CAESAR SERVIENS, BELLUM GALLICUM 6, 23
 
1 Civitatibus maxima laus est quam latissime circum se vastatis finibus solitudines habere. 

2 Hoc proprium virtutis existimant, expulsos agris finitimos cedere, neque quemquam prope audere consistere; 

3 simul hoc se fore tutiores arbitrantur repentinae incursionis timore sublato. 

4 Cum bellum civitas aut illatum defendit aut infert, magistratus, qui ei bello praesint, ut vitae necisque habeant potestatem, deliguntur. 

5 In pace nullus est communis magistratus, sed principes regionum atque pagorum inter suos ius dicunt controversiasque minuunt. 

6 Latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cuiusque civitatis fiunt, atque ea iuventutis exercendae ac desidiae minuendae causa fieri praedicant. 

7 Atque ubi quis ex principibus in concilio dixit se ducem fore, qui sequi velint, profiteantur, consurgunt ei, qui et causam et hominem probant, suumque auxilium pollicentur atque ab multitudine collaudantur: 

8 qui ex his secuti non sunt, in desertorum ac proditorum numero ducuntur, omniumque his rerum postea fides derogatur. 

9 Hospitem violare fas non putant; qui quacumque de causa ad eos venerunt, ab iniuria prohibent, sanctos habent, hisque omnium domus patent victusque communicatur.


Civitatibus maxima laus est quam latissime circum se vastatis finibus solitudines habere. 


Hoc proprium virtutis existimant, 
   expulsos agris finitimos cedere, 
   neque quemquam prope audere consistere; 


simul hoc se fore tutiores arbitrantur 
   repentinae incursionis timore sublato. 


   Cum bellum civitas aut illatum defendit 
   aut infert, 
magistratus, 
   qui ei bello praesint, 
      ut vitae necisque habeant potestatem, 
deliguntur. 


In pace nullus est communis magistratus, 
sed principes regionum atque pagorum inter suos ius dicunt 
controversiasque minuunt. 


Latrocinia nullam habent infamiam, 
   quae extra fines cuiusque civitatis fiunt, 
atque ea iuventutis exercendae ac desidiae minuendae causa fieri praedicant. 


   Atque ubi quis ex principibus in concilio dixit 
      se ducem fore, 
         qui sequi velint, 
      profiteantur, 
consurgunt ei, 
   qui et causam et hominem probant, 
suumque auxilium pollicentur 
atque ab multitudine collaudantur: 


   qui ex his secuti non sunt, 
in desertorum ac proditorum numero ducuntur, 
omniumque his rerum postea fides derogatur. 


Hospitem violare fas non putant; 
   qui quacumque de causa ad eos venerunt, 
ab iniuria prohibent, 
sanctos habent, 
hisque omnium domus patent 
victusque communicatur.