sanctorum imagines delendas,

aquarum palmarumque benedictiones irridendas,

mendicantium religiones malos daemones invenisse,

sacerdotes pauperes esse debere sola contentos elemosyna,

liberam cuique praedicationem verbi dei patere,

nullum capitale peccatum quantumvis maioris mali vitandi gratia tolerandum,

qui mortalis culpae reus sit, eum neque seculari neque ecclesiastica dignitate potiri neque parendum ei,

confirmationem & extremam unctionem inter ecclesiae sacramenta minime teneri,

auricularem confessionem nugacem esse, sufficere sua quenque deo in cubili suo confiteri peccata,

baptisma fluvialis undae nulla interiecta sacri olei mixtura recipiendum

coemeteriorum inanem usum quaestus causa repertum,

quacunque tegantur tellure humana corpora, nihil distare,

templum dei late patentis ipsum mundum esse,

coartare maiestatem eius, qui ecclesias, monasteria oratoriaque construunt,

sacerdotales vestes, altarium ornamenta, pallas, corporalia, calices, patenas, vasa homini nil habere momenti,

sacerdotem quocunque loco quocunque tempore sacrum Christi corpus conficere posse petentibus ministrare,

sufficere, si verba sacramentalia tantum dicat,

suffragia sanctorum in coelis cum Christo regnantium impetrari,

in canonicis horis cantandis dicendisque frustra tempus teri,

nulla die ab opere cessandum, nisi quae dominica nunc appellatur,

celebritates sanctorum reiiciendas,

iuiuniis quoque ab ecclesia institutis nihil ess meriti.

Tum episcopus Pragen<sis> consilio & animo illustris orienti calamitati obviam ire cupiens, priusquam amplius debaccharetur, libros Ioannis Vuickleff ad se ferri omnesque doctorum consilio adhibito publice concremari iussit, supra ducenta volumina plaerunque auro tecta.

Ioanni Hus praedicatio interdicta & adiectae minae.

Ipse propterea Praga excedens apud villam, unde natus erat, permittente loci domino plebem docere non destitit, multa in ecclesiasticos maledicta congerens, utque populum conciliaret, decimas haud aliter quam elemosynas sacerdotibus debitas astruit, dominos praediorum ad dandum eas nullo iure cogi posse.

Deinde attulit novam pestem Petrus Trezen<sis> patria pulsus velut haereticorum asylum Pragam repetiit, apud ecclesiam S. Michaelis praedicabat Iacobellus Mysenensis, Petrus hunc aggressus, mirari se ait, doctum virum errorem illum non animadvertisse communionis eucharistiae sub una specie, cum apud Ioannem Evangelistam sub duplici specie panis vinique iubeatur dicente salvatore: "Nisi manducaveritis carnem filii hominis & biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis." Commotus his Iacobellus cunque apud S. Dionysium & S. Cyprianum communionem calicis laudari invenisset, post prohibitionem etiam in templo S. Martini publice commovere populum cepit, ne deinceps communionem calicis, sine qua salvari nemo posset, negligerent, huic omnes haeretici consenserunt gaudentes, quod articulum invenissent in evangelica lege fundatum, per quem Romanae sedis vel ignorantia vel nequitia argui posset.

 

Odioso quamvis animo Vuenceslaus haec audiret, desidia tamen & inertia impune debacchari sinebat haereticos. Pragen<sis> episcopus, ubi nullum adversus tantum malum invenisset praesidium, ad Sigismundum, Ungariae regem, confugit, obsecrans, negligentiam fratris emendet, dat fidem Sigismundus, sed cum dies in diem deducitur, archepiscopus apud Ungariam moritur, & Albicus ei sufficitur, Boemus arte medicus, extremae avariciae baratrum.

 

Contigit post haec, cum infestaret Ladislaus, rex Apuliae, ecclesiam, adversus quem Ioannes papa xxiii. bellum decernens plenariam peccatorum remissionem indulsit, his, qui ad tuendam ecclesiam arma induerent, recitabatur in ecclesia Pragensi decretum pontificis, quod, cum quidam sordidae artis homines audivissent, Ioannem papam antichristum esse magna voce clamaverunt, qui crucem contra christianos decerneret, eos propterea senatus in carcerem rapi iussit, populus vero susceptis armis dimitti eos petiit, sed placatus oratione senatus suam quisque domum rediit, de illis clam supplicium sumptum est, at cum sanguis extra praetorii ianuam defluens indicium necis fecisset, iterum occurrens populus interemptorum corpora rapuit, & aureo circumvoluta panno per omnes urbes ecclesias detulit clamantibus eiusdem sectae sacerdotibus: "Isti sunt sancti, qui pro testamento dei sua corpora tradiderunt!"

huius rei mentionem faciemus infra in temporibus Constantien<sis> concilii.

 

 

Anno domini M.CCCC. <1400> Vuenceslao rege Ro<mano> tanquam inutili imperio privato Rupertus, Bavariae dux ac comes Palatinus Rheni, ab electoribus Imperator electus, Coloniae ab archepiscopo Colonien<si> corona decoratus fuit, homo sane christianissimus, iusticiae cultor, a Bonifacio Pont<ifice> extitit confirmatus, imperavit annis x.

Hic ex uxore Elizabet, filia Burggravii Norinbergen<sis>, multos haeredes genuit, Rupertus & Fricericus ante patrem obierunt, superstites reliquit Ludovicum, Stephanum, Ioannem et Othonem, inclytos duces, filias quoque tres, una duci Austriae, Fricerico de Athesi, alia comiti Cleviae, quem Sigismundus rex postea ducem fecit, tertia, Margareta, duci Lotharingiae matrimonio iunctae fuerunt, genitor autem cum filiis sub obedientia Gregorii papae permansit, concilio Pisano habito, tandem anno domini M.CCCC.X. <1410> in Oppenheim obiit, & in Haidelberga ad S. Spiritum sepelitur.

 

Tamerlanes per haec tempora vita excessit, magnus Tartarorum seu Parthorum rex, qui apud Tartaros humili loco natus, cum gregarius miles factus esset, adeo inter suos excelluit, ut brevi multarum gentium fieret dux, Parthorum etiam imperio potitus haud multo post Scythas, Iberos, Albanos, Persas, Medos ac alias plurimas gentes & nationes sibi subegit,

Inde Mesopotamiam atque Armeniam invasit, transitoque Eufrate cum quadringentis equitum millibus & sexcentis peditum millibus omnem Asiam minorem obtinuit, regemque omnium potentissimum, Pazaiten, Turcarum dominum, cum pari equitum numero & magnis peditum copiis fines suorum tutantem apud Armenos proelio superavit, & interfectis aliquot suorum millibus ipsum cepit, & catenis aureis vinctum currui, quo vehebatur, quasi triumphans adiunxit.

Refertur in cavea in modum ferae inclusus Pazaita per omnem Asiam circumductus egregium & admirandum humanarum rerum spectaculum, prandens quasi canem sub mensa sua comedere iussit, ascensurus equum eo tanquam scabellis usus est.

Post cladem autem Pazaitae filii eius, qui cum plures erant, in potestatem Graecorum venere, cum periculum evasuri in Thraciam traiicere contenderent, Calapinus autem, natu maior, a Graecis emissus patrium regnum obtinuit.

Tamerlanes a Tanai fluvio usque ad aegyptum universam Asiam percurrens Smyrnam, Antiochiam, Sebasten, Tripolim, Damascum multasque validas urbes cepit & incendit, Sultanum etiam, aegyptiorum principem, bello superatum ultra Pelusium repulit.

Cunque Damascum cepisset & arcis antiquae expugnatio difficilis esset, constructa e regione altera altiore illam tandem cepit, Capham quoque, urbem Genuensium tunc coloniam, expugnavit, hic belli artibus insignis, quae alii ardua videbantur, promptius obire tentabat.

Et in obsidionibus urbium primo die albo utebatur tentorio, secunda rubro, tertia nigro, & si se dabant in albo sedenti, salutem consequebantur, rubeus autem color mortem indicabat, niger vero civitatis excidium & omnia in cinerem convertenda.

Et inter alia ferunt quandam populosam civitatem, quae, prima die cum deditionem neglexisset, pueros puellasque in candida veste ramos olivae detuliise obviam, ut iram eius lenirent, qui pueros statim iussit equis conculcari, deinde urbem captam incendio deleri,

interrogatus ob hoc aliquando ab homine Genuensi, qui ei familiaris erat, cur tanta crudelitate uteretur, Cui turbata facie respondit: "Tu me hominem arbitraris, sed falleris, ira etenim dei sum ego & orbis vastitas."

Quibus ille terrefactus, maxime quia dixit: "Caveto, ne post hac mihi occurras!", statim abiit,

ferebant, qui Tamerlanem viderunt, cum Annibale poeno comparandum, nam deletis multis regionibus atque vastatis onustum & ditatum exercitum in patriam reduxit, & Marchantem urbem condidit, quam varii generis captivis replevit & hostium spoliis exornavit, in qua se sepeliri fecit,

regnum autem suum duobus filiis reliquit, qui discordia laborantes effecerunt, ne Parthorum regnum rursus emergeret.

 

Sunt, qui Rupertum, regem Ro<manum>, exercitu in Italiam ad integrandam imperialem dignitatem venisse scribant, sed iter suum non peregisse, quod ita contigit:

Florentini Galeacium, Mediolani ducem, a ditione sua avertere molientes magnitudine potentiae eius ac multitudine copiarum deterriti auxiliatorem sibi Rupertum, nuper in imperatorem electum, vocare statuerunt, sperantes per illius adventum in Italiam Mediolanen<sis> ducis potentiam vel omnem vel maximam perituram, nam & odia inter regem ac ducem erant acerba, & veneno se a Galeacio duce, medico subornato, petitum Rupertus publice regibus ac civitatibus significaverat.

Credo, timebat, ne forte rex Rupertus ratum habere non vellet, quod Vuenceslaus eum de ducatu investiverat.

In hac spe constituti Florentini magna pecuniarum largitione adventum imperatoris in Italiam paciscunt, ducenta enim florenorum millia polliciti sunt, huius summae partem, priusquam domo proficisceretur, dare illi convenerant, reliquam vero partem, cum in Italia venisset ac hostiliter solum Galeacii introisset.

Iam per Italiam fama vulgaverat magnos exercitus circa Rhenum parari, novo cum imperatore in Italiam transituros, erectique cunctorum animi in expectatione erant.

Nec minor apud Mediolanen<sem> cura equites parare & pecunias congerere, civitatesque muniri.

Verum Ruperti adventus, ut plaerumque evenire solet, tardior fuit, quam crederetur.

per extremum enim autumni Tridentum venit, & quo celerius pecuniae solvendae conditionem impleret, Brixiensem agrum cum exercitu ingressus est, quae urbs a Galeacio tenebatur.

Sunt autem finitimae urbes Tridentum & Brixia, maxime circa Benacum lacum territoria commiscentes.

In his locis cum esset imperator, duces Galeacii cum ingentibus copiis adversus illum convenerunt, habebat Galeacius optimum equitatum ex Italicis confectum,

postquam contra Germanos equites constiterunt ac levia proelia iniri cepta sunt, Germani frenis usi levibus, quae ad cursum aptiora, ad flectendum in gyrum equos sunt inutilia, frena Italicorum talia, ut lacessere hostes & redire ad suos & ex medio cursu deflecti facile possint, praeterea Italici armati & protecti, Germani non ita bene armati.

Ob haec Germani cito spreti ab Italicis, tandem vero maiori vi concurrentes Germani multis suorum amissis cedere demum & retro signa referre coguntur, ita prostratis suorum animis ac metu deiectis Tridentum imperator suos reduxit, & quum res male succedere videbatur, Colonien<sis> praesul & Lupoldus dux Austriae ab imperatore abeuntes cum maxima copiarum parte domum reversi sunt.

Imperator ipse Tridenti relictus pudore tenebatur, nam redire dedecus, remanere vero vanum existimabat.

Inter haec Franciscus Carrarien<sis> & alii quidam proceres spem adhuc magnarum rerum superesse ostendentes.

Tridento relicto ipse profectus Tarvisium, deinde Patavium accessit, ubi erat nova Florentinorum legatio.

Et cum de reparandis rebus tractaretur, imperator inquit neque sibi neque Florentinis tantas esse vires, ut sufficere adversario possint, quare pontificem Ro<manum> & Venetos in societatem belli attrahendos necessarium putabat, pecunias etiam maximas a Florentinis postulabat.

Legati Florentinorum redeunt Florentiam ac referunt, debilitantur ex eo Florentinorum mentes, nam facere, quod postulabat imperator, impossibile quasi videbatur, at si imperator abiret, manifestum periculum imminebat. De re igitur discussione habita decreverunt omnia pro imperatore in Italia retinendo, itaque per legatos magna auxilia Italici equitatus & magnam insuper pecuniam polliciti sunt, ut per hyemem, quacunque posset, bellum inferret, promitteretque nec concordiam ullam cum hoste facere, nec inducias, nisi prius requisito & consentiente Florentino populo, curaturos se interea, ut pontifex ac Veneti iungerentur.

Haec imperatori cum nunciarent legati, tractatus varios apud illum habuere, nam se his obligare non satis honestum videbatur, & erant alioquin difficilia factu.

Oriebantur ad haec quaedam controversiae pro pecuniis in adventu suo promissis & pro parte non datis, ad summam nonaginta millium florenorum, quam ante omnia deberent, postea vero de novis conventionibus agendum fore, Florentini promissas pecunias sub conditione dicebant, quae conditio cum ab imperatore completa non sit, neque pecunias deberi, dimidiam partem pecuniae promissam, reliquam vero esse solutam, solvi debere cum in terram hostilem Galeacii cum exercitu introierit, id non esse impletum, cum nec venisse dicatur, qui non stetit, neque cum potenti exercitu venit, nec etiam Florentinus populus tantam pecuniam promisit, ut tacto protinus hostili solo recederet,

Actum hoc est Venetiis, unde imperator abiit, postea tamen revocatus spe concordiae, deinde Patavium rediit, & quod reliquum erat hyemis, in ea urbe consumpsit, ac modo expectationem dedit, quasi Romam petiturus modo ademit.

Tandem vero cum neque pontifex Ro<manus> neque Veneti in auxilium eius palam descenderent, differre factum in aliud tempus constituit, atque ita mense Aprili Patavio movens in Germaniam rediit.

 

Vicecomes dux Mediolani redeunte in Germaniam imperatore copias Alberico ad opprimendum Io<annem> Bentivolum misit, qui Bononiam urbem in sua redegit potestatem, ubi in conflictu postea Bentivolus obtruncatus est,

quo defuncto Albericus nullo resistente Bononia potitus est, qua urbe subiecta dux Galeacius iam sibi Florentiae despondit imperium arrepturus Italiae regnum, at divina providentia defecit.

Nam tertia die septembris anno domini M.CCCC.II. <1402> ex febri pestilentiali subtractus est.

Ex testamento ei successit prior filius Ioannes Maria in ducatu Mediolanen<si>.

Insuper in dominio Bononiae, Senarum, Perusii, Assisiique, secundo filio scilicet Philippo Mariae Papia, Verona, Vicentia relicta, quae distributio prudentibus visa est insipienter facta, non enim sibi promittere debuit, ut per vim obtenta haeredibus suis stabilita manerent, & ut de aliis taceatur, nunquam ea, quae iuris ecclesiastici erant, firmare poterat.

Ducissa Mediolani Galeacii relicta, tyrannidem exercens in cives pauco post tempore veneno est extincta, nec longe superfuit Ioannes Maria ferox adulescens & assuetus tyrannidi sub matris imperio domestica factione caesus.

Successit huic frater Philippus Maria, qui cum et dominatum Mediolani non sine labore arripuisset, difficulter annos aliquot tenuit.

 

Sigismundum his temporibus regem Ungariae mortua iam Maria uxore repudiavere regni proceres, quorum ante vel parentes vel agnatos propinquosve occidi mandaverat.

Et conspiratione facta anno M.CCCC.I. <1401> regem capiunt, ac duobus adulescentibus cognomento Gariis, quorum pater ab eo neci traditus fuit, custodiendum permittunt, donec omni conspiratorum iudicio in eum animadverteretur.

Quos adulescentes Sigismundus saepe, ut se dimitterent, multis pollicitis frustra tentavit, quodam vero die vidua matre eorum vocata: "Scio", inquit Sigismundus, "viri tui mortem tibi acerbissimam fuisse, teque mihi tanquam autori eius infensam, verum ego per superos iuro, invitus feci, regina enim eum atque alios accusavit, convenerunt regni proceres atque in reos sententiam mortis tulere, ignarus ego factionum vestrarum, novus ad regnum veneram, quod regulorum maior pars decrevit, id executus sum, esto tamen virum tuum sciens volensque neci dederim, cruciandum ne obiicies me iracundis, & quis obsecro fructus, non desunt mihi consanguinei & amici, qui meum sanguinem ulciscantur, nec, crede mihi, apud futurum regem acceptus est, qui manus suas regio sanguine cruentavit, quod si me missum feceris ex filiabus Hermanni, comitis Ciliae, necessarii tui, uxorem ducam, filios tuos in primis charos habebo, efficiamque, ut omnis posteritas tua hoc factum sibi fructuosum sentiat, hoc ego cum liberis tuis egi, sed non capit aetas, quantum necesse est, te, quae plus sapis, & illis & tibi consulere oportet."

Persuasa mulier regem dimisit, qui mox Barbaram, Ciliae comitis filiam, in matrimonium suscepit, promissoque satisfaciens Garios iuvenes super omnes regulos exaltavit.

 

Interea Ladislaus, apuliae rex, priusquam regni neapolitani fundamenta confirmasset, a maiore parte procerum Ungariae in regem extitit vocatus, cupidus regnandi magnis contractis copiis Ladislaus in Sclavonia profectus, ibi a multis episcopis ac regni proceribus coronatus est in regem.

Interea vero Sigismundus liberatus amicos sibi fecit novos, qui etiam alios, qui vocaverunt Ladislaum in regem, ad idem induxerunt, ut mutato proposito Sigismundo adhaererent, eam ob rem Ladislaus cernens se deceptum, quam possidebat civitatem in Sclavonia, Venetis centum millibus florenorum vendidit ac possessionem urbis dedit contra voluntatem civium, quorum multi eam deseruerunt alias sedes quaerentes, & ipse Neapolim est reversus.

 

Anno domini M.CCCC.IIII. <1404> Bonifacius moritur, quo subtracto populus Ro<manus> ad arma concurrit per civitatem, seditiones ac homicidia perpetrans, Cardinales autem intrantes conclave elegerunt Cosmam de Sulmone, Cardinalem Bononien<sem> & vocatus est Innocentius VII. sedit fere annis duobus,

ante electionem iuraverunt Cardinales, quod, quicunque eligeretur, operam daret ad schisma tollendum possibilem.

 

Venit ad urbem Ladislaus rex gratulandi, ut dixerat, novo pontifici causa, licet aliud praetenderet, disseminare enim cepit inter pontificem ac cives clam discordiam, utrique favorosum se simulans ita, ut mediatorem se inter pontificem ac Romanos faceret, tandem eosdem ad concordiam reducens hoc modo, ut gubernatio urbis in temporalibus penes populum resideret, pars autem, quae antiquitus dicebatur Leonina, scilicet circa S. Petrum, pontifici remaneret cum castro S. Angeli, senator vero urbis de pontificis voluntate ac consensu populi assumeretur.

 

Eodem tempore oratores regis Franciae Genuam venerunt & tantum operati sunt, ut communitas ipsa Genuen<sis> cum archiepiscopo suo & cum Cardinali de Flisco, qui ibi erat, pro Romano Pont<ifice> omnes subtraherent se ab obedientia Innocentii & adhaererent Benedicto uti vero pontifici, quod ad levitatem eis imputatum est.

Idem fecerunt oratores apud Pisanos, unde divulgatum est per totum territorium obedientiam ablatam esse ab Innocentio & Benedicto tributam.

Benedictus intelligens Genuam ad devotionem suam conversam esse, illuc profectus est cum curia sua ampliandae iurisdictionis suae causa, qui honorifice a Genuen<sibus> susceptus atque veneratus est. Sed & papa Innocentius Romae, ut magis firmaret statum suum Romae, xi. creavit Cardinales pene Italicos omnes.

 

Anno domini M.CCCC.V. <1405> in urbe Roma tantae inter pontificem populumque excitatae sunt turbae, ut pontifex urbe coactus fuerit secedere.

Cum autem moraretur pontifex Viterbii, Romani poenitentia ducti urbem pontifici reddiderunt ac multis legationibus missis pontificem revocarunt.

Non ante tamen, quam Paulus Ursinus pontificis mandato cum turmarum praefectis in pratis Neronianis Io<annem> Columnam, factionis civilis autorem, & reliquam Ladislai militiam fudisset,

hanc ob rem Romani multis incommodis circunventi, cum & homines eorum & pecora abigerentur, sedata etiam ira iam ante concepta, pontificem precibus impetrant, ut ad urbem rediret praemissa reconciliatione.

 

Verona, vetustissima civitas, hoc anno VI. kalend<is> Iulii a Carrariensibus occupata in manus Venetorum devenit, ille enim Franciscus Carrarien<sis>, qui in Bavariam Galeacium vicecomitem fugerat, sollicitantibus Florentinis & faventibus Venetis mutata veste Patavium veniens urbem & arcem tandem quoque obtinuit.

Sublato autem e medio Galeacio vicecomite in magnam spem erectus Guilielmum Scaligerum cum filiis suis Veronam reduxit eisque urbem subiecit, quibus confirmatis paulo post Guilielmum veneno extinxit, filios in carcerem coniecit, Verona potitus est, relicto Veronae Iacobo fratre in Vincentinos exercitum duxit.

Cui statim Veneti, ne Vincentinos vectigales sibi & subditos suos bello attingat, alioquin senatum Venetum haberet inimicum, sed Franciscus probris & minis invectus in vicinos durius crudescere cepit, mirari respondit se impotentiam Venetorum, qui nullum ius in continenti habeant, leges tamen merito imperantibus velint praescribere, irent & aestuariis se ac paludibus continerent.

Indignati Veneti legatos suos, qui in via erant, admonent, ut foedus & societatem cum Francisco Gonzaga ineant, eumque primum copiarum suarum ducem deligant addita pecuniarum summa, quae ei stipendii nomine quotannis daretur.

Tum vero Gonzaga icto foedere maturandum ratus conscripto magno militum numero Veronenses ad eam partem adoritur, qua ad Mantuanos vergunt.

Idem faciunt Veneti ex Vincentinis eo moventes, quo impetu Veronen<ses> perterriti, cum nulla spes auxilii subesset, deditionem fecere.

Oderant etiam Veronae cives Carrariensem, qui Guilielmum Scalam veneno necasset, eiusque filios in carcerem coniecisset.

Dum urbem vero instructae acies ingrediuntur, ne qua fraus ab hostibus subesset, Iacobus Carrarien<sis> praesidio relictus hostiliam profugit, sed cum Padum traiicit captus, Venetias mittitur, munita autem arctissimo praesidio urbe inde cum copiis, Veneti Patavium moventes urbem eam, praealtis muris & profunda fossa munitam defensamque firmo praesidio, obsident & tandem ob victus penuriam in deditionem accipiunt.

Nec multo post tempore Franciscus Carrarien<sis> a senatu Veneto strangulatus est, filii qua morte perierint, incertum est, & sic anno M.CCCC.VI. <1406> Veneti etiam Patavium obtinuerunt, & duae illustrissimae familiae, Scaligerorum scilicet & Carrarien<sium>, propter domestica dissidia uno quasi tempore finem acceperunt, & in Venetorum manus pervenerunt, quibus obtentis Venetorum nomen supra modum excrevit.

 

Pisae item, potentissima civitas Hetruriae, Florentini populi aemula, per ea tempora durissima obsidione domita in potestatem Florentinorum pervenit, & nunc supra septuaginta annos iugum ipsorum humiliter pertulit, Galeacius enim, vicecomes, Mediolani quondam dux, eandem urbem a Gerardo Apiano multo precio emerat, hic moriens ipsam Gabrieli ,ex pellice filio, in testamento reliquerat, qui cum illam aliquamdiu possessam se tueri diffideret, grandi pecunia vendidit Florentinis.

Pisani hoc videntes, cum Florentinos exosos haberent, in furorem versi impetu facto Florentinos urbe eiecerunt, & in libertatem ipsam deduxerunt.

Florentini autem ignominiam non ferentes magno congregato exercitu bellum confestim Pisanis intulerunt implacabile, & commeatibus interclusis urbem acerrime obsederunt, quae post aliquot menses fame crudelissima laborans proditore Ioanne Gambacurta iugum accepit.

 

Innocentius, ut dictum est, Romam reversus plures Cardinales delegit, Ludovicum vero, nepotem suum, agri Piceni Marchionem creat, principemque constituit.

Ipse dein Romae moritur sepeliturque in basilica S. Petri anno M.CCCC.VI. <1406> mense Novembri.

 

Post honorabiles obsequias Cardinales convenientes se omnes obligaverunt sub gravissimis iuramentis & solennibus, quod, quicunque esset electus, laboraret ad tollendum schisma & unionem ecclesiae procurandam.

Ingressi conclave elegerunt patriarcham Aquilegensem natione Venetum, qui vocatus est Gregorius XII., vir a pueritia magnae sanctitatis & sapientiae,

hic electus denuo iuravit omnia facere sibi possibilia ad unionem ecclesiae dandam, de quo principes quique plurimum exhilarati sunt.

Gregorius statim adversario Benedicto scripsit benigne ad pacem illum invitans & ad abdicationem mutuam.

Benedictus vero eisdem fere syllabis rescripsit, eademque invitatio fuit.

Tractatur de loco, ubi conveniant, placet civitas Saona quasi in medio constituta, & ut sequi videatur effectus, anno sequenti incipiunt appropinquare.

Nam Gregorius non tam comitiorum causa, quae erant dicta tollendo schismati, quam urbicis factionibus compulsus urbe secessit.

Aspirans enim ad dominatum Ladislai regis auxilio Columnen<sis> Ioannes saepe Romam commorat.

Itaque Gregorius Senas profectus, hinc Lucam adiit.

Benedictus vero Genuam.

Interea patefactae sunt Gregorio insidiae sibi paratae Saonae a Benedicto, quod & civitas illa pro gallico esset munita.

Quare Gregorius accipiens Benedictum non vere unionem quaerere mutavit propositum, miserunt nihilominus nuncios alter ad alterum tractantes de alio loco, sed convenire non potuerunt,

Benedictus, ut magis simularet intentionem suam, adhuc ad Gregorium magis appropinquavit ad portum Veneris veniens, Gregorius autem Lucae permansit plures menses, ibique creavit quatuor Cardinales.

Oratores principum plurimum suaserunt Gregorio, ut iret Saonam & praecipue regis Franciae, qui merito suspecti habebantur, alii contrarium suaserunt, ut Ladislaus, rex Apuliae, & alii amici.

Et cum post multa de loco convenire non possent, creavit Gregorius alios plures Cardinales, quod etiam conturbavit suos Cardinales antiquos, Platina scribit, Galliae plures principes admonuisse Benedictum, ut, sicut iuraverat, unionem quaereret, quorum colloquia & consultationes Benedictus veritus Avinioni existens aedes pontificias armis & commeatu munierit, in quibus aliquot menses obsessus, tandem paratis ad fugam triremibus per Rhodanum in Cathalaniam, unde oriundus erat, navigavit.

Sunt, qui scribunt principes gallicos id molitos instantibus Cardinalibus, qui oderant eum, quod alterius nationis esset & non gallicae, utcumque sit, Genuam venit, ut est dictum.

Dum utriusque pontificis tam ambigua sunt coepta, Cardinales taciti conveniunt generali concilio, patrum locum aliquem dicendum esse, ubi, qui pontifex autoritatem ecclesiasticam unus debeat tueri, aequis votis constet.

Et illos haec res acta est tantisper, dum Romae absente gregorio non minor calamitas accidit.

Nam anno M.cccc,viii. <1408> rex Apulus Ladislaus vexata romana ditione urbem cepit, occupatis etiam aliis ecclesiae civitatibus.

Cardinales vero Gregorii & Benedicti, ut est praedictum, convenientes & conferentes decreverunt civitatem Pisanam ut locum aptiorem pro concilio generali celebrando, cui rei Florentini consenserunt, unde per nuncios & literas vocaverunt ad concilium celebrandum Pisis omnes episcopos, praelatos & principes ac communitates, exhortantes ad mittendum oratores suos ac ut subtraherent obedientiam pontificibus illis, quos etiam citaverunt ad veniendum illuc.

Quibus peractis paulatim ceperunt principes & communitates obedientiam illis auferre de territoriis suis, remansit autem in obedientia & reverentia Gregorii rex Ladislaus ac etiam quaedam civitates Italiae.

Benedictus autem pene a cunctis derelictus nisi forte a rege Aragonum.

Gregorius ex Luca Senas, deinde ad urbem reversus est execrans & pileo & omni dignitate & beneficiis privans omnes Cardinales, qui contra eum conspiraverant dicens haereticos & schismaticos ac etiam per orbem significans regibus & principibus de coniuratione eorum indebita,

& quod eis non crederent, quia vero urbs erat in magnis seditionibus & rixis, Gregorius cum curia sua de bene placito regis Ladislai profectus est Caietam, ubi aliquamdiu moram traxit.

Congregatione igitur facta pro concilio Pisis tempore statuto de diversis nationibus, & relatione omnibus facta de scandalo, quod inferebant duo pontifices colludentes adinvicem & nolentes unionem ecclesiae quaerere prout promiserant, decretum est, ut oratores mitterentur ad utrunque, quod factum est,

quorum operam Benedictus derisit dicens, controversiam fore de iure papatus inter se & Gregorium & nihil ad eos spectare de re ipsa.

Gregorius vero respondit non ad eos pertinere congregationem concilii, sed ad ipsum ut pontificem Ro<manum>, quod & celebrare volebat non Pisis, sed in alio loco, videlicet in foro Iulii circa Aquilegiam, ipsoque Cardinales eum sequi debere.

Unde Gregorius cum paucis, quos habuit ex nuperrime creratis Cardinalibus, ad forum Iulii publicatione praemissa accessit, ibique expleverunt, quae visa sunt eis expedienda,

ex quo loco Gregorio redeunte Ariminum insidiae factae sunt ad capiendum eum, sed avisatus habitu transformato cum aliis processit ut privatus, aliusque secutus in apparatu papali captus, sed cognitus non sine iniuriis est dimissus, in tot autem adversis sic fixus erat in his, quae sibi conscientia dictabat, ut nullus eum posset a suo proposito revocare.

Anno igitur M.cccc.ix. <1409> Pisis inceperunt processum facere, & post legitimas modo suo citationes non comparentes, sed contumaces contra ambos pontifices sententiam depositionis & privationis protulerunt, Gregorium & Benedictum ut haereticos & schismaticos, prohibentes christicolis cunctis, ne quem eorum papam nominarent, aut ei tanquam Ro<mano> pontifici obedirent.

His peractis ad electionem alterius processerunt, unde more solito intrantes conclave Cardinales elegerunt praesulem summum Petrum Cretensem, Cardinalem Mediolan<ensem>, ordinis minorum, hunc nominabant Alexandrum V., qui annum circiter unum sedit.

Hic Alexander adeo munificus erat in pauperes, ut nil sibi reliquerit, unde per iocum dicere solebat se divitem episcopum fuisse pauperem Cardinalem, mendicum pontificem esse.

 

Quo tempore cum audisset Ludovicus, dux Andegaviae, filius ludovici prioris, dissensiones, quas Ladislaus habuerat cum Florentinis & quom se immiscuerat rebus ecclesiae ac urbis dominio, misit oratores ad Florentinos, petens colligationem facere cum eis, fuitque foedus initum inter Florentinos, Senen<ses> & legatum Bonon<iensem> & ludovicum ducem, quo facto idem dux Pisas, ubi concilium habebatur, accessit, Alexandrum papam V. adoravit.

Ab ipso igitur alexandro ludovicus Andegaven<sis> postulavit sibi concedi regnum Siciliae, qui cum Cardinalibus habito tractatu postulata concessit, cum scilicet vacaret dictum regnum & ad ecclesiam devolutum esset, & quia alias per Benedictum fuerat de dicto regno Avinione coronatus, non est eis visum congruum illud reiterare.

Et decretum est, ut ludovicus ac Malatesta & legatus cum copiis proficiscerentur versus Romam contra Ladislaum, qui eam usurpaverat.

Fecit Andegavus praecipua legatorum opera, ut ex Romanis optimos sibi potentissimosque conciliaret, qui a Ladislao deficientes urbis Romae dominium accepturo Andegavo sunt coniuncti, estque is conatus, quamprimum ut Romanos in Alexandri pontificis fidem acciperet.

Alexander inter haec ivit Bononiam, quo Ro<mani> oratores miserunt & ad Florentinos, ut adiuvarent apud pontificem, quod Romam applicaret & quamvis id quoque pluribus Cardinalibus placuisset, persuasione tamen legati Bonon<iensis> Baltassaris decrevit tunc non ire, sed misit Cardinalem, dicens se postmodum brevi venturum.

Gregorius tum erat Caietae, sed quia in collatione beneficiorum & episcopatuum Gregorius, ut iustus, nolebat regi Ladislao obedire, frequenter iniusta petenti, demum excedens regno per mare transivit cum curia sua ad Ariminum, ubi a Carolo, domino Ariminensi, cum omni honore & gaudio receptus, qui solus perseveravit cum suis in obedientia eius.

 

Super depositione vero pontificum in Pisano concilio praetenta diutius est disputatum & praesertim per Laurentium de Rudolfis, utriusque iuris doctorem, cathedram tenentem Florentiae.

Utrum praesupposito pro constanti, quod ambo pontifices scandalizarent ecclesiam ex violatione manifesta iuramentorum & voti fiendae unionis ecclesiae, cum non darent ad hoc operam, sed simularent colludentes adinvicem, sitque pessimum schisma valde ecclesiae nocivum, possintne Cardinales convocare concilium & citato utroque ad veniendum ad concilium non comparentes, sed in contumacia persistentes, possint deponi, & an ad alterius electionem procedi possit.

Ubi post longam disputationem in praesentia plurimorum theologiae atque utriusque iuris doctorum nemine contradicente, sed omnibus annuentibus determinatum fuit id licite & canonice fieri posse, sed probandum erat praesuppositum esse verum, nam si verum credi aut iudicari posset ex parte Benedicti, viri callidi & ambitiosi, quod postmodum declaravit eventus, quia semper contumax permansit, tamen de Gregorio non diem apparuit licet vulgus ex divulgatione Cardinalium & aliquorum hoc sentiret, scilicet quod colluderet vel dissimularet, quin immo contrarium ostensum est, nam concilium Constantiae celebrandum ipse approbavit, suos Cardinales misit, & quia decrepitus erat ire non valens procuratorem misit Carolum Malatestam ad renunciandum, nec transgressor iuramenti vel voti iudicari debuit, si non debito modo agere potuit, quod promisit alio ei insidiante, ut nondum clarificatus de iure suo id sibi soli usurparet, super hac conclusione fundatur concilium Constantien<se>.

 

Alexander papa in fine anni primi sui pontificatus graviter aegrotare cepit, & cum sentiret mortem sibi imminere, Cardinales ad se vocat, testatusque est per eam mortem, quam ante oculos se continuo cernere dicebat, nec reformidare conscientia bene actae vitae motus, se existimare & credere, quae in concilio Pisano decreta fuissent, recte atque integre facta esse omnia sine dolo malo fraudeve.

Cum haec dixisset lachrymantibus omnibus, qui aderant, illud salvatoris verbum aegre proferens, pacem eam do vobis, pacem meam relinquo vobis, statimque moritur Bononiae, sepeliturque in ecclesia fratrum Minorum.

 

Circiter annum M.ccc.xcvii. <1397> Abbacellenses defectionis suae materiem quaesiere,

isti Abbacellen<ses> fuerunt homines ipsius monasterii, sed ut praedictum est, ab eo defecerunt recusaveruntque abbati & monasterio solita & consueta praestare servitia, sed nec sturam, census aut redditus debitos solvere curabant, praetendentes se praegravatos & indebite tractatos, unde abbas, ut rebellionem eorum domaret, ligam fecit cum vii. civitatibus imperialibus circa lacum, Constantia scilicet, Uberlingen, Lindou, Ravenspurg, Vuangen, & ad S. Gallum.

Cum his abbas ducens adversus hos rusticos, qui confugientes ad montana & lapidibus usi de monte celeri cursi descendentes in fugam verterunt exercitum abbatis & civitatum dictarum, interfeceruntque CC.L. ex eis.

Hac victoria potiti ligam fecerunt cum Svitensibus & Glarissis, invaseruntque vicinos nobiles, quorum subditos induxerunt ad rebellionem, ita quod pari modo servitia, census aut redditus debitos praestare recusaverunt, nec finem fecerunt, unde coacti nobiles invocabant ducem Austriae, ut eis succurreret attento, quod pro maiori parte sui essent ministeriales.

Erat rebellio haec satis molesta principi, & libenter abstinuisset sciens, quae antea passus fuerat a suis propriis hominibus, adhaeseruntque multi Abbacellensibus.

Tandem tamen victus prece nobilium & civitatum praedictarum.

Anno M.CCCC.XV. <1415> in vigilia corporis christi duxit exercitum iustum contra opidum S. Galli, quod fovet partes Abbacellen<ses>, dum vastare cepisset agrum, ac sine ordine hinc inde palarentur Austrii milites, excurrentes Abbacellenses occiderunt aliquot notabiles viros, ex eis comitem Hermannum de Tierstain, de Landenberg militem, Hermannum de Clingenberg militem, Ioannem de Halvyl, & nonnullos alios.

Cum his rusticis confoederabat se Rudolphus, comes de Vuerdenberg, qui sine armis & equo pedes sequebatur rusticos.

Nam dux Austriae Fridericus eundem paulo ante fugarat e patria.

Ordinavit autem idem dux mille ducentos viros ex suis nobilibus & civitatibus ligae, qui abbatis cellam expugnare debebant, hi cum venirent ad clusam, eam aperiunt, & ingrediuntur, hoc videntes Abbacellen<ses>, qui fuerunt vix quadringenti numero de praecipiti monte cursu descendunt adversus ascendentes & eos lapidibus missis lacessunt, ex eisque in fuga occisi sunt tricenti, & quinquaginta ad minus.

In istis diebus habebant confoederati ligam iuratam cum duce Austriae & nihilominus assistentiam fecerunt Abbacellen<ses> glossantes, quod singulares aliqui ad istos declinarent non iussu aut permissu ligae.

Sed excusare se non poterant, quia terras & alia de domo Austriae, ab ipsis Abbacellen<sibus> recipiebant.

Circa haec tempora duxerunt Abbacellen<ses> in Marcam, quae erat ducis Austriae, & eam oppressam dono dabant Svitensibus, a quo tempore tota Marca defecit ab austriae domo, cum antea per multa tempora Sviten<sibus> restitissent.

Anno igitur M.cccc.vi. <1406> praedicti Abbacellen<ses> multas iniurias Austriae intulerunt principibus.

Eodem anno Abbacellen<ses> xxxv. castra metati sunt contra duces Austriae, regnabantque in magna superbia praetendentes omnium supplantare dominia, placuit hoc vicinis rusticis, ex quibus multi deficientes a suis dominis illis adhaeserunt, tunc tota vallis Rheni cum Abbacellen<sibus> coniurabat, videntes hoc nobiles nonnulii se cives fecerunt Duregi, relicto duce Austriae, quem tamen precibus antea induxerant, ut belligerare contra praedictos rusticos ceperat.

Et quamvis ipse dux contemplatione nobilitatis tutandae onus belli agnoverat, ipsi tamen nobiles hoc non attento stipendia ab eodem duce ad opus praedictum exigebat, prout hoc in longum describit materna lingua Eberardus Miller miles, & Scultetus Thuricen<sis>.

In illis diebus opidani de Vuinterthur cives facti sunt in Durego, fertur tamen id falso peractum, nam Hermannus comes de Sultz, provinciae Austriae advocatus, propterea Scultetum in Vuinterthur submersit in flumine.

Circa annum M.CCCC.VI. <1406> obsederunt Abbacellen<ses> Brigantiam praetendentes, ut ferebatur, quod expugnatis Brigantinis non vellent quiescere, donec omnem extirparent per totam Sueviam nobilitatem, nam civitates imperiales illis, ut praedictus Eberardus scribit, plurimum favebat.

Erat tum in castro Brigantino Guilielmus eiusdem loci comes, unde convenerunt episcopus Constantien<sis>, comes Rudolfus de Monteforti & militia de vicinia cum satis iusto exercitu, ducebantque contra obsidentes pro liberatione obsessorum, facta pugna in fugam vertuntur rustici, dimissis tormentis machinis & impedimentis suis.

Deinde anno M.CCCC.viii. <1408> in die S. Hilarii, cum esset frigus intensum, obsident Abbacellen<ses> rursus Brigantiam, quos tamen inde fugarunt auxiliatores comitis Guilielmi occisis fere omnibus, de quo latius sequitur.

Anno M.CCCC.viii. <1408> Abbacellen<ses> cum multa castra nobilium destruxissent, obsederunt in mense Ianuario castrum Brigantiae, ubi quasi omnes gladio sunt extincti per Guilielmum comitem Brigantinum & auxiliatores suos.

Et ecce Berengarius, nobilis vir de Landenberg, magna voce clamasse fertur: "Interficiamus mulieres cum parvulis suis, ne forte vivendo repullulent in perniciem nobilitatis!", quae per continuum septennium gravissima damna ab his fuisset perpessa.

 

Anno M.CCCC.xi. <1411> in mense Maio duxerunt Thuricen<ses>, Lucernen<ses>, vallis Uraniae, Valesiani inferiores Sviten<ses> in Longobardiam & occupaverunt Thun, quod erat de dominio Mediolanen<si>, cremaverunt turrim in valle Eschental.

Verum redeuntibus ipsis defecit rursus Thun ad dominum Mediolani, unde moti nonnunquam ingressi sunt Longobardiam vastantes & damnificantes eiusdem dominia, occupaverunt etiam aliquae castra, obtinuerunt & opidum Bellentz, & arcem, quam aliquanto post dominus Mediolani recuperavit, quod moleste ferebant confoederati.

Ideo anno M.CCCC.xxii. <1422> circa festum Udalrici exierunt Lucern<enses>, Zug, Bassae vallensis & vallis Uraniae, & requisierunt confoederatos omnes, & obsederunt opidum Bellentz.

Erat in opido quidam capitaneus cum nonnullis armatae militiae, qui tantum tenebant silentium, quod confoederati putabant eos timore opidum deseruisse, verum mane quodem capitaneus cum sibi adiunctis exivit opidum videre volens, quemadmodum se locassent, quos cum vidisset sine ordine, mox invasit eos, sunt eo die ex confoederatis circiter mille & centum desyderati, quia nolebant se captivos dare, sed potius mori.

 

GENERATIO OCTAVA ET QUADRAGESIMA

 

ANNO domini M.CCCC.X. <1410> incepit XLVIII. generatio, in qua emersit imperii Ro<mani> necnon apostolicae sedis vacatio.

Defuncto Alexandro V. Bononiae Cardinales conclavi ordinati elegerunt Ro<manum> Pontificem Baltassarem Cossam Card<inalem>, diaconum S. Eustathii, vocatus est in suo obedientia Ioannes xxiii., vir quidem fuit in temporalibus magnus, in spiritualibus vero nullus & ineptus, ut scribit Leonardus Aretinus.

Sunt autem, qui dicant, non probe liberam fuisse electionem, quod & legatus Bononie<nsis> esset & armatos milites tum in urbe tum in agris pro statione habuerat, ut, si praecario id obtinere non posset, minis & armis tandem consequeretur.

Armis usum crediderim ad tuendum Flaminiae statum, e qua recepit in fidem opida, quae nuper Italiae tumultibus descierant.

Verum cum novem annos longa pace civitatem Bononien<sem> mirum in modum auxisset grandemque pecuniam sibi comparasset, mortuo Alexandro largitione usus, maxime vero erga Cardinales a Gregorio creatos pauperes adhuc pontifex creatur.

Quo facto oratores statim ad electores imperii misit oratum, ut Sigismundum Ung<ariae> regem imperatorem crearent, virum strenuum & ad omnia fortiter agenda promptissimum, hac enim ratione hominis gratiam aucupabatur.

 

Sigismundus igitur, Caroli IIII. Ro<mani> Imperatoris filius, natione Boemus, origine Teutonicus, Hungariae & Boemiae rex, defuncto Ruperto Ro<mano> rege anno salutis M.CCCC.X. <1410> Francofordiae ab electoribus Caesar electus est, imperavit annos xxvii., princeps singulari prudentia, magnitudine animi, beneficentia & liberalitate insignis, co<r>poris quoque maiestate ac decore illustris, erat clara facie inclytus, specioso ac robusto corpore.

Is suscepto regno statim cum comitatu maximo universam ferme galliam Cisalpinam sedandi belli causa percurrit, & cum multa eius egregia facinora memoriae prodita sunt, inter ea illud praeclarissimum, quod ecclesiam catholicam, in tres partes divisam, coacto apud Constantiam, Sueviae urbem, generali concilio ad unitatem redegit, ut paulo post dicetur, Italia, Gallia, Hispania, Anglia eius rei causa peragratis, post & Basilien<si> concilio satis adhaesit.

 

Ioannes vero Pont<ifex> post creationem suam Bononiae fere per annum conversatus est cum curia, Romam tandem petere statuit, fuerat enim illa iam aliquantulum de regis Ladislai manibus extorta, ut dictum est, iter eius per agrum Florentinum & Senensem, inde in urbem fuit, post haec apparatus facti, missae adversus Ladislaum copiae, duces militiae erant Paulus Ursinus & Sphorcia, aderat quoque Ludovicus Andegaven<sis>, cui possessio regni quaerebatur, iam pridem ab Alexandro rex appellatus, ab his commisso in finibus regni proelio Ladislaus profligatur,

quod si duces militiae pro parte pontificis & Andegavensis uti victoria scivissent, actum fuisset de regno, sed morando ac tempus terendo reparandi exercitus facultatem victo dederunt: vox postea fuit Ladislai, qua die profligatus est, & sui corporis & totius regni potestatem in manibus hostium fuisse, secunda vero die corporis sui potestatem amisisse, regni tamen adhuc dominos esse potuisse, si prosecuti victoriam fuissent, tertia vero die nec iam sui corporis nec regni capiendi habuisse potestatem adversus illorum vim, se remedia comparasse.

Post haec varia fortuna fuit, ut modo pax inter pontificem & regem, modo bellum vigeret.

Cum autem non multo post pontifex pacem fecisset cum rege, praestitit ei rex obedientiam dimisso Gregorio, cui prius adhaeserat.

Et licet non multum de eo confideret pontifex sciens de facili fractorem esse fidei, non tamen credebat pro tunc contra eum aliquid attentare. Nam & si audiebat regem versus Romam accedere, alias tamen causas praetendebat, sed revera dominium intendebat urbis resumere, ad quod Romani eum exules excitabant.

Quodam mane fractis moenibus in aliqua parte rex ingressus est urbem, quod audiens Ioannes Pont<ifex> & intelligens eum hostem aufugit cum curia, cum non haberet defensorem,

Rex autem urbem capiens in primis mercatores Florentinos spoliavit dolose, nam cum sua mercimonia & alia preciosiora occultassent, paulo ante hoc timentes, praeconizari fecit omnes tutos esse & substantias eorum, propter quod illi securos se rati occultata prodiderunt, quo facto eos & bona eorum non ut rex, sed ut pirata pessimus praedatus est.

Venit pontifex Ioannes Florentiam, sed factiones per id tempus in Florentinis vigebant, aliis pontifici, aliis regi faventibus, ob eas factiones pontifex intra urbem invitatus non est, sed in suburbano episcopi resedit, curia autem intra urbem recepta.

Rex igitur praefatus per haec ipsa tempora urbem Romam & alias omnes urbes usque ad fines Senensium Florentinorumque occupavit, qui, cum terribilis ac potens esset lateque per Italiam dominaretur, nec ulla resistendi cerneretur spes, Ioannem Pont<ificem> compulit ad extrema transalpinaque auxilia respicere.

 

Multa inter haec de schismate tollendo Sigismundus sollicitasse fertur, ad hunc Ioannes Pont<ifex> duos ex Cardinalibus Ro<manae> ecclesiae legatos misit, iam pridem tamen agitata re inter eos literis & nunciis, unicum quippe remedium imperatori & pontifici videbatur generale concilium advocari.

Sed erant circa haec ipsa constituenda permulta ceu locus & tempus & modus.

Missi sunt igitur his de causis ad Sigismundum legati, horum missio legatorum ruinae pontificis initium fuit, sed amotionis schismatis & unionis fiendae non modica pars.

 

"Qua de re non videtur praetereundum", inquit Leonardus Aretinus, "mirabile quoddam, quod tunc accidt, ut omnia coelitus gubernari cognoscamus. Communicaverat", ait, "mecum pontifex arcane", secretarius enim eius erat, "mentem cogitationemque suam dicens in loco concilii totum est, nec alicubi esse volo, ubi imperator plus possit.

Legatis igitur istis, qui a me mittentur, mandata amplissima ad honestatis speciem dabo, quae palam ostentare possint, secreto autem mandatum restringam ad loca certa & ipsa enumeravit.

Cum in hoc proposito multis diebus fuisset, tempus advenit, quo legatos proficisci oportebat, tunc remotis caeteris praeter me unum", inquit Leonardus, "legatos secreto allocutus est, multisque verbis cohortatus ad munus legationis diligentissime obeundum, quanti ponderis illa res esset, cuius rei gratia mitterentur.

Deinde conversus ad benevolentiam, eorum prudentiam fidemque laudavit, ac melius illos cognoscere, quid facto opus esset, quam se ipsum dixit, dum ista commemorat atque inculcat, affectus ipse propositum diu cogitatum momento temporis immutavit. 'Decreveram', dicens pontifex, 'loca quaedam nominare, a quibus nullo modo discederetis, sed in hoc temporis puncto sententiam muto, ac vestrae prudentiae permitto, vos, quid mihi tutum, quid formidandum, cogitetis', chartulamque, in qua ea loca scripta erant, in eorum praesentia laceravit absque ulla alicuius loci nominatione, legati igitur ad Sigismundum profecti Constantiam pro loco concilii elegerunt, urbem imperatori subiectam, quod imperatori multum placuit.

Sed ubi intellexit Ioannes Pont<ifex>, incredibile est, quantum doluerit, se ipsum & fortunam suam detestatus, sed voluntati dei resistere nemo potest, iam enim decreverat deus, ut fieret unum ovile & unus pastor."

 

Ioannes igitur principio hyemis e Florentia Bononiam adiit, nec multo post congressum Sigismundi petens in Galliam profectus est Cisalpinam, Mantuam petiit, ubi splendide & magnifice a Ioanne Francisco Gonzaga susceptus est, quem inde abiens cum magna parte copiarum Laudam, quo venturum Sigismundum sciebat, secum duxit, multum enim huic principi fidebat.

Cum itaque pontifex & rex haud quaquam se tutos Laudae arbitrarentur, Ioannem Franciscum Mantuam, quo se velle ire dicebant, ad parandos commeatus disponendamque urbem propere mittunt, qui brevi paratis rebus omnibus Cremonam, quo iam pervenisse pontificem ac regem intellexerat, rediit.

Hos inde Mantuam abducens populo omni fere obviam effuso opinionem omnium benignitate & gratia superavit.

His vero convenientibus Laudae, Cremonae, Mantuae, sunt habiti sermones de pellendo ex latio, Umbria, Etruria Ladislao, qui Romam & multa ecclesiae oppida occupaverat.

Ioannes relicto apud Cremonam imperatore Mantuam petiit, exacta post hyeme Bononiam rediit.

Ea aestate cum Bononiae resideret, Ladislaus, rex Apuliae, praeter spem omnium moritur, cum enim exercitu maximo Perusiam venisset, Florentinique conterriti relicta pontificis societate per se ipsos receperunt pacem data grandi pecunia, Crotonio devicto retrocedens rex non bona valetudine Neapolim rediit, ibi post paucos dies e vita migravit anno M.CCCC.xiii. <1413>.

Mortuo Ladislao Ioanna , soror eius, in regnum successit Apuliae.

 

Romae tunc ad arma & libertatem conclamatum est, affuit mox pontificius legatus, cuius opera brevi pacata est civitas sumpto de civibus supplicio, qui novi motus fuerant autores.

Sequenti anno Bracchius Montonius Romam cum exercitu veniens urbe potitus oppugnare arcem S. Angeli adortus est, quae firmo Ioannae reginae praesidio tenebatur, verum superveniente Sphorcia, militum reginae duce, non solum Bracchium ab oppugnatione dimovit, sed etiam hominem urbe expulit Romanis in neutram partem inclinantibus.

Metuens autem regina regnum sibi auferri vel a pontifice vel a duce Andegaviae, qui, ut praedictum est, de regno erat investitus, in auxilium vocavit Alphonsum, regem Aragonum, satis iuvenem, ad regni consortium illum adoptans in filium, instituens haeredem, qui habito consilio suorum, cum ei suaderent abstinendum, respondisse fertur: "Grave bellum suscepturos nos esse fateor, verum eo praeclarius futurum, sine enim labore & periculo nemo gloriam consecutus est, nos reginae afflictae opem feremus!" moxque cum decenti apparatu ad eam Neapolim accedens de immenso munere magnifice gratias agens se offerens ad omnia, quibus solet filius tantam & talem matrem venerari.

 

De origine Alphonsi regis sciendum, quod Ferdinandus, Hispaniae ulterioris & citerioris seu Aragoniae ac Siciliae & Sardiniae rex, Ioannis ulterioris Hispaniae filius, rex quidem fide & sanctitate memorandus, hic regum filius & frater & socer ac tutor fuit, quia Ioannes, pater eius, ulterioris duntaxat Hispaniae rex erat, & cum decessisset, Henricum & hunc Ferdinandum filios reliquit.

Henricus natu maior patri successit, in iuventute decedens filium reliquit puerum, Ioannem nomine, huic Ferdinandus tutor factus, statim contra regem Maurorum Granatae bellum suscepit, & multis eum regem attrivit civitatibus quibusdam ereptis, ipsum puero Ioanni tributarium fecit.

Interea contigit, Martinum iuniorem, Siciliae regem, mori, & paulo post eius pater Martinus, citerioris Hispaniae rex, vitae finem fecit, nullo regnorum haerede relicto, quibus defunctis regna ipsa magnis motibus iactari ceperunt, cum multi principes pro suo iure contendebant, principes regni tandem de eligendo rege consilium inierunt.

Et quum Hispaniae regnum universum in tres ordines partitum erat, scilicet procerum, sacerdotum & plebis, ex his magistratus ad eligendum regem suscepti sunt, qui Ferdinandum tanquam nobiliorem & potentiorem apud Valentinam urbem anno M.cccc.xii <1412> Aragoniae seu citerioris Hispaniae regem declaraverunt, quo creato confestim totius occidentis legati ad gratulandum illi missi sunt.

Factus magnus Ferdinandus latius eidem extendendi regni cupiditas crevit & Balearium insularum regi bello indicto mox illum devicit, & regnum suae ditioni adiecit.

Deinde in Sardiniam movens illum brevibus proeliis domuit, ac sic intra paucos dies trium regnorum nobilium Ferdinandus, vir quidem christianissimus, potius bonitate sua quam bello possessor fuit.

Hic filiam unicam Ioanni, nepoti suo, regi ulterioris Hispaniae, cuius tutor erat, in uxorem collocarat, moriens denique hic Ferdinandus quatuor mares reliquit: Alphonsum in regno successorem, Ioannem, Lusitaniae regem, Henricum, S. Iacobi magistrum, & Petrum, natu minimum.

Alphonsus autem, Ferdinandi, regis Aragoniae, filius, regnum paternum obtinuit adulescens & bellicarum rerum gloriam paucis pacis laudibus praeferens, ad regnum Siciliae oculos adiecit.

Regina Ioanna, postquam is in apuliam acceptus erat, ignominia affecta ab eo, omnem adoptionem factam annullavit, & propter vitium ingratitudinis eum regni exhaeredem fecit, at loco eius in filium adoptavit primogenitum ducis Andegaviae, Ludovici illius, qui cum ladislao diu certaverat, ius in regno praetendens, qui & ipse ludovicus dictus cum magna comitiva accedens honorifice & affectuosissime susceptus est in civitate Aversana, Nam Neapolim occupabat Alphonsus, quam tamen postea insidiis Philippi Mariae ex proditione amisit & plures alias civitates regni, ita ut modica sibi portione relicta ad Siciliam declinaret, & regina Neapolim reversa cum curia sua & adoptivo filio ludovico, cui ex tunc ducatum Calabriae concessit haeredem regni instituens.

Ex quo postea Alphonsus etiam a Martino abrogatus regno extitit, & cum culparet pontificem, responsum accepit, Ludovicum Andegaven<sem> ducem ab Alexandro V. regem Apuliae declaratum privato ladislao, approbante Pisano concilio, hoc idem a Ioanne xxiii. confirmatum esse, reiiceret eam omnem culpam in reginam.

Ioanna itaque similis ac Ludovicus cum Alphonso vario marte certabant usque ad annum domini M.CCCC.XXXIIII. <1434>.

 

Anno vero domini M.CCCC.XIIII. <1414> Concilium generale Constantiae, urbi Suevorum, ad schisma tollendum, quod supra xxx. annos duraverat, Sigismundi Caesaris iussu & industria, Ioannis quoque xxiii. autoritate coeptum est celebrari.

Tertia itaque die ante festum Assumptionis B. Mariae virginis venit illuc Iordanus Cardinalis, Ostien<sis> episcopus, sequebatur eum non multo post Ioannes papa, admonentibus quibusdam, ne id faceret, quod vererentur, ne, cum pontifex accederet, privatus rediret, verum his posthabitis circiter octobrem Bononia movens per Veronen<sem> Tridentinumque agrum transmissis alpibus accedens.

Procedensque in vigilia Simonis & Iudae Constantiam applicuit, & prima nocte in coenobio, Creutzlingen dicto, extra portas urbis mansit, ubi pro dono abbatem infulatum fecit, mane facto obviam illi venit clerus totius urbis solenniter congregatus, in processione cum reliquis, quam devotiss<ime> potuit, totaque civitas effusa est ducens eum honorificentissime in palatium episcopale, subsequunter eum novem Cardinales, deinde civitas dona obtulit pro more patriae: cyphum ex argento deauratum quinque marcarum, vinum Italicum, Alsaticum ac provinciale, & xl. maldra avenae, sequenti feria sexta venerunt sex Cardinales de eius obedientia.

Dominica ante festum Martini congregari fecit Ioannes papa curiam, aderant omnes Cardinales, duo patriarchae, archepiscopi & episcopi plures,

in vigilia S. Martini episcopi fecit processionem solennem, venerunt iterum quinque Cardinales de obedientia eius.

Sigismundus Ro<manus> rex nondum aderat, is vero in vigilia Nativitatis domini venit in Uberlingen, quod opidum distat miliare alamanicum a Constantia, sequebatur regem regina, inde rex certiorem fecit papam de adventu suo, rogabatque, ut cum missis adventum suum praestolari dignaretur, noctu itaque ascendentes naves Constantiam circa mediam noctem advecti sunt rex ipse cum Barbara regina, Ciliae comitissa, sequebatur eam regina Bosnensis Elizabet, & Anna, comitissa de Vuirtemberg, ex Burgraviis Norinbegen<sibus> nata, associatus regi dux Saxoniae Ludovicus.

Erat autem frigus, unde ductae sunt mulieres in aestuarium, ut calefacerent se ad horam.

Deinde cum faculis ardentibus intraverunt ecclesiam cathedralem, in qua papa Ioannes cantavit primam missam, rex vero legit evangelium: "Exiit edictum a caesare Augusto" in habitu diaconorum.

Eo quoque die papa reliquas ipse duas cantavit missas, & solenniter benedixit populum.

Circa novum annum venit ad concilium ludovicus, comes Palatinus Rheni & dux Bavariae, cum quadringentis equis, secutus est eum paulo post Ludovicus, dux Slesiae, cum ducentis equis, secuti sunt illos innumeri principes tum ecclesiastici tum seculares.

Incredibilique frequentia principum praelatorumque coepit in principio anni domini M.cccc.xv. <1415> concilium celebrari, ita ut essent quandoque in eo loco equorum supra xxx. millia.

Anno domini M.cccc.xv. <1415> in die purificationis B. Mariae virginis ad instantiam oratorum regnorum Svetiae, Daciae & Norvegiae Ioannes papa canonizavit S. Brigittam, & benedixit luminaria, interfuerunt quatuor patriarchae, Cardinales xxix., archiepiscopi xlvii, episcopi C.lx, secularium vero principum, comitum, baronum ac nobilium multitudo.

Deinde feria sexta post purificationem accesserunt tres Cardinales de obedientia Gregorii, Cardinalis Ragusinus Ioannes, ordinis praedicatorum, qui ut legatus missus a Gregorio confirmavit concilium eius autoritate, tresque alii Cardinales Gregorii, Gabriel, qui post Martinum electus, dictus est Eugenius, Anto<nius> Carbonen<sis> & adhuc alius mox supervenerunt, & ex illis duabus obedientiis, sclilicet Ioannis & Gregorii, factum est unum ovile.

 

Circa haec tempora Vuenceslaus, rex Boemiae, requisitus a concilio misit Ioannem Hus ad Constantiam cum salvo conductu Sigismundi regis,

hic cum vidisset concilium attendere facta sua timore perculsus aufugere parat, clamque ascendit currum rusticanum & straminibus tectus exivit civitatem.

 

Innotuit hoc magistro civium, qui convocatis satellitibus insecutus est eum, deprehensum in fuga reduxit, fit concursus populi ad spectaculum & turbatione facta inter manus reducentium elabitur, latibula quaerens, sed mox deprehenditur, ac Io<anni> papae traditur, qui eum in palatio tenuit octo diebus, deinde custodiae mancipatur apud praedicatores.

Per haec tempora & Hieronymus venit Constantiam cum uno clerico.

Auditus est Ioannes Hus in consessu patrum, aetate maior & autoritate habitus, licet doctrina & facundia superior esset Hieronymus, lecti ex omni natione patres, divini atque humani iuris doctores, saepe cum his colloquia habuere, dogmata eorum a lege divina aliena monstrarunt, neque bonis conducere moribus, rogaverunt, ne plus sapere quam ecclesia vellent, peregrinas opiniones relinquerent, ingenia sua Vuicklefforum insania non macularent, eloquentiam, qua praediti essent, in corroborandis ecclesiae institutis, non evertendis exercerent, posse eos in conspectu dei & in militanti ecclesia sublimem consequi locum.

Stetere in proposito pertinaces, neque victi rationibus vinci voluerunt,

se veraces,

se Evangelii imitatores,

se discipulos Christi esse,

romanam ecclesiam caeterasque per orbem dispersas a traditionibus apostolorum abiisse, quae opes atque delitias sectarentur,

dominatum in populis & primos in conviviis accubitus exquirerent,

canes, equos alerent,

ecclesiarum bona, quae Christi pauperibus deberent, per lasciviam luxumque consumerent,

aut nescire prorsus divina mandata aut scientes contemnere.

Primores magnae synodi, ubi pertinaciam & immutabiles animos perditorum hominum adverterunt, membra ecclesiae putrida, quae sanari non poterant, ne reliquum corpus inficerent, resecanda censuerunt, lata est in consessu patrum adversus pertinaces sententia, cremandos esse, qui doctrinam ecclesiae respuerent, condemnataque haeresis Vuickleff.

Prior itaque Ioannes Hus combustus est sexta feria post festum S. Udalrici, Hieronymus diu post in vinculis habitus, cum resipiscere nollet, pari supplicio affectus, sabbato ante exultationem S. Crucis anno M.cccc.xv, <1415>.

Pertulerunt ambo constanti animo necem & quasi ad epulas invitati ad incendium properabant, nullam emittentes vocem, quae miseri animi posset facere indicium, ubi ardere ceperunt, hymnum cecinere, quam vix flamma & fragor ignis intercipere potuit, cineres exustorum, ne raperentur a Boemis, in lacum proiecti sunt, discipuli vero eorum ex eo solo terram abstulere, in qua ignis fuit, eamque veluti sacram secum attulere in patriam.

Ioannes ac Hieronymus apud Boemos martyrum honores meruerunt nec minores quam Petrus & Paulus apud romanos.

Intellectis his in Boemia, quae Constantiae gesta fuere de Ioanne & Hieronymo, discipuli eorum sequacesque omnes in unum convenientes in primis memoriam defunctorum consecrant celebrandamque quotannis decernunt,

Exin per amicos nonnullas ecclesias a rege sibi tradi extorquent, in quibus suae plebi praedicare sacramentaque ministrare libere possent.

Neque contenti apud Stavoniam nobile monasterium fratrum praedicatorum extra muros a fundamentis deiiciunt, eaque prima ecclesiarum ruina in Hussitarum novitate facta, mox decurritur, & ecclesiae monasteriaque passim nobilissima ferro atque igni vastantur, nullum regnum tum totius Europae tam frequentibus, tam augustis, tam ornatis templis ditatum fuisse quam Boiemia fertur.

Fuit inter caetera monasterium aulae regiae apud ripam Maltaviae, qua Mosa fluvius illi iungitur, situm, in quo regum erant corpora, singularis excellentiae, in latere ambitus vetus novumque testamentum, literis maiusculis in tabulis scriptum, continebatur. Sed hoc decus post Vuenceslai mortem Hussitarum rabies delevit, qui postquam ecclesias plurimas deiecerunt, monasteria incenderunt, castellum petentes, cui Behingne nomen octavo fere miliario ab opido, quod nunc Tabor appellant, xxx. millia hominum convenere, atque ibi trecentas mensas in patentibus campis erexere, ex quibus populo sacramentum calicis ministravere.

 

Terruit ea congregatio Vuenceslaum regem verentem, ne arma in se verterent, nec periculo caruit Vuenceslaus, ei saluti fuit Coranda, singulari facundia presbyter, in plebibus auditus, qui, dum populum de repub<lica> admoneret, inter caetera: "Quanquam", inquit, "viri, fratres, inertem sortiti regem sumus, si tamen caeteros expendimus, nemo est, quem nostro regi anteferamus, est quietus, benignus, nostri amans, nam quis eo regnante nos lacessere audet, licet nobis ex voto vivere nostro, non est eadem sibi quae nobis de religione sententia, ritum nostrum neque ipse perturbat neque alios perturbare sinit, par est, ut preces pro eo fundamus utque singuli ei vitam rogemus, cuius desidia nostra salus, nostra quies est!" quod cum ab exploratoribus rex cognovisset, quieto animo fuit & factus ex tepido frigidus Corandam inter amicos habuit.

 

Ad concilium redeo. Anno M.CCCC.xv. <1415> prima die Martii papa Ioannes, quod sequitur, decretum publicari fecit:

Ioannes episcopus, servus servorum dei, universis Christi fidelibus praesentes literas inspecturis salutem & apostolicam benedictionem.

Universitati & vestrum singulis innotescat, quod propter quietem totius populi christiani profiteor, promitto, spondeo, voveo & iuro deo & ecclesiae & huic sacro concilio sponte & libere dare potestatem ipsi ecclesiae per viam meae simplicis cessionis papatus & etiam facere & implere cum effectu iuxta deliberationem praesentis concilii.

Si & quando Petrus de Luna, Benedictus xiii., & Angelus Corarius, Gregorius xii., in suis obedientiis nuncupati, papatu, quem praetendunt, per se vel procuratores suos legitimos similiter cedant, & etiam in quocunque casu cessionis vel decessus aut alio, in quo per meam cessionem poterit dari unio ecclesiae ad extirpationem praesentis schismatis, acta sunt haec in Constantia anno domini M.cccc.xv. <1415> prima die Martii, pontificatus nostri anno V.

Postea dominica Laetare celebravit papa Ioannes missam & benedixit rosam, quam dedit regi Ro<mano>.

hanc rosam donavit rex B. Mariae in summo, papa invitavit regem, principes ecclesiasticos & seculares eo die.

Secunda feria post Laetare consultatio facta est sessione publica, quod unus papa ecclesiae praeficeretur, tum surgens archepiscopus Moguntinus protestabatur, nisi Ioannes xxiii. eligeretur, quod nunquam alteri obedientiam praestaret.

Verum dum in concilio facta esset omnibus dicendi copia, multa crimina & quidem gravissima obiecta sunt Ioanni, unde paulo post discordiae inter eum & Sigismundum oriri ceperunt, itaque secunda feria post dominicam passionis papa Ioannes consyderans intentionem concilii coepit poenitere dicens se ac suos non esse securos nec se libere posse agere.

Innotuit hac Caesari, qui papam accessit: "Intelligo", inquit, "pater sancte, querelas vestras, quod sanctitas vestra non sit hic secura, assumus, & vobis dabimus plenam securitatem, & si utique vultis alio in loco esse, conducemus & salvum conductum dabimus plenissimum!",

intellexit quoque rex, Fridericum, ducem Austriae, de abducendo papa tractare, unde vocavit eum &, ne talia praesumeret, monuit, verum dux omnia negavit.

His non attentis Ioannes papa clam abire constituit veritus, ne papatui cedere cogeretur, adiutus ad hoc & plane invitatus factione Moguntini archiepiscopi & Friderici, ducis Austriae, qui cum imperatori adversarentur, crescere eius autoritatem ex oppressione pontificis verebantur.

Ioannes itaque xx. die Martii, hora post meridiem equum ascendit indutus grisea chlamyde & cappa grisea, incognitus, civitatem exivit, postea ascendit naviculam prout dux praeordinaverat, in opidum Schaffhusen pervenit, Cardinalium nemo fuit conscius.

Secuti sunt tamen postea plaerique sub specie reducendi reconciliandique, qui, cum nihil proficerent, verentes Constantiam redire, ne forte suis dignitatibus privarentur.

Altera vero die Caesar proclamari fecit fugam papae & quod nemo curaret, sciret enim, quo pacto reduceretur.

Unde altera post Benedicti diem convocari fecit principes & accusavit Fridericum, ducem Austriae, quod autor atque adiutor papae in fugiendo fuerit, in concilii iniuriam christianaeque reipub<licae> periculum maximum, adiecit dictum ducem offendisse etiam privatos plurimos.

Citatur itaque Fridericus publice in concilio pro abductione papae, Caesar vero eundem per edictum citari in dominica Quasimodo<geniti> curavit, & eius citationis virtute caesar absolvit omnes subditos Friderici ab obedientia eius, privavit eum feudis & omnibus bonis, corpus & bona illius exposuit omnibus, sine mora quoque rex occupari fecit opida ducis Stain, Frauenfeld, quidam alii occupaverunt opidum Feldkirch & Curvalhen, Svietenses, Vualdenses cum suis confoederatis occupaverunt opida & munitiones in terra dicta Ergoia, quae hodie est in potestate eorum, Baden, Mellingen, Premgarten, Vuallenstat, Diessenhofen.

Interea papa in Schaffhusen territus in parasceve post meridiem abiit ac in opidum Lofenberg pervenit, ab eo loco in Friburgum confugit, iturus inde, si tuto fieri posset, ad Burgundiae ducem.

Scripsit autem ex Friburgo concilio in haec verba:

Ioannes episcopus, servus servorum dei,

Universis innotescat, quod, cum propter metum, qui cadere potuit in constantem virum, de civitate Constan<tiae> recesserimus, ne hac occasione Petrus de Luna & Angelus Corarius in suis obedientiis nominati allegantes impressionem nobis factam se quovis modo ab accessione retraherent & sic protraheretur effectus pacis & unionis ecclesiae, ad quorum effectum desyderia nostra tendunt.

Ex Friburgo &c.

 

Interim Constantiae mediatoribus principibus inter regem & ducem Fridericum compositio facta est, vigore cuius dux Frid<ericus> personaliter in manus caesaris se & sua omnia bona resignans sub hac forma desuper literas tradidit.

Nos Fridericus, dei gratia dux Austriae, Stiriae, Carinthiae &c.

Fatemur nos indignationem regiae maiestatis incurrisse, ea propter nos & nostra in manus suae maiestatis tradimus &c in bona forma.

Datum xxvii. die Martii mensis anno M.CCCC.xv. <1415>

 

Eodem tempore consistorium provinciale in Turgoia caesar pro certa pecuniarum quantitate impignoravit Constantiensibus.

Duxque Frid<ericus> scripto omnes sibi subditas civitates absolvit, qua gratia venerunt cives de Schaffhusen, Rudolffzell, Diessenhofen, Neuenburg, Brisach, & plaeraeque aliae civitates dedentes se Caesari pro imperio acceptanti.

Iuravit etiam dux ipse papam Ioannem concilio repraesentare, fecit in eo, quantum potuit, & eundem Ioannem usque ad Cellam Rudolphi perduxit, nunciavit inde concilio, quod nisi vi adhibita non posset eum ultra perducere, haec scripsi ex actis concilii.

Curante post haec concilio Ioannes capitur & in insula S. Marci prope Constantiam vulgo Richnau carceri mancipatur.

Causam fugae disquirere concilium tum cepit certosque iudices, viros gravissimos, delegit, qui crimina homini obiecta discuterent, eademque ex ordine referrent, ad quadraginta capitula contra hominem probata sunt.

Venientibusque omnibus in eandem sententiam Ioannes merito pontificatu eiectus sententiam in se latam approbat, pontificatu sive sponte sive invitus se abdicavit, quo facto statim ad Ludovicum, comitem Palatinum, custodiendus mittitur, donec alius decerneretur, in Manhem opido, triennio sine cubiculario famulove Italico diligenter asservatus est, Teutonici erant custodes omnes, quibus cum Ioannes nutu & signis loquebatur, cum nec ipse linguam teutonicam nec illi vicissim Italicam scirent.

 

Concilium itaque, ut abrogationem a se factam veram & integram indicaret, synodicum decretum promulgavit, quo affirmabat concilium generale legitime congregatum habere a Christo potestatem, hoc quidem fundamento ipsum etiam pontificem concilio subiecit.

Quare Gregorio XII. necesse fuit, suadente etiam caesare aliquem ad concilium mittere, cum ipse proficisci recusaret, qui suo nomine concilii sententiam approbaret.

Missus itaque Carolus Malatesta, vir certe insignis, cum videret omnes in hanc sententiam venire, ut Gregorius quoque pontificatu se abdicaret, in publicum prodiens ac in sede Gregorii, non aliter extructa ac si ipse adesset, collocatur perlectaque renunciandi facultate Gregorium pontificatu abdicat, quem statim conventus omnis pro tam libera abdicatione agri Piceni legatum creat,

nonmulto post Gregorius Recaneti moritur dolore animi, ut aiunt, propter subitam abrogationem an constitutum tempus a Carolo factam, in longum enim rem protrahi volebat, in mora spem aliquam ponens, mortuus itaque in Recanensi ecclesia sepelitur, eius autem resignatio facta est in die S. Udalrici, quarto die mensis Iulii, cum ante hac in vigilia Corporis Christi condemnatus esset Io<annes> xxiii. anno domini M.cccc.xv. <1415>.

 

Lentum deinde concilium fuit, cum & corrigere in ecclesia multa ac tollere penitus schisma niteretur, quae multo tempore egebant, varia negocia interpellabant, ocii interea nullus erat locus.

Sublatis enim duobus pontificibus tertius, in quo abrogando maior difficultas apparebat, restabat, Petrus de Luna, Benedictus XIII. appellatus.

Post multos labores in concilio habitos Imp<erator> Sigismundus una cum oratoribus concilii anno M.cccc.xvi. <1416> in mense Iulio iter ad reges Franciae, Angliae ac Aragoniae cepit, rectoque itinere ad reges Franciae & Angliae pervenit, eos adhortatus, ut pro salute christiani nominis iam ob schisma periclitantis in abrogando Benedicto, sublatis aliis duobus, eius sequerentur sententiam.

Grato autem responso accepto inde Narbonam properat ad Ferdinandum, Aragonum regem, cuius populi magna pars Benedicto obtemperabat, quo cum inter alia capitula pactus est, ut Benedictum rationibus moneret ea facere, quae Gregorius & Ioannes in concilio egissent, id vero si facere recusaret, populos cogeret ab eo ad concilium Constantien<se> deficere,

Benedictus autem in castello Peninsulae loco munitissimo se continens moveri suasionibus a sententia sua non poterat, quod diceret se verum Christi vicarium esse, & Constantiam non esse locum libertati ecclesiasticae convenientem, cum Ioannes xxiii. ab his etiam abdicare se pontificatu coactus fuerit, qui partes suas antea sequebantur.

Tum vero principes hispaniae cernentes pertinaciam Benedicti concilii opinionem secuti in reliquorum sententiam pervenere.

Scripsit continuo Sigismundus concilio, quod omnes reges & principes dimisissent Benedictum sequerenturque concilium.

 

Anno igitur domini M.CCCC.XVII. <1417> circa festum purificationis Mariae reversus est rex Constantiam cum gaudio magno susceptus, agebatur res in concilio quinque nationum suffragiis, quidquid autem decernebatur id ratum erat & pro curia enunciabatur, si omnium consensu postea confirmatum fuisset.

Qua quidem autoritate Benedictus discussa aliquamdiu re xviii. die Martii accensis candelis & pulsatis campanis anathematizatur, reiectisque rationibus eorum, qui cum eo sentiebant, pontificatu privatur, & ut haereticus ac schismaticus a cunctis habendus declaratur.

 

In octava Paschae Fridericus Burgravius Norinbergen<sis> Marchio Brandenburgen<sis> creatus est, & paulo post Adolphus, comes de Cleve, dux factus est.

 

Deinde in Boemia surrexit post Ioannem Hus alius pseudosacerdos Ioannes quidam ex ordine Praemonstraten<sium>, impius monachus, ad omne scelus audax, qui, cum praedicaret Pragae apud S. Stephanum neque bene sapere videretur, officio motus est per episcopum, monasterium hinc Carmelitarum invasit, tum singulis fere diebus sacram eucharistiam per suas ecclesias circumvectabant haeretici, quas cum paucas esse dicerent, ductore Nicolao, viro eius loci domino, unde Ioannes Hus originem trahere diximus, in regiam tumultuarie prorupentes Vuenceslaum oravere, ut daret sibi ampliores ecclesias, qui iam populi maiorem partem obtinerent, audivit rex benigne Nicolaum pro multitudine loquentem, utque in posterum diem rediret, iussit.

Deinde misso populo ad Nicolaum, qui manserat conversus: "Tu", inquit, "qua nos e regno eiiceres, orditus es telam, at ego laqueum inde efficiam, quo te postea strangulem!"

Ille abiens populares magis ac magis accendit.

Rex in arcem Visegradensem urbi vicinam sese recepit.

Missis ad fratrem Sigismundum oratoribus, qui eius auxilium implorarent, consulibus autem novae civitatis Pragen<sis>, ne ulterius ab haereticis dominicum corpus in pompa deferri sinerent, imperavit.

At haeretici post haec apud ecclesiam Carmelitarum convenientes ad aedem S. Stephani eucharistiam per plurimas plateas atque ecclesias armati circumtulere, ibique domum sacerdotis suis ineptiis non consentientis diripuere, & sublato clamore ingenti furentes praetorium petiere, consules undecim metu percul<s>i fuga salvati sunt, septem, qui remanserant & cum his iudex urbis atque alii nonnulli cives raptim intercepti, ex altissimis fenestris in forum praecipitati lanceis ac verubus irati populi excepti, dirum spectaculum praebuere (stante in foro Ioanne monacho, sacrum christi corpus sanguinario populo ministrante).

Camerarius regni, qui cum trecentis equitibus ad sedandum tumultum occurrerat, ubi furentem plebem animadverterit, de sua vita solicitus fuga sibi consuluit.

Ea cum regi renunciarentur cunctique circumstantes attoniti facinus detestarentur: "At ego", inquit pincerna, "futura haec praescieram!",

quem rex indignatus correptum repente in pedes suos prostravit & arrepto pugione conatus est interficere, sed impeditus a circunstantibus aegre illi vitam dimisit.

Nec mora paralysi correptus aegrotare cepit atque intra octo et decem dies signatis nominibus haereticorum, quos neci destinaverat, fratrem assidue vocitans & amicorum auxilia anxius expectans ante vita excessit quam vocati principes adessent, delatum est cadaver ad ecclesiam S. Viti in arce & inde ad aulam regiam, ibique conditum in sepulchro, quod sibi delegerat.

Sed postea, cum monasterium ipsum ab haereticis diriperetur & sepulchra regum effringerentur, cadaveraque eiicerentur, quidam pisciculos vendere solitus, regis, quem amaverat, corpus clam collegit & in loculo apud se domo condidit.

Interiecto deinde tempore rebus in meliorem fortunam delatis cum Vuenceslai corpus quaereretur acceptis viginti aureis illud reddidit, mortuus autem est rex Vuenceslaus anno M.cccc.xviii. <1418>.

At incinerationem Ioannis Hus & Hieronymi ferunt imperatorem non aequo animo tulisse propter salvum conductum eis datum, respondit ei sacrosancta synodus eum argui non posse de fide mentita, quia concilium ipsum non dederat eis salvum conductum & concilium maius est imperatore, & ideo non potuisse contra voluntatem concilii id concedere praecipue in factis fidei, cui determinationi ut bonus filius ecclesiae acquievit.

 

Pazaita Turca Bulgaros infestat.

Strages christianorum.

Stephanus Vuaivoda

Albatorum secta.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-264 v>

 

Iubileus sub Bonifacio IX.

Annatae usus.

Vuenceslaus imperio deiectus.

Iodocus Marchio Moraviae.

Vuenceslaus captus.

Hussitarum pestis.

Vuickleff

 

Chronographie Generatio XLVII. <2-265 r>

 

Libsick

Ioannes Hus.

Vualdensium errores

Ep<iscopus> Pragae

Petrus Trezensis

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-265 v>

 

Rupertus Imp. CVI.

Tamerlanes Tartarorum princeps

Insignis crudelitas.

 

Chronographie Generatio XLVII. <2-266 r>

 

Rupertus Italiam ingressus

Equitatus Italicus.

Equitatus germanicus

Quae gesserit in Italia Rupertus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-266 v>

 

Philippus Maria.

Sigism<undus> a princ<ipe> Un<garorum> captus.

Ladisl<aus> rex Apuliae vocatus in Ungariam <profectus>

Innocentius VII. papa Gallicus.

 

Chronographie Generatio XLVII. <2-267 r>

 

Status quarundam Italiae civitatum

Veronam Veneti accipiunt.

Gregorius XII. papa Italicus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-267 v>

 

Urbs Roma capta

Agitur de Pisano concilio.

Alexander V. papa.

Lud<ovicus> Andegavus contra Ladisl<aum>

 

 

Chronographie Generatio XLVII. <2-268 r>

 

Roma pro Alexandro recepta

At. concilio Pisano quale robur.

Abbacellensium rebellio.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-268 v>

 

Svitenses Abbacellensibus auxiliati contra foedera

Brigantia.

Bellentz

 

GENERATIO OCTAVA ET QUADRAGESIMA <1410>

 

Ioannes papa XXIII.

 

Chronographie Generatio XLVIII. <2-269 r>

 

Sigismundus Imp CVII

Ladislai clades.

Romam Ladislaus occupat.

Agitur de concilio Constantiensi.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-269 v>

 

Sigismundi & Io<annis> papae congressus.

Ladislai interitus.

Ferdinandus rex Hispaniae

Alphonsus rex.

 

Chronographie Generatio XLVIII. <2-270 r>

 

Lud<ovicus> Andegavus.

Constantiense concilium.

Sigismundus Constantiam venit.

S. Brigitta canonizata.

Ioan<nes> Hus Constantim vocatus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-270 v>

 

Vuicklefi disciplina damnata

Boemicae ecclesiae vastitas

Ioannis papae edictum.

 

Chronographie Generatio XLVIII. <2-271 r>

 

Io<annis> papae fuga

Frid<ericus> Austriae dux.

Io<annes> XXIII. captus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-271 v>

 

Manhem

Gregorius pontificatu abdicatus.

Benedictus privatur.

Frid<ericus> Burgr<avius> Norinbergen<sis>

Boemicae furiae.

 

Chronographie Generatio XLVIII. <2-272 r>

 

Vuenceslai interitus <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

Martinus V. papa.

Censurarum modus e Conc<ilio>

Constitutiones concilii.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-272 v>

 

Henr<icus> V. Anglus.

De Philippo Maria.

Finis Conc<ilii> Constantiensis

 

Chronographie Generatio XLVIII. <2-273 r>

 

De Ioanne XXIII.

Graecorum legati.

Carol<us> VII. Fran<ciae>x

Henricus Angl<iae> rex.

Zischa Hussita.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-273 v>

 

Sigism<undus> in Boemiam proficiscitur.

Thaboritae.

Adamitae.

Orebitae.

 

Chronographie Generatio XLVIII. <2-274 r>

 

Sigismundi adversus Hussitas expeditio.

Germanici exercitus fuga.

Senense concilium.

Clemens VIII. antipapa.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-274 v>

 

Ioanna puella apud Carolum.

Eugenius IIII. papa.

Columne<nses> Romam invadunt.

 

Chronographie Generatio XLVIII. <2-275 r>

 

Sigismundus Imp romae coronatus

Barb<ara> Mantuae domina.

Sed his non obstantibus Sigismundus & invitis Florentinis Eugenioque Senas venerat, & cum sex mensibus Senis substitisset, ad Eugenium conversus inito cum eo foedere Romam profectus perbenigne a pontifice populoque Ro<mano> susceptus, corona imperii donatus. Verum dum a Vaticano ubi coronam acceperat ad Lateranum proficiscitur in ponte Adriani ut mos est multos tum Italos tum Germanos in equestrem ordinem ascivit, abiens deinde cum bona Eugenii gratia imperator per Picentes & Flaminiam iter faciens Ferrariam atque Mantuam pervenit, ubi aliquot dies immoratus & Ioannem Franciscum Mantuae dominum Marchionali dignitate & imperii signis exornavit. Et Barbaram Ioannis Marchionis Brandenburgensis filiam Ludovico Ioannis Francisci filio despondit uxorem, ex qua postea nata est Barbara illustri comiti Eberardo de Vuirtemberg postea duci domino meo matrimonio iuncta.

Eugenii fuga.

De concilio Basileo

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-275 v>

 

Vocantur Boiemi Basileam.

Rochezana.

Boemorum errores.

Dissident Boemi.

 

Chronographie Generatio XLVIII. <2-276 r>

 

Alscio Boemorum fidelium praeses.

Procopii caedes.

Thaboritarum clades.

Sigismundus Imp<erator> Basileam venit.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-276 v>

 

Absolvuntur Boemi.

Sigismund<us> Pragam visit

Sigismund<us> Pragensem ecclesiam instaurat.

 

Chronographie Generatio XLVIII. <2-277 r>

 

Rochezanae fuga.

Io<annes> Roacius.

Divi Sigis<mundi> Imp<eratoris> interitus.

Albertus Austrius Boemicus & Ung<ariae> rex designatus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-277 v>

 

Barbara Ciliae Co. imperatrix.

Ungarica seditio.

De Ferrariae concilio.

Foelix V. papa.

 

Chronographie Generatio XLVIII. <2-278 r>

 

Alcoran Mahumeti lex.

Graeca ecclesia Romanae unita.

Carol<us> VII. Fran<ciae> rex

Renatus Loth<aringus>

Albert<us> II Aust<rius> Imp. CVIII.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-278 v>

 

Albertus coronatus Pragae.

Albertus Polonos domuit

Despota Serviae

Alberti Caes<aris> interitus.

Factiones rusticanae in Ung<aria>

Burgravius Nor<inbergensis> Marchio factus.

 

Chronographie Generatio XLVIII. <2-279 r>

 

Clevae dux

Frid<ericus> II. Marchio Brandenburgen<sis>

De ducibus Bavariae.

Sigismundus Aust<riae> dux.

Albertus Bavariae dux.

 

GENERATIO NONA ET QUADRAGESIMA <1440>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-279 v>

 

Frider<icus> III. Austrius IMP. CVIIII.

Elizabeta Alberthi relicta <vidua>

Ladislaus Alber<ti> filius

Vladislaum Polonum Hung<ari> coronant

Io<annis> Huniadis adversus Turcam victoriae.

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-280 r>

 

Boemorum de eligendo rege disceptatio.

Georgius Pogebracius.

Iulianus Card<inalis> in ung<ariam> missus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-280 v>

 

Pacem Turcae petunt

Genuensium crudelis impietas

Victi Iulianus Vladisl<aus> & Huniades.

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-281 r>

 

Io<annes> Huniades captus

Amurates Turca se imperio abdicat

Ladislaum Hungari regem petunt

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-281 v>

 

Altera victoria Amuratae

Svitensium Duricensiumque motus.

Duricenses a Sviten<sibus> caesi.

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-282 r>

 

Ars impressoria.

Bombarda

Eugenius e conc<ilio> Florent<ino> digreditur.

Delphinus Germaniam adiit.

Armeniaci.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-282 v>

 

De opido Montispeligardi.

Tandem post devastationem Alsatiae non sine suorum strage maxima reversi sunt ad propria anno M.cccc.xliiii. <1444>

Certum ego habeo, quod Delphinus arcem & opidum Montispeligardi dominis comitibus de Vuirtemberg iuxta promissa restituit, audivi a portario arcis dixisse Delphinum , dum fuerat intromissus, primum suspendi deberi castellanum, qui opidum tradidisset tanta arce munitum.

Metis

At. de Foelicis obedientia.

Constantinus ultimus Gr<aecorum> Imp<erator>

Lud<ovicus> Mantuae Marchio

Anno eodem <1445> Ludovicus Gonzaga secundus Mantuanorum Marchio patre Ioanne Francisco Marchione defuncto successit, imperavit annis xxxiii. vir quidem fortis & iustus literis adprime eruditus. Sed & militandi scientiam ab ineunte aetate ab ipso patre suo exercitando didicit, deinde exactis adolescentiae annis sub Philippo duce Mediolani cum Nicolao Picenino militare curavit. Postea cum Francisco Sphorcia integer factus socialia bella peregit, cum quibus militans saepe hostiles acies fregit. In Aragoniis castris multas terras gentesque expugnavit, propter quod apud multos cognomento Turca dictus est. Adeo autem promissi fidelis est habitus ut nullis blandimentis, nullis muneribus, nullis terroribus a promissa fide distrahi poterat. Et propter ea ipsum Philippus dux filium, Franciscus Sphorcia fratrem & denique Galeacius ipsum patrem appellare consueverunt, cuius tanta dignitas fuit ut totius insubriae iustus arbiter sit appellatus. Tandem anno M.cccc.lxxviii. mense Iunio levi genere mortis obiit, filiis quinque ex Barbara Io<annis> Brandenburgensis Marchionis filia susceptis. Fridericus illi successit, Franciscus Ro<manae> Ec<clesiae> Cardinalis fuit, filiam ipsius Barbaram inclytus dominus meus comes Eberardus de Vuirtemberg duxit uxorem.

Nicolaus V. papa.

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-283 r>

 

Restitutae literae.

Philippi Mariae interitus.

Franc<iscus> Sphorcia dux Mediolani.

Foelix pontificatu abdicatus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-283 v>

 

De privilegio lacticiniorum in ducatu Vuirtembergensi

Anno M.cccc.xlviii. <1448> Ioannes de Vuesternach praepositus & antecessor meus ecclesiae collegiatae S. Crucis in Stutgarten Constan<tiensis> diocesis iussu illustrium fratrum Ludovici & Udalrici comitum Vuirtembergae & Montispeligardi, impetravit privilegium a Nicolao V., quod ipsi comites ac subditi libere tempore quadragesimali uti possint lacticiniis durante carentia olivarum ac piscium,

hoc privilegium magister Io<annes> Spenlin medicinae & theologiae doctor & propositus in Herrenberg impugnavit asserens male fuisse narratum, tandem examinatum est negocium ab episcopo loci, & admissum est privilegium.

Fridericus Co<mes> Palatinus.

Bellum sociale civitatum & princip<um> Sueviae

Mortuus est autem Ludovicus dux & comes Palatinus anno M.cccc.xlix. <1449>

Deinde post aliquot annos relicta eius domina Margarita mulier adhuc iuvenis spe, ut creditur, prolificandi, in tertium matrimonium consensit, & sic thoro iuncta est illustri Udalrico comiti de Vuirtemberg, ex eoque suscepit plures puellas, fuit autem hoc matrimonium seminarium multorum malorum.

Eodem anno M.CCCC.XLIX. <1449> gravia bella exorta sunt in superiori Alamania inter Albertum, Marchionem Brandenburgen<sem>, cui adhaesit inclytus comes Udalricus de Vuirtemberg, & inter civitates imperiales,

traxerunt ad se hi principes nonnullos alios, acre bellum & diuturnum fuit, in quo potentiae non contemnendae concurrentes infensissimis odiis biennio prope certavere.

Novem proelia commisisse cum Norinbergen<si> fertur Albertus, ex quibus octo victor confecit, in uno tamen victus succubuit, neque de pace convenit, donec exustis agris, attritis villis, abactis pecoribus, ruricolis interfectis, commeatus & pecuniae contendentibus defecere.

Comes autem Udalricus maxima clade civitates imperiales per Sueviam sibi vicinas affecit.

Audivi ego opida praedis referta, cellariaque in quibusdam opidis captivis erant repleta. Tandem vero in die Martis post commemorationem omnium animarum anno domini M.CCCC.L. <1450> Vualterus de Ehingen, Ulmensis, vir prudens & strenuus, & caeteri capitanei civitatum imperialium per Sueviam cum satis iusto exercitu ingressi terras praedicti comitis Udalrici caede atque incendio vastarunt, quaeque obvia. Contra quos stipendiarii milites eiusdem comitis, inter quos erant nonnulli comites atque nobiles viri, tumultuarie contractis copiis magnis itineribus advolant irruuntque in hostes prope opidum imperiale Eszlingen, proelium commissum est atrox, victique sunt civitatenses.

Capitanei fere omnium civitatum imperialium Sueviae vel capti vel occisi sunt, pauci beneficio noctis elapsi

paulo post primum Albertus Marchio, deinde comes Udalricus aliique principes pacem ex sententia nacti sunt.

Anno sequenti <1451> adhuc durante praedicto bello ex pestilentia obiit in Urach excelsus magnificusque comes Ludovicus de Vuirtemberg & Montispeligardi, princeps integerrimus, apud Cartusien<ses> zum Guttelstain iacet sepultus,

reliquit duos filios Ludovicum & Eberardum, & totidem filias Mechtildem & Elizabetam, suscepit eam prolem ex Mechtilde, filia quondam Ludovici Palatini Rheni & ducis Bavariae, quae biennio post nupsit secundo Alberto archiduci Austriae.

Ludovicus in adulescentia est mortuus,

Eberardus ex uxore, filia Ludovici Marchionis Mantuae, Barbara, unicam generavit filiam, quae mox mortua est.

Mechtildis, Ludovici filia, nupsit Giulielmo Lantgravio Hassiae, generavit duos Guilielmos,

Elizabet nupsit primum comiti de Nassau, generavit filium, deinde eo defuncto nupsit comiti de Stalburgo.

Stetkrieg.

Lud<ovicus> Co<mes> de Vuirtemberg. <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-284 r>

 

Iubileus.

Friderici III. in Italiam expeditio.

De Franc<isco> Sphorcia.

Leonora regina Lusitaniae.

Urbem Romam Frid<ericus> ingreditur

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-284 v>

 

Mediolan<orum> corona Romae accepta.

Augusta Friderici coronatio.

Frider<icus> in Germaniam rediit.

Clarum Coclitis exemplum.

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-285 r>

 

Ladislaus Austrius Ung<ariae> Boemiaeque rex.

Eicinger contra Ciliae comitem

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-285 v>

 

Ladislaus Pragae coronatus.

Comes Ciliae revocatus.

Constantinopoleos oppugnatio

Constantini Palaeologi oratio

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-286 r>

 

Constantini Palaeologi interitus miserandus

Excidium Constantinopoleos.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-286 v>

 

Richardus affectat regnum Angl<orum>

Callistus III. papa.

Budam Ladislaus visit.

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-287 r>

 

Ioannes Capistranus.

Turca apud Albam Ung<aricam> victus.

Io<annis> Huniadis interitus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-287 v>

 

Ladisl<aus> comitem Ciliae obtruncat

Ladislaus Huniad<a> capite trncatus.

Alphonsi regis Apuliae mors

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-288 r>

 

Ferdinandus Apul<iae> rex.

Suncassanus Persa.

Pius II. papa.

Pragam Ladisl<aus> nuptiarum locum adit.

Ladisl<ai> regis mors

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-288 v>

 

Ladislai de regno constituendo cura

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-289 r>

 

Georgius Pogebratius Boemiae rex.

Matthias Ung<arorum> rex.

Latrones in Austria

Albertus & Sigismundus duces Austrii contra Frid<ericum> Imp<eratorem>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-289 v>

 

Ferdinandus contra Andeg<avium> a Pio confirmatus.

Ludovicus Sabaudiae. Cypri rex.

Iacobus Cypri rex.

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-290 r>

 

Iuramentum quod Sultano Iacobus fecit

Veneti Cypron accepere

Sigismundus Aust<riae> dux excommunicatus

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-290 v>

 

Belli Udalrici Comitis cum Frid<erico> Palatino causa.

Anno domini M.cccc.lx. <1460> feria sexta post dominicam Esto mihi bellum indixit Friderico comiti Palatino Rheni Bavariaeque duci illustris Udalricus comes in Vuirtemberg, pro eo, quod Fridericus comitem impediret, quo minus dote uxoris suae potiretur,

duxerat enim matrimonio relictam quondam Ludovici Palatini Rheni Margaretam, Amedei ducis Sabaudiae filiam, matrem Philippi Palatini, uxorem cum dote omnium scilicet sibi per priorem maritum sive dotis sive donationis nomine assignatorum,

verum traductione facta in domum comitis, mox Fridericus eum in usu dotalicii coniugis suae impedivit, asserens dictam margaretam pro sua parte priori marito in dotis apportatione non satisfecisse, & nonnulla alia allegans, qua gratia iure se omnia facere affirmavit,

contradicebat comes Udalricus versus opidum Hailpron ducens in exercitu decem millia pugnatorum, & cum appropinquaret loco, cives opidi legatione missa, ne exercitus vastaret fructus eorum, composuerunt cum domino comite, quo facto ipse cum exercitu ad propria rediit.

Antea vero in vigilia Philippi & Iacobi venerunt in terram comitis Udalrici tricenti equites & aliquot pedites a Palatino missi, qui nonnullas incenderunt villas,

quo comperto milites apud Lauffen & Marpach in praesidio locati tumultuarie se congregantes excurrunt & facta pugna, quibusdam occisis, circiter xl. nobiles dedentes se capiunt.

Ex parte vero comitis occisus est unus miles Caspar Spet dictus, & unus de Hohenriet, vir quoque genere nobilis, paulo post pace bellum extitit sublatum.

Hailpron.

Caspar Spet.

Dioterus archiepiscopus Mogin<tinus> depositus.

Adolphus de Nassau designatus Mog<untinus> Ep<iscopus>

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-291 r>

 

Pugna Friderici Palatini.

Adulphus de Nassau Ep<iscopus> Maguntiam occupat.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-291 v>

 

Ludovicus Franc<iae> rex

Philippus Burgundiae dux.

Carolus Bug<undiae> dux.

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-292 r>

 

Frid<ericus> Imp<erator> Viennae obsessus.

Bosnae regum.

Matthias Vuaivoda Ung<ariae> rex

Pii secundi mors.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-292 v>

 

Paulus II. papa.

Carol<us> dux Nortmanniae.

Matthias rex Boem<iae> designatus

Frid<ericus> Imp<erator> secundo Romam profectus.

 

Chronographie Generatio XLIX. <2-293 r>

 

Philippus Burgundus

Leodiense bellum.

Leodium Carolus obsedit & coepit.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-293 v>

 

Lud<ovicus> Franciae rex Carolo iunctus.

Duo Saxoniae duces furtim rapti

Eduardus Angl<iae> rex.

 

GENERATIO QUINQUAGESIMA <1470>

 

Chronographie Generatio L. <2-294 r>

 

Xystus IIII. papa.

Chalcis nigropont<um>

Caroli Burgundi cum Frid<erico> conventus

Nussia obsessa.

Christodorus daciae rex

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-294 v>

 

Simo Tridentinus

Capha urbs.

Factio apud Niclashusen.

Carolus Burg<undus> quae cum Sviten<sibus> gesserit.

Murta.

Nansen.

 

Chronographie Generatio L. <2-295 r>

 

Carolus Burgundus caesus.

Carolus vivere creditus.

Burgundiam Flandriamque Franci invadunt

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-295 v>

 

Max.aemilianus divi Friderici filius.

Geldriae dux.

Maximiliano desponsata Maria Burgund<a>

Tubingensis studii initia.

Eodem anno salutis M.CCCC.LXXVII. <1477> ad instantiam inclyti comitis Eberardi de Vuirtemberg & Montispeligardi senioris illustrissimaeque Mechtildis, matris eiusdem, autoritate apostolica universitas studii generalis in hoc opido Tubingen Constan<tiensis> diocesis provinciae Moguntinae fuit erecta, & ecclesia parochialis divi Georgii martyris in collegiatam elevata.

Robertus Severinas genuae dux

Rhodi oppugnatio.

 

Chronographie Generatio L. <2-296 r>

 

F<rater> Nicolaus Svitensis

Hydrus expugnata a Turcis

Udalricus Co<mes> Vuirtemberg<ensis> Beneamatus

Anno eodem kalendis Septembribus <1. September 1480> migravit ab hoc seculo inclytus comes Vuirtembergae & Montispeligardi Udalricus cognomento Beneamatus, vir sane beneficentia & placabilitate insignis, adeo humanus, affabilis, pius & clemens, ut unice diligeretur ab omnibus,

statum tenuit honorificum, cuius curia nobilibus & bonis viris erat repleta,

in conversatione erat apertus comitateque iucundus, in quo nihil fucatum nihil subdolum, ut raro locum suae ditionis ingressus fuerit, in quo clementiae suae aut largitatis signa non reliquerit.

Unde factum est, quod in omni loco, in quem venturus erat, expectabatur cum gaudio, adveniens vero venerabatur, invocabatur ut parens, reverebatur ut dominus, quem non tam supra se quam pro se esse sciebant.

Et quia viderunt eum religionem colere, ut qui haud aliter quam quisque privatus, frequentabat ecclesias, divinis libenter intererat, sermones verbi dei sedulo audiebat, iudicabant eum principem esse catholicum & deum habentem propicium, persuasum erat omnibus, ut de illius veluti de propria salute curarent.

Saepe incedebat solus, quia timere non habuit innocentia comitatus, delectabatur apprime venationibus, maiorem tamen voluptatem visus est habere, quotiens de venatu captis aliquos potuit participes facere,

supersedeo plura, quae vidi & audivi, ne videar oleum velle vendere, sed qui novit hominem, scit me adulatum non esse.

Vitia aliqua habuit verum humana, in uno tamen vehementer reprehendi meruit, quod multa poenitenda suorum sano consilio praeterito admisit.

Erat incircumspectior quam tanto principi conveniebat ad futura, unde facile ab his, quos sibi putabat amicos, sub colore utilitatis alicuius aut gloriae consequendae implicabatur, e quo se postea explicare non potuit, erat enim tenax promissi.

Sane tria bella publica gessit,

primum socius quorundam principum contra civitates imperiales movit, quarum opes tum erant florentes, sed illud foeliciter tametsi impensis maximis absolvit.

Secundum movit principi Comiti Palatino Rheni Friderico, quod in his, quae dotalicii causa conthoralis sua, illustrissima Margarita, apportaverat, visus est eum impedire, illud quoque terminavit cum laude.

Tertium bellum ex mandato Caesareae maiestatis suscepit (nescio, si ad id fuerit promptus) contra Dioterum Moguntinen<sem> archiepiscopum per Pium papam iam privatum, cui adhaesit Palatinus Fridericus, illique erat socius individuus dux Bavariae, Ludovicus, princeps potentissimus, in quo satis illustre fortuna exordium concessit.

Verum una die eum tota deseruit, qua proelio pugnans caesis antea hinc inde compluribus una cum Carolo Marchione & eius fratre episcopo Metensi capitur, captivusque Haidelbergam ducitur, & in arce eius opidi custoditur, unde se tandem liberavit datis centum millibus florenorum, & nonnullis aliis tanti valoris.

Audivi ego impensas belli totius supra quinquies centum millia constitisse comiti.

Haec itaque bella aerarium eius ita exhauserant, ut aere alieno pressus contra genium suum severior & ad rem attentior postea fuerit,

quod si bella non gustasset, inter foelicissimos principes connumerandus esset.

Tres successive uxores nactus est & quidem nobilissimas,

adulescens duxit filiam ducis Cleven<sis>, ex qua genuit filiam, quam postea fecit sanctimonialem,

alteram duxit ex domo ducum Bavariae, dominam Elizabet, Henrici illustrissimi ducis Bavariae gnatam, ex qua genuit quinque liberos.

defuncta domina Elizabet accepit uxorem Margaritam, filiam ducis Sabaudiae, relictam quondam Ludovici comitis Palatini Rheni, matrem illustrissimi principis Philippi, ex ea genuit quattuor filias.

Omnes hae tres uxores sepultae sunt in collegiata ecclesia S. Crucis in Stutgarten.

Post eas inclytus iste comes aetate iam fessus a comite Eberardo seniore matreque illius invitatus ad venandum venit in opidum Leoberg, aegrotare cepit, sacrisque de more christiano devotissime perceptis prima Septemb<ris> die suis se vestibus ex more induit, advenientemque filium Eberardum hortatus, quemadmodum se haberet ad deum & sibi subiectos, sicque inter manus Eberardi cognati tanquam optimus christicola expiravit.

Inde elatus ad Stutgarten in ecclesia collegiata S. Crucis cum maioribus suis est sepultus, comitante clero & populo lugente optimum pientissimumque patrem.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-296 v>

 

Imago boni principis.

Mahumeti Othomani interitus.

 

Chronographie Generatio L. <2-297 r>

 

Baiassetus Turca.

Anno domini M.cccc.lxxxii. <1482> Xystus papa dominica in albis apud S. Petrum in sanctos confessores retulit Bonaventuram.

Erat ibi praesens inclytus comes Eberardus Vuirtembergae & Montispeligardi, qui devotionis gratia venerat in urbem sabbato ante dominicam Laetare, ubi honorifice susceptus est, ac pro singulari munere rosa aurea, quam pontifices singulis annis in dominica Laetare alicui ex principibus christianis donare consueverunt, & ipse a Xysto Pont<ifice> donatus est.

Eodem anno M.cccc.lxxxii. <1482> fames fuit atque pestis in Suevia, vendebatur maldrum siliginis tribus florenis Rhenen<sibus> & oma vini Tubingen<sis> tribus libris hallen<sium>.

Ioannes de monte regio.

Margarita Maximil<iani> filia Carolo desponsata.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-297 v>

 

De Maria Maximiliani coniuge

De Xysto

Innocentius VIII. papa

 

Chronographie Generatio L. <2-298 r>

 

S. Lupoldus Austrius.

Carol<us> viii. Franc<iae> rex.

Maximilianus rex Ro<manus> coronatus. <IMP CX>

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-298 v>

 

Robertus Sansev a Sigis<mundo> caesus

Maximilianus captus

Vienna a Matthia occupata

Carolus Franc<us> Britonicam virginem rapuit.

 

Chronographie Generatio L. <2-299 r>

 

Alexander VI. papa

Granatae regnum recuperatum.

Nigra legio in Ungaria.

Iudaeorum clades.

Frider<ici> III. IMP. interitus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-299 v>

 

Max.aemilianus Turcos fugat

Alphonsus Apul<iae> rex.

Blanca Maria.

 

Chronographie Generatio L. <2-300 r>

 

Neapolitana Caroli expeditio

Carolus Romam ingressus.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-300 v>

 

Carolus in Galliam redit

Vuormacien<sia> comitia.

 

Chronographie Generatio L. <2-301 r>

 

Eberardus Barbatus Vuirtemberg<ensis> inter duces relatus.

Venit ad conventum Vuormaciensem vocatus celebri fama Eberardus, comes illustris & excelsus Vuirtembergae & Montispeligardi, senior dictus, magna nobilium comitatus caterva, quem serenissimus ac invictissimus rex Ro<manus> Maximilianus venerabiliter suscepit, eius consilio nonnihil usus.

Cognitaque hominis probitate & animi celsitudine & quod maiores sui plaerosque principes potentia multis temporibus antecelluissent, ipsum motu proprio & solenni pompa xxi. die mensis Iulii ad hoc indicta ex comite ducem creavit, tituloque ducali auctis armis in Vuirtemberg & Teck propria manu insignivit, adhibitis debitis solennitatibus & consuetis, praesentibus totius conventus principibus habituatis, necnon regum, ducum aliorumque principum plurimorum comitatum quoque oratoribus concionem mirifice decorantibus & prospera precantibus.

Eodem fere tempore idem serenissimus ac invictissimus rex Maximilianus defuncto iam Ioanne Maria vicecomite & Mediolanen<si> principe per legatos ad hoc missos Ludovicum Mariam Sphorciam Mediolanen<sem> praefecit ducem.

Per idem tempus durante conventu prope Vuormaciam ad dextram Rheni partem in villa Birstat mulier quaedam monstrum enixa est quarto Idus Septemb<res>, erant puellae duae corporibus integrae sed in vertice frontetenus connexae, inseparabiliter & se mutuo inspicientes. Edidiisse fertur paulo ante Rotvilam opidum Sueviae mulier duos pueros quatuor manus & duo capita habentes, sed pedes dumtaxat duos, quid sibi monstra haec velint, solus deus novit.

Anno salutis M.CCCC.XCVI. <1496> quinto kalend<is> Martii migravit a seculo illustrissimus dux Eberardus de Vuirtemberg & Teck, morum honestate ac rerum gerendarum prudentia cantatissimus,

adulescentiam licenter coepit, sed eius caeteri progressus fuerunt magnifici,

finis vero, quam rerum necessitas ferebat, praeceps subsecutus est,

auxit licentiam adhuc puero immatura mors patris, qui anno aetatis illius quinto sublatus est.

Mater vero luctus tempore completo superinduxit illi vitricum illustrissimum, principem Albertum, archiducem Austriae, unde factum est, ut reliquum puericiae tempus sub tutoribus degeret.

Erat autem puer indolis eximiae, cui ego primas literas tradens prohibitus sum, ne eum latinum facerem, satis esse ducentibus, si vernaculam linguam legere didicisset & scribere, quod ille vir factus tulit molestissime.

Studium itaque suum, prout ingenium habebat nobile, mox absolvit, quo pacto, ne nil ageret, lusibus atque lasciviis, ad quae prona est omnis aetas, se immersit,

mortuo enim fratre, qui natu maior erat, cum videret ad se respicere omnia quasi emulo sublato ruptis loris imperium arripuit non plene adultus,

adulescentes aliosque suis moribus idoneos & faventes neglectis seniorum consiliis in clientelam suam ascivit.

Quorum quidem consilio & ope ductus nihil inexpertum relinquere voluit, vidisses luctandi, saltandi, dimicandi, hastaludendi, venandi perpetuum quasi studium.

Et cum omnibus eminere vellet, earum rerum exercitatione assidua corpus, quod illi natura gracile dedit, tum exhaustum creditur & perfractum, nam varios postea morbos in vita expertus est.

At ubi exacta pene adulescentia ratione instituendam vitam videret, quasi contemplatus Herculis Prodicii exemplo, utram viam, virtutis an voluptatis ingrederetur, cepit resipiscere & mores mutare, terram sanctam, sepulchrum dominicum decenti invisit comitiva.

Rediens paulo post uxorem duxit Mantuani principis filiam, virginem illustrissimam, adeoque in alterum mutatus virum, ut sicut priori aetate nemo illo insolentior fuit, ita virili toga induto, nemo castigatior ac severior inventus est, libidines & luxus priores frugalitate & vitae gravitate facile compensavit.

Factus est simul rerum omnium indagator solertissimus, erat enim celsi ingenii & ardentis animi, sapientes propterea in quacunque re incredibili benevolentia & observantia cepit venerari.

Et licet literarum latinarum esset penitus ignarus, literatorum tamen hominum conversatione delectabatur plurimum, quos, ut erat ingenio promptus, iugiter & de industria disputantes fecit.

Et si quid notatu dignum audivit, perpetuo retinuit, memoria enim admirabili pollebat ita, ut non res solum, sed etiam causas, loca, personas fideliter conservaret, & pugillaribus quibusdam seu enchiridiis uti solebat, quibus fideliter, quae acceperat, commendabat,

disputabat adeo convenienter de quibuslibet, ut experimentum omnium artium crederetur habere,

libros etiam vernacula lingua conscriptos omnes quaesivit, ac avidissime perlegit, multa ad haec praeclara opera in linguam teutonicam verti e latino curavit, atque his quidem instrumentis orationem suam, ut erat eloquentia admirabili, sive historiam velles sive sententias, exornavit.

Nec aliarum rerum studia neglexit irrequietus a natura & plenus negociorum, ut non modo alteri alterum succederet, sed sese mutuo truderent, nec hominem respirare sinerent.

At ubi animum intendebat aut legere aliquid aut feras sequi aut vacare divinis & siqua similia sunt, nemo illum sequi poterat, vir non utique ad segniciem, sed ad res agendas & quidem maximas natus.

Illustriora tamen eius, ut memini, facta & quibus se maxime vixisse testatus est, tria sunt tanto principe digna:

Cum enim intellexisset viros doctos in precio haberi, nec esset in terris suis ac dominiis (quae tamen incolarum multitudine & fructuum ubertate abundant) aliquod generale studium, ad quod volentes in scientiis proficere se conferrent, ne sibi ac subiectis suis tanta deesset commoditas, universitatem studii generalis privilegiatam in opido suo Tubingen autoritate apostolica erigi fecit ac fundavit,

in qua usque in praesens sacrae theologiae, canonum & legum, medicinae ac artium facultates floruerunt, florent ac vigent.

Clericos quoque seculares quosdam communiter viventes ipse primus vocavit in Sueviam, illisque nonnullas ecclesias de suo iure patronatus existentes autoritate apostolica tradidit, quorum conversatione paulatim delectatus ecclesiam propriam cum habitationibus & officinis necessariis in nemore illustri Schonbach, ubi ipse & maiores sui quotannis voluptatis causa venari consueverunt, a fundamentis sumptuosissimo opere extruxit, eamque in collegiatam canonicis & clericis secularibus communiter viventibus sub vocabulo B. Petri apostoli, in qua praepositus tamquam caput est, sunt & xii. canonici, tredecim conversi laici ex nobilibus seu militari genere, quorum unus sit magister & administrator temporalium, necnon xii alias laici conversi ex civibus aut plebe, qui omnes & singuli sint membra eiusdem ecclesiae, una cum praeposito & canonicis capitulum constituentes, utentes glaucis & cruce in pectore, eadem autoritate apostolica erigi obtinuit, attributis dotis nomine nonnullis praediis rusticis aliisque bonis & puro auro xviii. millibus florenorum Rhenen<sium> ad praedictum usum & commoditatem non sine ornamentis & clinodiis preciosis ecclesiam ipsam mirifice decorantibus.

Quoniam vero dignitatem gentilitatis suae quantopere adaugere studuerit, nemini obscurum est, nam ubi nuper pro exaltatione sui generis inter ipsum & patruelem suum convenisset, ut terras suas ac dominia omnia in unum conferrent & penitus unirent, prout in unum collata & unita fuere, ita quod nullo unquam tempore in antea dividi possent aut deberent, hanc ipse unionem praeclaris suis virtutibus longe reddidit insigniorem & firmiorem, nam pro excellentia gravitateque morum suorum serenissimimus ac invictissimus Ro<manorum> rex Maximilianus illum pridem conventum generalem principum imperii agens apud Vuormaciam motu proprio & solenni pompa ex comite ducem creavit, tituloque ducali donavit atque insignivit, prout supra proxime deduximus.

Et tum de his tribus. Sed & christianae religionis ceremoniarumque eiusdem observator fuit diligentissimus, omnem prorsus superstitionem perosus est. Religiosis & ecclesiasticis honestatem aliquam prae se ferentibus bonus erat & propicius, indisciplinitatis vero & praesertim mendacibus subamarus, ea ex re fere monasteria omnia suae ditionis & vicinorum, ut reformarentur, operam dedit indefessam,

iusticiae quoque praecipuus zelator habitus est, nec illi solum curae fuit, ut subiecti, quibus praeerat, synceriter iusticiam administrarent, sed etiam nonnullas consuetudines, quae minus aequitatis videbantur habere, ad normam redegit iusticiae.

De amore pacis non attinet dicere, cuius gratia multa dissimulavit, tam&si timiditatis aut inconstantiae nullum signum ostenderit, unde raro de iure suo etiam potentioribus cessit, ut nemini est obscurum.

Caeterum habitus est aliquanto morosior & difficilior exoratu tum exteris tum domesticis: quotiens enim ubi suspicatus est alquid a se peti, vultum avertit, aut occupationes simulavit, aut arte aliqua occasionem petendi abstulit, id, quod in maximis principibus laudandis miramur, deprehensus autem nisi singulari aliquo favore obstrictus vel frontose negavit, aut si negare puduit, in aliud tempus reiecit. Admonitus vero postea, ubi nova differendi facultas deerat, raro hilariter, sed quasi defatigatus, ut molestia careret, vel timide dedit aut iratus impegit.

Intercessores autem quasi viderit illos ex alieno beneficio gratiam aucupari aut, quod magis puto, ut minor turba rogantium fieret, vel penitus fugavit, aut saltem pigriores fecit, tanta enim ambitione illos suscepit, tantis dilationibus suspendit, ut nonnunquam rogasse poeniteret, praeterea sermone copiosus extitit insuavi tamen ac subamaro frequenter perplexe loquens, loedoriisque utebatur.

In rebus gerendis aut proposterus aut festinus nimium apparuit. Nam quae consilio concluserat, quantumcunque clara & aperta nisi devictus in longum trahebat, inventa vero propria ita accelerabat, ut prae nimia festinantia plaeraque manerent imperfecta.

Insimulatur etiam, quod attentus nimium ad rem fuerit sumptusque parce faceret, quo a maiorum suorum magnificentia degeneraret,

fateor, quod in habitu & victu non fuit prodigus, in restaurandis vero castris muniendaque patria & tempore pacis & belli probatur fuisse sumptuosus.

Et in hoc singulariter venit laudandus, quod aulicos suos rarissime mutavit, nec nisi longe consuetudine probatis consilia sua credere voluit.

Et quia promissa suis fideliter servavit, viros multa rerum suarum experientia sibi fide & probitate devinctos circa se habuit, qui, si pauca de gratia expectarent, nemo tamen illum mutare quaesivit.

 

Quantum vero ad corpus attinet, barbam a multo tempore nutriebat, cui propterea Barbato nomen a quibusdam inditum est.

Corpus illi exiguum natura dedit, sed nervosum, quod tamen crebri labores attriverant, accedebant morbi: frequentes febris, dysenteria, calculus, & super omnia vesicae excoriatio, quibus iugiter vexatus annum agens unum super quinquagesimum, sacramentis de more christiano rite perceptis in arce sua opidi Tubingen ipsa die S. Matthiae apostoli, qui fuit sexto kalen<dis> Martii, hora post meridiem circiter quintam carnis debitum persolvit.

Sed mortem quo animo obierit, & qua constantia, quamvis coniecturam quisque capiet e reliquis, quae passim de isto feruntur, monumentis, tamen referre libuit obiter quasi vere testatum optimi principis virtutem hoc exemplo.

Atque adeo cum venturae mortis omen acciperetur (nisi rei publicae caussa vivere libuisset), mortem, vitae melioris initia, inter prima visus est expetere.

Interim curiae primates viros, quid patriae deberetur, quid suae cuiusque honestati, commonuit uxorem oratione gravi, & quam vis morbi ferre videbatur, longiore consolatus, argumentum apud illam fidei suae spectatum reliquit, qui aderant proceres plaerique, sermonem eum lacrumis excepere.

Deinde, cum princeps, cuius animus iam ad divina spectare tum videbatur, de seculi negociis a nonnullis imperitis sacrificulis interpellaretur, audire se velle respondit sermonem, quo & fides confirmari, & spes accendi, & charitas inflammari posset, desertas esse mundi curas, unicam divinitatem modo agitari.

Invaluit tum adeo morbus, ut praeter caetera, quae inde erant mala, linguae etiam spiraculum desierit, confessus est nutu, interrogante sacerdote.

At post confessionem, ingens miraculum magnique animi recepti indicium, cum dixisset aliquotiens haec verba subobscure, 'Domine, ago tibi gratias', & vires etiam corpore recepit, surgens ipse resedit in lectulo, voce clara & integra ait, 'Creator coeli terraeque deus, te quaeso, fac, agnoscam, si quisque est, cui praeter aequitatem grave nimis fuit imperium meum, restituetur is rebus meis impensis omnibus. Quum sine hoc quidem satisfieri potest tibi, benigne conditor, en hoc est, quod offero, quod devoveo: corpus, castiga iugiter, hoc piaculum esto.' Nec his plura effatus eucharistiae sacro accepto quievit in alterum diem, verbis tum pauculis deinde dictis integre.

Et eo quidem modo vir tantus probam virtutis suae imaginem in adeunda morte nobis reliquit!

 

O ingentem reipub<licae> Germanicae calamitatem, o impotentem vim fati, quae rebus imperii nostri tam principem invidisti! Hoc vivo stetit, hoc cecidit Germania lapso. Sed cedat humana imbecillitas necessitati, precemurque hoc decus in Uldrico nostro Vuirtembergae duce restitui, qui iam augusto imperio Sueviam tenet, gubernatque foeliciter.

 

Sepultus est in ecclesia S. Petri apostoli, quam ipse fundaverat, in habitu fratrum domus ipsius, lugentibus multis non solum praesentem, verum etiam futuram calamitatem, in quam timebant incidere,

eius precor anima requiescat in pace, a quo multa beneficia accepi.

 

Illustrissimo morumque dexteritate clarissimo principe Eberardo primo duce in Vuirtemberg & Teck defuncto patruelis eiusdem Eberardus iunior dictus extra patriam agens iuxta ordinationem inter ipsum ac patruum suum defunctum iam pridem sacramentis firmatam, continuo ad imperium vocatus est.

Qui accepta morte patrui moratus, veniens sociatus episcopo Augustensi nonnullisque aliis proceribus comiter humiliterque a suis ut princeps, dux & successor legitimus susceptus est & salutatus, nec fuit, qui non obedienter fideliterque imperata facere properaret.

 

Eodem anno quinta die, quae fuit prima Martii, post obitum ducis Eberardi horrendum dictu, sus seu porcus in Suntgaudia & villa Landsee ad sinistram partem Rheni sita, natus est monstrosus, caput unum habens, oculos duos, nasum unicum, similiter & os seu rictum, aures vero quatuor, post caput divisus est in duo corpora porcina, habens octo pedes, prioribus quatuor se amplectabantur, posterioribus stabant luctantium in morem, duae etiam linguae in rictu apparebant, sed non vixit per diem & noctem, quid protendat aut portendat, deus novit, quae ut bene vertat oramus.

 

Anno domini M.cccc.xcviii. <1498> Carolus, rex Franciae, huius nominis VIII. moritur in mense Martio formidinemque de eo conceptam multis solvit, in cuius locum & regnum Ludovicus, dux Aurelianen<sis>, iure proximitatis substituitur.

 

Eodem anno circa principium Aprilis Eberardus dux & princeps Vuirtembergen<sis> & in Teck, cum vix duobus annis administrasset et vel conscientia malae administrationis, ut creditur, vel metu ducatum deserens Ulmam cum paucis profugit.

Causam nonnulli autumant, nam ubi principatum iniit, sive quod iamdiu absens exteris moribus imbutus fuit, sive quod patrui pridem defuncti instituti oderat, sive ingenio suo, sive eorum, qui absentiam suam a patria exilium fuisse illi suggerebant, multa cepit novare.

In primis nonnullos curiae addictos & quibus curae semper patria extitit parvifecit, & licet nonnullos magnae nobilitatis & probitatis viros aulicis rebus praeficeret, illis tamen brevi nihil vel parum potestatis reliquit, sed quosdam infimae sortis homines invisos sublimavit, per quos advenientes audiebat, responsa subiectis & exteris dabat, magistratus constituebat, quibus pro lege voluntas erat. Quo nihil miserius aut deterius esse poterit in principe, aut quod minus sit tolerabile.

Verum interea rex Maximilianus, qui forte in Sueviam venerat, ubi comperit ducem Eberardum patriam & principatum suum deseruisse, interposuit vices suas & illi fratruelem Udalricum vix decennem pactis intervenientibus dedit successorem adiunctis sibi regentibus iuxta ordinationem ante conceptam deputatis, quorum consilio & ope deberet administrare.

Convenit autem, quod ipse dux Eberardus vasa argentea & aurata, quae secum asportaverat, restitueret, vicissim recepturus pensionem annuam sex millium florenorum, quoad viveret,

qui paulo post conflavisse fertur omne argentum huiusmodi in massas & ad Philippum Comitem Palatinum divertisse, nec argentum restituit, nec pensionem accepit, aliquot annos cum praefato principe Philippo in opido Haidelberg commoratus, postea nescio quas ob causas in arce Lindenfels in sylva Othonis vulgo Odenvald ditionis eiusdem comitis Palatini clausus exul tandem diem clausit extremum, anno salutis nostrae M.D.IIII. <1504>, in eclesia collegiata S. Spiritus Haidelbergae iacet sepultus.

Eberardi ducis vuirtemberg<ensis> interitus.

Summa laudum Eberardi ducis.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-301 v>

 

Tubingen se studium

Unio ducatus Vuirtemberg<ensis>

Aulici non mutandi.

 

Chronographie Generatio L. <2-302 r>

 

Oratio Eberardi ad Opt<imum> Max<imum>

Eberardus iunior secundus dux

Monstrum.

Eberardus iunior Vuirtembergae ducatum deserit.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-302 v>

 

UDALRICUS dux Vuirtemberg<ae>

Frater Hieronymus Savonarola Ord<inis> Praedicatorum.

 

Chronographie Generatio L. <2-303 r>

 

Savonarolae haeresis extincta.

Marrhani

Svitense bellum

Limites Svitensium.

 

Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-303 v>

 

Ludovicus Franc<iae> rex Mediolanum invadit.

 

GENERATIO PRIMA ET QUINQUAGESIMA <1500>

 

Iubileus.

Sphorciae fortuna.

 

Chronographie Generatio LI. <2-304 r>

 

Signa crucis passim apparentia.

 

FINIS HISTORIAE IOANNIS NAUCLERI TUBINGEN

SIS PRAEPOSITI. QUAE A CONDITO MUNDO

in annum Christianae salutis Millesimum & Quingentesimum

deducta est foeliciter.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-304 v>

 

AUCTARIUM CHRONOGRAPHIAE F. NICOLAI

Baselii Monachi Hirsaugiensis ab anno Salutis M.D.I <1501>

in annum M.D.XIIII. <1514> deductum.

 

Boppardia.

Sophus Persa.

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-305 r>

 

Peregrini pauperes.

Basilea Helvetiis iuncta.

Ramundus Card<inalis>

Rebellio rusticorum dioc<esis> Spiren<sis>

Bundtschuch.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-305 v>

 

Iacobus Marchio Episcopus Trevirensis

Eodem anno <1502> seviente pestilentia millia circiter quatuor hominum utriusque sexus & conditionis Stutgardiae absumpta sunt.

Anno domini M.D.III. <1503> hyems nimium dura & prolixa fuit, quam aestas subsecuta est calida & dura siccitatis occursu, quem per quadrimestre pluvia terram non humectaverat, quo factum erat, ut humi nascentia siccitate ut in plurimum arefacta periissent. Nam foenum ante maturitatis tempus aruit, & avena modica excrevit, frumenta etiam in precio habita nimium ascendebant, hanc aestatem ingens porcorum mortalitas obtinuit.

 

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-306 r>

 

Ioannes Dalburg<ius> Ep<iscopus> Vuormacien<sis>

Pius III. papa.

UDALRICUS VUIRTEMBERGAE III. dux.

Eodem anno <1503> Udalricus dux Vuirtembergen<sis> sub tutoribus constitutus, quos regentes nominant, rege Maximiliano vices suas interponente, ducatui praeficitur, annum aetatis agens xvi. atque amotis regentibus omnem administrationem principatus ut haeres legitimus adeptus, dux ab omnibus salutatur.

Siquidem pensitabat in adulescente Maximilianus rex animum generosum, nobilem atque maturum, & qui satis ad res gerendas atque defensionem patriae videretur idoneus.

Igitur ad mandatum regis convocantur in opidum ducalis residentiae Stutgardiam praelati, abbates, nobiles & communitates terrae Vuirtembergen<sis>, quibus in unum congregatis legati regales astiterunt hanc in animo regi sententiam residere dicentes:

Scilicet non adeo conducere ad utilitatem patriae, si diutius plurimorum regatur dominio, sed convenire melius, ut unius moderamine principis gubernetur.

Ea propter consultatio de his habita inter eos, qui convenerant, complacuit edictis obedire maioris, & unum habere potius, cui rerum summa committeretur, quam plures.

Depositis igitur magistratibus dux Udalricus adulescens annorum plus minus xvi. patriae gubernator & moderator assumitur atque a cunctis princeps Vuirtembergen<sis> verus & legitimus salutatur.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-306 v>

 

Belli Bavarici initia

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-307 r>

 

Boemorum strages

UDALRICI ducis gesta bello Bavarico

Dux autem Vuirtembergen<sis> Udalricus dum in Bavaria contra Rupertum rex cum sibi adhaerentibus bellum ageret, iussu regis ex mandato sibi exercitum validum peditum & equitum adunavit, atque missis ad Haidelbergam publicis literis diffidatoriis Philippo bellum indixit.

Itaque contractis copiis peditum non minus xx. millium pugnatorum, & equitum plus minusve octingentorum in Palatinum movit, castra metatus in agro Mulbrunnen<si>, monasterii Cistercien<sis> ordinis sub tuitione Palatini, qui vulgo 'das aigen' dicitur, ad villam Illingen nominatam, unde nonnullas villas dicti coenobii igne combustas pertransiit atque ipsum coenobium, quod castelli more satis munitum extitit, obsidione cinxit, & in quo Palatinus comes praesidium virorum fortium collocavit.

Secesserat autem abbas cum fratribus ad Nemetes confugii gratia, paucis admodum senioribus in monasterio relictis.

Verum admotis dux bombardis & machinis primum fortalicium quoddam, quod ipse comes Palatinus longe antea in monticulo pro defensione monasterii plurimis expensis extruxerat, satis munitum, atque in arcis modum collocaverat, aggreditur, quassatumque machinis destruxit, deinde ad muros monasterii arte bellica movens, turres, domos & murum ipsum bombardarum ictibus demoliri fecit.

Videntes autem, qui intus erant, quum nullum eis aliud vel subsidium vel auxilium nisi sola fuga supererat, sub certis conditionibus monasterium duci tradiderunt.

Itaque monasterium ingressus dux cum suis obtinuit, & eos, qui fuerant de parte Co<mitis> Palatini, iuxta condictum libere, quo vellent, abire permisit, susceptaque monasterii advocatia monachos revocari fecit.

Inde progrediens Knitlingen, agrum de dominio monasterii Mulbrunnen<sis> potenter sibi subegit, & Palatini opidum Brettam obsidione cinxit, castra metatus versus Aquilonem opidi, firmata vero obsidione muros, turres, aedificia quaeque bombardis fortiter impellere cepit, verum qui intus erant, fortiter rem agentes in ducis papiliones machinas direxerunt, seque, opidumque viriliter defensarunt.

Verum cum ex ocio vino delibuti & inebriati machinarum & bombardarum custodes una dierum somno dediti, securiores se existimarent, opidani de opido prorumpentes, ocio vacantes & somno custodes aggrediuntur, caedunt atque occidunt, bombardasque nonnullas violenter rapiunt & demoliuntur, fit clamor ingens & insolitus, atque tumultu in castris facto correptis armis in hostem procurrunt nostri, & mutuis caesi gladiis ceciderunt viri ex utraque parte plus minus ducenti.

Durante autem obsidione tandem Ludovicus, Philippi comitis Palatini filius natu maior, in papiliones ducis Udalrici venit, quem multo cum honore suscipiens Udalricus in tentorium suum introduxit, qui de pace tractantes apud se, mox, ubi de castris Ludovicus Palatinus recessisset, obsidione soluta dux Vuirtembergen<sis> Udalricus exercitum amovit, atque ad munitissimam arcem Boseckheim duxit.

Incolis autem bombardarum lapides iactos ferre non valentibus, neque auxilium aliunde sperantibus munitionem sub conditione salutis duci Udalrico dederunt.

Dux autem obtento cum arce opidulo collocatis inibi praesidiis, comitatum Ludovici de Leostain partis Palatini comitis manu armata vallavit omnemque comitatum & quae suae ditionis erant, igne ferroque vastavit & in deditionem accepit, maxime castrum Leostain cum villis gros und klain Ingersheim.

Quibus obtentis in comitatum Vuinsperg movit exercitum, incensis per circuitum igne villis, castrum vero vallavit obsidione, quod similiter expugnatum obtinuit.

Unde progredines Novam civitatem pari sorte in deditionem accepit.

Deinde Meckmul opidum obsidens in suam redegit potestatem, sicque a bello cessatum regis mandato.

Quae autem intulerit damna in villis, monasteriis, ecclesiis & rebus ecclesiasticis, Guilielmus, Hassiae Lantgravius, Alexander, dux Bavariae, & Emicho, comes de Lyningen, loca & monasteria cum plurimis ecclesiis igne absumptis testantur.

Nam monasterium Lympurg ordinis divi patris Benedicti tribus a Nemetis & Vangionibus distans miliaribus Emicho, comes impius, monasterii vasallus, & in quo suorum progenitorum solennis fuerat sepultura, igne usque ad favillam consumpsit, abductis secum, quae inibi reperit, sacris vestibus, reliquiis, & aliis divino cultui addictis rebus.

Verum ubi Maximilianus Imp<erator> Philippum Palatinum vidisset belli atrocitate hostiumque feritate humiliatum tandem, ut in vaginam revocarent ensem, hostes ipsi, ut ab omni tumultu quiescerent, mandavit, cuius quidem mandato parentes dimissis unusquisque suis exercitibus in propria sunt reversi.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-307 v>

 

Ruperti ducis interitus.

Comitia Colonien<sia>

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-308 r>

 

Dux Geldriae.

Ungarica Maximiliani expeditio.

Eodem anno <1506> Reutlingen, opidum regale xx. die mensis Ianuarii igne casuali plus quam in xx. habitationibus vorax flamma consumpsit, pro quarum reparatione Udalricus dux Vuirtemberg<ensis> ligna civibus gratis donavit.

Eodem anno per totam pene Sueviam & Rheni tractum pessima porcorum grassabat mortalitas, ita ut in plaerisque locis porcorum carnes nec vendere nec emere quispiam bene auderet.

Ioachimus Marchio Brandenburgen<sis>

Eodem anno <1506> universale gymnasium Francofordiae in Marchia fundatur, a Ioachimo Brandenburgen<si> Marchione ac principe electore, cis Oderam fluvium, cuius quidem gymnasii fundationem Iulius II. confirmavit, privilegiisque certis dotavit.

Est autem hic princeps nobilis, prudens, doctus, ac inter omnes Germaniae totius principes hac nostra tempestate unicus facile Moecenas doctiorum omnium, quippe qui eruditos quosque fovet, diligit, sustinet atque maximo cum honore & gratia persequitur. Est siquidem principatu dignissimus, ingenium natura consecutus bonum, docile, promptum, subtile & prope divinum, vita & moribus integer, modestus, pius, humanus, mitis & summa benevolentia decoratus, iustus, rectus & magna in deum Opt<imum> Max<imum> synceritate devotus, nam sic loquitur, sic agit, ut videatur ab omnibus sine tyrannide iustus, sine crudelitate severus, sine superbia potens, sine temeritate constans, qui latinam linguam brevi adeo plene didicit, ut, quicquid velit, non tam congrue quam ornate scribere possit.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-308 v>

 

Marrhani

Philippi Austriae & Burgundiae ducis interitus.

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-309 r>

 

Veneti belli initia.

Carolus Geld<rensis> dux.

Philippi Palatini interitus.

Anno domini M.D.VIII. <1508> Philippus comes Palatinus Rheni & princeps imperii Elector post longam podagrae & chiragrae, calculi quoque & arenae corporis imfirmitatem, tertio tandem kalen<dis> Martii obiit in opido suo Germerszheim anno aetatis quinquagesimo nono mense sexto, cuius corpus Haidelbergam relatum in choro collegiatae sancti Spiritus ecclesiae iuxta tumulum coniugis suae debito cum honore sepelitur.

Reliquit post se filios septem & tres filias, quorum ista sunt nomina: Ludovicus primogenitus, qui in principatu patri successit, uxorem habens Alberti, ducis Bavariae, filiam, Philippus secundo genitus Frising<enisis> ecclesiae in Bavaria episcopus, Fridericus tertio genitus, tutor filiorum quondam Ruperti fratris sui uterini in Bavaria, Georgius primo praepositus ecclesiae maioris Moguntinae, deinde episcopus ecclesiae Spiren<sis> postulatus, Henricus praepositus S. Albani prope Moguntiam & ecclesiae B. Mariae virginis Aquisgrani, Ioannes Ratisponen<sis> episcopus in Banaria, Volfgangus Herbipolen<sis> ecclesiae canonicus. Elizabet senior filia, quae primo nupserat Guilielmo Lantgravio Hassiae, quo sine liberis mortuo, secundo nupsit Philippo Marchioni Baden<si>, Amalia secunda filia, quae nupsit Georgio Pomeranorum & Stetinen<sium> duci, Helena tertia filia nupsit Henrico duci Megalopyrgio. Catharina ultimo genita in monasterio Neuenburg ad Neccharum fluvium Budoris propinquo, divi patris Benedicti ordinem professa, vitam degit sanctam.

Eodem anno aestas fuit tota pluvialis & humida, quo factum fuit, ut in multis locis & sues ac boves tabida quadam lue & intercutanea peste morerentur.

Eodem anno igne casuali monasterium monialium Alba dominarum nuncupatum ordinis S. Benedicti ipso die sancto purificationis B. Mariae virginis dormitorio, refectorio, abbatiali domo & aliis quibusdam habitationibus absumptum est non sine maximo damno.

Eodem anno mortuus est Viennae Februario mense Cunradus Celtis protutius poeta laureatus, vir in literis, humanitate affatim eruditus, graecae linguae non ignarus, & hebraeam callens in parte, natione germanus, patria Francus orientalis, qui scripsit vario carmine libros quatuor, quorum primum praenotavit Germania illustratam, secundum Amorum, tertium Odarum, & quartum epigrammaton, & quaedam alia.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-309 v>

 

Mors Alberti ducis Bavariae.

Maximil<iani> & Gallici regis foedera.

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-310 r>

 

Eodem anno <1508> circa principium mensis Augusti apud Stutgarten horrenda subito pluviarum & imbrium tempestas erupit, ut opidum ipsum aquarum impetu putaretur periclitandum. Nam tanta fuit aquarum abundantia, ut domos & horrea & in nonnullis locis muros funditus tolleret, cellaria quoque & domus plurimae aqua replerentur, homines etiam & iumenta submergerentur. Ea tempestate vineta in montibus magnum sunt damnum passa, siquidem aquarum alluvione vites terra sublata nudae usque ad radices apparuere.

Erdfordiae tumultus.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-310 v>

 

Quae Iulius papa cum Venetis gesserit.

 

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-311 r>

 

Fratres Praedicatores Bernae combusti.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-311 v>

 

Augustensia comitia

 

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-312 r>

 

Eucharistiae sacramentum venditum.

Ernestus Marchio Badensis

UDALRICI du<cis> Virtembergen<sis> nuptiae.

Anno domini M.D.XI. <1511> Ludovicus comes Palatinus Rheni, Bavariae dux & princeps elector, xxiii die mensis Februarii, quae fuit dominica sexagesimae, solennes nuptias cum filia ducis Bavariae Alberti, nuper desponsata, solenni pompa celebravit Haidelbergae praesentibus ibidem Caesareae maiestatis ac multorum principum legatis & oratoribus.

Deinde dominica quinquagesimae sequenti, quae fuit secunda die mensis Martii, Udalricus dux Vuirtembergen<sis> annum agens xxiiii. nuptias Stutgardiae cum filia ducis Bavariae Alberti & supradicti Ludovici Palatini coniugis sorore maxima cum solennitate, pompa & expensis gravissimis celebravit.

Convenerant illo Guilielmus, dux Bavariae & frater sponsae, Fridericus, dux Saxoniae, Ludvicus, comes Palatinus Rheni & princeps elector, Fridericus eius germanus, Fridericus Marchio Brandenburgen<sis>, Henricus dux Megalopolis, Henricus dux Brunsvigen<sis>, Christophorus Marchio Baden<sis> & filius eius Ernestus, Guilielmus comes de Hennenberg, Holofridericus comes de Zollern, & filius eius Franciscus, locum Caesaris referentes, Andreas comes de Sunnenberg, Nicolaus comes de Salm, & alius comes de Bitsch, cum multis aliis comitibus, baronibus, nobilibus & equestris ordinis viris, necnon episcopis & praelatis, in quorum praesentia episcopus Constantien<sis> matrimonium ad fores ecclesiae collegiatae Stutgardiae solenniter solennizavit.

Referunt, qui rei veritatem norunt, equos fuisse circiter septem millia, expensae tantae, quantae unquam vel auditae vel visae sunt, non fuere pares nuptiae celebratae tam sumptuosae, tam magnificae tamque dapifere, ut fuere istae.

 

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-312 v>

 

At. de fide Constantiensium.

Eodem anno <1511> quarta die mensis Maii Foelix comes de Vuerdenberg Andream comitem de Sunnenberg armatus inermem in loco campestri invadens, dum in venatione solatium quaesivisset, crudeliter occidit. Fuerant enim antea inimici, quos tamen Udalricus dux Vuirtembergen<sis> praefixa dieta concordare volebat, sed intervenit hoc diaboli malum, ut comes comitem interficeret.

Bernardini factio contra Iulium papam.

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-313 r>

 

Indicitur concilium ad Lateranum.

Tunica domini Treveri reperta.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-313 v>

 

Spirensium seditio.

Emicho comes de Lyningen

Abbas Zvifalten<sis>

Anno currente <1512> dux Vuirtembergen<sis> Udalricus apud Belgarum metropolim in conventu principum constitutus, celeri cursu tantaque velocitate a Treveris ad Stutgardiam suae opidum habitationis & residentiae se transtulit, ut in stuporem omnes, qui audierant, verteret.

Deinde ad monasterium Zvifalten festinans abbatem monasterii captivum in castrum suum Nyphen duxit ac detinuit.

Verum Constan<tiensis> episcopus ducem, quod manus violentas in personem ecclesiasticam iniecisset, commonefaciens, ob id excommunicationis sententiam incurrisse, nuncios ad Iulium pro absolutione misit. Absolutus dux episcopo Constan<tiniensi>, ut ordinario loci abbatem in vincula detinendum tradidit, quem episcopus in castro Merspurg per aliquot annos captivum retinuit.

Causas vero detentionis non est meum discutere, cum malum sit in eos scribere, qui proscribere possunt.

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-314 r>

 

Matthaeus Lang episcopus gurcensis.

Castrum Hohenkrohen.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-314 v>

 

Seditio Colonien<sis>

Leo papa X.

Eodem anno <1513> septima die mensis Martii hora prima post meridiem solis defectio facta est, cuius dimidia duratio fuit minutorum ferme quinquaginta. Quid haec solis defectio portenderit, usque in septimum & octavum annum, qui supervixerint, intelligent.

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-315 r>

 

UDALRICI ducis & Palatini foedera.

Eodem anno <1513> Ludovicus princeps elector & Fridericus frater eius, comites Palatini Rheni Bavariaeque duces cum Udalrico Vuirtembergen<si> foedus perpetuum & haereditarium sub certis capitulis pro se & cunctis eorum haeredibus & successoribus contraxerunt. Quod quidem Maximilianus caesareo consensu confirmavit.

Est autem hoc foedus literis & sigillis principum supradictorum roboratum & munitum, atque in praesentia subiectorum per civitates, opida, villas, & agros promulgatum.

Eodem anno dux Vuirtembergen<sis> Udalricus simile foedus fecit cum Philippo Marchione Badensi, ut singulorum negocia singulos veluti propria tangerent sive hostilia sive iudiciaria vel qualia haec cunque fuerint.

Eodem anno monasterium sive prioratus de obedientia monasterii & abbatis in Alpersbach ordinis S. Benedicti Constantien<sis> diocesis tertia die mensis Aprilis combustum & incineratum est, cum ecclesia et domibus praeter unam tantum, quae fuit ab incendio reservata.

Aliud quoque monasterium Augusten<sis> diocesis & ordinis supradicti Deckingen nuncupatum xxvii die mensis Octob<ris> miserabiliter concrematum fuit non sine maximo damno abbatis & conventus ibidem degentium.

Collata Maximil<iani> Caes<aris> & Anglorum signa.

Eodem anno <1513> Maximilianus Caesar conductos multa pecunia Helvetios cum quibusdam comitibus & nobilibus necnon equitibus & peditibus in manu valida in Burgundiam adversus regem Gallorum pro recuperatione Burgundi ducatus misit.

Venientes autem cum Caesariano exercitu Digionem, Burgundiae urbem opulentissimam, obsidione cinxerunt, atque machinis admotis muros civitatis quassaverunt. Verum ex Gallis, qui intus in praesidio fuerant, principes a Caesarianis pacem pecunia venalem, ut existimabant, emere tentabant, quod urbem iam prope expugnandam vidissent. Audiens autem Udalricus, dux Vuirtembergen<sis> & qui secum erant ex Caesaris primatibus, petitionem omnium turpissimam, urbem potius expugnandam atque cum morte vitam commutandam fore quam Gallis parcendum. Arbitrabantur etenim, si hanc expugnassent, omnem brevi ad Caesaris deditionem reducere Burgundiam. Sed Helvetiani sunt natura homines factiosi, pacis oblatae conditionem audientes, contempto principum consilio & sine consensu ac voluntate Caesaris pacem cum Gallis feriunt, Burgundiamque totam cum obsessa civitate vendunt, qui nuper a Caesare pecuniam non parvam ad expugnandos Gallos receperunt.

Dux vero Vuirtembergen<sis> Udalricus & reliqui principes, comites, barones, & nobiles, omnis denique exercitus equitum ac peditum videntes ab Helvetiis venditam Gallis urbem, quia res erat turpissima, ad sua redeuntes, a perfidis Helvetiorum factionibus quantocyus recedere maturabant.

Igitur dimissa in manibus Gallorum Digione urbe die mensis Septembris xiii.

Helvetii adhuc in papilionibus constituti cum Gallis pacem sub aliquot capitulis ferire tentarunt, quae audientes, qui erant ex parte Caesaris, penitus recusarunt.

Verum per vicarios Gallorum regis admissa atque confirmata literis & sigillis sunt roborata, Sviceris a rege gallorum datis obsidibus.

His pactis ab obsidione civitatis Digione sive Disione Galli recesserunt.

Referunt autem Gallorum regem pannosos quosque inopes, pauperes, & qui vitam pro stipite portarent venalem, Helvetiis in obsides dedisse, quanquam sericis & preciosissimis indutos vestibus, sicque ars arte delusa & iniquitas in se ipsam reversa, collisa est, nec promissa illis pecuniae summa reddita & soluta.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-315 v>

 

UDALRICI ducis expeditio in Burgundiam

Albertus Mog<untiae> Ep<iscopus>

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-316 r>

 

Dissidium Bavariae principum

Eodem anno <1513> abbas Zvifalten<sis>, qui nuper ab Udalrico Vuirtembergen<si> duce in vincula coniectus, & postea in potestatem ordinarii episcopi Constantien<sis> assignatus, atque in castro Merspurg captivus detentus per aliquot annos fuerat, tandem per sententiam libertati condonatus est, hac conditione adiecta, ut abbatiam Zvifalten<sis> monasterii in manus conventus ibidem resignaret.

Qua facta futurus abbas per conventum eligendus una cum conventu victalitii nomine, quamdiu superviveret, singulis annis quingentos florenos auri tam in frumentis quam in vino & numerata pecunia persolveret, ac quievit placito & assignatam summam recipiens abbatiam in manus conventus resignavit.

Emanuel Portugalliae rex.

 

Fratris Nicolai Baselii Additio <2-316 v>

 

Viri disciplinis illustres.

Accessit huic seculo verae laudis nonnihil e literarum gloria, quae, ut autoribus praestantissimis in Suevia coepit, optamus deum favore principumque nostrorum benignitate sit perennis.

Restituit literas Ioannes Reuchlin Phorcensis, Legum doctor, linguas treis hebraicam, graecam & latinam pene ex aequo peritus, Erasmi illius Roterodami Optimi Maximi literarum praesidis testimonio, de utroque vel eam ob caussam pauciora dici a nobis debent, quod extra comunem literatorum aleam sua virtute suis laudibus provecti sunt.

Cunradus Peutingerus Augustensis, antiquitatis amantissimus, historiis veterum Germanorum lumen adhibuit, caeterum magnificentia ea in literis versatur, ut quasi patronum comunem ipsae sibi Musae Gratiaeque delegisse videantur.

Fuit superiori tempestate Tubingae Gabriel Biel ex canonicis Schonbacchensibus Theologus, vita & literis clarus, eius monumenta passim hodie leguntur multa, edita studio viri boni Vuandalini Steinbach Theologi Tubingensis.

Fuit & Cunradus Summenhart, ut ingenio summo, ita modestia pene nimia, rei publicae prodesse potuit modis pluribus, nisi gloriae usque adeo contemptor, quae maxima diligentia condiderat, ipse in situ reliquisset. Extant eius quaedam philosophicae theologicaeque disertationes, quibus una & ingenium viri & pietas spectari solent, hoc praeceptore Iacobus Lempus gloriatur, qui cum iuris prudentia theologicam ita maiestatem coniunxit, ut vere perfectam vivendi rationem obiisse videatur.

MARTINUS Plantsch sacras literas etiam exemplo professus annos iam multos reipublicae Tubingensi praefuit, docet frequens, vir unus, cui cum eloquentia contulit natura artium pene omnium peculiarem laudem.

Ambrosius Vuidman Praepositus Tubingensis Iurisconsultus tam suo nomine praedicandus quam cognationis honore, e qua tot lumina principum virorum prodiere.

Testis est vel unus ille Gregorius Lamparter principis Udalrici Cancellarius, in quo sive fortunae benignitatem sive naturae dotes admirere, nihil erit, cui reliquam hominum sortem conferas.

Ioannes Eckius, indolis spectatae iuvenis, spem futurae virtutis ingentem editis disputationibus quibusdam theologicis dedit.

Ioannes Stoffler Iustingensis orbe disciplinarum, quae mathesi comprehenduntur, clarus, rem suam cum lucubrationibus multis, tum discipuli Ioannis Reningensis laudibus egregie testatus est.

Ioannes Hildebrandus Svecingensis anno superiore fato defunctus, homo verus, integer vitae scelerisque purus, iudicio in literis acri, paedeian sectatus est adhibitis iurisconsultorum praeceptis, graecas hebraeasque literas sacrorum caussa miro ardore coluit, quod illis ipsis omnia pietatis monumenta constare diceret. Nam eo contulerat, si per fata licuisset, omnes animi conatus, ut sancte synceriterque studia olim sacra tractaret, id, quod moribus ac ingenio prae se ferebat, laudem ex studiis multam sine invidia vir bonus consecutus est, in emendandis bonorum autorum libris apud Thomam Anshelmum chalcographum diligentia fuit absoluta, usque adeo amans reipublicae literariae curavit optimum quemque librum in manus hominum emitti quam castigatissimum. Extant eius epistolae prolegomenai in quosdam autores & versiculi eruditi quidem & probi. Mortem viri quasi comunem studiorum calamitatem iuventus Suevica flevit carmine, distichon graecum ea de re, quando hoc in promptu est, subiciam:

elbranV oudaimwn. tou ous bioV icnia qeihV

EV arethV. qanatoV, mnhmata d ousi kleoiV.

 

Ad Chronographie Generationem LI. <2-317 r>

 

Henricus Bebelius Poeta laureatus Tubingae bonas literas multo tempore professus, in censen

dis autoribus praecipua cura, barbariem germanicis scholis expulit, patriam Sueviam quasi The

sea fide laudibus avitis ingenii beneficio restituit. Sectatores grammaticos homines habet

plurimos, quorum opera nonnihil incrementi studiis germanicis accessit. Et sunt

plaerique cum in omni Germania, tum praesertim Suevia suas artes docti homi

nes aliorum scriptis celebres, nobis adeo tenuibus esse satis puto fecisse

Mentionem illorum obiter. Agant copiosius hoc argumentum

studio virtutis, quibus & dicendi campus latior quam defessis no

bis patet, & eloquentia pro re data est maior, quando

& ad instituendam vitam pars est non minima

maiorum exemplis uti.

 

F

INI

S

 

REGISTRUM SECUNDI VOLUMINIS

 

Editum est hoc opus Chronographicum impensis ornatissimorum virorum

Cunradi Breuning, Kiliani Veszler, & Ioannis Zvifel civium Tubin-

gensium. Impressum Tubingae opera Thomae Anshelmi Ba

densis, Mense Martio, Anno M.D.XVI. Illu-

strissimo UDALRICO Vuirtem

bergae Principe.

 

http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=1067

 

 

Notate Secundi Voluminis Pagine Medie <2-317 v>

 

<Nach der Auflistung der Druckbogen folgen noch leere Blätter, auch Seiten einer Grammatik.>

 

Zurück zur Carion-Seite: cranach-carion-m.jpg   Zurück zu meiner Homepage: mini-eros.jpg